Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành phố phủ lý – tỉnh hà nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-------------------------

HOÀNG TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM
XÃ HỘI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Hà Nội - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-------------------------

HOÀNG TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM
XÃ HỘI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM
Chuyên ngành : Quản lý Kinh tế
Mã số

: 60340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN VIỆT THẢO

Hà Nội - 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản Luận văn “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm
xã hội thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam” là công trình nghiên cứu khoa học độc
lập của tôi, chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết
quả sử dụng trong bài Luận văn là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc
rõ ràng.
Tác giả luận văn

Hoàng Trung Dũng


ii

LỜI CẢM ƠN
Em xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong Ban Giám hiệu trường Đại học
Thương mại, Khoa sau Đại học đã động viên và tạo mọi điều kiện để em có thể yên
tâm với công việc nghiên cứu.
Hơn hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Việt Thảo - người đã
hướng dẫn chỉ bảo tận tình, động viên em trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn
thành Luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ nhân viên Bảo hiểm xã hội
thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam đã hỗ trợ cung cấp tài liệu để em có cơ sở thực
tiễn bổ sung vào bài viết.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thành nội dung nghiên cứu bằng tất cả năng lực và
sự nhiệt tình của bản thân, tuy nhiên luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu

sót, em rất mong nhận được ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô và đồng
nghiệp để em hoàn thiện hơn nữa nhận thức của mình.
Xin chân thành cảm ơn!


iii

MỤC LỤC
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO.............................................................................................i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO.............................................................................................i
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................................1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.....................................................................................4
3.1. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................................4
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................4
4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu......................................................................................4
5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................................5
6. Ý nghĩa khoa học và đóng góp của đề tài...........................................................................6
- Ý nghĩa khoa học.................................................................................................................6
Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH. Làm rõ khái niệm,
đặc điểm, vai trò, nội dung, quản lý chi BHXH tại cơ quan BHXH......................................6
- Đóng góp của đề tài.............................................................................................................6
Qua đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam; rút
ra kết quả đạt được cũng như hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong việc quản
lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý; từ đó, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn
thiện công tác quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Luận văn sẽ
là tài liệu tham khảo cho BHXH thành phố Phủ Lý trong công tác quản lý chi BHXH........6
7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu............................................................................................6
CHƯƠNG 1............................................................................................................................6

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI.............................................7
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về BHXH cụ thể là:.....................................................8
Theo từ điển Bách khoa " BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập
cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh
nghề nghiệp, tàn tật thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự
đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm
đảm bảo, an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo
an toàn xã hội"........................................................................................................................8
Công ước 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH như sau:
“BHXH là sự bảo vệ xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một loạt các
biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế xã hội dẫn đến việc
ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,
thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và chết; đồng thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các
gia đình đông con” [14]. Khái niệm này đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH
là mặt kinh tế và mặt xã hội...................................................................................................8


iv

Theo Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH 13 ngày 20/11/2014: “Bảo hiểm xã hội là sự
đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội” [21]....................................................9
Theo quan niệm của BHXH Việt Nam: BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với NLĐ thông
qua việc huy động các nguồn đóng góp để trợ cấp cho họ, nhằm khắc phục những khó
khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản,
tai nạn, thất nghiệp, mất khả năng lao động, tuổi già và chết. Đồng thời, bảo đảm chăm sóc
y tế và trợ cấp cho các thân nhân trong gia đình NLĐ, để góp phần ổn định cuộc sống của
bản thân NLĐ và gia đình họ, góp phần an toàn xã hội. Quan niệm trên đây đã phản ánh
đầy đủ 2 mặt của BHXH là mặt kinh tế và xã hội, thể hiện bản chất BHXH........................9

Như vậy, có thể khái quát về BHXH như sau: BHXH là hệ thống bảo đảm khoản thu nhập
thay thế cho người lao động trong các trường hợp bị giảm hoặc mất khả năng lao động hay
mất việc làm, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính do sự đóng góp của các
bên tham gia và có sự ủng hộ của NN, nhằm góp phần bảo đảm sự ổn định đời sống cho
NLĐ và gia đình họ đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội. Đối tượng của BHXH
chính là thu nhập bị biến động giảm hoặc mất do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc
mất việc làm của người lao động tham gia BHXH................................................................9
CHƯƠNG 2..........................................................................................................................39
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH
PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM........................................................................................39
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................60
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý).........................................................................61
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................62
Giám đốc BHXH thành phố Phủ Lý trực tiếp thành lập đoàn kiểm tra theo kế hoạch đầu
năm đã được lập và được trực tiếp giám đốc ký, việc tổ chức thực hiện theo 2 hình thức :67
CHƯƠNG 3..........................................................................................................................78
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM..................................................78
XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ, TỈNH HÀ NAM THỜI
GIAN TỚI............................................................................................................................78
3.2.6.2. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát chi trả BHXH.............................................88
KẾT LUẬN..........................................................................................................................94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................1
PHỤ LỤC 01..........................................................................................................................4
PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO CÁN BỘ NHÂN VIÊN BẢO HIỂM XÃ HỘI LIÊN
QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CHI................................................................................................4
PHỤ LỤC 02..........................................................................................................................5
PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO ĐỐI TƯỢNG THỤ HƯỞNG BẢO HIỂM XÃ HỘI
LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CHI......................................................................................6

v

DANH MỤC BẢNG BIỂU
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO.............................................................................................i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO.............................................................................................i
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................................1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.....................................................................................4
3.1. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................................4
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................4
4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu......................................................................................4
5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................................5
6. Ý nghĩa khoa học và đóng góp của đề tài...........................................................................6
- Ý nghĩa khoa học.................................................................................................................6
Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH. Làm rõ khái niệm,
đặc điểm, vai trò, nội dung, quản lý chi BHXH tại cơ quan BHXH......................................6
- Đóng góp của đề tài.............................................................................................................6
Qua đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam; rút
ra kết quả đạt được cũng như hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong việc quản
lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý; từ đó, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn
thiện công tác quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Luận văn sẽ
là tài liệu tham khảo cho BHXH thành phố Phủ Lý trong công tác quản lý chi BHXH........6
7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu............................................................................................6
CHƯƠNG 1............................................................................................................................6
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI.............................................7

