Bài giảng Nguyên lý thống kê kinh tế: Chương 3 - ThS. Nguyễn Văn Phong

Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
3.1. Ý NGHĨA
- PHẢN ÁNH QUY MÔ, KHỐI LƯỢNG CỦA HIỆN TƯỢNG,

CÁC QUAN HỆ TỶ LỆ QUAN HỆ SO SÁNH KHÁC NHAU, ĐẶC
ĐIỂM ĐIỂN HÌNH VỀ TỪNG MẶT CỦA HIỆN TƯỢNG BAO GỒM
NHIỀU ĐƠN VỊ CÙNG LOẠI.

- NÓ CÒN GIÚP ĐÁNH GIÁ TRÌNH ĐỘ ĐỒNG ĐỀU CỦA
TỔNG THỂ, ĐỘ BIẾN THIÊN CỦA TIÊU THỨC.

3.2. CÁC LOẠI SỐ BIỂU HIỆN MỨC ĐỘ HIỆN TƯỢNG
24/06/2011

1


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
3.2.1. SỐ TUYỆT ĐỐI TRONG THỐNG KÊ
+ KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ Ý NGHĨA CỦA SỐ TUYỆT ĐỐI
- KHÁI NIỆM SỐ TUYỆT ĐỐI:
SỐ TUYỆT ĐỐI TRONG THỐNG KÊ LÀ CHỈ TIÊU BIỂU HIỆN
QUI MÔ, KHỐI LƯỢNG CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ XÃ - HỘI
TRONG ĐIỀU KIỆN THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM CỤ THỂ.

24/06/2011

2


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- ĐẶC ĐIỂM CỦA SỐ TUYỆT ĐỐI:
MỖI SỐ TUYỆT ĐỐI TRONG THỐNG KÊ ĐỀU BAO HÀM
MỘT NỘI DUNG KINH TẾ CỤ THỂ TRONG ĐIỀU KIỆN THỜI GIAN
VÀ ĐỊA ĐIỂM NHẤT ĐỊNH.
- Ý NGHĨA SỐ TUYỆT ĐỐI:
 THÔNG QUA CÁC SỐ TUYỆT ĐỐI TA CÓ THỂ
NHẬN THỨC RÕ RÀNG NGUỒN TÀI NGUYÊN, CÁC KHẢ NĂNG

TIỀM TÀNG, CÁC KẾT QUẢ PHÁT TRIỂN.
24/06/2011

3


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
 SỐ TUYỆT ĐỐI CÒN LÀ CƠ SỞ ĐẦU TIÊN ĐỂ TIẾN
HÀNH PHÂN TÍCH THỐNG KÊ, XÂY DỰNG CÁC KẾ HOẠCH VÀ

KIỂM TRA TÌNH HÌNH THỰC HIỆN KẾ HOẠCH ĐÓ.
+ ĐƠN VỊ TÍNH SỐ TUYỆT ĐỐI

- ĐƠN VỊ HIỆN VẬT: LÀ ĐƠN VỊ TÍNH PHÙ HỢP VỚI ĐẶC
ĐIỂM VẬT LÝ CỦA HIỆN TƯỢNG.
- ĐƠN VỊ THỜI GIAN LAO ĐỘNG (GIỜ CÔNG, …).
- ĐƠN VỊ TIỀN TỆ.
24/06/2011

4


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
+ CÁC LOẠI SỐ TUYỆT ĐỐI
- SỐ TUYỆT ĐỐI THỜI KỲ, PHẢN ÁNH QUY MÔ, KHỐI

LƯỢNG CỦA HIỆN TƯỢNG TRONG MỘT ĐỘ DÀI THỜI GIAN
NHẤT ĐỊNH.
- SỐ TUYỆT ĐỐI THỜI ĐIỂM, PHẢN ẢNH QUY MÔ, KHỐI
LƯỢNG CỦA HIỆN TƯỢNG TẠI MỘT THỜI ĐIỂM NHẤT ĐỊNH.

24/06/2011

5


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
3.2.2. SỐ TƯƠNG ĐỐI TRONG THỐNG KÊ
+ KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, Ý NGHĨA SỐ TƯƠNG ĐỐI
- KHÁI NIỆM SỐ TƯƠNG ĐỐI:
SỐ TƯƠNG ĐỐI TRONG THỐNG KÊ LÀ CHỈ TIÊU BIỂU HIỆN
QUAN HỆ SO SÁNH GIỮA HAI MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU.

