Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.39 MB, 113 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ ĐÌNH HUẤN
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BÌNH PHƯỚC
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh- 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ ĐÌNH HUẤN
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BÌNH PHƯỚC
Chuyên ngành
Mã số
: Quản lý Giáo dục
: 60 14 05
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. ĐOÀN VĂN ĐIỀU
Thành phố Hồ Chí Minh- 2011
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo trường, các thầy, cô ở Khoa Tâm lý- Giáo dục,
phòng Sau đại học, các phòng chức năng của trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí
Minh.
Trân trọng cảm ơn thầy Đoàn Văn Điều đã dành nhiều thời gian hướng dẫn, tận tình
chỉ bảo, góp ý để tôi có thể hoàn thành cuốn luận văn này. Đồng thời cảm ơn quý thầy cô là
đồng giám khảo.
Cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ, giảng viên của trường Cao đẳng Sư phạm Bình
Phước đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập, thực hiện luận
văn này.
Mặc dù đã rất cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong
nhận được sự chỉ bảo góp ý của quý thầy, cô và đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh
hơn./.
TÁC GIẢ
Lê Đình Huấn
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... 3
1T
T
1
MỤC LỤC ............................................................................................................................ 4
1T
T
1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. 7
1T
1T
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 8
1T
T
1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................................... 8
1T
1T
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................................. 9
1T
1T
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 9
1T
1T
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................................. 9
1T
1T
5. Giả thuyết khoa học .............................................................................................................. 10
1T
1T
6. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................................. 10
1T
1T
7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................... 10
1T
1T
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIẢNG VIÊN ..................................................................................................................... 11
1T
T
1
1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................................. 11
1T
1T
1.1.1. Tài liệu nước ngoài ..................................................................................................... 11
T
1
1T
1.1.2. Các tài liệu trong nước ............................................................................................... 12
T
1
1T
1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................................... 14
1T
1T
1.3. Đội ngũ, đội ngũ giảng viên, quản lý đội ngũ giảng viên và quản lý phát triển đội ngũ
giảng viên .................................................................................................................................. 20
1T
T
1
1. 4. Quản lý Trường Cao đẳng Sư phạm ................................................................................. 22
1T
T
1
1.4.1. Mục tiêu giáo dục ....................................................................................................... 22
T
1
1T
1.4.2. Về nội dung ................................................................................................................ 22
T
1
1T
1.4.3. Về phương pháp đào tạo ............................................................................................. 23
T
1
1T
1. 5. Quản lý đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm .................................................. 23
1T
T
1
1.5.1. Vị trí, vai trò của đội ngũ giảng viên trong giai đoạn hiện nay .................................. 23
T
1
T
1
1.5.2. Những yêu cầu chung về xây dựng và phát triển đội ngũ GV. .................................. 26
T
1
T
1
1.5.3. Các chức năng quản lý: .............................................................................................. 27
T
1
1T
1.5.3.1. Khái niệm ............................................................................................................. 27
T
1
1T
.......................................................................................................................................... 27
1.5.3.2. Thực hiện chức năng Hoạch định trong công tác quản lý ở trường cao đẳng sư
phạm. ................................................................................................................................. 27
T
1
T
1
1.5.3.3. Thực hiện chức năng Tổ chức trong công tác quản lý ở trường cao đẳng sư phạm. 30
T
1
T
1
1.5.3.4. Thực hiện chức năng Chỉ đạo trong công tác quản lý ở trường cao đẳng sư phạm. 30
T
1
T
1
1.5.3.5. Thực hiện chức năng Kiểm tra trong công tác quản lý ở trường cao đẳng sư phạm.
.......................................................................................................................................... 31
T
1
T
1
1.6. Nội dung quản lý đội ngũ giảng viên................................................................................. 32
1T
T
1
1.7. Phối hợp quản lý phát triển đội ngũ giảng viên ................................................................. 37
1T
T
1
Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG
VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BÌNH PHƯỚC ............................................. 40
1T
T
1
2.1. Vài nét về sự hình thành và phát triển của trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước ......... 40
1T
T
1
2.1.1. Chức năng nhiệm vụ của trường CĐSP Bình Phước. ................................................ 41
T
1
T
1
2.1.2. Tổ chức bộ máy nhà trường........................................................................................ 41
T
1
1T
2.1.3. Kết quả đào tạo của trường CĐSP Bình Phước ......................................................... 43
T
1
T
1
2.2. Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng sư phạm Bình
Phước ........................................................................................................................................ 43
1T
T
1
2.2.1. Về số lượng giảng viên ............................................................................................... 43
T
1
1T
2.2.2. Cơ cấu, chất lượng đội ngũ GV .................................................................................. 44
T
1
T
1
2.2.3. Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm
Bình Phước. .......................................................................................................................... 46
T
1
1T
2.2.3.1. Về quản lý công tác quản lý tuyển dụng, sử dụng giảng viên................................. 48
T
1
T
1
2.2.3.2. Thực trạng về quản lý phẩm chất chính trị, đạo đức (PCCT, ĐĐ) của đội ngũ giảng
viên.................................................................................................................................... 55
T
1
T
1
2.2.3.3. Thực trạng về quản lý đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ............................ 61
T
1
T
1
2.3. Đánh giá chung về công tác quản lý đội ngũ giảng viên ................................................... 76
1T
T
1
2.3.1. Những điểm mạnh ...................................................................................................... 76
T
1
1T
2.3.2. Những điểm cần khắc phục ........................................................................................ 76
T
1
1T
2.3.3. Nguyên nhân ............................................................................................................... 77
T
1
1T
Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BÌNH PHƯỚC. ....................................................... 79
1T
T
1
3.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp .............................................................................................. 79
1T
1T
3.2. Định hướng phát triển của trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước. ................................. 80
1T
T
1
3.3. Một số giải pháp quản lý đội ngũ giảng viên Trường CĐSP Bình Phước ........................ 81
1T
T
1
3.3.1. Xây dựng quy hoạch tổng thể về đội ngũ GV, xác định biên chế cho từng giai đoạn
phát triển của nhà trường, nhằm phát triển đội ngũ GV có được số lượng, cơ cấu hợp lí,
phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nhà trường. ........................................................ 81
T
1
T
1
3.3.2. Giải pháp quản lý tuyển dụng, sử dụng GV ............................................................... 83
T
1
T
1
3.3.3. Giải pháp về quản lý đào tạo và bồi dưỡng GV hiện có nhằm phát huy tối đa sức
mạnh nội lực, nâng cao trình độ mọi mặt cho đội ngũ cán bộ giảng dạy của nhà trường.... 86
T
1
T
1
3.3.4. Giải pháp về xây dựng và hoàn thiện chính sách và xây dựng môi trường làm việc. 89
T
1
T
1
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................... 92
1T
1T
* Kết luận: ................................................................................................................................. 92
1T
T
1
* Kiến nghị:............................................................................................................................... 94
1T
T
1
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 97
1T
1T
PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 101
1T
T
1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BD
CBQL
CĐ
CĐSP
CNH-HĐH
GD&ĐT
GV
NCKH
QLGD
UBND
NXB
GD
HSSV
SP
CCGD
Tr
PP
HT
PHT
PCCT
CĐCS
MTLV
PPGD
NCS
BGH
CSVC
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Bồi dưỡng
Cán bộ quản lý
Cao đẳng
Cao đẳng sư phạm
Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa
Giáo dục và đào tạo
Giảng viên
Nghiên cứu khoa học
Quản lý giáo dục
Ủy ban nhân dân
Nhà xuất bản
Giáo dục
Học sinh -sinh viên
Sư phạm
Cải cách giáo dục
Trang
Phương pháp
Hiệu trưởng
Phó Hiệu trưởng
Phẩm chất chính trị
Chế độ chính sách
Môi trường làm việc
Phương pháp giáo dục
Nghiên cứu sinh
Ban giám hiệu
Cơ sở vật chất.
