Bài giảng Bộ môn Dinh dưỡng: Các bệnh thiếu dinh dưỡng có ý nghĩa cộng đồng - BS. Phan Kim Huệ

CÁC BỆNH THIẾU DD CÓ Ý NGHĨA
CỘNG ĐỒNG

Khoa YTCC
BM Dinh Dƣỡng – VSATTP

Bs. Phan Kim Huệ


MỤC TIÊU HỌC TẬP
1. Liệt kê các bệnh thiếu và thừa dd có ý nghĩa
cộng đồng
2. Trình bày ý nghĩa sức khoẻ cộng đồng của
các bệnh thiếu và thừa dd
3. Phân tích nguyên nhân 1 số bệnh thiếu dd
4. Trình bày 1 số biện pháp giải quyết các vấn
đề dinh dƣỡng cộng đồng

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


MỘT SỐ BỆNH THIẾU & THỪA DD
THƢỜNG GẶP Ở CỘNG ĐỒNG
THIẾU DINH DƯỠNG

THỪA DINH DƯỠNG

- SDD thiếu Protein – Năng lƣợng

- Thừa cân – béo phì

- Thiếu Vitamin A – bệnh khô mắt
- Thiếu máu thiếu sắt
- Thiếu Iod – bệnh bƣớu cổ

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SDD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

Xác định SDD nhƣ thế nào?
•Chỉ số nhân trắc: tuổi, CN, CC, bề dày LMDD
•Chỉ số khối cơ thể (BMI) < 18,5

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

Bắt đầu
thiếu dd

Thiếu ít

Thiếu
trung bình

Thiếu
nặng

- SDD nặng (Marasmus, Kwashiokor,…) hiện nay ít gặp trong CĐ
- SDD thể vừa và nhẹ có ý nghĩa quan trọng vì:
+ Làm tăng nguy cơ bệnh tật và tử vong ở trẻ em.
+ Can thiệp kịp thời có thể giúp trẻ phục hồi hoàn toàn

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

Maramus
•Không phù

Kwashiorkor
• Phù mặt/tay chân

• Cơ teo đét

• Không rõ teo cơ

• Cân nặng rất thấp

• CN Thấp/ bình thƣờng

• Ít RL sắc tố da

• RL sắc tố da

•Tóc xơ cứng

• Tóc xơ cứng bạc màu

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG
 Nguyên nhân trực tiếp
 Chế độ ăn uống không đủ : số lƣợng &
chất lƣợng
 Các bệnh nhiễm trùng : sởi, tiêu chảy
 Nguyên nhân gián tiếp
 Các yếu tố KT- XH: nghèo đói, văn hóa
thấp, vệ sinh kém, phong tục
 Các yếu tố môi trƣờng: Nƣớc, không khí
 Dịch vụ chăm sóc y tế.

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG
CHIẾN LƢỢC QUỐC GIA VỀ DINH DƢỠNG
2010 – 2020
• Giảm tỷ lệ SDD thể nhẹ cân của trẻ em dƣới 5
tuổi trên toàn quốc xuống 14% và dƣới 10% vào
năm 2020.
• Giảm tỷ lệ SDD thấp còi của trẻ em dƣới 5 tuổi
trên toàn quốc xuống dƣới 25% (năm 2015) và
dƣới 20% (năm 2020).
• Khống chế tỷ lệ thừa cân béo phì của trẻ em
dƣới 5 tuổi trên toàn quốc ở dƣới mức 5%.

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

Giảm tỉ lệ SDD thể nhẹ cân

Giảm tỉ lệ SDD thể thấp còi

DỰ PHÒNG
LÀ CHỦ ĐẠO

Tập trung vào trẻ ≤ 2 tuổi

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ

SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


SUY DD – THIẾU PROTEIN, NĂNG LƢỢNG

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt

Bạn biết gì về Vitamin A?

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
Ý NGHĨA CỘNG ĐỒNG

- Tính phổ biến và nghiêm trọng: theo WHO,
mỗi năm ƣớc tính có khoảng 6 triệu trẻ em
thiếu Vit A  tỉ lệ mù mắt ~ 10%

- Ở VN: năm 2004, trẻ < 5 tuổi thiếu Vit A tiền
lâm sàng là 12,4%
 chƣơng trình uống Vit A cho trẻ 6 – 36 tháng
tuổi đạt >98%, cho bà mẹ sau sinh đạt > 90%
(VDD – từ 2008 – 2012)
KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
•

NGUYÊN NHÂN

• Nguyên nhân thiếu Vit A:
• Trẻ không đƣợc bú sữa non
• Mẹ không có sữa hoặc dinh dƣỡng của mẹ không đảm bảo
• Ăn kiêng chất béo, …
• Nguyên nhân bệnh lý thị giác do thiếu Vit A: liên quan đến sự

chuyển hoá Rhodopsin của tb hình que và Iodopsin của tb hình
nón trên võng mạc.

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ

Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
XN

XF

X1B

XS

X2

- XN: quáng gà
- X1B: Vệt Bitot
- X2: Khô giác mạc
- X3: loét nhuyễn giác mạc
(X3A: <1/3 dt GM
X3B: >1/3 dt GM)
- XS: seọ GM do khô mắt
- XF: Tổn thƣơng đáy mắt
do khô mắt

X3
(X3A,
X3B)

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
- Sắp xếp theo mức độ

nguy hiểm?
- Những bệnh mắt do thiếu
Vit A nào có thể phục hồi
hoàn toàn?

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
Bảng: Tỷ lệ khô mắt do thiếu vitamin A
Tổn thương lâm sàng
Quáng gà (XN)
Trẻ em 2-5 tuổi
Phụ nữ tuổi sinh đẻ

19851988* n=34,
214

0,37
-

1994**
n= 37,920

Ngưỡng WHO

0,05
0,58

>1.0

>5.0

Vệt Bitot (X1B) trẻ em

0,16

0,045

>0.5

Khô loét giác
mạc X2/X3/X3B

0,07

0,005

>0.01

Sẹo giác mạc

0,12

0,048

>0.05

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ

Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt
• ĐIỀU TRỊ
• Khi có các triệu
chứng phải lập tức
điều trị theo phác
đồ của WHO
• Ở trẻ em cần phân
ra đối tƣợng:
• <1 tuổi
• >= 1 tuổi
KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ


Thiếu vitamin a – bệnh khô mắt

KHOA YTCC – ĐẠI HỌC Y DƢỢC CẦN THƠ