luận văn thạc sĩ quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện đông anh, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
----------------------------

CAO THÙY LINH

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
----------------------------

CAO THÙY LINH

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH
MÃ SỐ

: QUẢN LÝ KINH TẾ
: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS,TS. PHẠM THỊ TUỆ

HÀ NỘI, NĂM 2017


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, luận văn nghiên cứu là của cá nhân dựa trên cơ sở
lý thuyết được học tập và qua tham khảo tình hình thực tiễn tại huyện Đông
Anh dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Phạm Thị Tuệ.
Số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung
thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên.
Đông Anh, ngày 11 tháng 9 năm 2017
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Cao Thùy Linh


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý ngân sách cấp xã trên địa
bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn,
giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân, tập thể đã tạo điều kiện cho tôi trong
quá trình nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của PGS.TS Phạm Thị
Tuệ người trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp những ý kiến quí báu của nhà

trường, các thầy cô trong khoa Sau Đại học trường Đại học Thương Mại.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo Sở Tài chính, phòng
Tài chính – Kế hoạch huyện Đông Anh đã giúp tôi trong quá trình thực hiện
đề tài này.
Đây là công trình nghiên cứu, sự làm việc khoa học và nghiêm túc của
bản thân, song do khả năng và trình độ có hạn nên không tránh khỏi khiếm
khuyết nhất định, rất mong được sự quan tâm đóng góp ý kiến của các thầy cô
giáo và các độc giả quan tâm đến đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
TÁC GIẢ

Cao Thùy Linh


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................ii
MỤC LỤC........................................................................................................iii
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ...........................................10
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP XÃ............................................................10
1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước...........................................................10
1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước..............................................................10
1.1.2 Chức năng Ngân sách nhà nước.........................................................12
1.1.3. Vai trò của Ngân sách nhà nước........................................................14
1.1.4. Hệ thống Ngân sách nhà nước và phân cấp Ngân sách nhà nước.....17
1.2 Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã......................................................21
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, mục tiêu quản lý ngân sách nhà nước cấp xã.21
1.2.2 Vai trò của quản lý ngân sách cấp xã..................................................24
1.2.3 Nội dung quản lý ngân sách cấp xã....................................................26

1.3.1. Yếu tố bên ngoài................................................................................39
1.3.2. Yếu tố bên trong................................................................................41
2.1 Đặc điểm lịch sử, kinh tế của huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.....43
2.1.1 Lịch sử phát triển của huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội..............43
2.1.2 Một số chỉ tiêu kinh tế chủ yếu của huyện Đông Anh, thành phố Hà
Nội...............................................................................................................45
2.2 Tổng quan thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội........................................................................................47
2.2.1 Về thu Ngân sách................................................................................47
2.2.2 Về chi Ngân sách................................................................................49
2.2.3 Về cân đối thu – chi Ngân sách..........................................................50
2.3 Thực trạng quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành
phố Hà Nội..................................................................................................52


iv
2.3.1 Thực trạng quản lý nguồn thu Ngân sách xã trên địa bàn huyện Đông
Anh, thành phố Hà Nội................................................................................52
Trên địa bàn huyện Đông Anh thu ngân sách xã bao gồm các khoản thu của
ngân sách nhà nước phân cấp cho ngân sách xã và các khoản huy động
đóng góp của tổ chức, cá nhân trên nguyên tắc tự nguyện để xây dựng các
công trình kết cấu hạ tầng theo quy định của pháp luật do Hội đồng nhân
dân xã quyết định đưa vào ngân sách xã quản lý........................................52
2.3.2 Thực trạng quản lý nhiệm vụ chi Ngân sách xã trên địa bàn huyện
Đông Anh, thành phố Hà Nội......................................................................55
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ
HÀ NỘI...........................................................................................................76
3.1 Mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế của thành phố Hà Nội (huyện
Đông Anh).......................................................................................................76

3.1.1 Mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế của thành phố Hà Nội....76
3.1.2 Mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh trong
thời gian tới.................................................................................................79
3.2 Đề xuất giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã
trên địa bàn Đông Anh trong thời gian tới...................................................84
3.2.1 Giải pháp bồi dưỡng nguồn thu, khuyến khích tăng thu Ngân sách xã
.....................................................................................................................84
3.2.2 Giải pháp quản lý nhiệm vụ chi và sử dụng hiệu quả khoản chi Ngân
sách..............................................................................................................84
3.2.3 Hoàn thiện chu trình ngân sách xã.....................................................86
3.2.4 Tăng cường kiểm tra, thanh tra, khen thưởng và xử lý vi phạm........87
3.2.5 Phối hợp giữa phòng tài chính – kế hoạch và UBNN xã trong công tác
quản lý ngân sách xã...................................................................................88
3.3 Một số kiến nghị....................................................................................89
3.3.1 Kiến nghị với Chính phủ, Bộ, ngành liên quan..................................89
3.3.2 Kiến nghị với UBND, Sở, ban ngành của thành phố.........................89