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, việc phát triển đội ngũ giáo viên ở trường Cao đẳng
là quan trọng, bởi nó tạo nên nền móng vững chắc cho toàn bộ hệ thống và sự phát triển sau
này.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX có nêu “Phát triển đội ngũ giáo viên,
coi trọng chất lượng và đạo đức sư phạm, cải thiện chế độ đãi ngộ, đảm bảo về cơ bản đội
ngũ giáo viên đạt chuẩn quốc gia về tỷ lệ giáo viên trên học sinh theo yêu cầu của từng cấp
học”.
Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 25 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư Trung ương có nêu
“Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục. Bảo đảm
phối hợp cả ba mặt: Đánh giá và sàng lọc, đào tạo và bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ trong
quá trình tổ chức thực hiện.”
Từ chỉ thị trên ngày 11/01/2005 Chính phủ ra quyết định phê duyệt đề án “xây dựng,
nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005-2010” .
“Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất
lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao về bản lĩnh
chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của
nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày cảng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.[29, tr 271]
Dự thảo Chiến lược phát triển Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2009-2020 đã đặt ra
những yêu cầu cấp bách là: “Hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng đa
dạng hóa, chuẩn hóa, liên thông, liên kết từ giáo dục phổ thông, giáo dục nghề đến cao đẳng,
đại học và sau đại học”. Như vậy, hoàn thiện hệ thống giáo dục được xem là một trong
những giải pháp chiến lược để phát triển giáo dục ở nước ta trong năm đầu của thế kỷ XXI.
Trường CĐSP Bình Phước được nâng cấp năm 2003 từ trường Trung học sư phạm
Bình Phước (thành lập năm 1997). Trong những năm qua, nhà trường đóng góp tích cực
trong việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên Mầm non, Tiểu học và Trung học cơ sở cho tỉnh
Bình Phước. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới về quản lý giáo dục và nâng cao chất lượng giáo
dục và đào tạo toàn diện, vấn đề quản lý phát triển đội ngũ giảng viên của trường là vấn đề
mấu chốt. Vì vậy, vấn đề xây dựng và quản lý được một đội ngũ giảng viên đủ về số lượng,
mạnh về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu cần được đặt ra và có biện pháp giải quyết.
Trong Quyết định số 138/QĐ-UBND ngày 15 tháng 01 năm 2010 của Chủ tịch UBND
tỉnh Bình Phước đã phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Bình
Phước đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020 trong đó đề cập “… Giáo dục Tiểu học:
Đảm bảo về giáo viên theo cơ cấu bộ môn nâng tỉ lệ đạt chuẩn của giáo viên từ 98,3% (2008)
lên 100% (năm 2015) trong đó tỉ lệ giáo viên trên chuẩn là 27% (2008) lên 35-40% (2015)
và 70-75%(2020); THCS: Đảm bảo đủ số lượng giáo viên tỉ lệ đạt chuẩn 99,3% (2008) lên
100%(2010) nâng cao tỉ lệ trên chuẩn đào tạo từ 18,2% (2008) lên 49%(2015) và 65-70
(2020)…; Giai đoạn 2010-2015, chuẩn bị điều kiện để đầu tư nâng cấp Trường Cao đẳng sư
phạm Bình Phước thành trường Đại học đa ngành. Giai đoạn 2016-2020, thành lập trường
đại học đa ngành (trên cơ sở nâng cấp trường CĐSP Bình Phước)…”.
Từ những định hướng nêu trên, đề tài “Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ
giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước” được thực hiện.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng
viên Trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước, đề tài đề xuất một số biện pháp phát triển đội
ngũ giảng viên của Trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên ở Trường Cao đẳng Sư phạm
Bình Phước.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Xác định cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
4.2. Khảo sát thực trạng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý trường CĐSP Bình
Phước.
4.3. Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm
Bình Phước.
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên ở Trường Cao đẳng Sư phạm Bình
Phước đã có chú trọng đến việc tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng giảng viên,
nhưng vẫn còn những hạn chế chưa đáp ứng những yêu cầu mới. Cần khảo sát, đánh giá sát
thực trạng thì có thể đề xuất các biện pháp khắc phục được hạn chế và đáp ứng được yêu cầu
đổi mới của nhà trường hiện nay.
6. Phạm vi nghiên cứu
Công tác quản lý phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường CĐSP Bình Phước trên các
mặt:
Tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và chế độ chính sách.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập, phân tích tổng hợp các tài liệu có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận.
7.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu
Sử dụng phương pháp điều tra để thu thập ý kiến, làm rõ thực trạng và đề ra các biện
pháp phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm Bình Phước.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Dùng PP thống kê toán học để xử lý kết quả số liệu điều tra, nghiên cứu.
7.4. Các phương pháp hỗ trợ
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia, phỏng vấn, tổng kết kinh nghiệm.
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIẢNG VIÊN
1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Tài liệu nước ngoài
Công tác nghiên cứu phát triển đội ngũ giảng viên là một vấn đề hết sức quan trọng đối
với các trường đại học, cao đẳng trong giai đoạn hiện nay, không chỉ có ở Việt Nam mà ngay
cả những nước có nền giáo dục phát triển: Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Úc, Trung Quốc,
Thái Lan, Nhật Bản và một số nước khác.
