Ebook Tính tích cực nghề nghiệp của công chức - Một số nhân tố ảnh hưởng: Phần 1

illllillllllllllllliill
DW.005337

dOC X A H O I V A N H A N V A N QUOC G I A
v^EN T A M L Y H O C

T S . L E H l / d N G (Chu bien)

TINH TICH Cl/C NGHE NGHIEP

CUfI CONG CHtKC
M O T SO N H A N T O A N H H U S N G

NHA XUAT BAN KHOA HOC XA HOI


m ''m \\m mki

TRUNG TAM KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN QUOC GIA
VIEN

:d/sm''''''''

^^^Mim

TS.

TAM

L Y HOC

LE H U O N G (Chu bien)

NCS. LUU SONG H A - THAN A N H C H A U

iTiCHCllCNGHENGHIEPCUACONGCHifC;
'

NOT $6 NHAN TO ANH Hlfifi

T H i ; VtEN TINIJ BJNH THUAN

-D

/ V V/

7

^3

NHA XUAT BAN KHOA HOC XA HOI
HANOI-2003

0^


, , OiM.

,

MAT

M.pV
MUCLUC

r^a^ f a n ae

8

Chitcing 1. D i n h hifdng g i a t r i n g h e n g h i e p
1. Q u a n n i e m ve &\1 t h a n h dat t r o n g b o a t
dong ngbe ngbiep

,

23

2. M o n g m u o n cua can bo n g b i e n c i i u t r o n g
boat dong ngbe ngbiep
3. T m b t i c h cvfc t r o n g boat dong ngbe ngbiep

47
61

ChUcmg II. N i e m t i n v a htfng t h u n g h e
nghiep
1. N i e m t i n vao b a n t b a n

84

2. N i e m t i n vao tiiOng l a i p b a t t r i e n cua

iOW AX OOH AOH>f i»As T^UX AH*t

nganh chuyen mon

88

3. H i l n g t b u ngbe nghiep

93

4. N i e m t i n vao cong bftng xa b o i

96


5. A n h hiiSng cua niem t i n va hilng t h i i

ChiXcing rV. Moi trifcfng l a m viec nhvL mot

nghe nghiep den dinh hiidng gia t r i nghe

n h a n to a n h hitofng den tinh tich

nghiep va t i n h tich ciic trong hoat dong

c\ic nghe nghiep

nghien ciiu khoa hoc

104

1. Thu nhap t i f hoat dong nghe

6. Nang cao t i n h tich cUc trong nghien ciiu

quan

triidng duy t r i va cung co' niem t i n va
hiing t h i i nghe nghiep cua can bo

115

ChiCOng in. T a c dong c u a mot so dac d i e m
van hoa 16'i song den t i n h t i c h ciic
^

. o

]^27

ca nhan va hoat dong nghe nghiep
XSng

I

184

3. Quan he dong nghiep trong cd quan

201

4. Dieu kien nang cao t r i thijfc ve phiidng
phap nghien ciiu khoa hoc

215

5. Dieu kien nang cao t r i thiic chuyen mon

229
240

Ket luan

1. N h i n nhan ve moi quan he giuta cuoc song

2.

172

2. Cach thiic quan ly cua ngiidi lanh dao cd

khoa hoc thong qua viec xay diing moi

nghe nghiep

171

141

x i i trong quan he giQa cuoc song ca

nhan va xa hoi

147

3. L/ng xxi trong giai quyet quan he giiJa

^ • ' • f U ' !;:-M,n

hoat dong nghe nghiep va viec cham lo
cuoc song gia dinh
4. L/ng xtf k h i khong h a i long vdi cac quan
he cong viec d cd quan
5. Kieu loai cong viec difdc lia thich
6

154
;

163

7


b a n h a n h , diidc dufa v a o cuoc song n h a m k h u y e n k h i c h
0, n.):-ih.:^sit^iM.r^'

-.-{y/S^^m

«tt!^ifN*'«,^l'fM . ' i l l ^ i ^ ^ ^

OAT VAN

t i n h t i c h ciic l a m viec cua ngiicii lao dong v a k e t qua l a

OE

nvif6c t a da d a t ditdc n h i p do t a n g trifcing k i n h te t i f d n g
doi cao t r o n g n h i J n g n a m q u a . T u y n h i e n , p h a i t h t f a

D a i h o i dai b i e u t o a n quoc I a n t h i i V I I I cua D a n g da
dat muc t i e u dUa nUdc t a t r d t h a n h m o t nUdc cong
n g h i e p hoa, h i e n d a i hoa vao n a m 2020. De t h i i c h i e n
dvfdc muc t i e u nay m o i n g i i d i lao dong V i e t N a m

can

p h a i CO nhiJng p h a m chat n h a t d i n h , do l a c h i t i e n t h u
l a p nghiep, k h o n g cam c h i u ngheo h e n , p h a n d a u viiOn
l e n de trci t h a n h nhQng ngtfdi lao dong l a n h nghe,.
n h i i n g c h u y e n gia l a m c h u cac k y n a n g nghe nghiep,
n h a y cam v 6 i cai m 6 i , c6 y t h i l c v i f d n l e n ve khoa hoc va
cong nghe...^ M o t v a n de dat r a trif6c nhiJng ngUdi c6
t r a c h n h i e m l a l a m t h e nao de c6 the k h u y e n k h i c h t i n h

n h a n r a n g t i e m n a n g t r i t u e ciia ngufdi lao dong,

dac

b i e t l a cua cac cong chiic t r o n g cac cd q u a n n h a niidc
t h a t s i i chvia difdc p h a t h u y t o i da, do do h i e u qua l a m
viec cua ho con n h i e u h a n che. D a c6 n h i e u b a i bao

de

cap den t i n h t r a n g n a y v a n h i e u n g u d i da n h a n m a n h
v a i t r o cua n h i i n g n h a n to' k i n h te n h i i n h i i n g n g u y e n
n h a n tao r a t i n h t r a n g do. C a c h n h i n n h a n nhuf v a y c6
cd scJ. TrUdc h e t do l a mvtc song cua n g i f d i d a n h i e n n a y .
B a n g cuoc song h i e n t h i i c c h i i n g t a t h a y r a n g t r o n g
n h i i n g n a m trufdc day v a t h a m c h i l a h i e n n a y mtic song

t i c h cUc l a m viec cua ngUdi lao dong, de ho l u o n co" g&ng,

cua n g i i d i V i e t N a m con t h a p so v d i n h i e u niidc k h a c

k h o n g ngTjfng v i i d n l e n t r o n g H n h vutc nghe n g h i e p cua

t r e n t h e g i d i . MvLc song t h a p d i i d n g n h i e n con n g i f d i con

m i n h , nhSm dat nhQng k e t qua t h i e t t h i i c gop

phan

p h a i lo l i n g n h i e u den n h i i n g v a n de n h i i a n , mac, ci

t h i i c h i e n n h i e m v u c h u n g cua ca nxidc. T h d i g i a n qua

v.v... l a n h i i n g v a n de dap l i n g n h i e u n h u c a u s i n h l y cd

c h u n g t a da dat difdc n h i i n g t h a n h qua n h a t d i n h t r o n g

b a n cua ho. T r o n g t i n h h i n h n h i i v a y n h i i n g n h a n to

g i a i quyet v a n de nay. N h i e u c h i n h sach m 6 i da difdc

k i n h t e n h i i lufdng, t h u n h a p v a cac k h o a n p h u c I d i v a t

b a n h a n h , diidc difa vao cuoc song n h S m k h u y e n k h i c h

chat k h a c trcJ n e n r a t c6 y n g h i a . V i v a y n h i i n g n h a n to'
k i n h te thutdng diidc x e m l a n h a n to' q u a n t r o n g t r o n g

^ V a n k i e n dai hoi dai bieu toan quoc I a n thii I X , Nxb. C h i n h t r i
quoc gia. H a noi, 2001, tr. 201-202.

viec k h u y e n k h i c h t i n h t i c h cxic l a m viec cua ngufdi lao
dong. N g o a i r a , viec n h a n m a n h v a i t r o cua

nhiing
J9


n g u y e n n h a n k i n h te con c h i u tac dong cua sif x u a t h i e n

n e n c6 y n g h i a . V e d i e m n a y t r e n p h a m v i t o a n t h d ' g i 6 i

v a d u y t r i m o t h i e n t i f d n g t a r n l y t a m goi l a h i e u l i n g

c h i i n g t a c6 t h e t h a y r o t h o n g qua viec n h i n l a i l i c h sik

c h u y e n c\fc. H i e u l i n g n a y c6 t h e h i e n d i e n t r o n g n h f l n g

r a ddi ciia cac l y t h u y e t v e dong hie t h i i c day t i n h t i c h

k h i a c a n h k h a c n h a u cua cuoc song v a t h i f d n g x u a t h i e n

ciic cua n g i f d i lao d o n g . C u o i t h e k y 19 d a u t h e k y 20 l y

k h i t r o n g x a h o i v a cuoc song cua con n g i f d i c6 n h f l n g

t h u y e t "con ngufdi k i n h t e " cua F . W . T a y l o r r a d d i da r a t

b i e n dong m a n h me, t a o r a n h f l n g t h a y d o i k h a 16n cJ

difdc hifcJng i f n g v a c6 a n h hifcJng sau r o n g t r o n g k h o a

m o t v a i p h i i d n g d i e n nao do. C h a n g h a n , t r o n g g i a i doan

hoc q u a n l y con ngvfdi ci cac niidc p h i f d n g T a y , mac d i i

k i n h te p h a t t r i e n t r e n cd sd d o i mcii cd che q u a n l y

tac g i a c h i n h a n m a n h v a i t r o ciia nhiJng b i e n

n g i i d i d a n t t f cho c6 ddi song v a t c h a t k h a ngheo n a n ,

k h u y e n k h i c h l i e n q u a n den I d i i c h k i n h te ciia n g i f d i

cac n h u cau cd b a n diitic dap l i n g ci miic t h a p da trci n e n

cong n h a n . T u y n h i e n sau n a y r a t n h i e u l y t h u y e t m 6 i

CO dcfi song v a t c h a t v a t i n h t h a n p h o n g p h u , da d a n g

x u a t h i e n v a cac n h a n g h i e n c i i u v a q u a n l y da n g a y

h d n , m i i c do diidc t h o a m a n cao h d n v a s i l p h a n

c a n g c h u t r o n g den n h i i n g n h a n to' p h i k i n h te nhuf

hoa

phap

t r o n g x a h o i c u n g r o n e t h d n . T r o n g b o i c a n h do, ci con

q u a n h e con ngvfdi t r o n g t o san x u a t , k h a n a n g

n g i t d i t h i i d n g x u a t h i e n n h i i n g t h a y d o i t h a i qua t r o n g

m a n n h u cau dvtdc t o n t r o n g , n h u cau t i i k h a n g d i n h

each n h i n n h a n c u n g nhuf t r o n g t h a i do d o i v 6 i n h i i n g g i

b a n t h a n , n h u cau dat t h a n h tich, n i e m t i n , t i n h sang

CO l i e n q u a n t d i cac s i i k i e n d a n g d i e n r a . H o t\i cho i t

t a o cua cong viec v . v . . . (Cac l y t h u y e t ciia

c h i i y t 6 i nhiJng n h a n to' l i e n q u a n d e n I d i i c h k i n h te (do

F.Herzberg,

b o i c a n h song cu t h e v a d i n h hufdng gia t r i q u y d i n h ) trci

v . v . . . ) . S i i x u a t h i e n cua n h i i n g l y t h u y e t sau n a y k h o n g

n e n dac b i e t d a n h gia cao n h Q n g n h a n to n a y .