v
KẾT LUẬN.....................................................................................................91


vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT
1
2
3
4

5
6
7
8
9
10
11

Ký hiệu viết tắt
HĐND
NSNN
NS
NSĐP
TW
UBND
KTXH
NSCX
NSX
XDCB
KBNN

Nội dung viết tắt
Hội đồng nhân dân
Ngân sách nhà nước
Ngân sách
Ngân sách địa phương
Trung ương
Ủy ban nhân dân
Kinh tế xã hội
Ngân sách cấp xã

Ngân sách xã
Xây dựng cơ bản
Kho bạc Nhà Nước


vii
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ
Số hiệu
TÊN BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1
Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của Huyện Đông
Bảng 2.2

Anh giai đoạn 2012-2016
Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế huyện Đông Anh

Bảng 2.3

giai đoạn 2012-2016
Tổng Thu NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2012

Bảng 2.4

-2016
Tỷ lệ hoàn thành chỉ tiêu thu NSNN của Huyện Đông

Bảng 2.5

Anh giai đoạn 2012 -2016

Tổng hợp Chi NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2012

Bảng 2.6

-2016
Kết quả cân đối thu - chi NSNN sau quyết toán huyện
Đông Anh giai đoạn 2012 -2016

Bàng 2.7

Tổng hợp quyết toán thu ngân sách các xã trên địa bàn

Bảng 2.8

huyện đông anh giai đoạn 2012 - 2016
Tổng hợp quyết toán chi ngân sách các xã trên địa bàn

Bảng 2.9

huyện đông anh giai đoạn 2012 – 2016
Cân đối thu -chi ngân sách các xã trên địa bàn

huyện đông anh giai đoạn 2012 – 2016
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1
Hệ thống Ngân sách Nhà nước

Trang
45
46

48
49
50
51
53
57
59
17


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết nghiên cứu đề tài
Ở bất kỳ một nền kinh tế nào nói chung, nền kinh tế Việt Nam nói
riêng, ngân sách nhà nước vừa là một công cụ tài chính, vừa là một nguồn lực
hết sức quan trọng của nhà nước. Ngân sách nhà nước ra đời, tồn tại, phát
triển cùng với nhà nước, là phương tiện tài chính và cũng là mục tiêu cơ bản
của nền kinh tế để Nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quyền lực
của mình. Sự phân cấp quản lý ngân sách nhà nước phù hợp với phân cấp của
bộ máy chính quyền tạo ra những đòn bẩy tích cực nhằm phát triển các lĩnh
vực kinh tế, văn hóa, xã hội .
Trong hệ thống chính quyền nhà nước 4 cấp ở nước ta và Thủ đô Hà Nội
hiện nay, chính quyền xã là cấp chính quyền cơ sở, có vị trí đặc biệt quan
trọng. Là cấp trực tiếp đưa mọi chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật
của Đảng và Nhà nước đến với người dân lao động và cũng là nơi các chủ
trương, chính sách của Nhà nước được hiện thực hóa trong cuộc sống. Là nơi
giải quyết toàn bộ các mối quan hệ và lợi ích trực tiếp giữa Nhà nước với
nhân dân bằng pháp luật. Là một cấp ngân sách nằm trong hệ thống Ngân
sách Nhà nước trong những năm qua, Ngân sách xã được Đảng và Nhà nước
quan tâm xây dựng, củng cố và ngày càng được hoàn thiện.

Đông Anh là một trong 17 huyện ngoại thành của Thủ đô Hà Nội, có vị
trí địa lý quan trọng và truyền thống lịch sử rất lâu đời. Đồng thời, cũng là
một huyện có nhiều điều kiện, lợi thế, tiềm năng phát triển. Trong những năm
qua, cùng với quá trình phát triển đô thị hóa ngày càng nhanh, vấn đề huy
động nguồn thu ngân sách và công tác quản lý ngân sách của Huyện nói
chung, của các xã trên địa bàn Huyện nói riêng đã có nhiều chuyển biến tích
cực. Chính quyền các cấp từ huyện đến cơ sở các xã, thị trấn đã nhận thức sâu