24/06/2011

6


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
Doanh thu quý 2 của Công ty (A) 1.150 tỷđ

 1,15 hay 115%
Doanh thu quý 1 của Công ty (A) 1.000 tỷđ

Hai chỉ tiêu
cùng loại

Giá bán mặt hàng (X) năm 09 Công ty (A) 90 ngđ/m

 0,9 hay 90%

Giá bán mặt hàng (X) năm 09 Công ty (B) 100ngđ/m

Phép chia
2 chỉ tiêu

Hai chỉ tiêu
khác loại

24/06/2011

Lãisuất 

Tiền lãi
1 trđ

 0,005 hay 0,5%
Tiền vốn 200 trđ
7


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- ĐẶC ĐIỂM SỐ TƯƠNG ĐỐI:

 SỐ TƯƠNG ĐỐI NÀO CŨNG PHẢI CÓ GỐC DÙNG
ĐỂ SO SÁNH.

 HÌNH THỨC BIỂU HIỆN CỦA SỐ TƯƠNG ĐỐI

THƯỜNG LÀ SỐ LẦN, PHẦN TRĂM (%), PHẦN NGÀN (‰), ĐƠN
VỊ KÉP.

24/06/2011

8


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- Ý NGHĨA SỐ TƯƠNG ĐỐI:
 LÀ MỘT TRONG NHỮNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH
THỐNG KÊ, NÓ TẠO KHẢ NĂNG ĐI SÂU NGHIÊN CỨU PHÂN

TÍCH BẢN CHẤT VÀ MỐI QUAN HỆ CỦA CÁC HIỆN TƯỢNG.
NHỮNG MỐI QUAN HỆ ĐÓ CÓ THỂ LÀ TỐC ĐỘ PHÁT TRIỂN,
KẾT CẤU, QUAN HỆ TỶ LỆ, …
 TRONG TRƯỜNG HỢP CẦN PHẢI GIỮ BÍ MẬT SỐ
TUYỆT ĐỐI, NGƯỜI TA CÓ THỂ SỬ DỤNG SỐ TƯƠNG ĐỐI ĐỂ
BIỂU HIỆN TÌNH HÌNH THỰC TẾ CỦA HIỆN TƯỢNG.
24/06/2011

9


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG

NGHIÊN CỨU
+ CÁC LOẠI SỐ TƯƠNG ĐỐI
- SỐ TƯƠNG ĐỐI ĐỘNG THÁI

t

24/06/2011

y1
y0

(lần)

Trong đó:
t: Số tương đối động thái


y1 : Mức độ thực tế kỳ nghiên cứu (kỳ báo cáo)
y 0 : Mức độ thực tế kỳ gốc

10


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- SỐ TƯƠNG ĐỐI NHIỆM VỤ KẾ HOẠCH:

t nv 

yk
y0

(lần)

Trong đó:
t : Số tương đối nhiệm vụ kế hoạch
 nv

y k : Mức độ kế hoạch kỳ nghiên cứu (kỳ báo cáo)
y 0 : Mức độ thực tế kỳ gốc

- SỐ TƯƠNG ĐỐI HỒN THÀNH KẾ HOẠCH:

t ht 

24/06/2011

y1
yk

(lần)

Trong đó:
t : Số tương đối hoàn thành kế hoạch
 ht

y1 : Mức độ thực tế kỳ nghiên cứu (kỳ báo cáo)


y k : Mức độ kế hoạch kỳ nghiên cứu (kỳ báo cáo)
11


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- SỐ TƯƠNG ĐỐI KẾT CẤU

yb
d   100 (%)
yt

24/06/2011

Trong đó:
d: Số tương đối kết cấu


y b : Mức độ của bộ phận
y t : Mức độ của cả tổng thể

12


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU

- SỐ TƯƠNG ĐỐI CƯỜNG ĐỘ
CHỈ TIÊU NÀY DÙNG ĐỂ BIỂU HIỆN TRÌNH ĐỘ PHỔ BIẾN CỦA
HIỆN TƯỢNG TRONG ĐIỀU KIỆN THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NHẤT ĐỊNH.

SỐ TƯƠNG ĐỐI CƯỜNG ĐỘ TÍNH BẰNG CÁCH SO SÁNH GIỮA 2 CHỈ
TIÊU THỐNG KÊ KHÁC LOẠI NHƯNG CÓ LIÊN QUAN VỚI NHAU.
- SỐ TƯƠNG ĐỐI KHÔNG GIAN
TÍNH BẰNG CÁCH SO SÁNH VỀ MỨC ĐỘ GIỮA HAI BỘ PHẬN
KHÁC NHAU TRONG CÙNG MỘT TỔNG THỂ HOẶC GIỮA HAI CHỈ TIÊU
CÙNG LOẠI NHƯNG KHÁC NHAU VỀ ĐIỀU KIỆN KHÔNG GIAN.

