Bài giảng Tài chính công: Bài 2 - Hệ thống ngân sách nhà nước

Bài 2

Hệ thống ngân sách nhà nước

Ths. Phan Hữu Nghị

1


Ngân sách là gì?
•
•
•
•
•

Khái niệm.
Thu ngân sách
Chi Ngân sách
Cân đối ngân sách
Phân cấp quản lý

Ths. Phan Hữu Nghị

2


Vai trò – Nguyên tắc quản lý
• Vai trò NSNN
-

Duy trì bộ máy nhà nước
Khắc phục hạn chế của nền kinh tế
Điều tiết vĩ mô
Mở rộng quan hệ hợp tác

• Nguyên tắc quản lý
- Niên hạn
- Toàn thể, thống nhất
- Chuyên dùng
Ths. Phan Hữu Nghị

3


Chi đầu tư phát triển
• Khái niệm: là khoản chi nhằm tạo cơ sở vật chất
kỹ thuật, có tác dụng làm cho nền kinh tế tăng
trưởng và phát triển.
• Nội dung
• Đặc điểm
- Chi lớn, không mang tính ổn định
- Chi có tính tích luỹ
- Gắn với mục tiêu, định hướng
- Quy mô vốn phụ thuộc vào nguồn, tính chất…
Ths. Phan Hữu Nghị

4


Chi thường xuyên

• Khái niệm: khoản chi có tính đều đặn, liên tục
gắn với nhiệm vụ thường xuyên của nhà nước
về quản lý kinh tế-xã hội.

•
•
•

Nội dung
Đặc điểm
Mang tính ổn định
Phần lớn mang tính tiêu dùng
Gắn với cơ cấu tổ chức có tính bắt buộc
Phương thức cấp phát
Ths. Phan Hữu Nghị

5


Phân cấp quản lý
• Khái niệm
• Tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước
- Ngân sách trung ương
- Ngân sách địa phương (Tỉnh, Huyện, Xã)
• Nguyên tắc phân cấp
- Phù hợp với phân cấp quản lý KT-XH
- NSTƯgiữ vai trò chủ đạo
- Phân định rõ nhiệm vụ thu chi, ổn định tỷ lệ phân chia =
(A-B)x100%/C (A:Tổng chi của tỉnh, B tổng thu 100%
của tỉnh, C: Tỏng thu phân chia % TƯ-ĐP)

- Đảm bảo công bằng
Ths. Phan Hữu Nghị

6


Năm ngân sách-Chu trình ngân sách
• Năm ngân sách là thời gian mà dự toán
ngân sách đã được phê duyệt có hiệu lực
thực hiện.
• Chu trình ngân sách là toàn bộ quá trình
từ khi hinh thành dự toán cho tới khi quyết
toán xong ngân sách.
• Mối quan hệ giưa năm NS và chu trình NS
• Cơ quan tham gia vào xây dựng NSNN
Ths. Phan Hữu Nghị

7


Lập dự toán ngân sách
• Ý nghĩa lập dự toán
- Là khâu quan trọng nhất của chu trình
- Đánh giá được tổng thể kinh tế xã hội

• Căn cứ lập dự toán (chủ trương phương hướng,
kế hoạch chính phủ, kết quả phân tích, chế độ
tiêu chuẩn)
• Phương pháp lập
- Từ trên xuống

- Từ cơ sở lên
- MTEF
Ths. Phan Hữu Nghị

8


Trình tự lập NSNN
•
•
-

Công tác chuẩn bị
Quá trình lập
Tại đơn vị cơ sở
Tại các cấp ngân sách
CQ tài chính →UBND → HDND
- Lập kế hoạch NSNN tổng thể
• Quá trình phê duyệt
• Giao kế hoạch NSNN chính thức (phần số liệu và
thuyết minh)
Ths. Phan Hữu Nghị

9


Cân đối ngân sách nhà nước
• Khái niệm
• Các quan điểm cân đối NSNN
- Lý thuyết cổ điển về cân bằng NS

- Lý thuyết ngân sách chu kỳ
- Lý thuyết ngân sách cố ý thiếu hụt

Ths. Phan Hữu Nghị

10


Thâm hụt ngân sách nhà nước
•
•
•
•

Khái niệm
Đo lường: quy mô thâm hụt/GDP (5% của Việt nam)
Mô hình mở rộng nhà nước
Nguyên nhân
- Khách quan
+ Khủng hoảng Ktế
+ Thiên tai, chiên tranh, dịch bệnh…
- Chủ quan
+ Quản lý kém
+ Cơ cấu chi bất hợp lý
+ Hiệu quả thấp
+ Hệ thống thuế không thực sự hiệu quả..
Ths. Phan Hữu Nghị