Giáo sư Philip G.Altbach, Đại học Boston (Hoa Kỳ) với bài tham luận “Trường đại học
và toàn cầu hóa”. Tác giả đã đưa ra những sáng kiến về công tác quản lý và trao đổi giữa
giảng viên của các trường đại học trên thế giới.
Giáo sư John Murray, Đại học Texas Tech University, với đề tài “sự phát triển đổi mới
đội ngũ giảng viên”, tác giả đã xác định những bước thực hiện cụ thể như là chìa khóa dẫn
đến thành công.
Không có lĩnh vực nào mà các giả định cơ bản truyền thống được người ta bám sát giữ
vững chắc như đối với lĩnh vực con người và quản lý con người. Và cũng không có lĩnh vực
nào mà các giả định cơ bản lại trái ngược hoàn toàn với thực tế và hoàn toàn phản tác dụng
như trong lĩnh vực đó. “Có một cách duy nhất để quản lý con người hoặc ít ra là phải có một
cách như thế.”
Trong thực tế giả định này được nhấn mạnh ở mọi cuốn sách và bài báo nói về quản lý
con người. Điều này được dẫn xuất nhiều nhất trong cuốn sách của Douglas McGregor nhan
đề khía cạnh nhân bản của doanh nghiệp (xuất bản 1960), trong đó tác giả khẳng định rằng
việc quản lý con người phải lựa chọn giữa hai và chỉ hai cách khác nhau thôi đó là “Lý
thuyết X”(người bị quản lý không thích làm việc, họ luôn lẫn tránh công việc mỗi khi có thể;
người bị quản lý mong muốn được chỉ dẫn cụ thể bất kể khi nào; người quản lý bị thúc ép
người thuộc quyền).
Và “Lý thuyết Y” (người ta ai cũng muốn làm việc; người thuộc quyền đã có những
cam kết với tổ chức, sẽ tự hướng dẫn và tự kiểm tra; người thuộc quyền sẽ học cách chấp
nhận, thậm chí tìm ra trách nhiệm của mình trong công việc), sau đó tác giả khẳng định Lý
thuyết Y là duy nhất đúng. (Trước đó ít lâu tác giả cũng đã nói như vậy trong cuốn sách xuất
bản 1954 nhan đề Thực hành quản lý). Vài năm sau đó Abraham H.Maslow (1908-1970) đã
trình bày trong cuốn sách của mình nhan đề Eupsychian Management (xuất bản 1962, tái bản
1995 với nhan đề Maslow nói về quản lý) rằng cả McGregor và tác giả là hoàn toàn sai lầm.
Ông ta quả quyết rằng đối với loại người khác thì phải có cách quản lý khác nhau [12].
Từ những lý luận trên, tác giả đã nói đến động cơ nổi bật nhất, để quan tâm đến cách
quản lý, tìm hiểu tính cách của đối tượng để quản lý cho hiệu quả. Tác giả đã nghiên cứu kể
cả động cơ cũng nằm trong nội dung tình cảm. Người quản lý cũng phải lưu ý đến sắc thái
tình cảm, khen thưởng và phạt phân minh.
Ngày nay, có nhiều chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực giáo dục đào tạo công bố những
công trình, tham luận trong các Hội nghị khu vực Châu Á và Quốc tế như:
Tiến sĩ Analy Scorsone, Giám đốc Hệ thống Giáo dục toàn cầu và hợp tác Quốc tế với
đề án “Nâng cao hiệu quả hoạt động trong các trường đại học và cao đẳng”.
1.1.2. Các tài liệu trong nước
Ngày 15 tháng 11 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ tọa lễ khai giảng Đại học
Quốc gia. Ở đây có 2 ban Khoa học và Văn khoa có nhiệm vụ đào tạo giáo sư trung học
chuyên khoa. Còn đối với giáo dục trung học phổ thông và tiểu học thì được huấn luyện tại
Thủ đô Hà Nội và các địa phương. Chỉ trong vòng 1 năm hàng vạn chiến sĩ diệt dốt đã được
bồi dưỡng về phương pháp dạy Bình dân học vụ và đã giúp gần 3 triệu đồng bào thoát nạn
mù chữ. Đó là những yếu tố tiền thân để đến tháng 10 năm1946 Chính phủ chính thức thành
lập ngành sư phạm Việt Nam.
Hội nghị SP toàn quốc tháng 11năm 1964 đã thông qua đề án “Xây dựng đội ngũ giáo
viên đủ về số lượng, vững vàng về chính trị nghiệp vụ để thực hiện cải cách giáo dục”.
Chính phủ ra số 106 ngày 14 tháng 01năm 1964 xác định những quan điểm cơ bản về
phương hướng nhiệm vụ, biện pháp của công tác đào tạo bồi dưỡng GV và CBQLGV và Chỉ
thị 88 ngày 05/8/1965 về chuyển hướng giáo dục, bảo đảm an toàn, tiếp tục phát triển sự
nghiệp giáo dục mạnh mẽ, vững chắc, đánh thắng giặc Mĩ trên mặt trận giáo dục. Các Chỉ thị
này được xem là văn bản đầu tiên của Nhà nước về CCGD. [36]
Hội thảo khoa học “Chiến lược xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục phục vụ sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” tháng 11/1998 đã mở ra bước ngoặc quan
trọng trong việc nghiên cứu, quy hoạch, xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục
có phẩm chất, tầm nhìn, kỹ năng, phong cách, đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp giáo dục
và đào tạo.
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI có nêu: “Phát triển, nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố quyết định
sự phát triển nhanh, bền vững đất nước. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng
chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và
học; đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo
dục, đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức,
lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành. Đẩy mạnh đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu
phát triển đất nước. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà
trường với gia đình và xã hội ; xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công
dân được học tập suốt đời” [14]
Đề tài B 96-52-11 “Xây dựng mô hình quản lí công tác phát triển-bồi dưỡng cán bộ
giảng dạy phục vụ yêu cầu đổi mới giáo dục đại học Việt Nam” của Trần Thị Bạch Mai. Đề
tài kiến nghị về mô hình quản lí nhằm phát triển đội ngũ cán bộ giảng dạy đại học;
Báo cáo “Các giải pháp xây dựng đội ngũ CBGD đại học, cao đẳng từ nay đến năm
2020” của Nguyễn Trí (1997) tại hội thảo xây dựng chiến lược giáo dục đại học, viện nghiên
cứu Phát triển giáo dục;
Luận văn thạc sĩ “Thực trạng và biện pháp quản lý đội ngũ giảng viên ở trường Đại học
sư phạm TP. Hồ Chí Minh”, tác giả Nguyễn Kỷ Trung;
Luận văn thạc sĩ “Các giải pháp xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản
lý trường THPT tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2006-2010”, tác giả Phạm Đình Ly.