Tuy

ddn t h u a n c h i p h a n a n h qua t r i n h p h a t t r i e n n h a n t h i i c

n h i e n , c u n g v 6 i t h d i g i a n h i e n t i i d n g n a y se suy g i a m

ciia cac n h a n g h i e n c i i u ve t i n h da d a n g cua cac l o a i

bcii n h i e u l y do. Thit nhdt, k h i d d i song v a t c h a t d a n

d o n g l i i c t h i i c day t i n h t i c h cilc ciia n g i i d i lao dong, m a

diidc n a n g cao t h i y n g h i a cua n h i i n g n h u cau k h a c cua

con p h a n a n h t h i i c t r a n g p h a t t r i e n k i n h te - x a h o i cua

con ngufdi diidc ca n h a n y thvfc r o n e t h d n v a n h i i n g g i

cac nii6c k h a c n h a u t r o n g m o i g i a i doan l i c h s i i v a t h i i c

l i e n q u a n den viec t h o a m a n cac n h u c i u do c a n g trcJ

t r a n g p h a t t r i e n n h u cau ciia n g i i d i d a n t r o n g n h i i n g

10

V.H.Vroom,

D.C.Mc

Clelland,

thoa

E.W.Mayo,
A.Patton


nii6c do. Thit hai l a d o i v d i ngutcJi V i e t N a m , nh-Qng dac

lao d o n g r a t da d a n g , song t r o n g n g h i e n c l i u d a u t i e n

d i e m v a n hoa l o i song da dufdc h i n h t h a n h t t f bao ddi

n a y c h i i n g t o i c h i q u a n t a m den eac v a n de sau day:

n a y se n i u keo ho q u a y trci l a i v 6 i n h i i n g each suy n g h i ,

fi

- D i n h h i f d n g gia t r i n g h e n g h i e p cua ngUdi lao dong.

each song p h u hdp v 6 i no, cho d u c6 t h e c6 n h f l n g t h a y

§

- N i e m t i n va hutng t h i i nghe nghiep cua ngifdi lao dong.

doi n h a t d i n h . V a n hoa V i e t N a m l a m o t n e n v a n h o a

w

- M o t so' dac d i e m v a n hoa 16'i song cua ngifcJi V i e t

ehu t r o n g den n h i i n g q u a n he eon ngufdi. Do l a n e n v a n

N a m h i e n n a y v a tac d o n g cua c h i i n g t 6 i t i n h t i c h ciic

hoa m a tae g i a P h a n Ngoe da k h a i q u a t h o a t h a n h n e n

n g h e n g h i e p cua h o .
- M o t so' y e u to' cua m o i t r i i d n g l a m viec v a

v a n h o a n h a n eaeh l u a n , l a y t u t h a n l a m n e n tang^. V 6 i

;

anh

m o t n e n v a n hoa nhuf t h e t h i n h a n to' k i n h t e k h o n g

hiicJng cua c h i i n g den t i n h t i c h cilc l a m viec cua ngvfcii

p h a i l a n h a n to' d u y n h a t t h o i t h i i c eon n g i f d i l a m viee,

lao dong.

m a n h f l n g g i l i e n q u a n den viec t h o a m a n n h i J n g n h u

i

eau t i n h t h a n e u n g r a t c6 y n g h i a . V i v a y , t r o n g viec t i m

k h a c h q u a n n h a t d i n h , l i n h v i i c n g h e n g h i e p difde l i i a

k i e m b i e n p h a p n h a m k h u y e n k h i c h t i n h t i c h cifc l a m

c h o n t r o n g n g h i e n c i i u n a y cua c h i i n g t o i l a n g h e n g h i e n

viec cua n g i i d i lao dong n e u e h u n g t a qua n h a n

manh

v a i t r o cua n h a n t o k i n h te m a x e m n h e tac dong cua
n h i J n g n h a n to' k h a e t h i k h o c6 t h e d a t dvfdc k e t

qua

D a n h g i a cao tac dong a n h hufcJng cua n h f l n g n h a n
to p h i k i n h te den t i n h t i c h ciie l a m viec cua ngufdi lao
dong V i e t N a m , c h i i n g t o i da d a t m u c d i c h t i m h i e u a n h
h i i d n g cua e h u n g

den t i n h t i c h cilc ay. T r e n t h i f c te

n h f l n g n h a n to' c6 a n h h i i d n g den t i n h t i c h eiie cua ngufdi
" Phan Ngpc, Ban sac van hod Viet Nam, Nxb. V a n hpc, H a Noi,

12

' "•"

"

>^

Khdch the nghien citu: Do n h i i n g y e u eau v a h a n che

k h o a hoc x a h o i v a n h a n v a n ( t r o n g eac p h a n

sau

difde v i e t t ^ t l a K H X H & N V ) . K h a c h t h e n g h i e n e i i u l a
n h i i n g can bo l a m n g h e n a y .
!B

mong muon.

2002, tr. 95.

Cliu

s

'


Phi/cfng phdp nghien cihi: Viec n g h i e n e i i u c h u y e u

d i i a t r e n k h a o sat t h i l c t i l n .

- v i rU.??

T r o n g k h a o sat t h i i c t i i n eac p h i i d n g p h a p c h u y e u
dutdc s i i d u n g l a b a n g h o i , p h o n g v a n sau v a t o a d a m v 6 i
cac c h u y e n gia. Cac k h a c h t h e t h a m gia k h a o sat t r a I d i
n h i i n g eau h o i x o a y q u a n h n h i J n g v a n de diide n g h i e n
cijtu. B a n g h o i g o m nhiing eau h o i dong, cau h o i m ^ v a
ca n h i i n g cau n i i a dong n i i a m d . De t r a n h s i i ap d a t c h i i
q u a n tvL p h i a n g i i d i x a y d i i n g b a n g h o i eac p h i i d n g a n
13


t r a Idi cua nhieu cau hoi dong diidc xay dUng tren cd sd

^'

khao sat

do chinh cac khach the het ke r a . Cac cau

the difdc chuyen doi sang mot diem tiidng ting. V i du,

hoi hen quan den mot so' van de mang t i n h chu quan

trong cau hoi c6 5 phufdng an t r a Idi, neu khach the Itfa

cao va nhay cam n h i i niem t i n va h i i n g t h i i nghe nghiep

chon phiidng an t h i i 5 t h i dufdc 1 diem, liia chon phifdng

v.v... difdc xay dilng theo kieu nhom cau hoi n h l i m tang

an t h i i 1 se diidc 5 diem v.v... V i vay, viec danh gia mot

do t i n cay cua cac ket qua t h u dufdc. Viec danh gia moi

so van de nhat d i n h cS khach the se dila tren diem t r u n g

van

b i n h (DTB) ma ho dat diidc k h i t r a Idi t a t ca cac menh

thxL,

de duldc thiic hien tren cd sci cac cau t r a Idi ciia

khach the nghien ciiu cho ca nhom cau hoi tufdng ling.

de hoi thuoc nhom tifdng ling. Thang diem danh gia c6 5

Do t i n cay cua mot so' nhom cau hoi difdc xac dinh
theo he so'alpha Cronbach. Ket qua cu the n h i i sau:

Trong xvL ly ket qua moi phnfdng an t r a Idi cua khach

bac, ttf 1 den 5 diem. Doi v6i moi dac diem difdc nghien

f

ciiu, diem ma khach the dat diidc cang cao t h i dac diem

- Nhom cac cau hoi do n i e m t i n vao sii cong bang xa

tiidng ling cang diidc danh gia cao. Chang han, ve niem

hoi: alpha = 0,86.

t i n vao ban than, mot khach the dat diem t r u n g b i n h

n'

(DTB) la 4 va mot khach the khac dat diem 2. Tren cd

- Nhom cac cau hoi do niem t i n vao tvfdng l a i phat

t r i e n nganh chuyen mon: alpha = 0,72.

M

- Nhom cac cau hoi do niem t i n vao ban than: alpha

= 0,72.

nhat CO niem t i n vao ban t h a n tifdng doi cao, con khach
the t h i i h a i c6 niem t i n vao ban t h a n tiidng do'i thap.

- Nhom cac cau hoi do h i i n g t h u nghe nghiep: alpha
= 0,77.

Rieng do'i v6i nhom cac menh de phan anh moi quan he
gi-Sa n h u cau k i e m song va n h u cau t h a n h dat trong

- Nhom cac cau hoi do

mvLc

n6 liic y chi: alpha =

0,67.

nghe nghiep D T B cang cao chiing to cac khach the dau
t u thdi gian va siic liic cho chuyen mon cang 16n va

- Nhom cac cau hoi do quan he giiia n h u cau k i e m
song va n h u cau t h a n h dat trong nghe nghiep: alpha =
0,54.

ngiidc l a i D T B cang thap c6 nghia la can bo dau t i i
nhieu hdn cho viec thoa man n h u cau k i e m song.
De tien cho viec so sanh, do'i v6i mot so' van de

N h i n chung do t i n cay cua cac nhom cau hoi nay la
chap nhan difdc.