1.1. Một số khái niệm về quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội.........................7
1.1.1. Khái niệm về bảo hiểm và bảo hiểm xã hội...............................................
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về BHXH cụ thể là:.....................................................8

Theo từ điển Bách khoa " BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập
cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh
nghề nghiệp, tàn tật thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự
đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm
đảm bảo, an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo
an toàn xã hội"........................................................................................................................8
Công ước 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH như sau:
“BHXH là sự bảo vệ xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một loạt các
biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế xã hội dẫn đến việc
ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,


vi

thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và chết; đồng thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các
gia đình đông con” [14]. Khái niệm này đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH
là mặt kinh tế và mặt xã hội...................................................................................................8
Theo Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH 13 ngày 20/11/2014: “Bảo hiểm xã hội là sự
đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội” [21]....................................................9
Theo quan niệm của BHXH Việt Nam: BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với NLĐ thông
qua việc huy động các nguồn đóng góp để trợ cấp cho họ, nhằm khắc phục những khó
khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản,
tai nạn, thất nghiệp, mất khả năng lao động, tuổi già và chết. Đồng thời, bảo đảm chăm sóc
y tế và trợ cấp cho các thân nhân trong gia đình NLĐ, để góp phần ổn định cuộc sống của
bản thân NLĐ và gia đình họ, góp phần an toàn xã hội. Quan niệm trên đây đã phản ánh
đầy đủ 2 mặt của BHXH là mặt kinh tế và xã hội, thể hiện bản chất BHXH........................9
Như vậy, có thể khái quát về BHXH như sau: BHXH là hệ thống bảo đảm khoản thu nhập
thay thế cho người lao động trong các trường hợp bị giảm hoặc mất khả năng lao động hay

mất việc làm, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính do sự đóng góp của các
bên tham gia và có sự ủng hộ của NN, nhằm góp phần bảo đảm sự ổn định đời sống cho
NLĐ và gia đình họ đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội. Đối tượng của BHXH
chính là thu nhập bị biến động giảm hoặc mất do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc
mất việc làm của người lao động tham gia BHXH................................................................9

1.1.2. Khái niệm về chi bảo hiểm xã hội.............................................................
1.1.3. Khái niệm về quản lý và quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội............
1.2. Nội dung cơ bản về quản lý chi bảo hiểm xã hội..........................................12
1.2.1. Đặc điểm, vai trò của quản lý chi bảo hiểm xã hội..................................
1.2.1.1. Đặc điểm quản lý chi bảo hiểm xã hội.................................................
1.2.1.2. Vai trò quản lý chi bảo hiểm xã hội......................................................
1.2.2. Mục tiêu quản lý chi bảo hiểm xã hội.....................................................
1.2.3. Nội dung quản lý chi bảo hiểm xã hội.....................................................
Hình 1.1: Bộ máy tổ chức của BHXH Việt Nam.................................................20
Hình 1.1: Bộ máy tổ chức của BHXH Việt Nam.................................................20
(Nguồn: Nguyễn Tiệp (2011), Giáo trình Bảo hiểm xã hội, Nxb Lao động)......20
1.2.4. Các tiêu chí đánh giá quản lý chi bảo hiểm xã hội..................................
1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi bảo hiểm xã hội.......................29
1.3.1. Nhân tố khách quan.................................................................................
1.3.2. Nhân tố chủ quan....................................................................................


vii

1.4. Kinh nghiệm quản lý chi BHXH của một số địa phương và bài học rút ra
đối với Bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam..................................31
1.4.1. Kinh nghiệm về quản lý chi bảo hiểm xã hội của thành phố Hưng Yên
..........................................................................................................................
1.4.2. Kinh nghiệm về quản lý chi bảo hiểm xã hội của thành phố Nam Định

..........................................................................................................................
1.4.3. Bài học rút ra đối với Bảo hiểm xã hội của thành phố Phủ Lý................
CHƯƠNG 2..........................................................................................................................39
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH
PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM........................................................................................39

2.1. Giới thiệu tổng quan về thành phố Phủ Lý và bảo hiểm xã hội thành phố
Phủ Lý, tỉnh Hà Nam............................................................................................39
2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Phủ Lý,
tỉnh Hà Nam...........................................................................................................39
2.1.2. Tổng quan về bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam.............41
2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo
hiểm xã hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam......................................................47
2.2.1. Nhân tố khách quan....................................................................................47
2.2.2. Nhân tố chủ quan.........................................................................................49
2.3. Tình hình quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành phố Phủ
Lý, tỉnh Hà Nam....................................................................................................50
2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành
phố Phủ Lý.............................................................................................................50
2.3.2. Tổ chức thực hiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành
phố Phủ Lý.............................................................................................................56
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................60
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................60
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý).........................................................................61
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý).........................................................................61
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................62
(Nguồn số liệu: BHXH thành phố Phủ Lý)..........................................................................62


viii

2.3.3. Kiểm tra giám sát chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành phố Phủ
Lý............................................................................................................................ 67
Giám đốc BHXH thành phố Phủ Lý trực tiếp thành lập đoàn kiểm tra theo kế hoạch đầu
năm đã được lập và được trực tiếp giám đốc ký, việc tổ chức thực hiện theo 2 hình thức :67
Giám đốc BHXH thành phố Phủ Lý trực tiếp thành lập đoàn kiểm tra theo kế hoạch đầu
năm đã được lập và được trực tiếp giám đốc ký, việc tổ chức thực hiện theo 2 hình thức :67