Luận văn thạc sĩ “Thực trạng công tác quản lý đội ngũ giảng viên trường CĐSP Cà
Mau và một số giải pháp”, tác giả Phạm Hoàng Gan.
Tóm lại: - Đảng ta luôn coi trọng “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, trong đó đội ngũ
giáo viên nói chung và đội ngũ giảng viên các trường đại học, cao đẳng nói riêng. Chăm lo
đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giáo viên hiện nay cả về chính trị, tư tưởng,
đạo đức và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ được xem là khâu đột phá để thực hiện thắng lợi
sự nghiệp giáo dục và đào tạo.
- Quản lý đội ngũ hiện nay rất quan trọng và mang tính cấp thiết, thu hút sự quan tâm
của nhiều nhà khoa học, đông đảo các cán bộ, giảng viên, giáo viên trong ngành giáo dục.
Tuy nhiên, những công trình đó chỉ mới chuyên sâu vào những nội dung nhất định của vấn
đề. Việc nghiên cứu, ứng dụng các kết quả nghiên cứu đã có, để đồng bộ hóa các giải pháp
quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên Trường CĐSP Bình Phước
vẫn chưa đề cấp tới. Đây chính là nội dung mà Luận văn này cần được nghiên cứu để làm
sáng tỏa vấn đề.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
* Quản lý
Trong lịch sử phát triển của loài người, từ khi có sự phân công lao động đã xuất hiện
một dạng lao động mang tính đặc thù, đó là tổ chức, điều khiển các hoạt động lao động theo
những yêu cầu nhất định. Dạng lao động mang tính đặc thù đó gọi là hoạt động quản lý. [
49].
Hoạt động quản lý chỉ nảy sinh khi có tổ chức; tổ chức không thể phát triển nếu thiếu
hoạt động quản lý. Quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng cả chủ thể lên khách thể
về nhiều mặt bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp
và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng.
Khái niệm “Quản lý” được định nghĩa khác nhau dựa trên cơ sở những cách tiếp cận
khác nhau. Dưới đây là một số định nghĩa về “quản lý” lấy từ một số tài liệu hiện có.
Trong Đại Bách khoa toàn thư Liên Xô (1977), quản lý là những chức năng của những
hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ thuật), nó bảo toàn cấu trúc
xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những chương trình, mục đích hoạt
động.
Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối tượng
quản lý trong một tổ chức nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ
chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường.
Khái niệm quản lý là khái niệm chung, rất tổng quát. Nó dùng cho cả quá trình quản lý
xã hội (xí nghiệp, trường học, đoàn thể,…), quản lý vô sinh (máy móc, đường xá, hầm mỏ),
cũng như quản lý giới sinh vật (vật nuôi, cây trồng,…). Như vậy, mọi hoạt động của xã hội
đều cần tới quản lý. Quản lý vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật trong việc điều khiển một hệ
thống xã hội cả ở tầm vĩ mô và vi mô.
Khái niệm “Quản lý” được định nghĩa khác nhau dựa trên những cách tiếp cận khác
nhau:
Theo A.Fayol, nhà lý luận quản lý kinh tế: “Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ
huy, phối hợp và kiểm tra”. [7]
“Quản lý là một chức năng tất yếu của lao động xã hội, nó gắn chặt với sự phân công
và phối hợp” (K.Mark).
F.W Taylor cho rằng: “Quản lí là biết chính xác người điều muốn người khác làm và
sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”.
Theo H.Koontz “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nổ
lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm (tổ chức)”. Mục tiêu của quản lí là hình
thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với
thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Quản lí là một trong những loại
hình lao động quan trọng trong các hoạt động của con người. Quản lí đúng tức là con người
nhận thức đúng về quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt được những thành công to lớn.
Trong tất cả lĩnh vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa
vào nổ lực của cá nhân, của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở tầm
quốc gia, quốc tế và đều phải thừa nhận và chịu một sự quản lí nào đó. C.Mác đã viết: “Tất
cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối
lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực
hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với
sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều
khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [19]
“Quản lý là thiết kế và duy trì một môi trường mà trong đó các cá nhân làm việc với
nhau trong các nhóm có thể hoàn thành các nhiệm vụ và các mục tiêu đã định” [20]
“Quản lý xã hội một cách khoa học có ý nghĩa là:
+ Nhận thức, phát hiện các quy luật, các khuynh hướng phát triển xã hội và hướng (kế
hoạch hóa, tổ chức điều chỉnh và kiểm tra) sự vận động xã hội cho phù hợp với khuynh
hướng ấy.
+ Phát hiện và giải quyết kịp thời các mâu thuẫn của sự phát triển, khắc phục trở ngại.
+ Duy trì sự thống nhất giữa chức năng và cơ cấu của hệ thống.
+ Tiến hành một đường lối đúng đắn dựa trên cơ sở tính toán nghiêm túc những khả
năng khách quan, mối tương quan giữa lực lượng xã hội, một đường lối gắn bó, chặt chẽ của
xã hội.” (V.G.Afanatsev, nhà triết học).
Ở Việt Nam, bên cạnh các tác giả trong lĩnh vực quản lý cũng có một số tác giả trong
lĩnh vực khoa học giáo dục đưa ra các định nghĩa khác nhau về “Quản lý”. Ví dụ:
Theo từ điển tiếng Việt quản lý được hiểu theo hai nghĩa:
- (1) Trông coi và giữ gìn theo yêu cầu nhất định (quản lý HS, QL vật tư).
- (2) Tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định (quản lý lao
động, người quản lý). [50].
Theo định nghĩa (2) thì quản lý bao gồm hai chức năng chính là tổ chức bộ máy, cán
bộ, nhân sự, tạo ra cơ sở vật chất, tài chính phục vụ nhiệm vụ của một cơ quan, đơn vị và
điều khiển, phối hợp các hoạt động của bộ máy, cán bộ, nhân lực thực hiện các nhiệm vụ
theo mục tiêu nhất định.
Trong tài liệu giảng dạy cao học, tác giả Mạc Văn Trang đã nêu ra định nghĩa về quản
lý: “Quản lý là một quá trình tác động có định hướng (có chủ đích), có tổ chức, có lựa chọn
trong số các tác động có thể có, dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi
trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới
mục tiêu đã định”.
Tóm lại: Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý, song có điểm chung là hoạt
động điều khiển của con người, các hệ thống quản lý đều hình thành hai bộ phận: Bộ phận
quản lý (chủ thể quản lý) và bộ phận bị quản lý (khách thể quản lý). Từ những điểm chung
của định nghĩa ta có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có tính hướng đích của chủ
thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các cơ hội
của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong những điều kiện nhất định.
