Nhận ba trường hợp ghép tim đầu tiên tại Bệnh viện Chợ Rẫy

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018

NHÂN BA TRƢỜNG HỢP GHÉP TIM ĐẦU TIÊN
TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
Nguyễn Tất Đạt1; Trần Quyết Tiến1
TÓM TẮT
Suy tim là một gánh nặng lớn trong chăm sóc y tế đối với cả gia đình và xã hội, bao gồm:
thời gian điều trị kéo dài và chi phí cao, mặc dù vậy chất lượng cuộc sống của bệnh nhân vẫn
còn kém, tỷ lệ tử vong cao, nhất là đối với bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối. Trong điều trị suy
tim mất bù giai đoạn cuối, ghép tim là phương pháp được chọn lựa. Đối tượng và phương
pháp: nghiên cứu mô tả dọc 03 bệnh nhân suy tim giai đoạn IV (NYHA) có chỉ định ghép tim
được ghép tim tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 05 - 2017 đến nay. Kết quả: tỷ lệ thành công
100% với kỹ thuật ghép Bi - Caval (100%), trong đó 02 bệnh nhân nam (66%), tuổi trung bình
lúc ghép 34 ± 8. Bệnh nhân được điều trị ức chế miễn dịch sau ghép với phác đồ 03 thuốc:
prednisolone (100%), MMF (100%) và tacrolimus (100%). Hiện tại, 03 bệnh nhân đang tiếp tục
điều trị phác đồ, tỷ lệ đáp ứng điều trị tốt 100%. Kết luận: ghép tim từ người cho chết não là lựa
chọn điều trị cho bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối.
* Từ khóa: Ghép tim; Suy tim.

The Three First Cases of Heart Transplant at Choray Hospital
Summary
Heart failure is a major burden on medical care for the whole family and society, including
lengthy hospital treatment and high medical costs. However, the patients' lives are still poor with
high mortality, especially in patients with end-stage heart failure. In the treatment of end-stage
decompensation heart failure is the method of choice. Subjects and methods: A descriptive
study of three cases of heart failure at stage IV who were indicated heart transplant at Choray
Hospital from May 2017 up to now. Results: Success rate 100% with Bi - Caval grafting
technique (100%), including 02 male patients (66%), mean age at transplantation: 34 ± 8. The patients
were treated with immunosuppressive drugs after the combination of three drugs: prednisolone
(100%), MMF (100%) and tacrolimus (100%). Conclusion: Cardiac transplantation from brain
dead donor is a treatment option for patients with end-stage heart failure.

* Keywords: Heart transplantation; Heart failure.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Mặc dù có nhiều phương pháp giúp
cải thiện tỷ lệ bệnh nhân (BN) bị suy tim
mạn tính, ghép tim đã trở thành lựa chọn

điều trị cho những BN không đáp ứng với
điều trị thuốc cũng như điều trị hỗ trợ
thông thường (máy đồng bộ thất, máy
phá rung…) không mang lại lợi ích lâu dài.

1. Trung tâm Tim mạch Bệnh viện Chợ Rẫy
Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Tất Đạt ()
Ngày nhận bài: 20/08/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 28/09/2018
Ngày bài báo được đăng: 03/10/2018

111


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018
Ghép tim người lớn đầu tiên tại
Hoa Kỳ được thực hiện vào ngày 6 - 1 1968 ở Stanford. Từ năm 1990, phương
pháp này đã cứu được 2.000 BN mỗi
năm ở đất nước này và trở thành phương
pháp triệt để nhất trong điều trị suy tim
giai đoạn cuối [1].
Ghép tạng từ người cho chết não là
một bước ngoặt trong phát triển về ghép
tạng tại Việt Nam, được thực hiện thành

công lần đầu tiên vào tháng 02 - 2010 tại
Bệnh viện Chợ Rẫy. Ngày 17 - 06 - 2010,
ca ghép tim được thực hiện đầu tiên với
sự giúp đỡ của các chuyên gia Đài Loan
tại Học viện Quân y. Tại Khoa Nội Tim mạch,
hàng năm có khoảng 1.400 BN nhập viện
với chẩn đoán suy tim. Trong đó, 3% suy tim

giai đoạn cuối với tiên lượng sống 1 năm
không quá 50%. Đây là các đối tượng cần
được ghép tim điều trị.
ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
BN được chẩn đoán suy tim giai đoạn
cuối, phù hợp với tiêu chuẩn điều trị ghép
tim, được theo dõi và chăm sóc nội và
ngoại trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Khi
được hệ thống điều phối ghép tạng quốc
gia thông báo về trường hợp người hiến
với chức năng tim tốt, Hội đồng Ghép
tạng của bệnh viện sẽ lựa chọn người
nhận có tương quan phù hợp với đặc
điểm người hiến và tiến hành ghép tim.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Từ năm 2017 đến nay, chúng tôi đã tiến hành ghép tim cho 03 BN suy tim NYHA IV
với bệnh nền là bệnh cơ tim giãn.
Bảng 1:
Chẩn đoán ghép

