Những đặc trưng cơ bản của truyện ngắn thạch lam

Những đặc trưng cơ bản của truyện ngắn Thạch Lam

Đặc trưng về đối tượng phản ánh:
Phong trào dân tộc dân chủ 1936 -1939 đã có tác động mạnh mẽ đến văn học
thời kì này. Người nông dân, người lao động nghèo thành thị bắt đầu trở thành
đối tượng thu hút sự quan tâm nhiều của đội ngũ sáng tác.

Viết về đời sống của những người nghèo khổ này trở thành một đề tài phổ biến,
thành công nhất phải kể đến tên tuổi những nhà văn thuộc khuynh hướng văn
học hiện thực phê phán. Riêng đối với nhà văn Thạch lam, nội dụng này chiếm
vị vị trí khá lớn trong sự nghiệp cầm bút của ông. Trong khoảng 23 truyện ngắn
tiêu biểu của ông thì có đến một nửa lượng tác phẩm viết về người nông dân và
người lao động, trẻ em con nhà nghèo, số còn lại viết về đời sống của lớp thanh
niên tiểu tư sản và thị dân. Khi đề cập đến đời sống của người dân ở nông thôn,
tác giả Thạch Lam không đặt họ trong mâu thuẫn gay gắt theo quan hệ địa chủ –
nông dân.

Đặc trưng về cốt truyện:
Trong truyện ngắn của mình, ông chỉ nghiêng về hẳn về một phía đó là lực
lượng bị áp bức, còn kẻ bóc lột thì hầu như không trực tiếp xuất hiện. Ông viết
về người nghèo khổ là muốn đi sâu vào đời sống nội tâm của nhân vật và bày tỏ
cảm xúc, cảm thông và tình yêu thương chân thành của mình. Ông đặc biệt quan
tâm đến phụ nữ và trẻ em với sự trân trọng và diễn tả thế giới nội tâm phong
phú ở họ. Những nhân vật phụ nữ và trẻ em hiện lên qua từng trang văn Thạch
Lam đều mang vẻ đẹp thanh cao và giàu lòng thương cảm, thấm đẫm những yêu
thương đồng loại.

Một trong những đặc trưng của truyện ngắn Thạch lam đó là những truyện
không có cốt truyện đặc biệt. Thế giới nhân vật trong sáng tác của ông nhìn

chung không nhiều, và trong truyện, tác giả cũng không để người đọc theo đuổi
nhân vật từ đầu đến cuối, từ quê quán, họ hàng đến những sự kiện, biến cố trong
cuộc đời. Trong truyện, nhân vật cũng không có nhiều hành động, lời nói, mạch
truyện cũng không cần có những điểm nút cao trào, mà ông thường dừng lại, tập
trung xoay quanh một tình huống nào đó, tưởng chừng như rất bình thường
nhưng lại toát lên tâm trạng của nhân vật. Đây là cách xây dựng truyện thường
thấy và làm nên phong cách truyện ngắn của Thạch Lam.

Dụng ý nghệ thuật của tác giả khi xây dựng cốt truyện như vậy có lẽ là để thu
hẹp khoảng không gian, rút ngắn thời gian, từ đó, tâm trạng của nhân vật trở
thành một tâm điểm để ngừi đọc có thể quan sát, theo dõi những diễn biến một
cách tinh vi của nó.

Không gian và thời gian:
Không gian và thời gian trong truyện ngắn Thạch Lam là không gian và thời
thời gian thực, nó gắn liền với sinh hoạt thường nhật của con người. Tuy nhiên
người đọc có thể chia sẻ cảm giác ngột ngạt với nhân vật khi mà cái không gian
ấy dường như trở nên quá chật chội. Tồn tại trong khoảng không gian ấy, con
người dường như thu nhỏ, bó hẹp cuộc đời của mình, tách rời với thế giới xung
quanh, chỉ còn một mình đối diện với chính mình, để có thể bộc lộ những niềm
trăn trở, âu lo, xót thương mình và thương người. Chính từ đây, ta thấy lướt qua
không gian thực tại, truyện lại mở ra những không gian khác, đó là không gian
của tâm trạng.

Truyện ngắn của Thạch Lam, rất hay có sự đan xen giữa thời gian quá khứ với
thời gian của hiện tại. Từ cuộc sống của thời gian hiện tại, nhân vật mơ tưởng
về quá khứ xa xăm, dĩ nhiên so với hiện tại của họ thì quá khứ là những chuỗi
ngày êm đềm, một khoảng thời gian đẹp mà nay không còn nữa…Quá khứ ngày
nào chợt quay về với nhân vật như một sự minh chứng cho cái buồn thương, bế
tắc của hiện tại và nó cũng dự cảm một sự mờ mịt ở phía tương lai.

Trong truyện ngắn của Thạch Lam có một chi tiết nghệ thuật mà người ta không
thể không nhắc đến mỗi khi phân tích tác phẩm, đó là hình ảnh của bóng đêm.
Có thể nói, bóng tối có mặt khắp nơi và nó cứ trở đi trở lại trong nhiều tác phẩm
khác nhau làm cho người đọc phải suy nghĩ về số phận của các nhân vật đang bị
trùm phủ, bao bọc giữa bóng đêm ấy. Đôi lúc nhà văn đã cho thắp lên vài ngọn
đèn nhưng dường như chút ánh sang ấy không đủ phá tan màn đêm mà ngược
lại còn tô đậm thêm cái tĩnh mịch của không gian tối tăm ấy.

Với nhân vật trong tác phẩm của Thạch Lam, bóng đêm như một sự ám ảnh
đang sắp đổ ập lên cuộc đời họ. Con người sống lặng lẽ, sinh hoạt lầm lũi trong
sự tối tăm, bóng tối làm cuộc sống đã tẻ nhạt, đơn điệu giờ đây thêm phần ngột
ngạt, bế tắc, chúng ta đọc mà cứ như đang chứng kiến một sự tàn lụi dần mòn.

Đặc trưng về ngôn ngữ:
Truyện của Thạch Lam không có cốt truyện, đặc biệt giọng điệu và ngôn ngữ
giàu chất trữ tình. Mỗi truyện ngắn của Thạch Lam có cấu tứ và giọng điệu như
một bài thơ trữ tình, gợi sự thương xót trước số phận của những con người nhỏ
bé bất hạnh, một giọng văn bình dị mà tinh tế, trữ tình. Đó chính là chất thơ
trong truyện ngắn Thạch Lam “có cái dịu ngọt giăng tơ ở đâu đây khiến người
ta vương phải”. Giọng thủ thỉ tâm tình khiêm nhường mà đằm thắm, kín đáo và
giản dị Những nét đặc sắc trong truyện ngắn Hai đứa trẻ cũng là nét đặc sắc của
phong cách Thạch Lam.

Bằng tài năng sử dụng ngôn từ, nhà văn đưa người đọc đến với một phố huyện
nghèo đang mỗi lúc chìm dần vào đêm tối. Người đọc dường như đang ở bên
những đứa trẻ nghèo mà lắng nghe những thanh âm buồn bã, mà chứng kiến bao
kiếp người lam lũ đang khát khao một cuộc sống tươi sáng hơn. Văn Thạch Lam
thuần phác, giản dị, tinh tế, nhẹ nhàng uyển chuyển, giàu hình ảnh, giàu cảm

xúc, nhạc điệu. Nhạc điệu trầm lắng mà vang ngân, từng hành vi cử chỉ của


nhân vật dù nhỏ vẫn chuẩn xác gợi tả. Có thể nói Hai đứa trẻ là một bài thơ trữ
tình trọn vẹn của Thạch Lam.