Chủ thể
Quản lý
Nội dung
Quản lý
Trong đó:
Khách thể
quản lý
Mục tiêu
Quản lý
Công cụ,
PP,quản lý
Sơ đồ 1.1. Mô hình về quản lý
- Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức.
- Khách thể quản lý là những con người cụ thể và sự hình thành tự nhiên các mối quan
hệ, giữa những con người, giữa những nhóm người,…
- Nội dung quản lý: Các yếu tố cần quản lý của khách thể, đối tượng quản lý.
- Công cụ quản lý là phương tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách thể như: mệnh
lệnh, quyết định, luật lệ, chính sách,v.v…
- Phương pháp quản lý là cách thức tác động của chủ thể tới khách thể quản lý.
- Mục tiêu của tổ chức được xác định theo nhiều cách khác nhau, nó có thể do chủ thể
quản lý áp đặt hoặc do sự cam kết giữa chủ thể và khách thể quản lý.
* Phát triển: “Phát triển là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, từ hẹp đến
rộng, từ thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp. [52]
Theo quan niệm này thì tất cả sự vật hiện tượng, con người và xã hội hoặc tự thân biến
đổi, hoặc do tác động bên ngoài làm cho biến đổi tăng tiến về cả khối lượng lẫn chất lượng.
Đó là sự phát triển.
“Phát triển là quá trình vận động từ thấp (đơn giản) đến cao (phức tạp), mà nét đặc
trưng chủ yếu là cái cũ biến mất, cái mới ra đời. Phát triển là một quá trình nội tại: bước
chuyển từ thấp lên cao xảy ra bởi vì trong cái thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm tàng những
khuynh hướng dẫn đến cái cao, cái cao là cái thấp đã phát triển”.[ 51]
Theo quan niệm của David C.Korten:“Phát triển là một tiến trình qua đó các thành viên
của xã hội tăng được những khả năng của cá nhân và định chế của mình để huy động và quản
lý các nguồn lực nhằm tạo ra những thành quả bền vững…nhằm hoàn thiện chất lượng cuộc
sống phù hợp với nguyện vọng của họ”.[ 18 ]. Theo quan niệm này thì phát triển là sự tăng
trưởng, hoàn thiện được khả năng, tạo ra sự phù hợp của bản thân bằng cách sử dụng mọi
nguồn lực có thể có được. Tiến trình đó không phải của riêng ai mà của các thành viên xã
hội.
* Quản lý giáo dục và đào tạo
- Khái niệm giáo dục: Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, là một bộ phận cấu
thành của đời sống xã hội, nó nảy sinh, phát triển và tồn tại mãi cùng với loài người. Hiện
tượng này thể hiện ở chổ thế hệ đi trước truyền lại những kinh nghiệm xã hội cho thế hệ đến
sau và thế hệ đi sau lĩnh hội những kinh nghiệm đó để tham gia vào đời sống xã hội, tham
gia vào lao động sản xuất và các hoạt động xã hội khác.
Các nhà khoa học giáo dục đã đưa ra nhiều định nghĩa về giáo dục:
+ Theo nghĩa rộng, “Giáo dục là sự hình thành có mục đích và tổ chức những sức mạnh
thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, bộ mặt đạo đức và thế giới
quan thẩm mỹ cho con người, với khái niệm rộng nhất khái niệm này bao hàm cả giáo
dưỡng, dạy học và tất cả các yếu tố tạo nên những nét tính cách, phẩm hạnh của con người
đáp ứng với các yêu cầu kinh tế-xã hội [ 22 ].
+ Theo nghĩa hẹp, “Giáo dục bao gồm cả quá trình hoạt động nhằm tạo ra cơ sở khoa
học của thế giới quan, lý tưởng đạo đức, thái độ thẩm mỹ đối với con người, kể cả việc phát
triển nâng cao thể lực. Quá trình này được xem như một bộ phận của giáo dục tổng thể”. [ 28
].
+ Theo từ điển Giáo dục, “Giáo dục là hoạt động hướng tới con người thông qua một
hệ thống các biện pháp tác động nhằm truyền thụ những tri thức và kinh nghiệm rèn luyện kỹ
năng và lối sống, bồi dưỡng tư tưởng và đạo đức cần thiết cho đối tượng, giúp hình thành và
phát triển năng lực, phẩm chất, nhân cách phù hợp với mục đích, mục tiêu chuẩn bị cho đối
tượng tham gia lao động sản xuất và đời sống xã hội” [23]
Như vậy, chúng ta có thể nói rằng khái niệm giáo dục là khái niệm cơ bản chung nhất
đó là: “Giáo dục là hoạt động chuyển giao hệ thống tri thức cho thế hệ sau nhằm phát triển
và hoàn thiện nhân cách cá nhân xã hội, đảm bảo sự tồn tại và phát triển xã hội”, [ 54 ]
- Khái niệm đào tạo: Theo tác giả Mạc Văn Trang: “Đào tạo là đưa một trình độ hiện có
lên một chất lượng mới, cấp bậc mới theo những tiêu chuẩn nhất định bằng một quá trình
giảng dạy, huấn luyện có hệ thống (được cấp bằng). Đào tạo được coi là quá trình trang bị
kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ nghề nghiệp và phẩm chất đạo đức cho đối tượng đáp ứng
sự đòi hỏi, nhiệm vụ giáo dục thông qua các hình thức chính quy. Đào tạo là quá trình biến
đổi một con người từ chổ chưa có nghề thành một người có nghề nghiệp ban đầu, làm cơ sở
cho họ phát triển thành người lao động có kỷ thuật”. Với những quan niệm như trên, đào tạo
cần một lượng thời gian và kinh phí nhất định, do vậy phải có kế hoạch và tiêu chuẩn cụ thể.
[ 24].
- Giáo dục & đào tạo ngày càng phát triển, song do tính chất phức tạp của quản lí là
thực hiện mối quan hệ của con người, mặt khác sản phẩm cuối cùng của quản lí giáo dục và
đào tạo là nhân cách hoàn thiện theo một chuẩn mực nhất định, bởi vậy tính khác nhau trong
cũng như quan niệm về quản lí giáo dục và đào tạo cũng có điểm khác nhau.
Tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: “Quản lí nhà trường, quản lí giáo dục là tổ chức hoạt
động dạy và học, có tổ chức được hoạt động dạy học, thực hiện được các tính chất của nhà
trường mới, quản lí được giáo dục, tức là cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng, biến
đường lối đó thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất nước”.[25]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lí giáo dục là hệ thống những tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lí, nhằm làm cho hệ vận hành theo
đường lối và nguyên lí giáo dục của Đảng, thực hiện được tính chất của nhà trường xã hội
chủ nghĩa, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, đưa hệ thống giáo dục đến mục tiêu dự
kiến, tiến tới trạng thái mới về chất [45]
Quản lí giáo dục và đào tạo là quản lí quá trình giáo dục và đào tạo.