2
sắc hơn về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của ngân sách cấp xã. Từ đó, đã
nêu cao ý thức, trách nhiệm đối với công tác quản lý ngân sách, nhất là ở cấp
xã. Hầu hết các xã của Huyện đã thực hiện có hiệu quả nội dung và quy trình
quản lý ngân sách: từ khâu lập dự toán; chấp hành ngân sách Nhà nước; quyết
toán Ngân sách đến khâu thanh tra, kiểm tra, phát huy vai trò giám sát quản
lý, điều hành ngân sách của UBND các xã và thị trấn.
Tuy nhiên so với yêu cầu đề ra, những kết quả đạt được và công tác quản
lý Ngân sách cấp xã của huyện Đông Anh mới chỉ là bước đầu, chưa tương
xứng với tiềm năng và lợi thế của huyện. Nhìn chung, công tác quản lý ngân
sách nói chung, quản lý ngân sách cấp xã nói riêng còn bộc lộ nhiều hạn chế,
khuyết điểm cần có giải pháp khắc phục.
Vì vậy, việc quản lý điều hành ngân sách của chính quyền các cấp, nhất
là cấp xã phải được tiếp tục nghiên cứu, tổng kết, đánh giá đúng thực trạng,
rút ra nguyên nhân, bài học kinh nghiệm và yêu cầu đặt ra. Từ đó đề ra
phương hướng, nhiệm vụ và những giải pháp chủ yếu để hoàn thiện về cơ
chế, chính sách quy trình, thủ tục để thực hiện tốt công tác quản lý ngân sách
cấp xã ở huyện Đông Anh.
Từ luận cứ khoa học trên và thực tiễn công tác ở ngành tài chính Thủ đô
Hà Nội, tôi chọn đề tài: “Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện
Đông Anh, thành phố Hà Nội” làm luận văn tốt nghiệp cao học của mình

chuyên ngành Quản lý kinh tế.
2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài
Cho đến nay, việc nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nước nói
chung và ngân sách cấp xã nói riêng ở nước ta trong những năm qua đã có
một số công trình tiêu biểu như sau:
- Nguyễn Cúc (2000), Tập bài giảng Quản lý nhà nước về kinh tế, NXB
Chính trị - Hành chính. Tập bài giảng đã trang bị cho sinh viên các ngành


3
kinh tế những nội dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên các ngành kinh
tế những nội dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên nhận thức được
những vấn đề đặt ra đối với quản lý nhà nước về kinh tế trong giai đoạn hội
nhập kinh tế quốc tế hiện nay.
- Luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lý hành chính công “Phân cấp quản
lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Toàn Thắng, Học
viện hành chính, Học viện Chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, năm
2013. Nội dung chính của Luận văn bao gồm những cơ sở khoa học của phân
cấp quản lý ngân sách nhà nước, từ thực trạng phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước ở Việt Nam hiện nay đưa ra định hướng và giải pháp phân cấp quản
lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam. Luận án đã tập trung đi sâu vào xem xét
những nội dung phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam giữa cấp
ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, tác giả đã đánh giá thực trạng
phân cấp trên cả hai trạng thái là “tĩnh” và trạng thái “động”, từ đó đưa ra các
kiến nghị: (1) Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của ngân sách trung ương và
ngân sách địa phương (2) Tổ chức lại thời gian chuẩn bị, xây dựng dự toán
ngân sách nhà nước và (3) Nâng cao tính pháp lý Nghị quyết của Quốc hội về
NSNN.
- Nghiên cứu khoa học “Ngân sách xã trong phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước: nghiên cứu tại xã Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương”

của tác giả Nguyễn Hữu Khánh, Tạp chí Khoa học và phát triển 2014, tập 12,
số 6. Bài viết này phân tích những vấn đề đối với ngân sách xã trong phân cấp
quản lý NSNN. Nội dung phân tích tập trung vào một số thay đổi kinh tế - xã
hội nông thôn dẫn đến biến động khoản thu và nhiệm vụ chi của ngân sách xã.
Bằng chứng cho những nội dung thảo luận của bài viết được thu thập từ một
xã nằm ở trung tâm của vùng đồng bằng sông Hồng, xã Hoàng Diệu, huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong thời kỳ từ 2008


4
đến 2013, các khoản thu và chi của ngân sách xã biến động mạnh cả về số
lượng và cơ cấu. Chi cho đầu tư phát triển trên địa bàn xã phụ thuộc phần lớn
vào thu từ cấp quyền sử dụng đất. Đồng thời, tác giả đã đưa ra kiến nghị: (1)
cần tăng cường minh bạch thông tin về ngân sách xã tới người dân, (2) nên
thay đổi mức thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và (3) điều chỉnh phí sử dụng
đất công ích là đất canh tác trên đồng ruộng cho phù hợp.
- Bài viết “Một số vấn đề về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước” của
TS. Nguyễn Thị Lan Hương, Tạp chí Pháp luật Ngân sách nhà nước, năm
2012. Bài viết này trên cơ sở khái quát một số bất cập trong quản lý phân cấp
NSNN để đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về
phân cấp quản lý NSNN hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh thí điểm không tổ
chức Hội đồng nhân dân (HĐND) ở cấp huyện, quận, phường, đồng thời
trước thực trạng vốn của nhà nước tập trung đầu tư vào các tập đoàn kinh tế,
tổng công ty khá lớn nhưng lại được đầu tư dàn trải và kém hiệu quả thì việc
điều chỉnh phân cấp quản lý NSNN tạo quyền tự chủ thực sự cho địa phương
là một yêu cầu cấp bách nhằm phát triển nguồn thu đáp ứng nhu cầu chi
không ngừng gia tăng và việc xác định trách nhiệm quản lý và phạm vi hoạt
động đầu tư bằng vốn NSNN cũng cần phải giải quyết triệt để. Từ những vấn
đề thực tiễn và bất cập nêu trên, tác giả đã đưa ra kiến nghị: đảm bảo quyền tự
chủ tài chính của địa phương, gắn trách nhiệm của cơ quan được phân cấp với