24/06/2011

13


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
3.2.3. CÁC THƯỚC ĐO KHUYNH HƯỚNG TẬP TRUNG
3.2.3.1 . SỐ BÌNH QUÂN
+ KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, Ý NGHĨA SỐ BÌNH QUÂN
- KHÁI NIỆM:
SỐ BÌNH QUÂN TRONG THỐNG KÊ LÀ LOẠI CHỈ TIÊU
BIỂU HIỆN MỨC ĐỘ ĐẠI BIỂU (ĐẠI DIỆN) THEO MỘT TIÊU THỨC
NÀO ĐÓ TRONG MỘT TỔNG THỂ BAO GỒM NHỮNG ĐƠN VỊ

CÙNG LOẠI.
24/06/2011

14


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- ĐẶC ĐIỂM:
 DÙNG MỘT TRỊ SỐ CỤ THỂ ĐỂ BIỂU HIỆN KHÁI
QUÁT ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHẤT, PHỔ BIẾN NHẤT CỦA CẢ TỔNG

THỂ NGHIÊN CỨU THEO TIÊU THỨC NÀO ĐÓ.
 VIỆC TÍNH SỐ BÌNH QUÂN THỰC CHẤT LÀ QUÁ
TRÌNH SAN BẰNG CÁC LƯỢNG BIẾN CỦA TIÊU THỨC. NẾU SỰ

CHÊNH LỆCH GIỮA CÁC LƯỢNG BIẾN KHÔNG LỚN LẮM, TÍNH CHẤT
ĐẠI BIỂU CỦA SỐ BÌNH QUÂN TRONG TỔNG THỂ CAO. NGƯỢC LẠI,
KHI SỰ CHÊNH LỆCH GIỮA CÁC LƯỢNG BIẾN LỚN, CẦN PHẢI XEM

XÉT LẠI TỔNG THỂ, ĐỂ TỪ ĐÓ XÉT CÓ NÊN DÙNG SỐ BÌNH QUÂN
ĐỂ XÁC ĐỊNH ĐẶC ĐIỂM CỦA TỔNG THỂ HAY KHÔNG.
24/06/2011

15


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG

NGHIÊN CỨU
- Ý NGHĨA SỐ BÌNH QUÂN:
 DÙNG PHỔ BIẾN TRONG CÔNG TÁC NGHIÊN CỨU NHẰM
NÊU LÊN CÁC ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ - XÃ HỘI SỐ
LỚN.
 SO SÁNH CÁC HIỆN TƯỢNG KHÔNG CÙNG QUY MÔ.
 DÙNG ĐỂ NGHIÊN CỨU QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỘNG QUA THỜI
GIAN ĐỂ THẤY ĐƯỢC XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CƠ BẢN CỦA HIỆN TƯỢNG
SỐ LỚN.
 SỐ BÌNH QUÂN CHIẾM MỘT VỊ TRÍ QUAN TRỌNG TRONG
VIỆC VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH THỐNG KÊ.
24/06/2011

16


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
+ CÁC LOẠI SỐ BÌNH QN
- SỐ BÌNH QN CỘNG:
n

x

 GIẢN ĐƠN:

x1 +x2 +...+x n i=1
x


n
n

i

n

 GIA QUYỀN: x  x1f1 +x2 f2 +...+x n fn 
f1  f2  ...  fn

x f
i=1
n

f
i=1

24/06/2011

i i

i

Trong đó:
x: Số bình quân


x i (i=1,n): Các lượng biến
n: Số đơn vò tổng thể

Trong đó:
x: Số bình quân


xi (i=1,n): Các lượng biến
fi (i=1,n): Các tần số (các quyền số)
17


BUSINESS STATISTICS

Arithmetic Mean or Average
The mean of a set of observations is their average the sum of the observed values divided by the
number of observations.
Population Mean

Sample Mean

N

m 

x
i 1

N

n

x 

x
i 1

n


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- SỐ BÌNH QN ĐIỀU HỊA:
n

 GIA QUYỀN: x  M1  M2  ...  M n 
M1 M2
Mn

x1

 GIẢN ĐƠN: x 

1

x1
24/06/2011





 ... 

x2

1

x2

n
 ... 

xn

1

xn

M
i=1
n

Mi

x
i=1



n

n

1

x
i=1

i

i

i

Trong đó:
x: Số bình quân

x i (i=1,n): Các lượng biến
M (i=1,n): Các quyền số
 i
(M i  x i fi )

Trong đó:
x: Số bình quân

x i (i=1,n): Các lượng biến
n: Số các lượng biến

(M1  M 2  ...  M n )
19

n

x f

x1f1 +x2 f2 +...+x n fn
x

f1  f2  ...  fn

i i

i=1
n

 fi

n

  x id i
i=1

i=1

Với d i là tỷ trọng tần số f của từng bộ phận: d i 

fi

n

f

i

i=1

n

M1  M 2  ...  M n
x

M1 M2
Mn

x1



x2

 ... 

