Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế - Chương 5: Các học thuyết kinh tế của các nhà XHCN không tưởng Tây Âu thế kỷ XIX

CHƯƠNG V
CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CÁC NHÀ XHCN KHÔNG TƯỞNG 
TÂY ÂU THẾ KỶ XIX 

 

 


NỘI DUNG
• 1. Hoàn cảnh lịch sử và đặc điểm
• 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  Saint 
Simon( 1760 ­1825)
• 3. Học thuyết kinh tế của Charles Fourier 
( 1772 ­ 1832)
• 4. CNXH không tưởng Robert Owen ( 1771 
– 1858 )


1. Hoàn cảnh lịch sử và đặc điểm
• a. Hoàn cảnh lịch sử ra đời:
• Ra đời gắn liền với sản xuất công nghiệp 
của CNTB, với tình cảnh khổ cực của giai 
cấp công nhân và nhân dân lao động. 
• Phong trào công nhân chưa phát triển nên 
việc chống sự bóc lột của CNTB mới chỉ thể 
hiện dưới hình thức tư tưởng và sự mơ ước 
về một xã hội tương lai tốt đẹp. 

a. Hoàn cảnh lịch sử ra đời:
• Chủ nghĩa xã hội không tưởng ra đời ở Pháp 
và Anh với các đại biểu tiêu biểu là: 
•  Saint Simon ( 1760 ­1825); 
• Charles Fourier ( 1772 ­ 1832), 
• Robert Owen ( 1771 ­ 1858).


b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu:
Thứ nhất, họ kịch liệt phê phán CNTB và cần phải 
thay thế bằng một xã hội mới tốt đẹp hơn.
Tính lịch sử của PTSX TBCN và chống lại 
các quan điểm cho rằng CNTB tồn tại vĩnh viễn.


b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu:
• Thứ hai,  các nhà XHCN không tưởng có nhiều 
phỏng đoán về CNXH. 
• Nhưng không vạch ra con đường đi tới CNXH.
•  Vì họ không thấy được vai trò của giai cấp vô 
sản, vai trò của quần chúng nhân dân.


b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu:
• Vì vậy, họ đã chủ trương xây dựng xã hội mới 
bằng con đường  không tưởng như tuyên 
truyền, giác ngộ, mong chờ những người 
lương thiện trong số những nhà tư bản giúp 
đỡ. …..
• CNXH không tưởng phản ánh giai đoạn chưa 

chín muồi của phong trào đấu tranh giai cấp 
của công nhân, khi phong trào đó chưa chuyển 
từ tự phát sang tự giác.


2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)

• Saint Simon là người Pháp. Xuất thân trong 
một gia đình quý tộc. 
• Có nhiều tác phẩm như: ‘’  về hệ thống công 
nghiệp ‘’ (1821). ; Giáp lý cương yếu của 
những nhà công nghiệp ( 1824)….
• Những tư tưởng chủ yếu: 


2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)
• Thứ nhất, sự vận động phát triển của xã hội loài 
người  là một quá trình lịch sử từ thấp đến cao, 
đó là sự thay đổi của một giai đoạn lịch sử này 
bằng một giai đoạn lịch sử khác. 


các giai đoạn phát triển của lịch sử 
Phát 
triển 
xã hội

Thế kỷ vàng 

Thời kỳ hiện đại 
Thời kỳ trung cổ 
Thời kỳ nô lệ

Thời kỳ thơ ấu
Tiến trình lịch sử


2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)
•  Thời kỳ hiện đại là thời kỳ CNTB, đây là thời 
kỳ của giai cấp không sản xuất và ăn bám. 
• Đây là thời kỳ quá độ đầy mâu thuẫn. 
• Nó sẽ được thay thế bởi một thời kỳ mới, thời 
kỳ hạnh phúc của con người, đó là thời kỳ thế 
kỷ vàng. Đây là một tất yếu lịch sử.


2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)
• Thứ hai, đã hình dung một mô hình xã hội mới: là 
một hệ thống công nghiệp. 
• Xã hội CN sẽ phát triển trên cơ sở nền sản xuất 
đại công nghiệp phát triển theo một  kế hoạch 
cho trước. 
• Công nhân là người trực tiếp thực hiện kế 
hoạch. 

2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)
• Trong xã hội mới, ông đặt ra nguyên tắc 
”nghĩa vụ lao động” cho tất cả mọi người, 
kể cả nhà tư bản. 
• Mục đích của xã hội mới là sản xuất những 
sản phẩm cần thiết có ích để tạo điều kiện 
cho con người phát triển toàn diện. XH bình 
đẳng. Làm theo năng lực, trả cơng theo lao 
động. 


