THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ VÀ CÚ PHÁP

GIÁO VIÊN: NGÔ QUỐC HOÀ
GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
NGỮ VĂN 12

Tiết CT: 36 - Tiếng Việt
THỰC HÀNH
MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
Phép lặp
cú pháp
Phép liệt
kê
Phép chêm
xen

I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa
của Nhật, chứ không phải là thuộc địa của Pháp nữa.Khi Nhật
đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành
chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ
không phải từ tay Pháp.
Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ
các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước
Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi
thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.
(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)
a. Đoạn văn:
Hãy xác định những câu

có lặp kết cấu cú pháp và phân tích kết
cấu cú pháp đó. Cho biết phép lặp đó có
tác dụng như thế nào?
Kết
cấu
Hai câu trước: P(phụ tình thái) – C – V1 – V2
Khẳng định vế đầu và bác bỏ ở vế sau
Hai câu sau: C – V(+ phụ ngữ chỉ đtg) – TN
(C: dân ta, V: đã/lại đánh đổ…, TN: để, mà)
Tác dụng
Tạo âm hưởng đanh thép, hùng hồn, thích hợp
với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam và
khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là
đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.

b. Đoạn thơ:
I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa.
(Nguyễn Đình Thi, Đất nước)
Hãy đọc đoạn thơ và xác định
những câu có lặp kết cấu cú pháp
và phân tích kết cấu cú pháp đó.
Cho biết phép lặp đó có
tác dụng như thế nào?
Kết

cấu
Tác
dụng
Chủ ngữ - vị ngữ
Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta
và bộc lộ cảm xúc tự hào, sung sướng khi đất
nước giành được quyền làm chủ
2. Bài tập 2:
Hãy so sánh hiện tượng lặp cú pháp
ở những câu văn xuôi, câu thơ ở bài tập
1 với các câu sau để thấy điểm giống
và khác nhau của chúng?
a. Tục ngữ:
- Bán anh em xa, mua láng giềng gần.
- Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.
Em có nhận xét gì về phép lặp
cú pháp ở hai câu tục ngữ sau?
Ở mỗi câu, hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số
lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế.Ví
dụ: mua/bán (đều là từ đơn, động từ).

I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2:
a. Tục ngữ:
b. Câu đối:
Em hãy cho biết cách lặp
cú pháp ở đôi câu đối trên?
Cụ già ăn củ ấu non.
Chú bé trèo cây đại lớn
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: số tiếng bằng nhau,

phối hợp với phép đối (về từ loại, nghĩa, dùng từ
đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng)
c. Thơ Đường luật
Kết cấu: C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT)
Cụ già – ăn - củ ấu non
Chú bé - trèo - cây đại lớn
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Em hãy nhận xét về phép lặp
cú pháp trong thơ Đường luật
qua hai câu thơ sau?
Kêt cấu: ĐN, C – V - BN
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau,
số tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa
d. Văn biền ngẫu:
“Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh;
bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.”
Ở văn biền ngẫu, cách
lặp cú pháp như thế nào?
Cũng thường phối hợp với phép đối trong một cặp câu
(câu có thể dài, không cố định về số lượng tiếng)