hiệu quả chi NSNN đồng thời đảm bảo dự toán chi NSNN lập hàng năm.
- Luận văn Thạc sĩ “Quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nước tại chính
quyền cấp xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng giai đoạn hiện
nay” của tác giả Vũ Minh Thông, Đại học Kinh tế, năm 2012. Nội dung chính
của luận văn bao gồm Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về ngân
sách xã và quản lý ngân sách xã; Phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt
động thu chi ngân sách nhà nước tại chính quyền cơ sở cấp xã, phường, thị


5
trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại
hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế; Đề xuất một số giải pháp
để đổi mới công tác quản lý ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực
quản lý ngân sách nhà nước tại cấp xã. Tuy nhiên, luận văn đã tập trung vào
nghiên cứu sâu về thực trạng quản lý nguồn thu ngân sách nhà nước tại chính
quyền cấp xã đồng thời đưa ra được những giải pháp thiết thực cho việc khai
thác, quản lý nguồn thu nhằm đạt hiệu quả cao nhất trên địa bàn tỉnh Lâm
Đồng...
- Luận văn Thạc sĩ “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội” của tác giả Trịnh Thị Hồng Lan, Học viện Hành chính
Quốc Gia năm 2015. Luận văn đã đề cập tới các cơ sở khoa học về quản lý
ngân sách nhà nước cấp huyện đến việc phân tích thực trạng quản lư ngân
sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh và rút ra những thành công, hạn
chế trong quá trình quản lý ngân sách của địa phương, đã tạo ra những căn cứ
xác thực cho việc đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý điều hành
NSNN huyện Đông Anh trong thời gian tới. Đồng thời đề ra những giải pháp
thực sự có tính khả thi.
- Luận văn Thạc sĩ “Một số giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý ngân
sách xã phục vụ sự nghiệp phát triển nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Tây
trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Nguyễn Văn Đạt, Trường Đại học

Thương mại, năm 2001. Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về
ngân sách xã. Làm rõ vị trí vai trò của Ngân sách cấp xã, sự cần thiết khách
quan phải đổi mới Ngân sách xã. Trình bày một số kinh nghiệm những nét
chính về quản lý Ngân sách xã ở một số nước trên thế giới. Từ đó rút ra được
những kinh nghiệm cho việc tăng cường và hoàn thiện cơ chế quản lý Ngân
sách xã ở nước ta. Khái quát hóa được thực trạng công tác quản lý Ngân sách
xã ở tỉnh Hà Tây, những mặt được cũng như những yếu kém và nguyên nhân


6
của những yếu kém trong công tác quản lý Ngân sách xã hiện nay. Luận án
cũng đã nêu được những giải pháp, những quan điểm cùng những kiến nghị đổi
mới quản lý thu, chi đổi mới cơ chế quản lý Ngân sách xã trong điều kiện mới.
Như vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã đạt được những thành
công như sau:
Thứ nhất: Đã tổng hợp và khái quát được những cơ sở lý luận chính, nền
tảng về ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước, ngân sách xã.
Thứ hai: Đã đi vào trình bày và phân tích cũng như đánh giá thực trạng
của quản lý ngân sách nhà nước, ngân sách xã, tại một số địa bàn cụ thể, từ đó
đưa ra những nhận xét và đánh giá khách quan, sát thực tiễn
Thứ ba: đã có những kiến nghị, giải pháp cụ thể cho các địa bàn, đối
tượng nghiên cứu, các giải pháp có tính thực tiễn khá cao.
Tuy nhiên, đối với quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện, đặc biệt là
cụ thể đối với huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội trong giai đoạn từ năm
2011 cho đến nay thì chưa có công trình nào nghiên cứu. Điều đó cho thấy
việc nghiên cứu đề tài này là vấn đề mới, đòi hỏi phải đi sâu nghiên cứu, phân
tích để từ đó đưa ra được những giải pháp thiết thực nhằm mục đích quản lý
ngân sách cấp xã đạt được hiệu quả. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sẽ
tiếp thu, kế thừa có chọn lọc thành quả nghiên cứu của các công trình đã có và
các tài liệu liên quan đến luận văn này.