Quản lý quá trình giáo dục và đào tạo là quản lí hoạt động của người dạy, quản lí hoạt
động của người học (quản lí giáo viên, học sinh) và quản lí hoạt động của các tổ chức sư
phạm nhà trường và cơ sở giáo dục trong việc thực hiện kế hoạch nội dung chương trình giáo
dục- đào tạo nhằm mục tiêu đã định với chất lượng cao.
Cần phân biệt các yếu tố giáo dục- đào tạo, gồm 2 nhóm (theo bài giảng của tác giả
Nguyễn Đức Trí, Viện Nghiên cứu Phát triển giáo dục):
+ Nhóm các yếu tố giáo dục đào tạo, đó là những yếu tố có quan hệ trực tiếp đến hoạt
động cải biến nhân cách học sinh, giáo viên bao gồm: Mục tiêu, nội dung, hệ thống tổ chức,
phương pháp giáo dục đào tạo, giáo viên, học sinh-sinh viên, trong đó giáo viên là yếu tố chủ
đạo và học sinh-sinh viên là yếu tố trung tâm của giáo dục và đào tạo và cuối cùng là kết quả
giáo dục và đào tạo.
+ Nhóm các yếu tố đảm bảo là những yếu tố tuy không có quan hệ trực tiếp đến hoạt
động cải biến nhân cách học sinh-sinh viên, nhưng không thể thiếu được do chúng tạo thành
điều kiện hoạt động của CB, GV, HSSV bao gồm các yếu tố: Đảm bảo về chính trị- tinh
thần, tổ chức quản lý, điều kiện cơ sở vật chất –kỷ thuật.
Từ một số khái niệm đã nêu trên có thể rút ra:
- Quản lý GD&ĐT là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức, có mục đích của
chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý;
- Hệ thống tác động này có tính chất tổ chức và sư phạm của chủ thể quản lý;
- Quản lý giáo dục- đào tạo tác động lên tập thể và cá nhân GV, HSSV, các lực lượng
giáo dục, nhằm huy động mọi nổ lực của họ để tham gia, phối hợp, cộng tác vào mọi hoạt
động của nhà trường nhằm đạt mục tiêu dự kiến một cách hiệu quả nhất.
* Quản lí trường học
Trường học là cơ sở giáo dục mang tính Nhà nước, trực tiếp giáo dục, đào tạo thế hệ
trẻ, trực tiếp tham gia vào quá trình thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
Theo M.I.Kônđacốp, “Nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống
này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý lẫn tất
cả các mặt của hệ thống nhà trường để đảm bảo cho sự vận hành tối ưu xã hội - kinh tế, tổ
chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ đang lớn lên”.[8]. Trường học là
cơ quan hành chính sự nghiệp của Nhà nước, đồng thời là một tổ chức mang tính xã hội.
Hoạt động trung tâm của nhà trường là dạy- học và giáo dục. Quản lý trường học thực chất là
quản lý quá trình lao động sư phạm của thầy và lao động học tập của trò diễn ra trong quá
trình dạy học và giáo dục. Như vậy, quản lý trường học là sự tập hợp những tác động tối ưu
của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và cán bộ, đồng thời huy động và sử dụng
có hiệu quả các nguồn nhân lực, vật lực, tài lực nhằm tạo động lực thúc đẩy mọi hoạt động.
Theo tác giả Phạm Minh Hạc “Quản lí trường học là thực hiện đường lối của Đảng,
trong phạm vi trách nhiệm của mình, đưa nhà trường vận hành theo nguyên lí giáo dục để
tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành Giáo dục” [1].
Từ những định nghĩa trên chúng ta thấy, quản lí trường học thực chất là tác động có
định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lí lên tất cả các nguồn lực nhằm đẩy mạnh hoạt
động của nhà trường theo nguyên lí giáo dục và tiến tới mục tiêu giáo dục mà trọng tâm của
nó là đưa hoạt động dạy học tiến lên trạng thái mới về chất.
1.3. Đội ngũ, đội ngũ giảng viên, quản lý đội ngũ giảng viên và quản lý phát triển đội ngũ
giảng viên
* Đội ngũ giảng viên
Đội ngũ là thuật ngữ dùng để chỉ “số đông sắp xếp có trật tự hoặc có tổ chức chặt
chẽ”.[ 56 ].
Đội ngũ “Là một nhóm người được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng để thực
hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề nghiệp hay không, nhưng cùng mục đích
nhất định”. Khái niệm đội ngũ hàm chứa yếu tố sứ mạng và có những yêu cầu chặt chẽ về cơ
cấu, kỷ cương và chất lượng. [đại từ điển tiếng Việt]
Đội ngũ giảng viên là tập hợp những người tham gia công tác giảng dạy tại các trường
cao đẳng, đại học.
“Đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục là một trong những lực lượng đông đảo
trong đội ngũ cán bộ công chức, viên chức của Nhà nước” [26 ].
Theo quyết định 538/TCCP-TC ngày 18/12/1995 của Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ
về việc thay đổi tên gọi các ngạch công chức giảng dạy và tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch
trong trường ĐH, CĐ được xếp 3 ngạch: Giảng viên (15.111), giảng viên chính (15.110),
giảng viên cao cấp (15.109).
Từ những quan điểm trên ta hiểu đội ngũ GV là, tập hợp những người làm nghề dạy
học-giáo dục được tổ chức thành một lực lượng (có tổ chức), cùng chung một nhiệm vụ là
thực hiện mục tiêu giáo dục đã đề ra cho tổ chức đó. Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với
nhau thông qua lợi ích về vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của pháp luật, thể
chế xã hội.
* Quản lý phát triển đội ngũ giảng viên
Phát triển đội ngũ giảng viên: Tác giả Piper và Glatter đã đúc kết: “Phát triển đội ngũ
GV là một nổ lực mang tính chất thường xuyên, nhằm hòa hợp các lợi ích, mong muốn và
các đòi hỏi mà đội ngũ GV đã cân nhắc kĩ để tiếp tục phát triển sự nghiệp của mình trên cơ
sở có tính đến yêu cầu nhà trường nơi họ công tác”.[29]
Theo đánh giá của Piper (1993) thì: “Phát triển đội ngũ giáo viên là công cụ mạnh nhất
của công tác phát triển nhà trường. Nó tập trung vào các biện pháp nhằm đạt được các mục
tiêu trong tương lai và gắn chặt với lập kế hoạch chiến lược.”