14

scf cac diem nay c6 the danh gia rang, khach the t h i i

• •

chiing t o i da phan ra cac miic khac nhau. Do'i v6i thang
diem 5 bac miic diem cao (ttf 4 den 5 diem), miic diem
15


thap (t\i 1 den 2 diem) va miic diem t r u n g b i n h (2 <
D T B < 4). Doi v6i thang diem 3 bac mvLc diem cao t\i 2,5
den 3 diem, mvLc thap t\i 1 den 1,5 diem va miic t r u n g
b i n h ta 1,5 < D T B < 2,5. Viec phan chia nay chi l a

Chirong I

tufdng doi va chi ap dung cho m ^ u khach the t h a m gia
khao sat ciia chung toi.

0!NH HI/6NG GIA TR\E NGHIEP

Sau k h i xvL l y v a sd bo phan tich cac ket qua khao
sat dien rong, nhflng van de con vuf6ng m^c diidc tiep

Trong quan he v 6 i the gi6i xung quanh hay v6i

tuc t i m hieu thong qua phong van sau va toa dam v6i

chinh ban t h a n m i n h , con ngiidi c6 chu dinh hay khong

cac chuyen gia.

chii dinh, bao gid ciing n h i n nhan sii vat, hien tifdng

Cac k e t qua khao sat thiic tien difdc x i i l y tren

theo nhflng thang danh gia khac nhau, nhvC t o t hay

chvTdng t r i n h S P S S . Chiing toi da sii dung cac phu'dng

khong tot, dep hay khong dep, quan trong hay khong

phap xvL l y sau: thong ke mo ta, cac phep thorig ke phan

quan trong, can thiet hay khong can thiet v.v... Theo

tich do t i n cay ciia mot so' nhom cau hoi, xac dinh miic

nghia rong, nhiing pham chat do cua cac sii vat, hien

do tuldng quan, sii khac biet cua cac so" lieu, phan tich

tufdng diidc n h i n nhan la nhfitng gia t r i . V6i nghia nay

hoi quy de t i m nhiJng nhan to' t h a t sti c6 anh hifcJng den

mot pham chat nao do ciia sii vat, hien tufdng diidc xem

t i n h tich cilc nghe nghiep cua khach the nghien CTIU.

la gia t r i se phan anh quan he ciia sii v^t, hien tiidng do

Khao sat thiic tien dufdc tien h a n h vao n h i i n g nam

v6i chu t h e danh gia trong nhflng hoan canh cu the,

2000 va 2002. Trong m6i ddt c6 hdn ba t r a m khach the

phan anh sii liia chon cua con ngiidi. Chang han, mot

t h a m gia t r a Idi.

b i n h t h u y t i n h nghe t h u a t c6 the la mot vat trang t r i rat
dep, nhifng l a i khong c6 gia t r i l a m vdi v a i tro nhuf mot
chiec coc uong nuf6c. Noi each khac, khong c6 nhiing gia
t r i chung chung, ma chi c6 nhiing gia t r i ciia nhflng sii
vat, hien tiidng cu the, diidc n h i n nhan trong nhQng
pham v i khong gian, thdi gian cu the, trong n h i i n g moi

I2£v5|jsj^^

17


quan he nhat dinh v6i nhflng xa hoi, nhom ngifdi hay ca
nhan cu the. "Gia t r i la dac tinh cua sii vat hoac cua
hien tiidng. Tuy nhien chiing khong phai la cai von c6
do thien nhien ban cho sii vat hoac hien tifdng, khong
phai ddn thuan do ket cau ben trong ciia ban than
khach the, ma do khach the bi hut vao pham v i ton tai
xa hoi cua con ngxidi va trcJ thanh cai mang nhiing quan
he xa hoi nhat dihh. Khai niem gia t r i dUdc svL dung
nham neu bat tac dung tich cUc hoac tieu ciic cua khach
the ay doi v6i con ngiidi va xa hoi"'. Nhif vay, c6 the noi,
noi ham khai niem "gia t r i " da the hien trong no dinh
hii6ng gia t r i cua chu the danh gia. Dinh hvf6ng gia t r i
la "cd scJ tif tulcJng, chinh t r i , dao diic, tham my..., dila
vao do chu the danh gia hien thilc xung quanh va dinh
hvLdng vao hien thilc do; la each thtic ca nhan phan loai
cac khach the theo gia tri. cua chiing"^.
Dinh hii6ng gia t r i cua con ngutdi difdc the hien cJ
nhiJng cap do khac nhau. Truf6c het, no c6 the chi difdc
the hien 5 cap do nhan thiic. Bat ky pham chat nao cua
STl vat, hien tufdng k h i difdc xem la gia t r i thi deu phai

^ M.M.Rozental (chu bien), Tit dien triet hoc, Nxb. Tien bo,
Matxccfva, 1986, tr..206.
^ A.V. Petrovski, M.G. larosevski. Til dien tarn ly hoc, Nxb. Tai lieu
chinh tri, Matxcdva, 1990, tr. 441 (ban tieng Nga).

18

difdc chu the nhan thiic, danh gia. Tuy nhien, c6 nhflng
pham chat difdc con ngifdi danh gia nhu! la gia t r i tot
hoac khong tot, quan trong hoac khong quan trong
trong nhiing pham v i khong gian, thcfi gian nhat dinh,
lai hau nhii khong c6 tac dong ro net den trang thai xiic
cam hay hanh v i cua chii the danh gia. Chang han, khi
noi ve cac gia t r i cua hoat dong nghe nghiep, cac sinh
vien m6i ra triidng c6 the danh gia cao tam quan trong
cua nhiing pham chat nhuf "tinh sang tao" hay "y nghia
xa hoi" cua hoat dong nghe, song do ap \\ic cua cuoc
soiig hien tai, chiia c6 viec lam, khong c6 thu nhap dam
bao cuoc song thi nhiing gia t r i neu tren cua hoat dong
nghe nghiep lai khong c6 siic loi cuoh ho, dinh hiidng
hoat dong thiic t i i n cua ho bang gia t r i thu nhap cao.
Hoac khong it ngifdi hieu ro tinh chat tot dep cua nhiing
gia t r i nhii tinh trung thvfc, long vi tha trong quan he
giiia ngiidi v6i ngiidi, nhifng hieu biet do khong diidc the
hien trong hanh dong thiic tien cua ho, tham chi ho con
CO the hanh dong trai v6i nhiing gi ho nhan thiic. Dinh
hu'6ng gia t r i d cap do nhan thiic chii yeu phan anh he
chuain danh gia cua toan xa hoi hoac cua nhom xa hoi
nhat dinh. D\i6i goc do tam ly hoc, nhflng gia t r i nhif
vay m6i chi la nhiing gia t r i diidc nhan thifc, chii chiia
trd thanh nhiing dong cd, nhiing liic c6 kha nang thiic
da!v chii the hanh dong.
, .. , ,. .
19

D i n h h i f 6 n g gia t r i t h e h i e n d cap do c h u t h e m o n g

nao c u n g deu diidc t h e h i e n r a t r o n g h o a t dong cua h o .

m u o h d a t difdc n h i i n g g i a t r i n h a t d i n h . N h i J n g gia t r i

N o i den d i n h h i i d n g gia t r i 6 cap do m o n g muo'n cua

da difdc n h a n t h i i c , d a t diidc y n g h i a n h a n each n h a t

n h a n each c h u y e u l a n h a n m a n h d e n k h i a c a n h xuc

d i n h do'i v 6 i c h u t h e , se l a m n a y s i n h nhiSng m o n g muo'n

c a m m a eac gia t r i do c6 dxidc do'i v 6 i ca n h a n .

•'

>

cua c h u t h e ve gia t r i do. Nhuf v a y , n g o a i y e u to' n h a n

D i n h h i i d n g gia t r i t h e h i e n t r o n g h a n h v i cua c h u

t h i i c cac gia t r i cJ cap do n a y con t h a m dufdm y e u to' xuc

t h e . N h i i n g gia t r i da difdc n h a n t h i i c , d a t difdc y n g h i a

c a m cua c h u t h e d a n h gia. T h o n g t h i f d n g n h i i n g gia t r i

n h a n each sau sac do'i v 6 i c h u t h e , t h a t s i i trci t h a n h l i i c

n a y diidc xac d i n h t r o n g p h a m v i k h o n g g i a n v a t h d i

t h i i c day e h u t h e h o a t dong de d a t diidc n h i i n g gia t r i

g i a n hep h d n , cu t h e h d n so v 6 i n h i i n g gia t r i t h e h i e n

do. T r o n g m o t so' t r i i d n g h d p n h i i n g d i e u k i e n cho p h e p

t r o n g d i n h h i i d n g gia t r i d cap do n h a n t h i i c . D o l a

ca n h a n d a t diidc m o t so' gia t r i nao do t r o n g he gia t r i

n h i i n g p h a m v i k h o n g g i a n v a t h d i g i a n l i e n q u a n chat

cua b a n t h a n da skn h i e n d i e n t r o n g h o a n c a n h k h a c h

che v 6 i v i t r i m a ca n h a n c h i e m giiJ t r o n g x a h o i h a y

q u a n , t r o n g m o i t r t i d n g song ciia ca n h a n . K h i do ca

n h i J n g n h o m x a h o i n h a t d i n h l i e n q u a n v 6 i h o a t dong

n h a n d l d a n g h a n h dong de t h i i c h i e n diidc m o n g muo'n

song cu t h e cua ca n h a n . C h a n g h a n , m o t n g i i d i c6 v a i

cua m i n h . T r o n g cac trufdng h d p k h a c , d i e u k i e n k h a c h

t r o l a g i a m doc d i e u h a n h cong t y c6 n h f i n g m o n g muo'n

q u a n k h o n g t h u a n I d i n h i i v a y , doi h o i ca n h a n p h a i no

k h a c v 6 i m o t n g i i d i la n h a n v i e n bao ve cua cong t y do.

liic h d n , p h a i t r a i qua n h i i n g cuoc d a u t r a n h dong cd.