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Mục tiêu của đề tài nhằm góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn
quản lý ngân sách xã để từ đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện quản lý
ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
4.1 Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu là quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện


7
4.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài luận văn là vấn đề tương đối rộng và phức tạp, bởi hoạt
động quản lý trong lĩnh vực tài chính ngân sách liên quan đến nhiều lĩnh vực pháp
luật khác nhau, theo đó nội dung quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với hoạt
động tài chính, quản lý điều hành ngân sách cũng rất phong phú.
- Về không gian: Giới hạn nghiên cứu trên địa bàn huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội.
- Về thời gian: Tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ năm 2012-2016, từ
những nghiên cứu thực tiễn đó để đề xuất những giải pháp đến năm 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Đề tài phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau để có được
những dữ liệu phản ánh một cách tổng hợp, khách quan và đa chiều về quản
lý ngân sách tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
Dữ liệu cần được thu thập và phân tích những dữ liệu tổng quan về thực
trạng quản lý ngân sách xã nói chung và của thành phố Hà Nội nói riêng.
Đề tài kết hợp sử dụng các số liệu thống kê từ kết quả của các công trình
nghiên cứu khoa học đã được công bố; các báo cáo của các Bộ, ngành, Chính
phủ cùng các cơ quan có liên quan; các số liệu từ các sở ban ngành của thành
phố Hà Nội, các báo cáo của UBND các cấp và các cơ quan có liên quan...
Quá trình thu thập và phân tích dữ liệu như sau:

- Liên hệ với các tổ chức cung cấp thông tin và tiến hành sao chép dữ liệu
- Rà soát các nguồn thông tin: sách báo, internet
- Kiểm tra tính chính xác, thời sự của dữ liệu thu thập được
- Xử lý và phân tích dữ liệu theo mục tiêu đã xác định
5.1 Kỹ thuật và công cụ sử dụng
- Tra cứu văn bản, cơ sở dữ liệu: Đề tài sử dụng các kỹ thuật truyền
thống trong tra cứu tài liệu đang được lưu trữ tại các cơ quan, tổ chức


8
- Sử dụng công cụ tra cứu trực tuyến: Đề tài sử dụng công cụ tra cứu
trực tuyến thông qua mạng Internet để phục vụ nghiên cứu đề tài, nhất là các
cơ sở dữ liệu về luật, thông tư, nghị định của Chính phủ và các Bộ, ngành liên
quan tới lĩnh vực bảo vệ môi trường.
- Sử dụng phần mềm máy tính chuyên dụng: Với những công cụ phần
mềm chuyên dụng của máy tính sẽ cho phép xử lý thông tin thu thập được
thành các bảng, biểu, đồ thị từ đó giúp tác giả hệ thống hóa, đánh giá từng chỉ
tiêu môi trường.
5.2 Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, cụ thể:
- Phương pháp phân tích
Phương pháp phân tích bao gồm hệ thống các công cụ và biện pháp
nhằm tiếp cận các sự kiện, hiện tượng, các mối quan hệ bên trong và bên
ngoài, các luồng dịch chuyển và biến đổi tình hình hoạt động, các chỉ tiêu
tổng hợp, các chỉ tiêu chi tiết, các chỉ tiêu tổng quát chung, các chỉ tiêu có
tính chất đặc thug nhằm đánh giá toàn diện thực trạng hoạt động.
- Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh dùng trong đề tài nhằm so sánh các chỉ tiêu về môi
trường. Qua đó thấy được sự biến động tăng, giảm của từng chỉ tiêu so với

một chỉ tiêu cơ sở (chỉ tiêu gốc) và xác định nguyên nhân sự biến động.
- Phương pháp lập biểu mẫu
Phương pháp lập biểu mẫu được dùng để ghi chép các chỉ tiêu và số liệu
phân tích, để phản ánh mối quan hệ so sánh giữa các chỉ tiêu có mối liên hệ
với nhau: so sánh giữa số năm nay và số cùng kỳ năm trước hoặc so sánh giữa
các chỉ tiêu cá biệt với chỉ tiêu tổng thể.


9
6. Kết cấu luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước cấp xã.
Chương 2: Thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn (huyện
Đông Anh, thành phố Hà Nội).
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã trên địa
bàn (huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội).


10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP XÃ
1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước
1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế và cũng là một phạm trù
lịch sử. Ngân sách nhà nước ra đời, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển
của Nhà nước và nền kinh tế hàng hóa tiền tệ.
Khi xã hội ngày càng phát triển, đấu tranh giai cấp trở nên khốc liệt, Nhà
nước đã ra đời để bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị, cung cấp các dịch vụ
công cộng thiết yếu phục vụ cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn cho nhân dân.