Hay như GriFin (1983) và Bradhy (1991) xem sự phát triển của đội ngũ giáo viên là sự
phát triển của tổ chức (nhà trường) hoặc ít ra nó cũng là bộ phận cấu thành lên kế hoạch,
chiến lược để phát triển nhà trường. Nó chính là một hình thức tác động vào hoạt động của
nhà trường nhằm đạt được mục tiêu phát triển. Công tác phát triển đội ngũ giáo viên là nhằm
tạo ra tiềm lực cho việc phát triển nhà trường.
Đánh giá của Zuber Skemit về công tác phát triển đội ngũ giáo viên là hoàn toàn hợp
lý: “không phải những thay đổi của bản thân cá nhân giáo viên nhằm đạt được sự thăng tiến
cá nhân, cũng chẳng phải là sự thay đổi do quản lý nhà trường áp đặt xuống các giải pháp
thích hợp cho công tác phát triển nghề nghiệp của giáo viên”.
Trong tác phẩm “Quản lý nhân sự và việc xây dựng đội ngũ GV trong nhà trường”, tác
giả Nguyễn Quang Truyền quan niệm phát triển đội ngũ giáo viên là “xây dựng một đội ngũ
đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, loại hình, đoàn kết nhất trí trên cơ sở đường lối giáo dục
của Đảng và ngày càng vững mạnh về chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ đủ sức thực hiện
chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo” [30]
“Phát triển đội ngũ GV không chỉ trình độ chuyên môn, trình độ nghề nghiệp được
nâng cao, mà còn là sự thỏa mãn của cá nhân, sự trung thành, tận tụy của người GV đối với
nhà trường cùng bầu không khí làm việc thoải mái và lành mạnh”. [37]
Tóm lại, quản lý phát triển đội ngũ giảng viên là một quá trình có dự báo, qui hoạch,
tuyển dụng trong đó có sự thăng tiến một cách đồng bộ và hợp lí cả về quy mô, chất lượng
đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng trên cơ sở tạo ra một môi trường có thể phát huy tối đa năng lực
làm việc của GV nhằm đạt được mục tiêu của nhà trường.
1. 4. Quản lý Trường Cao đẳng Sư phạm
Luật Giáo dục 2005 khẳng định:
Trường Sư phạm do Nhà nước thành lập để đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, cán bộ quản lý
giáo dục. Trường sư phạm được ưu tiên trong tuyển dụng nhà giáo, bố trí cán bộ quản lý, đầu
tư cơ sở vật chất, ký túc xá và bảo đảm kinh phí đào tạo.
Trường sư phạm có cơ sở thực hành.
Giảng viên của trường được tuyển dụng theo phương thức ưu tiên đối với sinh viên tốt
nghiệp loại khá, giỏi, có phẩm chất tốt và người có trình độ đại học, trình độ thạc sĩ, tiến sĩ,
có kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, có nguyện vọng trở thành nhà giáo.
1.4.1. Mục tiêu giáo dục
- Đào tạo người học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có
kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khỏe
đáp ứng với yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Đào tạo trình độ cao đẳng giúp sinh viên có kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực
hành cơ bản để giải quyết những vấn đề thông thường thuộc chuyên ngành được đào tạo.
1.4.2. Về nội dung
Nội dung đào tạo phải có tính hiện đại và phát triển, bảo đảm cơ cấu hợp lý giữa kiến
thức khoa học cơ bản, ngoại ngữ và công nghệ thông tin với kiến thức chuyên môn và các
môn khoa học Mác-lênin, tư tuởng Hồ Chí Minh; kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp,
bản sắc văn hóa dân tộc; tương ứng với trình độ chung của khu vực và trên thế giới.
Đào tạo cao đẳng phải đảm bảo cho sinh viên có những kiến thức khoa học cơ bản và
kiến thức chuyên môn cần thiết, chú trọng rèn luyện kỹ năng cơ bản và năng lực thực hiện
công tác chuyên môn.
1.4.3. Về phương pháp đào tạo
Phương pháp đào tạo trình độ cao đẳng, đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng ý thức tự
giác trong học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ
năng thực hành, tạo điều kiện cho người học tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng.
1. 5. Quản lý đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm
1.5.1. Vị trí, vai trò của đội ngũ giảng viên trong giai đoạn hiện nay
- Sự bùng nổ trí thức khoa học và công nghệ. Ước tính sau khoảng một thập kỷ, khối
lượng tri thức lại tăng gấp đôi. Tri thức lý thuyết và tri thức công nghệ phát triển song song,
thâm nhập nhanh chóng vào mọi lĩnh vực của sản xuất và đời sống, trở thành một sức mạnh
to lớn định hình tương lai.
- Sự xuất hiện một thế giới phụ thuộc lẫn nhau. Xu hướng toàn cầu hóa nền sản xuất và
đời sống xã hội làm cho các quốc gia một mặt phải ra sức cạnh tranh để tồn tại, mặt khác
phải liên kết, hợp tác với nhau. Thế giới sẽ phát triển trong sự bảo tồn tính đa dạng của các
nền văn hóa, đồng thời tăng cường sự hợp tác, liên kết như một chỉnh thể.
- Con người là trung tâm của sự phát triển. Một xã hội phát triển dựa vào sức mạnh của
tri thức, bắt nguồn từ khai thác tiềm năng của con người, lấy việc phát huy nguồn lực con
người làm nhân tố cơ bản của sự phát triển nhanh chóng và bền vững. Con người vừa là mục
tiêu vừa là động lực của sự phát triển. Con người được chăm lo phát triển toàn diện cho sự
hội nhập vào xã hội, trong sự phát huy mỗi cá nhân trên các bình diện tinh thần, trí tuệ, đạo
đức, thể chất, hướng tới một xã hội công bằng, nhân ái, trên cơ sở giải quyết hài hòa mối
quan hệ giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội.
- Đất nước ta đang đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, phấn đấu để xã hội Việt Nam trở
thành một xã hội học tập thì đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục sẽ phát triển mạnh.
Lao động của đội ngũ giảng viên là lao động trí óc, lao động khoa học, lao động đặc thù
nhằm tạo ra sản phẩm đặc biệt là con người đã được giáo dục và đào tạo. Đội ngũ giảng viên
là lực lượng nòng cốt, là nguồn vốn trí thức, một nguồn vốn trí thức, một nguồn tài sản có
giá trị nhất của nhà trường. Đội ngũ giảng viên có vai trò hết sức quan trọng đối với sự sống
còn của một nhà trường bởi vì đội ngũ này quyết định chất lượng sản phẩm tạo ra, là uy tín
của trường đối với xã hội.