Viec d i n h d a n h n h i i n g m o n g m u o h cJ ho c6 t h e l a giong

M o t so' gia t r i r a t c6 y n g h j a v 6 i ca n h a n , c h i i n g t h o i

n h a u , song n o i d u n g cu t h e v a mvic do m o n g muo'n dat

t h i i e c h u t h e kh^c phue h o a n c a n h h i e n t a i , t i c h eiic t i m

difdc n h i i n g gia t r i t i i d n g ting l a k h a c n h a u . T r e n t h i i c

k i e m n h i j n g d i e u k i e n con t h i e u de h i e n t h i i c hoa m o n g

te, con n g i i d i c6 n h i e u m o n g muo'n m a n h i i n g d i e u k i e n

muo'n ciia m i n h , d a t dude n h i i n g gia t r i c6 y n g h i a . N h i i

k h a c h q u a n v a c h u q u a n can thie't de

h i e n thtfc hoa

v a y , h o a t dong t h i i c t i e n n h u ' la sii t h e h i e n k h a c h q u a n

n h i i n g m o n g muo'n do l a i h a n che. V i v a y , so v 6 i n h f l n g

d i n h h i i d n g gia t r i ciia ca n h a n k h o n g p h a i l a sU p h a n

gia t r i cJ cap do n h a n t h i i c t h i n h f l n g gia t r i d cap do

a n h d d n g i a n d i n h h i i o n g gia t r i do. De h i e u dude t h i i

m o n g muo'n c6 t i e m n a n g a n h hufdng den h a n h v i cua

bac cac gia t r i t r o n g he gia t r i ciia ca n h a n , h i e u diidc

c h i i t h e m a n h h d n , song k h o n g p h a i gia t r i m o n g muo'n

liic day t a r n l y m a gia t r i c6 diidc t r o n g q u a n he v o i


hanh dong thilc tien doi v6i ca nhan, chung ta can phai
xem xet nhieu cap do khac nhau va theo nhieu goc do
khac nhau, tinh den nhiing mong muoh chii quan Ikn

1. Q U A N N I E M V E SlT T H A N H D A T T R O N G
HOAT DONG NGHE NGHIEP

nhQng dieu kien khach quan. N6i each khac, moi tifdng
quan giiia dinh hifdng gia tri nhif mot nhan to" noi hie,

Quan niem cua moi ca nhan ve sii thanh dat trong

nang thiic d£y nhan each hoat dong va hoat

hoat dong nghe nghiep la nhflng hien tufdng thuoe ve

dong thiic tiin cua nhan each do khong phai la moi

linh v\ic nhan thtic. Cac quan niem do dvfdc hinh thanh

tifdng quan ddn nhat. Viec quan sat hanh dong thvfc

trong qua trinh ca nhan nhin nhan, tiep thu cac gia tri

tien cua con ngifdi chiia chac da cho thay mot each day

nghe nghiep, gia tri xa hoi khac nhau, tren cd scJ danh

du va chinh xac thii bac s^p xep cac gia tri trong he gia

gia cac dieu kien kinh te - xa hoi trong hien tai, qua

tri cua ca nhan. Dong thdi de nhiing dinh huf6ng gia tri

khti va tiidng lai. Quan niem nay chii yeu phan anh he

tot dep cJ cap do nhan thtfc, ci cap do mong muon du!dc

gia tri ciia xa hoi va chiu anh hifcJng nhieu cua cac dac

the hien ra trong hoat dong thiic tmn cua con ngufdi can

diem van hoa dan toe, cua trinh do va tinh chat phat

CO aim

phai CO nhieu dieu kien khach quan nuoi dufdng no.

trien xa hoi.

Viec phan chia cac cap do the hien dinh hxidng gia

De tim hieu quan niem cua cac can bo nghien cxLu

tri nhuf tren chi la tifdng doi. Sil ehuyen hoa cac gia tri 6'

ve sii thanh dat trong hoat dong nghe nghiep noi

cap do nay sang cap do khac khong chi chiu sii quy dinh

chung va trong nghien ciiu K H X H & NV noi rieng,

cua nhiing nhan to' chii quan, ma trong nhieu trifdng

trong ddt khao sat ihvL, chung toi da yeu eau cac khach

hdp, nhiing nhan to' khach quan la nhiing nhan to c6

the nghien ciiu bay to quan diem cua minh d\i6i hinh

tinh quyet dinh.

thiic tra Idi hai eau hoi mcJ hoan toan: "The nao la

Trong chiidng nay chiing toi se xem xet dinh hvfo'ng

ngufdi dvfdc coi la thanh dat trong hoat dong nghe

gia tri nghe nghiep ciia cac can bo nghien ciiu K H X H &

nghiep?" va "The nao la ngufdi thanh dat trong nghien

NV cJ nhiing cap do neu tren.

ciiu khoa hoc xa hoi?". NhiJtng noi dung tra Idi diide
nhieu ngiidi nh^c den difdc sii dung de xay difng eau
hoi dong tifdng ling trong Ian khao sat chinh thiic. NhU

22

23


vay trong Ian khao sat chinh thiic, k h i t r a l o i cac cau

9

dat dUdc muc tieu dat ra

hoi, cac khach the phai lila chon 5 phvfdng an t r a Idi
trong so'cac phifdng an diifdc Ket ke san.

10

'

Ket qua khao sat thiic tien dtfdc the hien trong bang 1.
#

Bang

5,7

27,3

k h a n vU6ng mac trong nghe

5,0

24,0

T o n g so

100,0

479,6

VUdt qua difdc nhiJng kho

*|l

1: Q u a n n i e m v e t h a n h d a t t r o n g

rl;;

Co muc t i e u nghe nghiep va

hoat dong nghe nghiep

If

Viec phan t i c h cac ket qua t h u dvfdc cho thay quan
niem ve t h a n h dat trong nghe nghiep cua cac can bo

STT

1

Noi d u n g q u a n n i e m

Nam

vQng

nghiep

DUdc danh

gia cao

24

t r a lo?i

16,0

77,0
'

61,2

12,3

58,9

12,1

57,9

nghien ciiu K H X H c6 mot so'dac diem sau:
- Uy t i n , sii ton trong cua dong nghiep difdc rat
nhieu ngiidi n h i n nhan n h i i mot noi dung the hien sil
t h a n h dat trong nghe nghiep: 77,6% so' khach the liia
chon noi dung "c6 uy t i n , difdc dong nghiep ton trong".
Xet ve t y le so' ngUbi liia chon t h i day la noi dung c6 so'
ngufcii Ilia chon cao nhat.
- "Nam vvLng nghiep v u chuyen mon" nh\i mot noi
dung quan niem ve t h a n h dat nghe nghiep diing cJ v i t r i

Co nhutng cohg hien nhat

t h i i h a i ve t y le so ngiidi liia chon: 61,2%. Co the thay
day la mot dieu kien can thiet de c6 the t h a n h dat va

Co y tUcJng sang tao trong
cong viec.

6

t r a Idfi

trong

dinh trong nghe nghiep.
5

ngUofi

12,8

linh vUc nghe nghiep.
4

cau

vu

chuyen mon.
3

% so

Co uy tin, dUdc dong nghiep

ton trong.

2

% so

12,1

57,9

Cling la ket qua no life ca nhan. Tuy nhien, mot noi

Biet ket hdp hai hoa giQa

dung chung chung n h i l vay phan anh mot quan niem

cuoc song va cong viec nghe

qua k h a i quat va c6 t i n h muc dich khong that cu the.

nghiep.

10,4

49,7

- Dang l i l u y la kha nang cong hien, t i n h sang tao

7

Hiing thu v6i nghe.

7,7

36,8

trong cong viec chuyen mon va lien quan chat che v6i

8

Kiem dUdc nhieu tien.

6,0

28,9

chiing la sii danh gia cao trong l i n h viic chuyen mon cua


dong nghiep cung la nhflng noi dung difdc nhieu ngifcJi

t i n h sang tao trong l i n h vile chuyen nganh. N h u vay

noi den, song n h i i n g noi dung nay chi diing ci v i t r i t h i i

la giuta ket qua khao sat dien rong va ket qua phong

ba ve t y le so ngu^di liia chon (57,9%; 57,9% va 58,9%).

v a n sau nhiJng ngufdi difdc coi la t h a n h dat trong l i n h

Dieu nay kha thong nhat v6i ket qua nghien ciiu cua

vile chuyen nganh c6 sii khac biet. De ly giai ket qua

nhom tac gia thiic hien chufdng t r i n h KX. 07. Qua khao

khao sat dien rong neu t r e n c6 the dila ra mot so y

sat xa hoi hoc, cac tac gia nay nhan thay rang trong so'

k i e n nhuf sau:

20 gia t r i chung c6 t i n h nhan loai pho bien, cac gia t r i cd

Dii6i mot goc do nhat d i n h c6 the thay rang, viec

ban dufdc ngifdi Viet N a m liia chon tifdng tvf nhif mot so'

danh gia cao uy t i n nghe nghiep da the hien t i n h k h a i

dan toe khac trong k h u vifc (Dai Loan, A n Do, Philippin)

quat cua quan niem ve t h a n h dat trong hoat dong nghe.

nhufng CO diem khac la ngifdi Viet N a m chUa dat gia t r i

Sil t h a n h dat t r u n g thiic, chan chinh ma moi ca nhan c6

"sang tao", "chan ly" d v i t r i cao'.

dufdc nhd no life cua ban than, mot stf t h a n h dat trong

•

Tuy nhien theo ket qua phong van sau ciing nhif ket

chuyen mon dem l a i Idi ich cho xa hoi bao gicJ cung dem

qua toa dam v6i mot so' ngifdi diJdc dong nghiep (nhiJng

lai cho chu the uy t i n , sil ton trong ttf nhufng ngvfdi xung

ngifdi cung l a m trong mot l i n h viic chuyen mon) danh

quanh, dac biet tuf dong nghiep - n h i i n g ngufdi hieu hdn

gia la t h a n h dat trong l i n h vUc chuyen nganh, t h i tat ca

ai het sii t h a n h dat do. U y t i n , do la he qua tat yeu

, ho deu CO nhan dinh rang uy t i n , sii ton trong cua dong

danh cho n h i i n g ngufdi l a m viec tich cilc, dem l a i Idi ich

nghiep la mot trong n h i i n g diem bieu hien sii t h a n h dat

cho n h i i n g ngufdi xung quahh, la sii danh gia khach

trong nghe nghiep. Song do chi la mot diem bieu hien

quan cua xa hoi ve miic do t h a n h dat cua moi ca nhan.

t h i i phat, v6i nghia uy t i n , sii ton trong dufdc h i n h t h a n h

N h i i vay c6 the thay rang, quan niem ve thanh dat

tren cd sci nhutng t h a n h dat dich thiic, tiic c6 nhieu cong

trong nghe nghiep cua cac can bo nghien ciiu K H X H &

hien c6 gia t r i cho xa hoi, c6 n h i i n g phat hien mcii, c6

N V h a m chuta noi dung xa hoi ro ret: t h a n h dat trong
nghe nghiep - do khong chi ddn thuan la hieu qua cong

' Xem Van de con ngi/di trong si/ nghiep cong nghiep hod, hien dai

viec the hien 6" t i n h sang tao cao ma con la y nghia xa

hod, Chu bien: GS,TS.Pham Minh Hac, Nxb. Chinh tri quoc gia,

hoi ciia cpng viec do.