2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu  của
Saint Simon( 1760 ­1825)
• Tóm lại, tư tưởng của ông có ý nghĩa nhất 
định, đã đứng trên giác độ kinh tế để phê  phán 
CNTB và đã nêu lên được một số dự kiến về 
xã hội tương lai. 
• Nhưng tư tưởng của ông có tính chất không 
tưởng bởi vì nó không vạch ra được con 
đường và lực lượng xây dựng xã hội tương 
lai.


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)
• Charles Fourier là một nhà XHCN không tưởng, 
Pháp, sinh ra trong một gia đình làm nghề mua 
bán và bản thân ông là một thương gia. 
• Có nhiều tác phẩm nổi tiếng như: “ Lý luận về 

bốn giai đoạn và những số phận chung” (1808), 
thế giới xã hội và công nghiệp….(1828)


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)
• Những tư tưởng chủ yếu:
• “HỌC THUYẾT VỀ SỰ HAM THÍCH”. Con 
người có bản chất hướng về cái gọi là sự ham 
thích. 
• 3 nhóm: nhóm ham thích vật chất, nhóm ham 
thích tinh thần và ham thích cấp cao. 


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)
• Sự nhiệt tình, sáng tạo và sự thi đua là những 
ham thích cấp cao. 
• Trong điều kiện của CNTB con người ta 
thường bị giới hạn ở ham thích vật chất và 
ham thích tinh thần nên người ta sẳn sàng 
làm giàu bằng cách bóc lột.


các giai đoạn phát triển của lịch sử 
Phát 
triển 
xã hội

Văn Minh 

 Gia trưởng 

Dã man 
Mông muội 
Tiến trình lịch sử


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)
• Giai đoạn văn minh là giai đoạn công nghiệp phát 
triển và là giai đoạn lầm lẫn của con người. Đây 
là giai đoạn của CNTB, trong đó tồn tại chế độ 
không bình đẳng, chống nhân dân và vô nhân đạo, 
trong xã hội đó có một lớp người sống đầy đủ, 
sung túc bằng cách bóc lột lao động của dân 
chúng. 


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)
•  Fourier đã hình dung một xã hội mới với mô 
hình đó là một xã hội bình đẳng,  bao gồm các tổ 
hợp người sản xuất được thành lập trên cơ sở 
tự nguyện của mọi người. Đó là một xã hội 
không có giai cấp và hài hoà, không có sự bần 
cùng, không có sự bất bình đẳng và chiến tranh. 


3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA 
CHARLES FOURIER ( 1772 ­ 1832)

• Lao động trở thành sự cần thiết sống còn. 
Không có sự khác biệt giữa lao động trí óc và 
chân tay, thành thị và nông thôn. Động lực cơ 
bản của lao động trong xã hội mới là thi đua 
lao động tức là ham thích cấp cao của con 
người, nhờ đó mà năng suất lao động tăng lên.


4. CNXH KHÔNG TƯỞNG 
ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 )
• Người Anh. 
• Thứ nhất, tư tưởng về tổ chức các khoa học  
xã hội: các khoa học xã hội có ý nghĩa phương 
pháp luận, là chìa khoá để phân tích các hiện 
tượng xã hội.
•  Chế độ tư hữu là nguyên nhân của tội phạm 
và nghèo khổ.  Con người chưa thể giải quyết 
gì khi chưa thiết lập được sở hũu xã hội về tư 
liệu sản xuất.


4. CNXH KHÔNG TƯỞNG 
ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 )
• Thứ hai, những nguyên lý của một thế giới lý 
tưởng. Thế giới lý tưởng phụ thuộc về thể chế  
chính trị. Muốn có Nhà nước lý tưởng cần phải 
có một chính phủ hợp lý. 


4. CNXH KHÔNG TƯỞNG 

ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 )
• Nhiệm vụ của chính phủ là thúc đẩy các 
quan hệ sản xuất xã hội, lập các  liên hiệp 
mẫu mực từ 500 đến 2000 người có cơ sở 
nhất định để sản xuất các loại sản phẩm 
khác nhau, nuôi dưỡng  và dạy dỗ trẻ em 
theo một nền giáo dục thích hợp….làm cho 
mọi người đều trở thành có ích cho xã hội.


4. CNXH KHÔNG TƯỞNG 
ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 )

Thứ ba, Owen tuyên truyền cho CNXH 
thử nghiệm xây dựng một xí nghiệp 
kiểu mẫu có tính chất XHCN, một liên 
minh sản xuất XHCN và đề nghị nhà tư 
bản cần phải bán tư liệu sản xuất cho 
công đoàn. Những thí nghiệm của ông 
nhanh chóng bị thất bại.