2.3.4. Giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo..........................................................69
2.3.5. Đánh giá hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội
thành phố Phủ Lý..................................................................................................70
2.4. Đánh giá chung về quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý thời
gian qua.................................................................................................................. 73
2.4.1. Thành công..............................................................................................
2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân..............................................................
CHƯƠNG 3..........................................................................................................................78
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM..................................................78
XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ, TỈNH HÀ NAM THỜI
GIAN TỚI............................................................................................................................78

3.1. Quan điểm và mục tiêu quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo
hiểm xã hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam......................................................78
3.1.1. Quan điểm quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội
thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam........................................................................
3.1.2. Mục tiêu quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội
thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam........................................................................
3.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội
tại Bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam.........................................80
3.2.1. Hoàn thiện lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành
phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam.................................................................................

3.2.2. Quản lý chặt chẽ đối tượng hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội....................
3.2.3. Quản lý chặt chẽ về mức chi bảo hiểm xã hội.........................................
3.2.4. Đẩy mạnh hiện đại hóa và thực hiện công tác tuyên truyền, hỗ trợ đối
tượng nhận bảo hiểm xã hội..............................................................................


ix

3.2.5. Cải cách bộ máy bảo hiểm xã hội, nâng cao tinh thần trách nhiệm,
năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ làm công tác
bảo hiểm xã hội.................................................................................................
3.2.6. Hoàn thiện công tác chi trả chế độ bảo hiểm xã hội................................
3.2.6.2. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát chi trả BHXH.............................................88
3.2.6.2. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát chi trả BHXH.............................................88

3.2.7. Ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý chi bảo hiểm xã
hội.....................................................................................................................
3.2.8. Nâng cao cơ sở vật chất...........................................................................
3.3. Một số kiến nghị hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã
hội thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam..................................................................
3.3.1. Kiến nghị đối với nhà nước.....................................................................
3.3.2. Kiến nghị đối với Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Nam....................................
KẾT LUẬN..........................................................................................................................94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................1
PHỤ LỤC 01..........................................................................................................................4
PHỤ LỤC 01..........................................................................................................................4
PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO CÁN BỘ NHÂN VIÊN BẢO HIỂM XÃ HỘI LIÊN
QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CHI................................................................................................4
PHỤ LỤC 02..........................................................................................................................5
PHỤ LỤC 02..........................................................................................................................5

PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO ĐỐI TƯỢNG THỤ HƯỞNG BẢO HIỂM XÃ HỘI
LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CHI......................................................................................6


x

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Thứ tự

Chữ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

1

ASXH

An sinh xã hội

2

BHXH

Bảo hiểm xã hội

3

BHYT

Bảo hiểm y tế

4

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

5

BHXH Việt Nam

Bảo hiểm xã hội Việt Nam

6

CNTT

Công nghệ thông tin

7

DSPHSK

Dưỡng sức phục hồi sức khỏe

8

MSLĐ

Mất sức lao động

9

NSNN

Ngân sách Nhà nước

10

QBHXH

Quỹ bảo hiểm xã hội

11

TNLĐ, BNN

Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

12

UBND

Ủy ban nhân dân


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Kể từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Việt Nam bước sang một thời kỳ
phát triển mới. Sự chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường đã đem lại nhiều thành
tựu kinh tế – xã hội to lớn cho đất nước. Nhiều lĩnh vực kinh tế được đẩy mạnh, đời
sống nhân dân cũng ngày càng được nâng cao. Trong quá trình phát triển đó, bảo
hiểm đã và đang chứng minh được vai trò tích cực của mình đối với hoạt động sản
xuất – kinh doanh nói riêng cũng như với cuộc sống nói chung.
Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, coi trọng đến chính sách bảo hiểm xã
hội. BHXH là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia. Trải qua
qúa trình thực hiện, chính sách BHXH luôn được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cho
phù hợp với sự phát triển của đất nước. Ban đầu đối tượng tham gia BHXH chỉ hạn
hẹp là cán bộ, công nhân, viên chức nhà nước, các chế độ BHXH cũ đan xen với
các chính sách xã hội khác. Để khắc phục những hạn chế của chính sách BHXH cũ,
xây dựng một chính sách BHXH mới phù hợp với sự phát triển của đất nước thời kỳ
đổi mới và hoà nhập với xu thế phát triển BHXH của các quốc gia trên thế giới,
đồng thời đáp ứng được nguyện vọng của đông đảo người lao động và người sử
dụng lao động, Luật BHXH được Quốc hội thông qua ngày 29/6/2006 có hiệu lực
thi hành từ ngày 01/01/2007 là cơ sở để tổ chức, triển khai, thực hiện nhằm phát
triển BHXH và đem lại lợi ích thiết thực cho người dân trong xã hội. Qua quá trình
sửa đổi, bổ sung, ngày 20/11/2014 Quốc hội lại ban hành Luật số 58/2014/QH13 về
Bảo hiểm xã hội, trong đó có những sửa đổi về bảo hiểm xã hội nói chung và chi
BHXH nói riêng. Từ đây phạm vi đối tượng chi trả các chế độ BHXH mang tính xã
hội rộng lớn được áp dụng với mọi người lao động thông qua các cơ quan, tổ chức,
các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, người sử dụng lao động và người
lao động được hưởng các chế độ về BHXH cũng được mở rộng và được quan tâm
hơn.
Bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý- tỉnh Hà Nam trong thời gian qua đã thu