Ha Noi, 1976.

26

27

Co the xuat phat ttf dac diem tarn ly dan toe de ly

nhQng khae biet ve dinh hiidng gia t r i cua eon ngiidi

giai sif de cao uy t i n , long ton trong ciia dong nghiep

trong cac nen van hoa khac nhau c6 anh hifcing ro ret

nhuf mot noi dung quan trong nhat trong quan niem ve

t6i quan niem cua ho ve sii t h a n h dat. Chang han, d

st( t h a n h dat nghe nghiep. Ngvfdi Viet N a m c6 tarn ly de

T r u n g Quoc va Nhat Ban sil t h a n h dat eo dinh huf6ng

cao t i n h cong dong, de cao quan he ngufdi - ngifdi. Ho la

xa hoi, dinh huf6ng nhom dufde de cao h d n ' . Nhflng

nhiing ngifdi c6 nen van hoa ling x i i lay "cam t i n h lam

khac biet trong quan niem ve sil t h a n h dat da l a m cho

ban v i " ' . Net t a m ly ay, dac diem van hoa ay da bam re

Passons va Goff thay can p h a i phan biet h a i loai t h a n h

sau trong moi con ngu'di Viet N a m , va dii muon hay

dat: t h a n h dat rieng le va t h a n h dat hoa nhap. T h a n h

khong, v6 thiic hay c6 y thiic no luon dutdc the hien

dat rieng le the hien eai ma mot ngxfdi dat diidc cao

trong moi l i n h vilc cua ddi song, ca trong quan niem ve

hdn ngufdi khac. Con sii t h a n h dat hoa nhap dat dufde

t h a n h dat nghe nghiep. Do la dac diem dinh hiidng gia

k h i con ngufdi cam thay m i n h dang eo tae dong qua l a i

t r i cua con ngiidi Viet N a m . Trong mot xa hoi ma con

v6i ngufdi khac^. Sii de cao uy t m , long ton trong ciia

ngufdi CO nhQng dac diem nhuf vay t h i ban than nhflng

nhutng ngufdi xung quanh v.v..., n h i i n g noi dung the

cong t r i n h c6 t i n h sang tao trong l i n h vilc chuyen mon

hien quan he gii5a con ngufdi v6i nhau trong quan niem

chifa chac da la dii de dem l a i uy t i n cho chu the. De c6

ve t h a n h dat nghe nghiep da the hien mot dac diem

diidc dieu do con ngufdi can phai c6 dao diic, c6 nhan

rieng biet ciia nhufng ngufdi t h a m gia nghien eufu nay,

each, CO quan he tot dep v6i moi ngiidi. Va khong i t k h i

the hien t i n h dinh hifdng ro net vao cac gia t r i lien

nhiing dac diem nhan each the hien quan he gifla ngufdi

quan den quan he giufa con ngufdi v6i nhau. Noi each

v6i ngifdi l a i dufde svf dung mot each eo y thufc hoac

khac, b Viet N a m k i e u t h a n h dat hoa nhap dufde moi

khong CO y thufe nhuf mot tieu ehi nen tang cd ban trong

ngufdi danh gia cao.

danh gia nang liie con ngufdi. Mot so' nghien cufu t a m l y
hoe du;6i goe do giao thoa van hoa eiing cho thay r^ng

' R o n a l d E . S m i t h , Psychology, N x b . W e s t P u b l i s h i n g C o m p a n y ,
1993, t r . 391.
- C y n t h i a F a n , W a l l y K a r n i l o w i c z , M e a s u r e m e n t ofdefinitions of

' D a o D u y A n h , Viet

Nam

t m , H a Noi, 2 0 0 2 , tr. 383.

28

van

hoa

sif. cu'dng,

Nxb. V a n hoa thong

s u c c e s s a m o n g C h i n e s e a n d A u s t r a l i a n girls, J o u i n a l of C r o s s
c u l t u r a l psychology. V o l . 28, No 5, 1997.

29


Trong quan niem ve sii t h a n h dat nghe nghiep "kha
nang cong hien", " t i n h sang tao" trong cong viec dvfdc
danh gia thap hdn "uy t i n " va noi dung "nim

vxing

chuyen mon nghiep v u " song nhieu ngiidi l a i doi hoi rat
cao doi vdi noi dung "kha nang cong hien" va " t i n h sang
tao". Theo ket qua khao sat cua chiing toi, 59,4%

so

khach the cho rang t h a n h dat la phai c6 nhiing k h a m
pha quan trong dvfcJc chii y trong Hnh viic nghe nghiep,
chi CO 40,6% so khach the nghi rang, c6 the cho la t h a n h
dat k h i c6 n h i i n g y kien in6i, du la nho trong l i n h vifc
nghe nghiep. Co le sit doi hoi qua cao doi v6i noi dung
"kha nang cong hien" va " t i n h sang tao" trong hoat dong
nghe da l a m cho mot so' can bo cam thay rat kho t\i
danh gia ban t h a n ve miic do t h a n h dat trong nghe va
phan dong khach the cam thay chvfa t h a n h dat hoac chi
dat difdc miic t r u n g b i n h . Chi c6 0,7% so ngiidi t h a m gia
khao sat t i l danh gia la rat t h a n h dat trong nghe, 25% b mdc tvfdng doi t h a n h dat, 43,0% - d miic t r u n g binh,
25% - 6 miic chiia t h a n h dat va 6,3% thay rat kho k h i
phai t i i danh gia. Xet tiidng quan giiia t i l danh gia ve
miic do t h a n h dat va sii n h i n nhan ve noi dung "kha
nang cong hien" va " t i n h sang tao" neu tren, chiing toi
thay moi tifdng quan nay c6 nghia ve mat thong ke v6i
R = - 0,167; p < 0,01. Dieu nay c6 nghia la trong so"
nhiing ngiidi cho rang t h a n h dat la phai c6 n h i i n g k h a m
30

pha quan trong trong l i n h viic nghe nghiep, ty le so'
ngufdi t i i danh gia m i n h thap ve miic do t h a n h dat cao
hdn hkn nhiing ngtfdi c6 each n h i n nhan t h a n h dat la
k h i CO y kien m6i du la nho trong l i n h vilc nghe nghiep
va ngifdc l a i . Ro rang sii doi hoi qua cao ve noi dung
"kha nang cong hien", " t i n h sang tao" thifdng lam cho
con ngiidi cam thay m i n h kem nang liic l a m viec va dieu
nay den liidt no c6 the se c6 anh hiicJng am t i n h den t i n h

tich cilc trong hoat dong nghe ciia con ngifdi. Nhiing
ngiidi CO quan niem t h a n h dat nghe nghiep qua cao so
v6i kha nang va cac dieu kien hien c6 thifdng hay c6
t a m trang khong thoa man v6i boat dong nghe nghiep.
Trong nghien ciiu ciia chiing toi neu nhuf trong so
nhiing ngifdi c6 quan niem n h i i vay c6 t6i 10,6%

so'

ngiidi CO t a m trang hoan toan khong thoa man v6i hoat
dong nghe nghiep cua m i n h t h i trong so' n h i i n g ngifdi
n h i n nhan t h a n h dat la c6 n h i i n g y kien m6i, dii la nho
trong l i n h viic chuyen mon chi so'tvifdng ling chi la 1,6%
(p < 0,01). Thong thudng tac dong cua mot quan niem
tong quat ve t h a n h dat nghe nghiep len t a m trang thoa
man cua con ngvfdi i t k h i dien ra theo each triic tie'p, ma
difdc gian tie'p boi viec ca nhan dat diidc nhflng muc
dich mang t i n h thdi diem - nhiing muc tieu ma ca nhan
t i i dat ra cho m i n h de hiiong t6i trong tiing giai doan cu
the. Tam trang hoan toan khong thoa man v6i hoat
31


dong nghe nghiep ciia ban t h a n thvfdng g i n v6i nhflng
that bai Hen tiep trong viec dat muc tieu thdi diem, hay
noi each khac, gan vcti mot quan niem t h a n h dat qua
cao ma v6i cac dac diem tarn ly chu quan va cac dieu
kien khach quan hien c6 chu the khong the dat diioc.
Neu tarn trang do ton t a i trong mot thdi gian dai se c6
anh hifcJng khong tot t6i t i n h tich cUc vufdn len cua can

bo, l a m cho ho khong con h i i n g thai v6i nghe, khong yen
tarn va muon chuyen nghe.
Trong cuoc toa dam v6i chiing t o i , mot so can bo dau
nganh, c6 nhieu k i n h nghiem nghe nghiep da nhan xet
rang, n h i n l a i qua t r i n h triJdng t h a n h trong nghe cua
nhfing ngufdi diidc danh gia la t h a n h dat trong chuyen
mon, CO the thay ho deu bat dau sii nghiep cua m i n h tii
nhiing van de rat nho, rat cu the. Si( doi hoi qua cao ve
noi dung "kha nang cong hien", " t i n h sang tao" mot mat
CO the CO y nghia tich ciic neu quan niem do thoi thuc
con ngiidi vifdn len. Song mat khac, neu xet trong
nhiing dieu kien khach quan cu the va kha nang chu
quan ciia moi ca nhan t h i doi v6i nhieu ngiidi, mtic
thanh dat "c6 nhung k h a m pha quan trong, c6 t i n h bufdc
ngoat trong l i n h vilc nghe nghiep" l a i la ao tiidng. Van
de la d cho moi ca nhaij iiiy theo dieu kien khach quan
va chu quan ma ho c6 biet t i i dat cho m i n h muc tieu cu
the trong tijfng thdi diem, ttfng giai doan va co' ging
32