Để có nguồn lực duy trì sự tồn tại và vận hành của bộ máy nhà nước, cũng
như để thực hiện các chức năng nhiệm vụ kinh tế - xã hội đối với đất nước,
trong điều kiện nền kinh tế hàng hóa tiền tệ, Nhà nước đã thâu tóm một phần
của cải xã hội tập trung vào tay mình dưới các hình thức như thuế, phí, lệ
phí… để chi tiêu duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước, hệ thống pháp luật,
bảo đảm công bằng xã hội…Đó chính là quy trình ra đời của NSNN.
Xét về hình thức biểu hiện bên ngoài, NSNN là một bảng dự toán với các
con số thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nào đó. Xét
về mặt nội dung vật chất, NSNN bao gồm những nguồn thu, nhiệm vụ chi cụ
thể, được định lượng. Thông qua thu NSNN, Nhà nước tập trung một khối
lượng của cải xã hội dưới dạng tiền tệ về tay mình lập thành quỹ NSNN. Thông
qua chi NSNN, quỹ tiền tệ đó được phân phối, sử dụng nhằm đảm bảo điều
kiện cho bộ máy Nhà nước tồn tại, hoạt động và phục vụ các chức năng nhiệm
vụ của Nhà nước. Về bản chất, NSNN là quan hệ lợi ích kinh tế giữa Nhà nước
(các cấp cơ quan Trung ương và Địa phương) với các chủ thể khác trong xã hội
(doanh nghiệp, hộ gia đình, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước).


11
Ở Việt Nam, Luật Ngân sách Nhà nước xác định: “NSNN là toàn bộ các
khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng
thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo
đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” (Điều 4-Luật
NSNN năm 2015).
NSNN Việt Nam gồm: ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương.
Ngân sách trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan
thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở trung ương. Ngân sách địa phương
bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng Nhân dân và
Ủy ban Nhân dân. Phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền Nhà nước ta hiện
nay, ngân sách địa phương bao gồm: ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc

trung ương (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh); ngân sách cấp huyện, quận, thị
xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) và ngân sách cấp
xã, phường, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã).
Ngân sách nhà nước bao gồm hai quá trình là thu ngân sách nhà nước và
chi ngân sách nhà nước.
Thu ngân sách nhà nước là quá trình nhà nước sử dụng quyền lực để
huy động một bộ phận giá trị của cải xã hội hình thành quỹ NSNN nhằm đáp
ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
Chi ngân sách nhà nước là quá trình nhà nước, tổ chức, đơn vị có liên
quan tiến hành phân phối, sử dụng quỹ ngân sách nhà nước do quá trình thu
tạo lập nên để đảm bảo điều kiện vật chất cho nhà nước nhằm duy trì sự tồn
tại hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước, phục vụ thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ mà xã hội giao phó cho nhà nước.
Như vậy, NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự
toán đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện
trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng của Nhà nước. Bản chất


12
của NSNN là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các thành
viên trong xã hội, phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng
các nguồn lực tài chính, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý và
điều hành nền kinh tế, xã hội của Nhà nước.
1.1.2 Chức năng Ngân sách nhà nước
Từ khái niệm NSNN ta có thể thấy NSNN có 2 chức năng cơ bản là chức
năng phân phối và Chức năng giám đốc quá trình huy động các nguồn thu và
thực hiện các khoản chi tiêu.
1.1.2.1. Chức năng phân phối NSNN
Đối tượng phân phối của NSNN là các nguồn lực tài chính, thu nhập mới
sáng tạo ra có liên quan đến Nhà nước, phần do nhà nước làm chủ sở hữu, gắn

liền với khả năng thu chi, vay mượn của Chính phủ, gắn liền với việc hình thành
và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước (quỹ NSNN, quỹ dự trữ tài chính)
và có mối quan hệ chặt chẽ với chủ thể khác của nền kinh tế (doanh nghiệp, hộ gia
đình, cá nhân, các đoàn thể, tổ chức phi lợi nhuận...) trong quá trình thực hiện
chức năng phân phối. Phạm vi phân phối NSNN được giới hạn ở các nghiệp vụ có
liên quan tới quyền chủ sở hữu và quyền lực chính trị của nhà nước. Nhà nước
thực hiện chức năng phân phối nguồn lực tài chính khi cung cấp, tài trợ vốn cho
các doanh nghiệp (thường là các doanh nghiệp mà nhà nước là chủ sở hữu toàn bộ
hay bộ phận); Hoặc chi cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng bằng nguồn vốn tập
trung từ NSNN. Chức năng phân phối thu nhập của NSNN được thực hiện khi
phát sinh các nghiệp vụ thu, chi NSNN. Phân phối nhà nước có mặt trong các
khâu phân phối lần đầu (Nhà nước tham gia vào quá trình phân chia kết quả sản
xuất, kinh doanh với tư cách là chủ sở hữu vốn và tài sản trong các doanh nghiệp
có vốn của nhà nước...) và phân phối lại kết quả sản xuất kinh doanh thông qua
thuế và chi tiêu công cộng.