STT

Ngày ghép

Kỹ thuật ghép

01

29 - 05 - 2017

Suy tim NYHA III, bệnh cơ tim giãn nở, đã đặt CRT-D

Bi - Caval

02

26 - 02 - 2018

Suy tim NYHA III, bệnh cơ tim giãn nở, rung nhĩ (đã từng
ngưng tim)

Bi - Caval

03

05 - 04 - 2018

Suy tim NYHA III, bệnh cơ tim giãn nở, rung nhĩ cơn nhanh
thất đã đặt ICD, viêm gan B mạn tính

Bi - Caval

Bảng 2: Tương quan giữa người cho và người nhận.

Trường hợp 1

112

Ngƣời cho tim

Ngƣời nhận tim

Giới

Nữ

Nam

Chiều cao

158 cm

171 cm

Cân nặng

55 kg

74 kg

BMI

22,03

25,3

BSA

1,55

1,86

Nhóm máu

B, Rh(+)

Phản ứng chéo

Âm tính


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018

Trường hợp 2

Trường hợp 3

Giới

Nam

Nam

Chiều cao

168 cm

174 cm

Cân nặng

58 kg

54 kg

BMI

20,54

17,83

BSA

1,66

1,65

Nhóm máu

B, Rh(+)

Phản ứng chéo

Âm tính

Giới

Nam

Nữ

Chiều cao

170 cm

158 cm

Cân nặng

60 kg

56 kg

BMI

20,76

22,43

BSA

1,69

1,56

Nhóm máu

O, Rh(+)

B, Rh+

Phản ứng chéo

Âm tính

Tất cả BN được ghép tim từ người cho chết não và bằng kỹ thuật Bi - Caval.
Bảng 3: Theo dõi BN sau ghép 01 tháng và 03 tháng.

Trường hợp 1

Chỉ số

Tháng 01

Tháng 03

Mạch lần/phút

90

96

Huyết áp tâm thu

140

120

Huyết áp tâm trương

80

70

Cân nặng (kg)

75

77

Hồng cầu (T/l)

4,09

5,14

HCT (%)

37

45

Bạch cầu (G/l)

11,18

8,7

%NEU

61

45,7

Tiểu cầu (G/l)

372

317

Đường huyết (mg/dl)

83

90

B.U.N (mg/dl)

22

23

Creatinin (mf/dl)