dat

muc tieu do. C) day, v a i tro dan dat cua cac can bo quan
ly, cua n h i i n g ngiidi di trufcic doi v6i cac can bo tre c6 y
nghia rat 16n.
- Biet ket hdp h a i hoa gifla cuoc song ca nhan va
cong viec nghe nghiep la mot noi dung difdc khoang mot
niia (49,7%) so'ngiidi ghi nhan n h i i la mot bieu hien ciia
sTi thaiiih dat trong nghe. Doi v6i nhflng ngufdi nay hoat
dong nghe khong the tach r d i cuoc song ea nhan. Phai

chang day la mot bieu hien cua t i n h each ngufdi A Dong?
Mot so' nha nghien ciiu nif6c ngoai cho rang mot trong
nhiJng t i n h each ciia ngifdi A Dong khac v6i ngufdi
phufdng Tay la doi v6i ngiidi A Dong, cuoc song rieng tu
luon ket hdp v6i cong viec (con doi v6i ngufdi phufdng Tay
cuoc song rieng tuf tach biet v6i cong viec). Tuy nhien
viec phan tich theo cac tieu chi gi6i t i n h , tuoi, thdi gian
cong tac, hoc v i cho ket qua kha ly t h u . Khong chi c6 su"
khac biet giiifa h a i gi6i trong .svt n h i n nhan noi dung nay
do tac dong cua khac biet ve phan cong lao dong t i i
nhien giiia hai gi6i: t y le nut ghi nhan noi dung nay
nhieu hdn nam: v6i cac so' lieu tufdng vLng la 59,5% va
42,9%. K h i xet theo tieu chi liia tuoi, thdi gian cong tac
khoa hoc va ca tieu chi hoc v i t h i thay rang tuoi, thdi
gian cong tac cang nhieu, hoc v i cang cao t h i ty le so'
ngiidi ghi nhan noi dung nay cang giam. Co the cho
rling, ddn gian la k i n h nghiem cuoc song, dac biet la
33


k i n h nghiem hoat dong nghe l a m cho con ngufdi ngay

cua nhieu cong t r i n h nghien

cang i t n h i n nhan noi dung nay n h i i mot bieu hien cua

nhan t a i t h i day la mot hien tufdng t a m l y c6 y nghia

STi t h a n h dat nghe nghiep (?). Theo chiing t o i c6 le

r a t 16n doi v 6 i qua t r i n h sang tao. H i i n g thai hay sii

khong h a n la n h i i vay bcii cling theo cac tieu chi t r e n ,

dam me nghe nghiep vtCa la dieu kien, vtfa l a ket qua

tuoi, thdi gian cong tac ngay cang nhieu, hoc v i cang cao

cua hoat dong nghe.

t h i ngvfdi t a cang nhan dinh r^ng sii t h a n h cong trong

cvLu

t a m l y hoc ve cac

- Nghien ciiu cua mot so tac gia khac cho thay r i n g ,

cuoc song khong the tach r d i sii t h a n h dat trong nghe

k h i nif6c t a chuyen sang nen k i n h te t h i trufdng, dinh

nghiep (se phan tich d phan sau). Trong phong v a n sau

hiidng gia t r i cua ngiidi Viet N a m c6 n h i i n g thay doi

cung C O y k i e n cho rang khong the cho la t h a n h dat

nhat dinh. Chang h a n GS.TS. Pham M i n h Hac va mot

nghe nghiep neu cuoc song gia d i n h , cuoc song ca nhan

so' tac gia khac canh bao chiing ta ckn de phong va khac

khong tot dep. Trong giai doan hien nay doi v 6 i ngiidi

phuc n h i i n g k h u y n h hiidng chuyen bien ciic doan ma

Viet N a m , cuoc song gia d i n h v a n c6 y nghia r a t to 16n.

mot trong so' do l a con ngifdi Viet N a m txi con ngiidi

Phai chang k i n h nghiem cuoc song da cho ngiidi t a

truf6c day song nang t i n h nghia, nay coi quan he gifla

thay trong thiic tien c6 r a t nhieu l y do khac nhau (ly

ngufdi v6i ngufdi phu thuoc chu yeu vao quan he tien t a i .

do b a t nguon t\i hoan canh xa hoi n o i chung v a dieu

D i n h hufdng gia t r i nghe nghiep cung the hien t i n h thiic

kien song, dac diem t a m l y ca nhan n o i rieng), de dat

te thiet thrfc hdn trong nen k i n h te t h i trutdng: nghe c6

toi t i n h h a i hoa trong si( ket hdp do l a r a t kho. Day c6

t h u nhap cao diidc xia thich hdn ca. N o i t o m l a i , dong

the la mot trong nhieu l y do giai t h i c h STI thay doi

tien da trci t h a n h mot gia t r i c6 y nghia r a t 16n'. Trong

nhan dinh ve n o i dung nay trong quan niem ve t h a n h

nhieu trvfdng hdp dong tien dufdc dung de l a m thifdc do

dat nghe nghiep.

cac hien tutdng xa h o i hay cac gia t r i khac. T u y nhien

- H i i n g t h u vcii nghe cung la mot tieu c h i dvfdc

trong nghien

cvLu

nay cua chxing toi, gia t r i dong tien i t

36,8% so' khach the n h i n nhan n h i i mot noi dung ciia

C O y nghia trong quan niem ve t h a n h dat nghe nghiep.

sii t h a n h dat trong nghe. Day la mot t y le khong cao so

Chi C O 28,9% so ngiidi cho rSng ngufdi thanh dat trong

v6i cac chi so' khac. T u y nhien trong tpa dam v6i n h i i n g
ngiidi diidc coi la t h a n h dat trong nghe va theo k e t qua
34

' X e m : "Van

de con ngildi...",

sdd. 1 :KAJ'^

ftS'tv

%•

35


n g h e n g h i e p l a n g i f d i k i e m dutdc n h i e u t i e n . D a y l a d i e m

t r o n g n g h e n g h i e p " deu c6 t y l e so' n g i f d i l i l a c h p n r a t

k h a c b i e t t r o n g q u a n n i e m cua n h i i n g n g i i o i t r o n g m a u

t h a p , v 6 i so l i e u t i f d n g l i n g l a 2 7 , 3 % v a 2 4 , 0 % .

k h a o sat n a y so v 6 i q u a n n i e m cua n h i e u n g i i d i 6" cac

'

>

T o m l a i , cac c a n bo n g h i e n c i i u K H X H & N V n h i n

niicic phufdng T a y . T r o n g m o t so n g h i e n c i i u n g i i d i t a

n h a n ngifdi t h a n h dat trong boat dong nghe nghiep

t h a y r a n g n h i e u n g i i d i ci cac

phiidng Tay thifdng

n o i c h u n g l a n g i f d i c6 n h i i n g d i e m c h i n h n h i i c6 u y

gan STi t h a n h d a t ca n h a n v 6 i so' t i e n t h u difdc t\i b o a t

t i n , CO k i e n t h i i c v i J n g v a n g , c6 k h a n a n g s a n g t a o v a

dong n g h e n g h i e p . Co le do m o t so n g u y e n n h a n v a n boa

c o n g h i e n , d o n g t h d i b i e t k e t h d p h a i h o a cuoc song

nxidc

- x a h o i s a u x a n g i f d i V i e t N a m con i t c h i i y t 6 i STi g a n

va nghe nghiep.

k e t do. T r o n g l i c h svL, v a n b o a t f n g xvL cua n g i f d i V i e t

T r o n g n o i d u n g cua m o i q u a n n i e m ca n h a n bao g o m

N a m c h i u n h i e u a n h h i f d n g c u a tuf tufcing N h o giao.

ca q u a n n i e m v e t h a n h d a t t r o n g b o a t d o n g n g h e n g h i e p

T r o n g N h o giao cac g i a t r i t h e h i e n q u a n h e n g i i d i -

bao g i d c i i n g h a m c h i i a ye'u t o ' k h a i q u a t v a y e u to' c u

n g i f d i diidc de cao. G i a t r i dong t i e n t h i f d n g b i h a t h a p .

t h e , v a do do h a m c h i i a t i n h x a h o i v a t i n h ca n h a n . N e u

A i c u n g b i e t dong t i e n d a m bao cho cuoc song, song

x e m x e t d i i 6 i goc do n a y , n h i i n g k e t q u a t r e n d a y cho

n g i f d i t a cho r S n g n e u q u a de cao n o t h i con n g i f d i t r d
n e n t h a p h e n . B e n c a n h do l o i l i n g xvL t r o n g t i n h , t r a n h
gay m a u t h u a n , b i n h q u a n c h u n g h i a t h e h i e n t r o n g
each t r a l i f d n g , t r a t h u l a o cho cong viec theo k i e u b i n h
q u a n t o n t a i l a u d a i c i i n g de l a i d a u a n t r o n g q u a n n i e m
cua ngufdi V i e t N a m v e g i a t r i cua d o n g t i e n , v e m o i
tufdng q u a n g i i l a cong viec v a dong t i e n . •

letJtJ'Jrl i t ^ r r f -y^fy

Cac n o i d u n g k h a c c6 l i e n q u a n t r i l c t i e p t 6 i cac d i e u

p h e p c h i i n g t o i difa r a m o t so' n h a n x e t t o n g q u a t s a u :

- Q u a n n i e m ve t h a n h dat t r o n g boat dong nghe
n g h i e p c u a cac c a n bo n g h i e n c i i u K H X H & N V c6 x u
h i f 6 n g t h i e n ve g i a t r i x a h o i h d n l a g i a t r i ca n h a n .
N g i f d i t a c b i i t r o n g den u y t ; i n , s i l t o n t r o n g , d a n h g i a
c i i a d o n g n g h i e p h d n l a v i e c d a t difdc m u c d i c h n g h e
n g h i e p ca n h a n p h u h d p vcii d i e u k i e n v a k h a n a n g
cua t i f n g n g i f d i . T r o n g q u a n n i e m v e stf t h a n h d a t
n g h e n g h i e p c i i a cac k h a c h t h e n g h i e n c i i u t h e h i e n ca

k i e n s i n h song v a l a m viec c u t h e c i i a m o i ca n h a n , v 6 i

d o n g cd r i e n g l e v a d o n g cd b o a n h a p .

k h a n a n g c u n g n h i f dac d i e m t a m s i n h l y c a n t h i e t cho

d i f d n g n h i f d o n g cd h o a n h a p c6 viu t h e t r o i h d n . P h a i

cong viec n h i f "c6 m u c t i e u n g h e n g h i e p v a d a t difdc m u c

c h a n g day l a m o t dac d i e m c h i u a n h h u d n g c i i a v a n

t i e u de r a " , "vUdt q u a dude n h i i n g k h o k h a n , vifo'ng mkc

hoa t r u y e n t h o n g .