2

được nhiều thành tựu: phí thu ngày càng tăng, chi đúng đối tượng, luôn hoàn thành
kế hoạch. Tuy nhiên, quá trình thực hiện chính sách BHXH ở BHXH thành phố Phủ
Lý- tỉnh Hà Nam trong thời gian qua vẫn còn bộc lộ những hạn chế, thiếu sót, đặc
biệt trong công tác quản lý chi BHXH: tình trạng vi phạm Luật BHXH và quy trình
quản lý vẫn đang diễn ra, cơ quan BHXH đôi lúc còn chưa kiểm soát được chặt chẽ
đối tượng hưởng chế độ BHXH, phần mềm công nghệ thông tin (CNTT) vào quản
lý chi BHXH còn hạn chế, công tác quản lý tiền mặt chưa thực sự đảm bảo an toàn,
quyền lợi của người lao động vẫn còn bị vi phạm... Đây là những khó khăn đối với
quản lý chi BHXH trên địa bàn thành phố Phủ Lý- tỉnh Hà Nam trong nhiều năm
qua cần được giải quyết, bảo đảm cho người lao động được tham gia BHXH và thụ
hưởng các chế độ, chính sách BHXH thuận lợi hơn.
Thực tế đó đặt ra yêu cầu phải có sự nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn
diện vấn đề quản lý chi BHXH trên địa bàn thành phố Phủ Lý- tỉnh Hà Nam, nhằm
tìm ra những giải pháp để hoàn thiện quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ
Lý- tỉnh Hà Nam, đáp ứng An sinh xã hội, những yêu cầu phát triển kinh tế xã hội
của thành phần trong điều kiện kinh tế Việt Nam mở cửa và hội nhập ngày càng sâu
rộng hơn vào nền kinh tế thế giới. Vì vậy, học viên đã chọn đề tài “Quản lý chi bảo
hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý - tỉnh Hà Nam” để làm đề tài
nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Bảo hiểm xã hội và chi bảo hiểm xã hội là vấn đề được rất nhiều tác giả quan
tâm, do vậy có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến chủ đề này. Trong quá
trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã thu thập được một số tài liệu, công trình, cụ thể
như sau:
- Đỗ Thị Quỳnh Mai (2016), “ Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo
hiểm xã hội huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái”. Luận văn thạc sỹ kinh tế, trường Đại
học Kinh tế quốc dân. Tác giả luận văn đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận
chung về quản lý chi BHXH ở cấp huyện; phân tích đánh giá thực trạng quản lý chi
BHXH tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái. Đề xuất phương hướng phát triển và

3

phương hướng hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội huyện Yên Bình.
- Lâm Thuyết Minh (2015),“ Hoàn thiện công tác quản lý chi trả các chế độ
BHXH tại tỉnh Kiên Giang”, luận văn thạc sĩ trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ
Chí Minh. Trên cơ sở nghiên cứu mô hình quản lý chi trả BHXH của tỉnh Kiên
giang, tác giả đã làm rõ một số khái niệm xung quanh vấn đề chi trả BHXH, thực
trạng quản lý chi trả BHXH; đồng thời đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện
quy trình quản lý chi trả phù hợp với từng loại đối tượng ở tỉnh Kiên Giang.
- Trần Ngọc Hạnh (2014), “Hoàn thiện công tác quản lý chi trả bảo hiểm xã
hội trên địa bàn huyện Hiệp Hòa tỉnh Bắc Giang”, luận văn thạc sĩ trường Đại học
Kinh tế Quốc dân Hà Nội. Tác giả đã hệ thống hóa lý luận về bảo hiểm xã hội, quản
lý chi trả BHXH trên địa bàn huyện Hiệp Hòa - tỉnh Bắc Giang; nhận diện được
thực trạng công tác quản lý chi trả BHXH trên địa bàn huyện; chỉ ra những tồn tại
hạn chế và nguyên nhân gây ra. Đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện
công tác quản lý chi trả BHXH trên đơn vị dự toán cấp 3.
- Hồ Thị Tố Quyên (2013), “Hoàn thiện tổ chức thông tin kế toán trong chu
trình chi BHXH tại BHXH tỉnh Bình Định”, luận văn thạc sĩ trường Đại học Kinh tế
Huế. Tác giả đã hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về kế toán chi
BHXH và công tác thông tin kế toán BHXH trên địa bàn tỉnh Bình Định; Đề xuất
một số giải pháp tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán chi
bảo hiểm xã hội.
- Đào Thế Khoa (2012), “Thực trạng và giải pháp tăng cường quản lý chi
BHXH tại tỉnh Thái Nguyên”, luận văn thạc sĩ trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà
Nội. Đề tài đã phân tích thực trạng công tác chi trả chế độ bảo hiểm xã hội trên địa
bàn tỉnh Thái Nguyên và trên cơ sở đó đánh giá những kết quả đạt được, những tồn
tại và nguyên nhân của công tác chi trả chế độ BHXH. Trên cơ sở đó, đưa ra các
giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường quản lý công tác chi trả chế độ BHXH của
BHXH Việt Nam đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn tới.