xn

M
i=1
n

1
 n '

Mi
di

x
i=1

i

i

x
i=1

i

Với d là tỷ trọng quyền số M của từng bộ phận: d 
'
i

'
i

Mi

n

M
i=1

24/06/2011

i
20


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
- SỐ BÌNH QN NHÂN:

Trong đó:
x: Số bình quân


xi (i=1,n): Các lượng biến
n: Số các lượng biến

n

 GIẢN ĐƠN:

x  n x1  x2  ...  x n  n  x i
i=1

n

 GIA QUYỀN:

24/06/2011

x

 fi

i=1

n

f1
f2

1
2

 fi

x x  ...  x  i=1
fn
n

n

x

i=1

fi
i

Trong đó:
x: Số bình quân


xi (i=1,n): Các lượng biến
fi (i=1,n): Các tần số
21


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
3.2.3.2. SỐ MỐT (MODE)
- NẾU XÁC ĐỊNH TRÊN ĐỒ THỊ, THÌ MỐT LÀ HOÀNH ĐỘ
CỦA ĐIỂM CÓ TUNG ĐỘ CAO NHẤT. VỀ Ý NGHĨA THỐNG KÊ
THÌ MỐT ĐƯỢC DIỄN ĐẠT NHƯ SAU:
 ĐỐI VỚI DÃY SỐ LƯỢNG BIẾN KHÔNG CÓ KHOẢNG

CÁCH TỔ, MỐT LÀ LƯỢNG BIẾN (HAY GIÁ TRỊ) ĐƯỢC GẶP
NHIỀU NHẤT TRONG DÃY SỐ LƯỢNG BIẾN. NÓI CÁCH KHÁC,
MỐT LÀ LƯỢNG BIẾN CÓ TẦN SỐ LỚN NHẤT TRONG DÃY SỐ
LƯỢNG BIẾN.
24/06/2011

22


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
 ĐỐI VỚI DÃY SỐ LƯỢNG BIẾN CÓ KHOẢNG CÁCH TỔ,
MỐT LÀ LƯỢNG BIẾN MÀ TRÊN ĐÓ CHỨA MẬT ĐỘ PHÂN PHỐI
LỚN NHẤT, TỨC LÀ XUNG QUANH LƯỢNG BIẾN ẤY TẬP TRUNG

TẦN SỐ NHIỀU NHẤT.
- CÁCH XÁC ĐỊNH MỐT:

 ĐỐI VỚI DÃY SỐ LƯỢNG BIẾN KHÔNG CÓ KHOẢNG
CÁCH TỔ, VIỆC XÁC ĐỊNH MỐT RẤT ĐƠN GIẢN. TA CHỈ CẦN XEM
LƯỢNG BIẾN NÀO CÓ TẦN SỐ LỚN NHẤT THÌ ĐÓ CHÍNH LÀ MỐT.

24/06/2011

23


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU
 ĐỐI VỚI DÃY SỐ LƯỢNG BIẾN CÓ KHOẢNG CÁCH
TỔ, TRƯỚC HẾT TÌM TỔ CHỨA MỐT. NẾU CÁC TỔ CÓ KHOẢNG
CÁCH TỔ ĐỀU NHAU THÌ TỔ NÀO CÓ TẦN SỐ LỚN NHẤT TỔ
ĐÓ CHỨA MỐT, NẾU CÁC TỔ CÓ KHOẢNG CÁCH TỔ KHÔNG

BẰNG NHAU THÌ PHẢI TÍNH MẬT ĐỘ PHÂN PHỐI VÀ TỔ NÀO
CÓ MẬT ĐỘ PHÂN PHỐI LỚN NHẤT THÌ TỔ ĐÓ CHỨA MỐT.
SAU ĐÓ TÍNH TRỊ SỐ GẦN ĐÚNG CỦA MỐT BẰNG CÔNG THỨC

SAU:
24/06/2011

24


Chương 3

THỐNG KÊ CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
NGHIÊN CỨU

Trong đó :
M : Số mốt
 0
x Mo : Giới hạn dưới của tổ chứa số mốt

fMo - fMo-1

M 0 = x Mo + h ×
h : Khoảng cách tổ chứa số mốt
(fMo - fMo-1 ) + (fMo - fMo+1 ) 
fMo :Tần số tổ chứa số mốt

fMo-1 :Tần số tổ đứng trước (kế) tổ chứa mốt
fMo+1 :Tần số tổ đứng sau (kế) tổ chứa mốt

24/06/2011

25