36

*'*2ef

Tuy nhien

ridfricno

37


- T i n h k h a i quat cao dan den each n h i n nh|in chung

nghia nhan each doi v6i moi ca nhan ciing la mot trong

chung ve sU t h a n h dat dUdng nhU t r o i hcJn t i n h cu the.

nhflng nguyen nhan l a m giam hieu qua hoat dong khoa

Nhieu ngUcii chii trong den nhflng noi dung chung

hoc cua cac nha nghien cflu.

chung nhU "nam viing nghiep v u ehuyen mon", "dUo'c

Tuy nhien cac dac diem neu t r e n trong quan niem

danh gia cao"... song l a i i t ehu y den cac mue tieu cu

ve t h a n h dat nghe nghiep c6 nhflng thay doi theo cac

the, den viee khae phuc trcJ ngai, kho k h a n trong ca qua

tieu chi tuoi, so' n a m cong tac, hoc v i :

|:

t r i n h cong tac. Phai chang day la mot bieu hien eiia loi

- Mac du t a t ca cac khach the dUde phan .theo cac

nhan thiic, tU duy thien ve tong hdp ma mot so' nha

t i e u chi khac n h a u v ^ n danh gia cao uy t i n song t u o i ,

nghien ciiu van hoa dan toe n h i n nhan nhU mot dac

so' n a m l a m nghien cflu khoa hoc, hoc v i cang cao t h i

diem t a m l y ngUcfi Viet Nam? Theo ehiing toi, quan

dUdng n h f l ngUcli ta cang i t n h i n n h a n no nhU mot noi

niem c6 noi dung chung chung, qua k h a i quat mot k h i

dung quan t r o n g nhat cua quan niem ve t h a n h dat

t h a m gia vao viec h i n h t h a n h mue dich hoat dong eua

nghe nghiep.

chu the thUdng khong c6 t i n h thiic day manh me. Nhieu
nghien etiu t a m ly hoe cho thay rang nhflng muc tieu eu
the thUdng CO kha n a n g t h u c day t i n h tieh cUe cua con
ngUdi manh hdn rat nhieu so v6i eac muc tieu chung

chung. V i du, muc tieu " l a m tot hdn" khong phai la mot
muc tieu c6 kha nang thoi thiic con ngifdi tieh eUc lam
viec manh bling mot muc tieu that cu the, nhU "tang t y
le ban hang len 10%"'. Co le mot quan niem ve thanh
dat trong nghe nghiep eo t i n h k h a i quat qua cao, thien
ve noi dung chung chung hdn la noi dung cu the eo y
n .
' Douglac A. Bernstein va nhiing ngiidi khac, Psychology,
Houghton Mifflin Company,

38

1994.

Nxb.

- Tat ca cac nhom theo cac tieu chi khac nhau deu c6
x u hfldng ngay cang danh gia cao sU cong hien, t i n h
sang tao.
- Noi dung "c6 muc tieu nghe nghiep va dat dUdc"
theo cac tieu ehi tuoi, hoc v i , so' n a m l a m nghien cflu
khoa hoc cang cao t h i cang giam.
N h f l vay cang nhieu k i n h nghiem cac can bo nghien
cflu cang de cao nhflng ke't qua cu the eua t h a n h dat: do
la sU cong hien, t i n h sang tao. Tuy nhien d i n h hu6ng
gia t r i xa hoi (hay dong cd hoi nhap) vSn dfldc danh gia
cao hdn dinh hfl6ng ca nhan (hay dong cd rieng le) mac
du uy t i n , sU ton trong nhfl mot bieu hien gian tiep cua
sfl t h a n h dat ngay cang i t dfldc chu y hdn theo sfl tang
len eua k i n h nghiem.

^
39


Cac dac diem neu tren cung dufdc the hien trong mot
quan niem cu the hdn: quan niem ve st( thanh dat trong
nghien ciiu K H X H .
Bang 2: Q u a n n i e m ve svt t h a n h dat trong
nghien cxiu K H X H & N V

s

CAC

NOI DUNG

TT

1

La

chuyen

viing

kien

gia

t r a Ibi

2,8

13,5

cac cong trinh nghien ciiu

13

Co hoc ham.

1,2

5,6

14

DUde thang tien ve chiic vu.

0,9

3,0

15

DUdc lam chii nhiem nhieu
0,5

2,6

15,4

74,3

Co uy t i n diidc dong nghiep
14,5

70,1

13,6

65,5

9,5

45,7

Co nhieu cong trinh nghien

Song dUdc bang nghe ciia
Biet each thiet ke cac de an
vu thiet thUc cho cuoc song.

8,3

40,1

6

Biet nhieu ngoai ngiJ.

7,2

34,5

7

Co tinh kien t r i va ban linh
7,0

33,9

5,9

28,6

trong NCKH.
Biet ket hdp hai hoa nghe
nghiep va cuoc song rieng tU.

de tai K H .

Cac so' lieu cJ bang 2 cho thay trong so' 15 noi dung
diidc liet ke c6 5 noi dung diidc nhieu ngiidi n h i c den
n h i i n h i i n g noi dung cd ban the hien sii thanh dat trong
nghien ciiu khoa hoc. Do la n h i i n g noi dung txi 1 den 5,
ciing n h i i trong quan niem ve sii t h a n h dat nghe nghiep

NCKH CO tinh kha thi phuc

40

khoa hoc.

Nam viing each tien hanh

chuyen

minh.

8

24,7

ling dung.

12,8

tren tap chi chuyen nganh.

5

5,1

Co cong trinh khoa hoc diidc

2,7

ciiu CO gia t r i dufdc cong bo'
4

10

Co hoe vi.

danh gia cao.
3

t r a lofi

28,0

12

nganh va lien nganh.
2

% so ngu'ofi

5,8

trong chuyen mon.

11

% cau

Co y kien mdi, du la nho

nam

gioi,

thilc

9

noi chung, d day c6 3 noi dung dtfdc nh^c den nhieu hdn
ca la ngifdi thanh dat trong nghien ciiu khoa hoc phai la
"chuyen gia gioi, c6 uy t i n , c6 nhieu cong t r i n h c6 gia
t r i " . Tuy nhien d day c6 mot so khac biet:
- N h u da t r i n h bay cJ phan tren, trong quan niem ve
t h a n h dat nghe nghiep noi chung, noi dung "kiem difdc
nhieu t i e n " chi difdc hdn mot phan txi so ngiidi n h i n
41


nhan nhuf la mot bieu hien cua sii t h a n h dat. Song k h i

cuoc dieu t r a xa hoi hoc cuoc song cua ho kha gian d i .

t r i n h bay ve STI t h a n h dat trong nghien ciiu K H X H &

Quan niem "thanh dat la phai song dufdc bang nghe" chi

N V CO den 45,7% so" khach the n h i n nhan rSng t h a n h

the hien mot doi hoi rat thvfdng t i n h cua con ngufdi, bdi

dat la phai song diidc bang nghe cua m i n h . Cac so' lieu

le boat dong lao dong cua con ngiidi bao gid cung chiu sii

nay c6 ve nhif mau t h u ^ n v6i nhau, song theo chiing toi,

chi phoi cua nhieu dong cd khac nhau, trong so do

chung phan anh thxic trang cuoc song hien nay va cac

khong the khong c6 dong cd "dam bao cuoc song". "Song

miic doi hoi chinh dang khac nhau cua con ngiidi. Tren

diidc bang nghe" va " k i e m dufdc nhieu tien ttf nghe" la

thiic te, phan dong cac can bo l a m nghe nghien ciiu

nhufng doi hoi l i e n quan den t h u nhap ci cac mvtc do

K H X H & N V CO t h u nhap ttf nghe rat thap so v6i nhieu

khac n h a u . Trong quan n i e m ve t h a n h

nganh nghe khac trong xa hoi. Theo ket qua khao sat

nghiep, cac can bo nghien ciiu K H X H & N V t h i e n ve

cua chiing toi, trong so' n h i i n g ngiicJi t h a m gia khao sat

gia t r i "song diidc bang nghe" hdn la gia t r i " k i e m

CO 69,1% can bo phai th^dng xuyen l a m them ngoai gib

dufdc nhieu t i e n " ttf nghe. Nhufng kho k h a n t r o n g cuoc

h a n h chinh. Ho c6 the l a m tiep cac cong viec nghien ciiu

song cua n h f l n g ngifdi l a m nghe nghien ciiu K H X H &

hoac cac cong viec c6 lien quan chat che v6i nganh nghe

N V da l a m cho ho c6 n h i i n g n h a n xet r i n g , neu nhuf

chuyen mon (46,2%) n h i i giang day, viet sach, bao,

triidc k i a ngifdi ta c6 cau "nhat nghe t i n h , n h a t t h a n

cham luan an, luan van..., hoac c6 the l a m cac cong viec

v i n h " t h i ngay nay doi v 6 i nghe nghien ciiu K H X H &

khac khong diing chuyen mon (47,6%) n h i i chan nuoi,

N V dieu do khong diing nufa. Theo le thong t h i i d n g

san xuat t h i i cong nghiep, may mac, buon ban... Viec

hoat dong nghe nghiep khong the tach r d i cuoc song

l a m them do diidc thilc hien chu yeu v6i muc dich n h ^ m

ca nhan, nghe nghiep t h a n h dat t h i cuoc so'ng nhat

"vtfa nang cao t r i n h do chuyen mon, vvfa tang t h u nhap"

d i n h dufdc dam bao. Vay ma ngay nay c6 the la "nhat

(64,9% so' ngvtbi c6 lam them) hoac ddn thuan chi la

nghe t i n h " nhufng " t h a n khong v i n h " . Co the c6 ngufdi

tang t h u nhap (31,3%). Muc dich "nang cao t r i n h do

r a t am h i e u nghe, c6 nhieu cong hien, sang tao t r o n g .