- Đề án nghiên cứu khoa học năm 2011 “Hoàn thiện quy trình quản lý thu, quy
trình cấp và quản lý sổ BXHH, thẻ BHYT”. Chủ nhiệm đề án Dương Xuân Triệu,
Viện nghiên cứu khoa học - BHXH Việt Nam. Đề án đã hệ thống hóa các văn bản


4

của Nhà nước, của Ngành về thực hiện về thu BHXH, cấp sổ BXHH, thẻ BHYT,
phân tích đánh giá thực trạng thực hiện thu BHXH, cấp sổ BHXH, thẻ BHYT trong
mối tương quan hỗ trợ nhau.
Đề án đã phân tích được những mặt còn chưa hợp lý, hạn chế như: văn bản
quy định chồng chéo, thủ tục hành chính còn nhiều, biểu mẫu chưa khoa học, ứng
dụng công nghệ thông tin còn thấp, việc thực hiện ở các địa phương còn chưa đồng
nhất do nhận thức chưa đúng quy định của Nhà nước, của Ngành. Từ đó Đề án đưa
ra các giải pháp về xây dựng thống nhất các chỉ tiêu, biểu mẫu, quy trình về thu
BHXH, cấp và quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT phù hợp với tình hình mới.
Như vậy, có thể thấy đã có nhiều đề tài nghiên cứu các vấn đề liên quan đến
quản lý chi bảo hiểm xã hội, nhưng cho đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu một
cách toàn diện về quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Phủ Lý, tỉnh
Hà Nam. Do đó, việc tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài luận văn là rất cần thiết, đáp
ứng được yêu cầu cao cả về lý luận và thực tiễn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu, vận dụng cơ sở lý luận để phân tích và đánh giá thực
trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam
trong những năm qua, từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện quản
lý chi bảo hiểm xã hội tại BHXH thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam trong những
năm tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Góp phần hệ thống hoá và làm rõ cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH

- Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn
thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam trong những năm qua.
- Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi
BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam trong những năm tới.
4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố


5

Phủ Lý – tỉnh Hà Nam
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Đề tài chỉ tập trung làm rõ quản lý chi trả các chế độ
BHXH bắt buộc trên địa bàn thành phố Phủ Lý – tỉnh Hà Nam; không đề cập tới chi
hoạt động quản lý sự nghiệp và đối tượng thuộc lực lượng vũ trang.
- Phạm vi về không gian: Nghiên cứu ở cấp thành phố Phủ Lý - tỉnh Hà Nam
- Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng từ năm 2015 đến năm 2017 và
đề xuất giải pháp, kiến nghị đến năm 2020, tầm nhìn 2025.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
Số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản, báo cáo, kết quả tổng kết liên quan
đến công tác chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Từ các văn bản,
báo cáo của các cơ quan chức năng của tỉnh sẽ thấy được thực trạng công tác quản lý
chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam, phân tích số liệu rồi đưa ra
được những đánh giá khách quan, cụ thể. Ngoài ra tác giả sử dụng một số tài liệu tham
khảo, một số bài báo và luận văn đã nghiên cứu liên quan đến quản lý chi BHXH.
5.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua việc tác giả tiến hành khảo sát ngẫu
nhiên 10 cán bộ BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, 20 cán bộ BHXH tỉnh Hà

Nam và 70 đối tượng thụ hưởng trên địa bàn thành phố Phủ Lý nhằm đánh giá công
tác quản lý chi BHXH tại đơn vị.
Phương pháp chọn mẫu: chọn ngẫu nhiên. Mẫu được thu thập thông qua
phỏng vấn của tác giả đối với cán bộ BHXH thành phố Phủ lý, cán bộ BHXH tỉnh
Hà Nam và các đối tượng thụ hưởng. Kết quả điều tra sẽ được thu thập và xử lý
bằng excel.
5.3. Phương pháp xử lý số liệu
+ Phương pháp phân tích: Các số liệu sau khi thu thập được tiến hành phân
tích thành các nhóm chỉ tiêu khác nhau và được xử lý thông qua phần mềm Excel từ
đó tìm ra sự biến động diễn ra như thế nào.
+ Phương pháp so sánh: Dùng để so sánh dữ liệu của các năm với nhau để biết


6

được hoạt động quản lý chi BHXH tại dơn vị các năm như thế nào, đi tới phân tích
và đề xuất biện pháp thích hợp nhất.
+ Phương pháp thống kê mô tả để mô tả, diễn đạt cụ thể về quá trình thực hiện
công tác quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, cũng như những kết quả
đạt được nhằm giúp người đọc có thể hiểu rõ về vấn đề nghiên cứu.
+ Phương pháp trình bày: Từ cơ sở lý thuyết đã được hệ thống, phân tích thực
trạng quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam, từ đó đưa ra giải
pháp thực hiện được trình bày trong chương 3 được hoàn chỉnh và có tính khả thi.
6. Ý nghĩa khoa học và đóng góp của đề tài
- Ý nghĩa khoa học
Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH. Làm rõ
khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, quản lý chi BHXH tại cơ quan BHXH.
- Đóng góp của đề tài
Qua đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý, tỉnh
Hà Nam; rút ra kết quả đạt được cũng như hạn chế và nguyên nhân của những hạn

chế trong việc quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố Phủ Lý; từ đó, đề xuất
những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH tại BHXH thành phố
Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Luận văn sẽ là tài liệu tham khảo cho BHXH thành phố Phủ
Lý trong công tác quản lý chi BHXH.
7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn được kết cấu thành 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chi bảo hiểm xã hội
Chương 2: Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành
phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam
Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại
Bảo hiểm xã hội thành phố Phủ Lý,tỉnh Hà Nam thời gian tới