13
1.1.2.2. Chức năng giám đốc quá trình huy động các nguồn thu và thực hiện
các khoản chi tiêu
Chức năng giám đốc được hiểu là việc giám sát, đôn đốc, kiểm tra được
tiến hành một cách thường xuyên liên tục, cùng với quá trình vận động của
các đối tượng phân phối của NSNN. Chức năng giám đốc của NSNN được
thực hiện đúng pháp luật, có hiệu quả. Công cụ giám đốc NSNN là các nghiệp
vụ thống kê kế toán kiểm toán nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra tài chính, chế độ
công khai tài chính - ngân sách và bằng các phương tiện thông tin đại chúng.
Giám đốc NSNN thực hiện cả ở tầm vĩ mô và vi mô, trực tiếp và gián tiếp,
giám đốc NSNN cung cấp thông tin về cân đối thu- chi NSNN, về thực tế thu
chi và tổng ngân quỹ NSNN tại các thời điểm cần thiết, về thực trạng gánh nợ
của Nhà nước và khả năng thanh toán của Chính phủ.

Thông qua chức năng giám đốc của NSNN, nhà nước kiểm soát tình
hình tài chính vĩ mô. Giám đốc NSNN còn xem xét mức độ kết quả thực hiện
chế độ, hạn mức chi của NSNN tại cơ sở, xem xét việc chấp hành luật pháp
tài chính tại các doanh nghiệp nhà nước và tại các đơn vị sử dụng NSNN. Nếu
thực hiện tốt chức năng này một mặt nhà nước sẽ được cung cấp những hình
ảnh đúng đắn, chung thực, sống động về thực trạng, về quá trình diễn biến, về
xu hướng vận động của NSNN.
Mặt khác trên cơ sở kết quả giám đốc, nhà nước tiếp tục vững bước
hoặc có những điều chỉnh cần thiết trong điều hành NSNN, tiến tới các mục
tiêu chiến lược đã xác định có hiệu quả.
Tóm lại, NSNN có hai chức năng cơ bản- chức năng phân phối và chức
năng giám đốc. NSNN không thể cân đối được nếu như không thực hiện đầy
đủ hai chức năng đó, bởi vì: nếu không có sự giám đốc trong việc động viên
khai thác hợp lý các nguồn thu sẽ dẫn đến tình trạng thất thu dưới nhiều hình
thức. Nếu không thực hiện tốt chức năng phân phối thì cũng không thể động


14
viên được nguồn thu cho NSNN. Do đó, cần phải coi trọng cả hai chức năng
đó và tổ chức chỉ đạo để các cơ quan chức năng thực hiện tốt hai chức năng
đó của NSNN.
1.1.3. Vai trò của Ngân sách nhà nước
1.1.3.1 Vai trò huy động các nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu và
thực hiện sự cân đối thu, chi tài chính của Nhà nước
Bất cứ một mô hình kinh tế nào, Nhà nước muốn tồn tại và thực hiện được
các chức năng, nhiệm vụ của mình, đòi hỏi phải có nguồn tài chính để thỏa mãn
các nhu cầu chi tiêu đã xác định. Trải qua các giai đoạn lịch sử NSNN đã thực sự
trở thành công cụ huy động các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu
của Nhà nước, do đó vai trò này còn được gọi là vai trò truyền thống của NSNN.
Mặt khác, thu - chi của NSNN phải được xác lập trên nguyên tắc cân đối

nhằm đảm bảo một ngân sách lành mạnh. Để thực hiện cân đối thu, chi
NSNN cần quan tâm tới ba vấn đề sau:
- Mức độ động viên vào NSNN đối với các thành viên trong xã hội qua
thuế và các khoản thu khác phải hợp lý.
- Tỷ lệ động viên vào NSNN đối với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) phải
được xác định có căn cứ và chủ trương phát triển kinh tế xã hội của Đảng và
Nhà nước trong từng thời kỳ.
- Sử dụng đồng bộ các công cụ tài chính trong việc thực hiện chỉ tiêu
NSNN, đảm bảo chi tiêu theo dự toán, trên nguyên tắc tiết kiệm có hiệu quả.
1.1.3.2. Vai trò công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội của Nhà nước
Xuất phát từ yêu cầu khắc phục những khuyết tật vốn có của kinh tế thị
trường, NSNN có vai trò là công cụ điều chỉnh vĩ mô các hoạt động kinh tế,
xã hội của Nhà nước. Vai trò này được biểu hiện trên những khía cạnh sau:
Thứ nhất, vai trò trong lĩnh vực kinh tế:
Để khắc phục những khuyết tật vốn có của cơ chế thị trường, Nhà nước
thực hiện việc định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển


15
sản xuất kinh doanh và chống độc quyền. Thông qua thu chi ngân sách thực
hiện những nhiệm vụ sau:
- NSNN cung cấp kinh phí để Nhà nước đầu tư cho cơ sở hạ tầng, hình
thành các ngành then chốt, trên cơ sở đó tạo môi trường và điều kiện thuận
lợi cho sự ra đời và phát triển của các doanh nghiệp thuộc các thành phần
kinh tế khác.
- Việc hình thành các doanh nghiệp Nhà nước là một trong những biện
pháp căn bản để chống độc quyền.
- NSNN hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp trong những
trường hợp cần thiết đảm bảo cho sự ổn định về cơ cấu hoặc chuẩn bị chuyển
đổi sang cơ cấu kinh tế mới hợp lý hơn.

- Thông qua các khoản thuế và chính sách thuế sẽ đảm bảo vai trò định
hướng đầu tư, kích thích hoặc hạn chế phát triển sản xuất kinh doanh.
Thứ hai, vai trò về mặt xã hội:
Trong xã hội luôn tồn tại những vấn đề bất cập như phân hóa giàu nghèo,
những đối tượng khó khăn trong tầng lớp dân cư như người già, người tàn tật,
trẻ mồ côi, người có công với cách mạng..., sự gia tăng của các tệ nạn xã hội.
Do vậy, vai trò của ngân sách là rất to lớn trong việc thực hiện mục tiêu xây
dựng xã hội công bằng, văn minh.
- Thông qua thuế trực thu (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh
nghiệp) nhằm điều tiết những đối tượng có thu nhập cao để phân phối lại cho
các đối tượng có thu nhập thấp.
- Thông qua thuế gián thu nhằm hướng dẫn người tiêu dùng, tiêu dùng
một cách tiết kiệm và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên trong điều kiện nguồn NSNN còn eo hẹp, chi cho các vấn đề
xã hội phải được thực hiện triệt để theo phương châm "Nhà nước và nhân dân
cùng chăm lo". Nguồn kinh phí cấp phát cho các vấn đề xã hội phải tiết kiệm,


16
có hiệu quả, chi phải đúng đối tượng, đúng mục đích. Có như vậy mới phát
huy được tác dụng của các khoản chi NSNN trong các vấn đề xã hội.
Thứ ba, vai trò về mặt thị trường:
Thông qua các khoản thu, chi NSNN góp phần bình ổn giá cả thị
trường, chống lạm phát. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, sự biến
động của giá cả có nguyên nhân chủ yếu do mất cân đối giữa cung và cầu.
Bằng công cụ thuế và chính sách chi của NSNN, Nhà nước có thể tác động
vào cung hoặc vào cầu để bình ổn giá cả.
NSNN được sử dụng như một công cụ có hiệu lực để kiềm chế và đẩy
lùi lạm phát. Thông qua công cụ thu, chi của tài chính Nhà nước góp phần
đáng kể vào việc chống lại lạm phát.

Việc thu, chi NSNN phải nhằm mục đích kích thích sản xuất phát triển,
chống tình trạng bao cấp và lãng phí. Nếu sử dụng ngân sách đúng mục đích
thì tác dụng của nó là rất to lớn, trong trường hợp ngược lại sẽ gây mất ổn
định kinh tế, thúc đẩy lạm phát tăng lên.
Việc sử dụng biện pháp phát hành tiền trong trường hợp thâm hụt ngân
sách là nguyên nhân trực tiếp của tình trạng lạm phát gia tăng. Ngược lại, biện
pháp vay trong dân sẽ là một trong những giải pháp căn bản để bù đắp thâm
hụt NSNN; không phát hành tiền để chi tiêu sẽ góp phần kiềm chế lạm phát.
Tất cả những điều đó thể hiện vị trí quan trọng của ngân sách nhà nước
với tư cách là một công cụ tài chính vĩ mô sắc bén, nhạy cảm, hiệu quả để
Nhà nước can thiệp, điều chỉnh nền kinh tế. Do đó, Nhà nước cần phải nắm
chắc cơ chế tác động của thu, chi ngân sách đối với kinh tế thông qua nhận
thức đầy đủ và làm chủ cơ chế tác động của hiệu ứng kích thích kinh tế của
ngân sách nhà nước để phát huy vai trò thúc đẩy tăng trưởng, ổn định và điều
khiển kinh tế vĩ mô của NSNN.