11

Thâm hụt ngân sách nhà nước (tiếp)
• Tác động của thâm hụt ngân sách
- Lãi suất tăng, đầu tư giảm
- Thâm hụt cán cân thanh toán
- Tác động khác (GDP, thất nghiệp, CPI)

• Giải pháp
- Trực tiếp (không bền vững)
+ Vay nợ
+ Phát hành tiền
+ Cắt giảm chi tiêu, tăng thuế…
- Gián tiếp (mang tính triệt để nhằm tăng GDP)
+ Khu vực quốc doanh
+Ngoài quốc doanh
+ Vốn đầu tư nước ngoài
Ths. Phan Hữu Nghị

12


Vay nợ
•
•
•
•
•

Nợ công và nợ quốc gia
Sự cần thiết phải vay nợ

Thị trường vay và công cụ vay
Các yếu tố ảnh hưởng lãi vay
Phương thức vay
- Đấu thầu trái phiếu
- Bán lẻ

• Phương thức hoàn trả
Ths. Phan Hữu Nghị

13


Đấu thầu trái phiếu
• Lãi suất trúng thầu duy nhất
• Trúng thầu đa lãi suất
• Lãi suất trần (lãi suất chỉ đạo)
- Tối đa bằng lãi trần
- Chon từ thấp đến cao sao cho Qtt ≤ Qo
- Phân bổ theo %: (ΔQo/∑Qi)*Qi

• Không lãi suất chỉ đạo
• Không cạnh tranh lãi suất (Trái phiếu VCB)
Ths. Phan Hữu Nghị

14


Khuôn khổ chi tiêu trung hạn (MTEF)
• MTEF là gì?:
Là một quy trình soạn lập và xây dựng kế hoạch

NS minhbạch, trong đó đề ra giới hạn nguồn lực
trung hạn, được phân bổ từ trên xuống nhằm
đảm bảo kỷ luật tài khoá tổng thể và đòi hỏi xây
dựng dự toán chi từ dưới lên, thống nhất với các
chính sách chi tiêu theo các ưu tiên chiến lược.

• Sự khác giữa MTEF và NS truyền thống?
Ths. Phan Hữu Nghị

15


Tại sao cần có MTEF?
• Tách rời, không có tính kế thừa giữa chính
sách, kế hoạch và năm ngân sách
• Ngân sách phát sinh tăng dần (thiếu hiệu quả)
• Đàm phán ngân sách thiếu minh bạch
• Thâm hụt ngân sách
• Tách rời chi thường xuyên và đầu tư phát
triển.
Ths. Phan Hữu Nghị

16


Chuẩn mực quản lý chi tiêu công
• Ý nghĩa chi tiêu công
- Tấm gương phản chiếu sự lựa chọn KT-XH
- Công cụ quản lý hiệu quả nguồn lực công cộng
- Có tính đặc thù của từng quốc gia

• Mục tiêu chính
- Kỷ luật tài khoá tổng thể: tránh thâm hụt, không để NS
thâm hụt lớn đến mức ko bền vững.
- Đảm bảo hiệu quả phân bổ nguông lực: Xác định rõ thứ
tự ưu tiên trong phân bổ nguồn lực, phù hợp với chiến
lược, kế hoạch.
- Đảm bảo hiệu quả hoạt động: Kết quả cao nhất với chi
phí thấp nhất
Ths. Phan Hữu Nghị

17


Điều kiện đối với quản lý chi tiêu công
•
•
•
•

Tính trách nhiệm (giải trình và tác động)
Tính minh bạch
Tính tiên liệu
Sự tham gia của xã hội

Ths. Phan Hữu Nghị

18

Quy trình MTEF
TỪ TRÊN XUốNG (C.phủ, q.hội, Bộ tàc chính,kế hoạch…)

K/khổ ktế
vĩ mô
trung hạn

H.mức chi
Tiêu sơ bộ
Trung hạn

Thảo luận
Xây dựng hạn
Mức chính thức

Xem xét
Phê duyệt
dự toán

Từ dưới lên (Các ngành, tỉnh)
Đánh giá mục
Tiêu chiến lược

Xây dựng dự
Toán theo thứ
tự ưu tiên

Ths. Phan Hữu Nghị

Dự toán trung

Hạn thống nhất

19


Quan hệ dự toán giữa các năm
Năm ngân
Sách 2006
Dự toán năm
thứ nhất 2007

Năm ngân
Sách 2007

Dự toán năm
thứ hai 2008

Dự toán năm
thứ nhất 2008

Dự toán năm
thứ ba 2009

Dự toán năm
thứ hai 2009
Dự toán năm
thứ ba 2010
Ths. Phan Hữu Nghị

20