CHƯƠNG 1


7

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Một số khái niệm về quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm về bảo hiểm và bảo hiểm xã hội
1.1.1.1. Khái niệm về bảo hiểm
Khái niệm về Bảo hiểm là một quan niệm rất rộng, phong phú và đa dạng
được hiểu bằng nhiều nghĩa khác nhau tuỳ thuộc vào góc độ và mục tiêu của người
tiếp cận.
Theo Nguyễn Văn Định (2012): “Bảo hiểm là những quan hệ kinh tế gắn liền
với quá trình hình thành, phân phối và sử dụng các quỹ tập trung - quỹ bảo hiểm nhằm xử lý các rủi ro, các biến cố. Bảo hiểm bảo đảm cho quá trình tái sản xuất và
đời sống của xã hội được diễn ra bình thường”[14].
Theo Nguyễn Thị Mận: “Bảo hiểm là biện pháp chia sẻ rủi ro của một người
hay của số một ít người cho cả cộng đồng những người có khả năng gặp rủi ro cùng

loại; bằng cách mỗi người trong cộng đồng góp một số tiền nhất định vào một quỹ
chung và từ quỹ chung đó bù đắp thiệt hại cho thành viên trong cộng đồng không
may bị thiệt hại do rủi ro đó gây ra”[26].
Theo Dennis Kessler: “Bảo hiểm là sự đóng góp của số đông vào sự bất hạnh
của số ít” [theo 23].
Theo Monique Gaullier: “Bảo hiểm là một nghiệp vụ qua đó, một bên là người
được bảo hiểm cam đoan trả một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm thực hiện mong
muốn để cho mình hoặc để cho người thứ ba trong trường hợp xảy ra rủi ro sẽ nhận
được một khoản đền bù các tổn thất được trả bởi một bên khác: đó là người bảo
hiểm. Người bảo hiểm nhận trách nhiệm đối với toàn bộ rủi ro và đền bù các thiệt
hại theo các phương pháp của thống kê” [theo 24]..
Tập đoàn bảo hiểm AIG của Mỹ định nghĩa: “Bảo hiểm là một cơ chế, theo cơ
chế này, một người, một doanh nghiệp hay một tổ chức chuyển nhượng rủi ro cho
công ty bảo hiểm, công ty đó sẽ bồi thường cho người được bảo hiểm các tổn thất
thuộc phạm vi bảo hiểm và phân chia giá trị thiệt hại giữa tất cả những người được


8

bảo hiểm” [theo 25]..
Dưới góc độ tài chính bảo hiểm được định nghĩa là “Bảo hiểm là một hoạt
động dịch vụ tài chính nhằm phân phối lại những chi phí mất mát không mong đợi”.
Dưới góc độ pháp lý giáo sư Hemard đưa ra khái niệm: “Bảo hiểm là một
nghiệp vụ, qua đó một bên là người được bảo hiểm chấp nhận trả một khoản tiền
cho chính mình hoặc cho bên thứ ba khác để trong trường hợp rủi ro xảy ra sẽ nhận
được một khoản tiền bồi thường từ bên khác là người bảo hiểm, người chịu trách
nhiệm đối với toàn bộ rủi ro, đền bù thiệt hại theo quy luật thống kê” [14]
Luật Kinh doanh bảo hiểm của Việt Nam (2000): Kinh doanh bảo hiểm là hoạt
động của doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục đích sinh lợi, theo đó doanh nghiệp bảo
hiểm chấp nhận rủi ro của người được bảo hiểm, trên cơ sở bên mua bảo hiểm đóng

phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng
hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm [22].
Từ các quan điểm về bảo hiểm, tác giả cho rằng: Bảo hiểm là việc phân chia
tổn thất của một hoặc một số người cho tất cả những người tham gia bảo hiểm
cùng chịu. Bảo hiểm hoạt động dựa trên Quy luật số đông
1.1.1.2. Khái niệm về bảo hiểm xã hội
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về BHXH cụ thể là:
Theo từ điển Bách khoa " BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một
phần thu nhập cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ
sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của
Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảm bảo, an toàn đời sống cho người lao động và
gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội".
Công ước 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH
như sau: “BHXH là sự bảo vệ xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông
qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế
xã hội dẫn đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau,
thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và chết; đồng thời bảo đảm


9

chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con” [14]. Khái niệm này đã phản
ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.
Theo Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH 13 ngày 20/11/2014: “Bảo hiểm xã
hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi
họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội” [21].
Theo quan niệm của BHXH Việt Nam: BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với
NLĐ thông qua việc huy động các nguồn đóng góp để trợ cấp cho họ, nhằm khắc

phục những khó khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập gây ra
bởi ốm đau, thai sản, tai nạn, thất nghiệp, mất khả năng lao động, tuổi già và chết.
Đồng thời, bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các thân nhân trong gia đình NLĐ,
để góp phần ổn định cuộc sống của bản thân NLĐ và gia đình họ, góp phần an toàn
xã hội. Quan niệm trên đây đã phản ánh đầy đủ 2 mặt của BHXH là mặt kinh tế và
xã hội, thể hiện bản chất BHXH.
Như vậy, có thể khái quát về BHXH như sau: BHXH là hệ thống bảo đảm
khoản thu nhập thay thế cho người lao động trong các trường hợp bị giảm hoặc mất
khả năng lao động hay mất việc làm, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài
chính do sự đóng góp của các bên tham gia và có sự ủng hộ của NN, nhằm góp
phần bảo đảm sự ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình họ đồng thời góp phần đảm
bảo an toàn xã hội. Đối tượng của BHXH chính là thu nhập bị biến động giảm hoặc
mất do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc mất việc làm của người lao động
tham gia BHXH.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những chính sách an sinh xã hội quan
trọng của Đảng và Nhà nước. Chính sách bảo hiểm xã hội đã được thực hiện theo
Luật bảo hiểm xã hội. Tham gia bảo hiểm xã hội làm cho người lao động yên tâm
cống hiến và không phải lo lắng nhiều về những rủi ro mà mình có thể gặp phải
trong hoạt động sản xuất, công tác, sinh hoạt.
1.1.2. Khái niệm về chi bảo hiểm xã hội