chuyen mon" thuan t u y chi c6 3,8% so' ngifoi c6 l a m

nghe, song cuoc song l a i v6 ciing kho k h a n . Day la

them thtfa nhan. Nhuf va.}^ c6 the thay r i n g cac can bo

diem r a t dang l i i u y doi v 6 i cac nha quan ly k h i xay

nghien ciiu khoa hoc l a m viec kha vat va (neu t i n h theo
thdi gian l a m viec trong ngay). Tuy nhien theo mot so
42

•

,

dat nghe

,

dilng cac bien phap k i c h t h i c h t i n h t i c h ciic cua can bo
nghien ciiu K H X H & N V .
43


- Trong quan niem ve t h a n h dat trong nghien cijtu

dinh qua 16h, qua chung chung dan den ket qua la

K H X H & N V cac noi dung "la chuyen gia gioi, a m hieu

khong dat diidc nghien ciiu sau v a do do y nghia thtfc

kien thiic chuyen nganh va hen nganh", "c6 uy t i n " v.v...

t i l n ctia nhieu cong t r i n h nghien ciiu khong 16n. T u y

difo'c r a t nhieu ngifdi g h i nhan, song n h i i n g n o i dung

nhien, ctmg v6i nhflng bien dong xa h o i dang dien ra

the hien moi hen he gifla khoa hoc va thiic t i l n cuoc

hien nay stf g^n ket cong viec nghien ctfu khoa hoc v 6 i

song n h i i "biet each xay diing, thiet ke cac de an nghien

thtfc tien cuoc song da cang diidc coi trong hdn.

ciiu khoa hoc c6 t i n h k h a t h i phuc v u thiet thtfc cho ddi

Ben canh cac noi dung tren, mot so" n o i dung khac

song xa hoi" hay "c6 cong t r i n h khoa hoc diidc ling

the hien nhif la phtfdng tien, k y nang hay cac thuoc t i n h

dung" chi diidc mot phan khong 16n so' khach the n h i n

ca nhan can c6 de t h a n h dat ciing dtfdc mot t y le dang

nhan v6i cac so" heu tiidng ling la 40,1% va 24,7%. Co

ke khach the neu ra. Do la cac noi dung nhtf "biet nhieu

diidc ket qua nay c6 the do nhieu nguyen nhan khac

ngoai ngvL" (34,5%), "c6 t i n h kien t r i v a ban l i n h trong

nhau. T h i i nhat la viec ling dung cac t h a n h qua nghien

nghien ciiu khoa hoc" (33,9%), "nam viing each thiic tien

cxiu K H X H vao thvfc tien cuoc song doi hoi phai c6 nhieu

h a n h cac cong t r i n h nghien ciiu khoa hoc" (13,5%). Viec

thdi gian va long kien t r i . T h i i h a i la viec ling dung do

cac can bo n h i n nhan cac noi dung neu t r e n nhtf la noi

khong hoan toan p h u thuoc vao cac nha nghien ciiu. De

dung quan niem ve t h a n h dat trong nghien ciiu khoa

l a m dufdc dieu nay doi hoi phai c6 sii hdp tac cua nhieu

hoc xa hoi da phan anh mot dieu r^ng, trong giai doan

nganh, nhieu cd quan chiic nang. D u vay, cac ket qua

hien nay do la nhtfng v a n de biic xiic, la n h i i n g diem

neu tren v a n tao cho chiing ta mot cam nhan rang cac

yeu cua can bo nghien ciiu, do do r a t dang Itfu y.

can bo nghien ciiu chiia that sii coi trong v a n de gin

Mot so" noi dung khac dtfdc xem nhtf la nhiing bieu

nghien ciiu v(5i thiic tien cuoc song. Co le day l a bieu

hien h i n h thiic cua stf t h a n h dat nhtf hoc v i , hoc h a m ,

hien cua mot quan niem da ton t a i l a u dai trong xa hoi
Viet N a m , mot quan niem cho rling cong viec nghien
ciiu khoa hoc va cong viec ling dung cac t h a n h qua
nghien ciiu la nhiing nghe khac nhau. Phai chang dieu
nay la mot trong nhiing nguyen nhan tao ra thiic t r a n g
la nhieu de t a i nghien ciiu khoa hoc xa h o i difdc xac
44

chtfc v u , chti nhiem de t a i khoa hoc deu khong dtfdc cac
khach the coi trong (ty le khach the Itfa chon r a t thap).
So sanh theo cac tieu chi thay rang tuoi, n a m l a m
nghien ciiu khoa hoc, hoc v i cang cao t h i cac noi dung
nhtf "la chuyen gia gioi", "c6 nhieu cong t r i n h khoa hoc
CO gia t r i " cang dtfdc coi tr9ng.
45


Noi

d u n g " b i e t each t h i e t k e cac de a n n g h i e n c i i u

k h o a hoc p h u c v u t h i e t t h i l c d d i song x a h o i " c a n g i t
difdc c h i i y k h i t u o i , n a m l a m n g h i e n c i i u k h o a hoc, hoc
v i c a n g cao.
T t f n h f l n g p h a n t i c h t r e n day c6 t h e r u t r a m o t so'
ket

l u a n chung ve quan n i e m t h a n h dat t r o n g nghe

nghiep n o i chung v a trong nghien ciiu K H X H & N V n o i
r i e n g ciia cac c a n bo n g h i e n c i i u :
- T r o n g q u a n n i e m v e t h a n h d a t n g h e n g h i e p , cac
c a n bo n g h i e n c i i u K H X H c6 x u h u 6 n g t h i e n v e n o i
dung

chung

chung,

c6 t i n h

khai

q u a t cao h d n l a

n h i i n g n o i d u n g c u t h e , p h u h d p v 6 i cac dac d i e m
r i e n g b i e t c i i a m o i n g i f d i , t h i e n v e cac n o i d u n g t h e
h i e n t i n h d i n h hxidng x a h o i ( t h a n h d a t h o a n h a p ) h d n
l a n h i i n g n o i d u n g t h e h i e n t i n h d i n h h i f 6 n g ca n h a n
(thanh dat rieng le).
- T i n h sang t a o chiia difdc coi t r o n g d u n g mule, no diidc
n h i n n h a n t h a p h d n t i n h chat chuyen g i a v a u y t i n .
- M o i l i e n h e g i i i a n g h i e n c t i u k h o a hoc vcii d o i h o i
t h i e t t h i i c c u a cuoc song t h i i c t i e n chufa t h i f c stf difdc
c h u y . T u y n h i e n da c6 n h i i n g t h a y d o i t i c h ciic t r o n g
n h i n n h a n v e m o i l i e n h e n a y d n h i i n g t h e h e cong chiic
sau n a y .
- T r o n g chifng miic n h a t d i n h miic t h u n h a p tu!

n g h e i t c6 y n g h i a ( t h u n h a p cao) s o n g p h a i d a m b a o
cuoc s o n g .
46

2. M O N G M U O N C U A C A N B O N G H I E N C l T U
TRONG HOAT DONG NGHE NGHIEP
T h a m g i a v a o cac h o a t dong n g h e n g h i e p k h a c n h a u
n g i i d i l a o dong n a o c i i n g m o n g
nhiing

n h u cau nghe nghiep

m u o n dap l i n g
nhat

diidc

d i n h cua m i n h .

N h f l n g n h u c a u do du'dc t h e h i e n q u a n h i i n g d i e u m a h o
m u o n d a t diidc t r o n g h o a t dong n g h e . D i i 6 i goc do t a m
l y hoc, n h i i n g m o n g m u o n n a y m o t k h i da diidc c h u t h e
n h a n t h i i c t h i c6 t h e dxidc x e m n h i i nhu[ng l i l c d a y b e n
t r o n g (liic dky t a m l y ) t h u c d a y con ngufdi l a m viec. V i
v a y , de c6 t h e t i m k i e m cac g i a i p h a p n h a m n a n g cao
h i e u q u a l a m vi$c cua cac c a n bo n g h i e n c i i u K H X H &
N V khong the khong t i m hieu nhflng n h u cau cua h9
t r o n g h o a t dong n g h e .
Cau h o i n h a m t i m h i e u n h f l n g mong m u o n cua can
bo n g h i e n c i i u t r o n g h o a t dong n g h e n g h i e p g o m 12

m e n h de h o i (diidc x a y d i i n g t r e n cd sc) k e t q u a k h a o sat
th^).

T r o n g 12 m e n h de do cac c a n bo ; k h a c h t h e

n g h i e n cifu - dufdc y e u c a u l i i a chon r a 5 m e n h de m a h o
cho l a t h e h i e n 5 m o n g m u o n q u a n t r o n g n h a t tjrong
h o a t dong n g h e c u a m i n h v a s i p x e p c h u n g theo t h i i t i t
t i i m o n g m u o n q u a n t r o n g n h a t den m o n g m u o n q u a n
t r o n g t h i i 5.
Cac k e t q u a k h a o sat ve n h u c a u cua cac c a n bo
n g h i e n c i i u t r o n g h o a t dong n g h e n g h i e p diidc t h e h i e n d
b a n g 3 v a b i e u do 1.
47


4^
00

4^

Bang

PhUdng
Tong

3: Mijfc do m o n g m u o ' n c u a c a n bo n g h i e n cufu d o i v d i c a c g i a t r i
k h a c n h a u t r o n g b o a t d o n g n g h e n g h i e p (%)

5

Cac mlic do mong muo'n
4

an
3
80,9

2

75,0

40,8

1

5,7

5,4

1,8

3,0
39,9

3,6
7,8
7,2
34,8

6,6
18,9
10,2
6,9
30,0

9,6
24,9
9,0
8,4
7,5
35,7

18,9

17,7
9,0
10,2
8,4
7,5

7,8

3
4,5
8,4
10,2
11,4

59,3

4
0,9
3,6
10,5
48,4

2

5
0,3
4,5
10,5

•1

6
1,8
11,1

5,7

7
11,7
18,0

10,2
28,5

4,8

6,0

8
12,3

3,3
9,3

2,4
4,2

0,6
2,1

9
0,6

5,7

10
23,4

43,2

12,3

15,9

5,7
100,0

15,0

2,6
100,0

6,0

1,8
100,0

4,5
100,0

1,8
100,0

11
12
Tong

3

2

4

8

5

7

6

9 11 10 12

Bieu do 1: MvLc do m o n g m u o n c u a c a n b o N C d o i v6?i c a c g i a t r i k h a c
n h a u trong boat dong nghe nghiep (Diem t r u n g binh - viet tat la D T B )

1