- Giáo dục đóng góp một vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược của mỗi quốc gia.
Đội ngũ GV là lực lượng cốt cán biến các mục tiêu giáo dục thành hiện thực, giữ vai trò
quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục. Xu thế đổi mới giáo dục để chuẩn bị con người
trong tình hình mới đang đặt ra những yêu cầu về phẩm chất, năng lực, làm thay đổi vai trò
và chức năng của người GV. [ 27].
Điều 14, Luật giáo dục nêu rõ: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong đảm bảo chất
lượng GD. Nhà giáo không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tốt cho người học. Nhà nước
tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, có chính sách đảm bảo các điều kiện cần thiết về vật
chất và tinh thần để nhà giáo thực hiện nhiệm vụ của mình; giữ gìn và phát huy truyền thống
nhà giáo, tôn vinh nghề dạy học” [35]
Sự đánh giá cao vai trò và vị trí cũng chính là sự đòi hỏi giảng viên hiện nay có sứ
mệnh đi đầu để chuẩn bị cho cuộc cách mạng thực sự về giáo dục, theo chiến lược giáo dục
2009-2020. Vai trò tiên phong của nhà giáo phải nâng cao rất nhiều so với trước đây, trước
sự khoa học công nghệ phát triển không ngừng. Đội ngũ GV là lực lượng chủ yếu, giá trị cơ
bản cũng như vốn quý nhất của trường đại học, cao đẳng, với tri thức tài nghệ và kinh
nghiệm, sự hiểu biết sâu sắc về bản chất quá trình đào tạo, là yếu tố quyết định chất lượng và
hiệu quả GD&ĐT, góp phần hình thành nhân cách nhà chuyên môn có trình độ cao theo mục
tiêu đào tạo bằng giảng dạy, giáo dục và tổ chức.
Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) đã chỉ rõ: “Giáo viên phải có đủ đức, đủ tài”,…
“phải nâng cao phẩm chất và năng lực cho đội ngũ giáo viên”. Phẩm chất (đức) và năng lực
“tài” là hai bộ phận tạo nên cấu trúc nhân cách của mỗi con người, trong đó có giáo viên.
Nói đến phẩm chất là nói đến hệ thống những thuộc tính tâm lý biểu hiện các mối quan hệ xã
hội cụ thể của mỗi người, thường được thể hiện ra những thái độ, hành vi ứng xử. Nói đến
năng lực là nói đến những thuộc tính tâm lý, sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành
một hoạt động nào đó với chất lượng cao. Phẩm chất và năng lực hòa quyện vào nhau, chi
phối lẫn nhau.
+ Phẩm chất người giáo viên: Thế giới quan là nền tảng, định hướng thái độ, hành vi
ứng xử của GV trước các vấn đề của thế giới tự nhiên, thực tiễn xã hội. Thế giới quan của
GV nhà trường là thế giới quan Marx-Lênin; lòng yêu trẻ; lòng yêu nghề.
+ Năng lực người GV là khả năng thực hiện các hoạt động dạy học-giáo dục với chất
lượng cao. Trong năng lực gồm: Năng lực chuẩn đoán nhu cầu và đặc điểm đối tượng dạy
học-giáo dục, năng lực thiết kế kế hoạch DH/GD, năng lực tổ chức thực hiện kế hoạch
DH/GD.
+ Thái độ, hành vi: Phải biết quan tâm đến bản thân, đồng nghiệp và cả cộng đồng;
đoàn kết thân ái với mọi người; tích cực tự trau dồi các kiến thức chuyên môn, chính trị; đảm
bảo yêu cầu về giao tiếp sư phạm chuẩn mực.
Theo tác giả Hoàng Trang (2005), [48] “ Không có người thầy giáo thì không có giáo
dục, cán bộ giảng dạy ở các trường đại học, cao đẳng…là những người thầy, nhưng để thực
hiện được vai trò vẻ vang của mình trước hết: “Người thầy phải xứng đáng là thầy, thầy phải
được lựa chọn cẩn thận vì không phải ai cũng làm thầy được.”
“Sứ mệnh của đội ngũ giáo viên và CBQL giáo dục có ý nghĩa rất cao cả đặc biệt. Họ là
một bộ phận lao động tinh hoa của đất nước. Lao động của họ trực tiếp và gián tiếp thúc đẩy
sự phát triển đất nước, cộng đồng đi vào trạng thái phát triển bền vững”. “Sản phẩm của họ
khác với các loại hình lao động ở chỗ: Sản phẩm này tích hợp các nhân tố tinh thần và vật
chất, đó là “nhân cách -sức lao động”. Thành quả lao động của họ vừa tác động vào hình thái
ý thức xã hội, vừa hình thành sức lao động kỹ thuật, thúc đẩy sự năng động của đời sống thị
trường, ở đây là thị trường sức lao động. [29].
Một ngày thiếu giáo dục đất nước không thể tồn tại được và giáo dục không có người
thầy không giáo dục được.
Nói về tầm quan trọng của người giáo viên, đội ngũ giáo viên trong bối cảnh giáo dục
đi vào thế kỷ XXI, Tiến sĩ Raja Roy Singh, nhà giáo dục nổi tiếng ở Ấn độ, chuyên gia giáo
dục nhiều năm ở UNESCO khu vực châu Á- Thái Bình Dương có một lời bình khá ấn tượng:
“Giáo viên giữ vai trò quyết định trong quá trình giáo dục. Những công nghệ thành đạt, nói
chính xác là những công nghệ thông tin (giáo dục từ xa chẳng hạn), sử dụng trình độ nghề
nghiệp và phong cách của những giáo viên giỏi nhất. Trong quá trình dạy học giáo viên
không chỉ là người truyền thụ những phần tri thức rời rạc. Giáo viên giúp người học thường
xuyên gắn với cơ cấu lớn hơn. Giáo viên đồng thời là người hướng dẫn, người cố vấn, người
mẫu mực của người học. Giáo viên do đó không phải là người chuyên về ngành hẹp mà là
người cán bộ tri thức, người học suốt. Trong công cuộc hoàn thiện quá trình dạy học, người
dạy, người học là những người bạn cùng làm việc, cùng nhau tìm hiểu và khám phá.” [19].
Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì giáo viên chất lượng cao trong thời đại ngày nay
là:
+ Địa vị của GV. Cùng với sự biến đổi nhanh chóng của xã hội trên mọi mặt, địa vị của
người GV có nhiều biến đổi. Dưới đây là sơ đồ mô tả “địa vị của GV” trong xã hội hiện đại.
Sơ đồ 1.2 Địa vị GV
U
U
Quan hệ
Thầy-trò
Xã
hội