10

Theo Nguyễn Văn Định: “Chi BHXH là quá trình phân phối, sử dụng quỹ
BHXH để chi trả cho các chế độ BHXH nhằm ổn định cuộc sống của người tham
gia BHXH và đảm bảo các hoạt động của hệ thống BHXH”[14].
Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2014 “Chi BHXH là quá trình phân phối, sử dụng
quỹ BHXH để chi trả cho các chế độ BHXH nhằm ổn định cuộc sống của người
tham gia BHXH và đảm bảo các hoạt động của hệ thống BHXH. Là quá trình phân

phối các nguồn tài chính đã được tập trung vào quỹ BHXH theo mục đích sử dụng
nhất định”[21].
Chi BHXH được thực hiện bởi hai quá trình: phân phối và sử dụng quỹ
BHXH.
- Phân phối quỹ BHXH: là quá trình phân bổ các nguồn tài chính từ quỹ
BHXH để hình thành các quỹ thành phần: Quỹ ốm đau và thai sản, quỹ TNLĐ và
BNN, quỹ hưu trí và tử tuất hoặc phân bổ cho các mục đích sử dụng khác nhau,
như: quỹ đầu tư phát triển, quỹ chi trả các chế độ BHXH…
- Sử dụng quỹ BHXH: là quá trình chi tiền của quỹ BHXH đến tay đối tượng
được thụ hưởng hoặc cho từng mục đích sử dụng cụ thể.
Phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai phạm trù khác nhau, nhưng trong thực
tế, hai quá trình này thường đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, cũng có những trường
hợp, từ mục đích sử dụng quỹ đòi hỏi phải tách riêng hai quá trình này theo thứ tự
trước sau. Ví dụ: hoạt động bảo tồn và tăng trưởng quỹ đòi hỏi phải kết thúc quá
trình phân phối quỹ, quỹ phải phân phối đủ cho mục đích chi trả các chế độ BHXH,
số còn lại mới phân phối vào quỹ bảo tồn tăng trưởng.
- Chi bảo hiểm xã hội có các chế độ sau đây:
+ Chế độ ốm đau: là chế độ trợ cấp bằng tiền nhằm thay thế một phần thu
nhập bị mất hoặc bị giảm, giúp cho người lao động trang trải cho các chi tiêu khi
ốm đau phải nghỉ việc mà không được nhận lương.
+ Chế độ thai sản: là chế độ trợ cấp bằng tiền nhằm thay thế hoặc bù đắp
những khoản thu nhập bị giảm hay bị mất trong các trường hợp người lao động nghỉ
việc để đi khám thai, sinh con, nuôi con, thực hiện các biện pháp kế hoạch hóa gia


11

đình, sẩy thai, điều hòa kinh nguyệt, nạo hút thai, thai chết lưu.
+ Chế độ TNLĐ -BNN: là chế độ trợ cấp bằng tiền một lần hoặc hàng tháng
cho đối tượng bị TNLĐ - BNN, nhằm đảm bảo quyền lợi và ổn định cuộc sống cho

người lao động khi họ bị TNLĐ - BNN dẫn đến suy giảm khả năng lao động.
+ Chế độ hưu trí: là một chế độ bảo hiểm xã hội nhằm trợ cấp phần thu nhập
bị mất cho người lao động khi đã kết thúc quá trình lao động để bảo đảm đời sống
cho người lao động và gia đình họ.
+ Chế độ tử tuất: là chế độ dành cho thân nhân của người lao động có tham gia
đóng phí bảo hiểm xã hội khi người lao động này chết đi, nhằm giúp cho thân nhân
lo liệu mai táng (mai táng phí) và ổn định cuộc sống (trợ cấp tuất).
1.1.3. Khái niệm về quản lý và quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội
- Khái niệm về quản lý
“Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối
tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời
cơ của tổ chức để đạt được những mục tiêu dặt ra trong điều kiện biến động của môi
trường” [18].
Quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích, có xác định mục tiêu, thể
hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý (quản lý, điều khiển) và đối tượng quản lý
(chịu sự quản lý), đây là quan hệ giữa lãnh đạo và bị lãnh đạo, không đồng cấp và
có tính bắt buộc. Nó diễn ra trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người với nhiều
cấp độ, nhiều mối quan hệ với nhau. Đối với hoạt động BHXH thì quản lý được bao
gồm cả quản lý đối tượng tham gia và thụ hưởng, quản lý thu, quản lý chi trả và
quản lý nguồn quỹ từ đầu tư tăng trưởng.
- Khái niệm quản lý chi bảo hiểm xã hội
Quản lý chi BHXH theo tác giả hiểu: là sự tác động của các chủ thể quản lý
vào đối tượng quản lý trong các hoạt động lập, xét duyệt dự toán, tổ chức thực
hiện, điêu hành và kiểm tra, giám sát hoạt động chi trả các chế độ BHXH nhằm đạt
được mục tiêu đã đề ra theo những nguyên tắc và phương pháp quản lý nhất định.
Khi nói tới quản lý chi BHXH là nói đến một loạt các mối quan hệ, bao gồm