1,22

1,26

Na

+

141

138

+

3,7

3,6

++

0,6

0,42

K

Mg

CRP

0,8

0,04

Men tim

CKMB: 12,9

Troponin < 0,006

BNP

140,5

113


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018

Trường hợp 2

FK506

14,6

14,4

Phân suất tống máu

70%

66%

PAPs

25 mmHg

25 mmHg

Mạch

90

92

Huyết áp tâm thu

110

110

Huyết áp tâm trương

70

70

Cân nặng

53

55

Hồng cầu

4,35

4,62

HCT

43,3

44,5

Bạch cầu

8,94

9,7

%NEU

57

64

Tiểu cầu

260

178

Đường huyết

68

80

B.U.N

17

23

Creatinin

0,39

1,26

Na

+

137

136

+

3,7

3,6

++

0,5

0,6

CRP

0,3

0,2

Troponin

0,425

0,105

BNP

378,2

187

FK506

11,2

12,4

Phân suất tống máu

78

69%

PAPs

30

30

Mạch

90

98

Huyết áp tâm thu

110

110

Huyết áp tâm trương

70

70

Cân nặng

55

57

Hồng cầu

3,86

3,95

HCT

36,4

36,3

Bạch cầu

13,6

10,32

%NEU

80

61,7

Tiểu cầu

306

317

K

Mg

Trường hợp 3

114


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018
Đường huyết

90

B.U.N

19

14

Creatinin

1,16

1,16

132

139

4,8

3,8

0,52

0,74

9,6

1,3

Na

+

+

K

Mg

++

CRP
Troponin

0,019

BNP

250

31,9

FK506

13

10,7

Phân suất tống máu

75

74

PAPs

25

25

Các BN đều được điều trị chống thải ghép với phác đồ 03 thuốc ức chế miễn dịch
(prenisolon, MMF và tacrolimus). Trong đó, tacrolimus được theo dõi chỉnh liều theo
nồng độ trong máu. Ngoài ra, BN được kiểm soát huyết áp, điều trị dự phòng nhiễm
trùng, nhiễm siêu vi và nhiễm nấm, bổ sung các yếu tố vi lượng nhất là Mg.
BÀN LUẬN
Ghép tim từ người cho chết não là phương pháp điều trị triệt để nhất cho BN suy tim giai
đoạn cuối, đặc biệt với BN đã điều trị tối ưu bằng thuốc và các phương pháp điều trị tái đồng
bộ thất mà không đáp ứng, hoặc đã từng bị ngưng tim nhưng hồi sức thành công…
Kỹ thuật ghép Bi - Caval được chứng minh tốt hơn nhiều so với kỹ thuật truyền
thống, cùng với sự hỗ trợ của phương pháp chạy tuần hoàn - hô hấp ngoài cơ thể nên
quá trình phẫu thuật ghép tim diễn ra thuận lợi, tỷ lệ thành công cao.

Hình 1: So sánh giữa phương pháp phẫu thuật Bi - Caval và
phương pháp truyền thống (ISHLT) [2].
115


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018
Hiện nay, nhiều loại thuốc ức chế miễn dịch mới được triển khai trong điều trị chống
thải ghép. Chúng tôi sử dụng phác đồ 03 thuốc nhằm bảo vệ mảnh ghép tim tối ưu và
giảm thiểu tác dụng của thuốc, BN đã và đang đáp ứng tốt với điều trị, đồng thời điều
trị hỗ trợ dự phòng nhiễm trùng, bổ sung các yếu tố vi lượng cần thiết. Trước xuất

viện, BN được hướng dẫn sử dụng thuốc ức chế miễn dịch và tập huấn cách vệ sinh
hàng ngày cũng như phương pháp phục hồi chức năng hỗ trợ điều trị [3].

Hình 2: Sự phát triển của thuốc ức chế miễn dịch và
điều trị chống thải ghép (ISHLT) [2].
Thực tế, tình hình khan hiếm nguồn tạng hiến, mong muốn của người thân muốn cơ
thể còn nguyên vẹn khi chết đã ảnh hưởng lớn đến quyết định sẵn sàng hiến tạng phủ
từ gia đình của người cho tạng chết não. Việc triển khai ghép tim cũng không nằm
ngoài vấn đề này. Có trường hợp chúng tôi nhận tim từ khoảng cách xa (Hà Nội - Hồ
Chí Minh) làm kéo dài thời gian thiếu máu lạnh, ảnh hưởng đến hồi phục chức năng
tim ngay sau ghép. Ngoài ra, do chưa triển khai sinh thiết tim, công cụ quan trọng hỗ
trợ theo dõi thải ghép, chúng tôi phải gián tiếp theo dõi bằng các phương tiện khác
(siêu âm tim, xét nghiệm…), do vậy phải duy trì liều khá cao các thuốc ức chế miễn
dịch, điều này ảnh hưởng lâu dài trên BN sau ghép.
116


TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ GHÉP TẠNG - 2018
KẾT LUẬN
Ghép tim đã mang lại cuộc sống mới
cho BN suy tim giai đoạn cuối với tiên
lượng tử vong cao. Từ thành công bước
đầu 03 trường hợp ghép tim, Bệnh viện
Chợ Rẫy đã và đang hoàn thiện các quy
trình chăm sóc và theo dõi BN trước
trong và sau ghép với mong muốn mang
lại chất lượng và tiên lượng sống tốt hơn
cho BN.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Eugenio B. Reyes et al. Heart failure across
Asia: Same healthcare burden but differences
in organization of care. International Journal
of Cardiology. 2016, 223, pp.163-167.
2. Adult Heart Transplants - Survival 2006 2012. ISHLT registry. 2014, 33 (10): pp.996-1008.
3. Nobuyuki Shiba, Michael C.Y. Chan,
Bernard W.K Kwok et al. Analysis of survivors
more than 10 years after heart transplantation
in the cyclosporine Era Stanford. Experience J
Heart Lung Transplant. 2004, 23, pp.155-164.

117