12

quan hệ giữa Nhà nước, cơ quan BHXH, người lao động và người sử dụng lao
động. Trong các mối quan hệ trên thì người lao động và chủ sử dụng lao động là đối
tượng quản lý. Chủ thể quản lý chính là Nhà nước và cơ quan BHXH các cấp từ
Trung ương tới địa phương.
Chủ thể quản lý chi BHXH là cơ quan BHXH ở Việt Nam, BHXH được tổ
chức theo hệ thống dọc từ TW đến địa phương. Cơ quan BHXH cao nhất là
BHXHVN. Cơ quan này thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về BHXH trên
phạm vi toàn quốc. Ở cấp tỉnh có Cơ quan BHXH tỉnh, thành phố. Cơ quan BHXH
tỉnh, thành phố thực hiện chức năng quản lý BHXH trên phạm vị địa bàn tỉnh, thành
phố trực thuộc.
1.2. Nội dung cơ bản về quản lý chi bảo hiểm xã hội
1.2.1. Đặc điểm, vai trò của quản lý chi bảo hiểm xã hội
1.2.1.1. Đặc điểm quản lý chi bảo hiểm xã hội
Nhà nước là chủ thể tổ chức và quản lý các hoạt động BHXH trong nền kinh
tế thị trường. Xuất phát từ tính phức tạp, năng động và nhạy cảm của nền kinh tế thị
trường đòi hỏi mang tính quyền lực nhà nước để tổ chức và điều hành các hoạt động
BHXH. Chủ thể ấy chính là nhà nước mà cụ thể hơn là các cơ quan nhà nước, các tổ
chức và cá nhân được nhà nước trao quyền. Để hoàn thành sứ mệnh của mình nhà
nước phải xây dựng, tổ chức và quản lý các hoạt động BHXH.
Pháp luật là cơ sở và là công cụ quản lý hàng đầu, công cụ không thể thay thế
do xuất phát từ nhu cầu khách quan trong nền kinh tế thị trường để nhà nước tổ
chức và quản lý các hoạt động bảo hiểm xã hội nói riêng và hoạt động kinh tế - xã
hội nói chung.
Trong nền kinh tế thị trường các quan hệ kinh tế nói chung, các quan hệ
BHXH nói riêng diễn ra phức tạp và đa dạng đòi hỏi sự quản lý của nhà nước. Để
quản lý được nhà nước phải sửa dụng đến hệ thống các công cụ như: Luật, các văn
bản luật, các công cụ cưỡng chế... Luật và các văn bản luật nhà nước ban hành
mang tính chuẩn mực. Những quy tắc sử sự có tính bắt buộc chung được nhà nước
sử dụng như một công cụ hữu hiệu nhất và không thể thiếu trong việc quản lý các

13

hoạt động kinh tế - xã hội cũng như các hoạt động BHXH.
Sự quản lý của nhà nước đối với hoạt động BHXH đòi hỏi có một bộ máy thực
hiện các hoạt động BHXH mạnh, có hiệu lực và hiệu quả và một hệ thống pháp luật
về BHXH đồng bộ hoàn chỉnh.
1.2.1.2. Vai trò quản lý chi bảo hiểm xã hội
Chi BHXH là công tác trọng tâm, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc
thực hiện và đảm bảo tốt chính sách an sinh xã hội của quốc gia nói chung và chính
sách BHXH nói riêng, góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội
của đất nước, thể hiện trên các mặt sau:
- Đối với đối tượng thụ hưởng chính sách BHXH:
Thực hiện tốt công tác quản lý chi BHXH là trực tiếp bảo đảm quyền lợi của
người thụ hưởng các chế độ BHXH. Đây là vai trò rõ nét nhất của công tác quản lý
chi. Theo quy định hiện hành, chủ sử dụng lao động và người lao động thuộc đối
tượng tham gia BHXH bắt buộc phải đóng BHXH thì người lao động mới được
hưởng trợ cấp của các chế độ BHXH. Tiền đóng BHXH được phân phối vào các
quỹ thành phần tương ứng với các chế độ BHXH thuộc quỹ đó. Sau khi đóng
BHXH, người lao động đủ các điều kiện theo quy định sẽ được hưởng tiền trợ cấp
của các quỹ đó. Nhưng để người lao động nhận được tiền trợ cấp từ quỹ BHXH, các
cơ quan chức năng và người lao động phải thực hiện hàng loạt các hoạt động thuộc
nghiệp vụ quản lý chi. Tương ứng với các chế độ BHXH có các hoạt động chi khác
nhau. Ví dụ như chi trả lương hưu: phải tính toán chính xác mức lương hưu cho
từng người, nhận tiền từ ngân hàng về cơ quan BHXH cấp huyện, đem tiền đến địa
điểm quy định để cấp phát cho từng người… Đối với các đối tượng có tài khoản cá
nhân phải có các động tác chuyển tiền vào tài khoản của từng người và người
hưởng hưu trí phải đến những nơi quy định để rút tiền từ tài khoản cá nhân của
mình. Không có các hoạt động này thì người tham gia BHXH không nhận được các
khoản trợ cấp BHXH và do đó quyền lợi của họ không được đảm bảo. Các hoạt

động này chính là những nội dung của công tác quản lý chi BHXH. Vì vậy quản lý
chi có vai trò rất rõ trong việc bảo đảm quyền lợi của người tham gia BHXH. Hơn
thế nữa các hoạt động chi trả phải bảo đảm chi đúng đối tượng được hưởng, chi đủ