Bài giảng Kinh tế phát triển - Chương 1: Tăng trưởng và phát triển kinh tế

KINH TẾ PHÁT TRIỂN


NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH
• Mở đầu: Đối tượng và nội dung 
nghiên cứu của môn học
• Phần thứ nhất: Lý luận chung về 
phát triển kinh tế
• Phần thứ hai: Các lý thuyết phát triển 
kinh tế ngành


Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Kinh tế phát triển, Học viện tài chính, 
NXB Tài chính Hà Nội, 2008
2. Giáo trình Kinh tế phát triển, ĐH KTQD, NXB 
Lao động – Xã hội, 2008.
3. M.D. Todaro, Kinh tế học cho thế giới thứ ba, 
NXB Giáo dục, 1998
4. Báo cáo phát triển thế giới và báo cáo phát triển 
Việt Nam(những năm gần đây)
5. Văn kiện Đại hội Đảng


MỞ ĐẦU

KINH TẾ PHÁT TRIỂN NGHIÊN 
CỨU GÌ?


Giới thiệu môn học

• Tại sao chúng ta cần nghiên cứu Kinh 
tế Phát triển (Development 
Economics)?
  
• Đối tượng và nội dung nghiên cứu của 
kinh tế học phát triển là gì?


Sự phân chia các nước theo trình 
độ phát triển
• Sự xuất hiện của các nước thế giới thứ 3
• Sự phân chia các nước theo mức thu nhập 
• Sự phân chia các nước theo trình độ phát 
triển con người
• Sự phân chia các nước theo trình độ phát 
triển kinh tế


Sự xuất hiện các nước “thế giới thứ 3”
• “Thế giới thứ 1”: các nước có nền kinh tế phát 
triển, đi theo con đường TBCN, còn gọi là các nước 
“phương Tây”
• “Thế giới thứ 2”: các nước có nền kinh tế tương 
đối phát triển, đi theo con đường XHCN, còn gọi là 
các nước “phía Đông”
• “Thế giới thứ 3”: các nước thuộc địa mới giành 
độc lập sau thế chiến 2, nền kinh tế nghèo nàn, lạc 
hậu.

Sự phân chia các nước theo mức thu nhập
Hệ thống phân loại của Ngân hàng thế giới  
(WB): Dựa vào GNI bình quân đầu người 
(USD/người – WDR 2010)
­ Các nước có thu nhập cao: > $ 11906
­ Các nước có thu nhập TBình: $976 – $11 
905
+ thu nhập trung bình cao: $3.856 ­ $11 905
+ thu nhập trung bình thấp: $976 ­$3 855
­ Các nước có thu nhập thấp: <= $975



Sự phân chia các nước theo mức 
thu nhập (tiếp)

Hệ thống phân loại của Liên hiệp quốc 
(UN): Dựa vào GDP bình quân đầu người 
(USD/người)
­ Các nước có thu nhập cao: > $ 10 000
­ Các nước có thu nhập TBình: $736 – $10 
000
+ thu nhập trung bình cao: $3 000 ­ $10 000
+ thu nhập trung bình thấp: $736 ­ $3 000
­ Các nước có thu nhập thấp: <= $736


Sự phân chia các nước theo trình độ 
phát triển con người
UNDP dựa vào HDI để phân loại:

• Nhóm nước có HDI cao: HDI > 0,8
• Nhóm nước có HDI trung bình: HDI từ 0,5 
đến 0,8
• Nhóm nước có HDI thấp: HDI < 0,5



Sự phân chia các nước theo trình độ 
phát triển kinh tế
• Các nước phát triển (DCs): Khoảng trên 40 
nước với điển hình là các nước G7
• Các nước công nghiệp hóa mới (NICs):  
Trước đây: 11 nước điển hình là các nước 
Đông Á,    Hiện nay: 9 nước
• Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC): 13 
nước.
• Các nước đang phát triển (LDCs): > 130 
nước


Đặc điểm chung của các nước đang 
phát triển
•  Mức sống thấp
• Tỷ lệ tích lũy thấp
• Trình độ kỹ thuật của sản xuất thấp
• Năng suất lao động thấp
• Tỷ lệ tăng dân số và số người sống phụ 
thuộc cao

Sự cần thiết lựa chọn con đường
phát triển
Mức sống thấp

Năng suất thấp

Tiêu dùng thấp

Tích lũy thấp

Trình độ kỹ
thuật thấp

Vòng luẩn quẩn của sự nghèo khổ


Sự phân chia các nước theo trình độ 
phát triển kinh tế
• Các  nước  công  nghiệp  phát  triển 
(developed countries ­ DCs)
• Các nước công nghiệp mới (new industrial 
countries – NICs)
• Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC)
• Các  nước  kém  phát  triển  (less­developed 
countries  –  LDCs)  hoặc  đang  phát  triển 
(developing countries)


KINH TẾ PHÁT TRIỂN NGHIÊN CỨU GÌ?

PL
Đầu vào 
(K,L,R,T)
(Qf)

AD
đầu ra
E

AS

   Mô hình AD­ AS Y
   Hộp đen kinh tế vĩ mô

­ Qr
­ Un
 ­ 
 ­ TMQT


Kinh tế phát triển nghiên cứu gì? (tiếp)
Các nước phát triển

 Qr

r

rf

 

        Qf 

Các nước đang phát triển

 
Mục tiêu: Qr

Q f 
    Q
r
Qf

 

f

    


Kinh tế phát triển nghiên cứu gì? (tiếp)
  Kinh tế học phát triển: là một môn trong hệ thống các 
môn kinh tế học, nghiên cứu nguyên lý phát triển kinh 
tế và vận dụng trong điều kiện kém phát triển (áp 
dụng cho các nước đang phát triển):
­ Nghiên cứu các vấn đề kinh tế : Làm thế nào để 
chuyển nền kinh tế từ tình trạng trì trệ, lạc hậu, tăng 
trưởng thấp sang một nền kinh tế tăng trưởng nhanh 
và hiệu quả.
­ Nghiên cứu các vấn đề xã hội: Làm thế nào để mang 
lại một cách có hiệu quả nhất những thành quả của 

tiến bộ kinh tế để cải thiện nhanh chóng, trên quy mô 
rộng về mức sống và các vấn đề xã hội: nghèo đói, bất 
bình đẳng.


PHẦN THỨ NHẤT

Lý luận chung về phát triển kinh tế


Chương I: Tăng trưởng và phát 
triển kinh tế
I. Tăng trưởng kinh tế
1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế
2. Các nhân tố tác động tới tăng trưởng kinh tế
II. Phát triển kinh tế
1. Khái niệm và nội dung phát triển kinh tế
2. Phát triển bền vững
3. Các chỉ tiêu đánh giá trình độ phát triển
4. Mối quan hệ giữa tăng trưởng và phát triển
III. Các mô hình tăng trưởng kinh tế
1. Mô hình cổ điển
2. Mô hình tân cổ điển
3. Mô hình tăng trưởng của Keynes
4. Lý thuyết tăng trưởng kinh tế hiện đại
21


I.1 Tăng trưởng kinh tế: cách đánh giá
• Mức tăng trưởng GDP kỳ n so với kỳ gốc 0:

∆GDPn= GDPn – GDP0
• Tốc độ tăng trưởng GDP:
g = (GDPn ­ GDP0)/GDP0 × 100%
• Tốc độ tăng trưởng bình quân năm:
• Ví dụ: GDP2008 = 489.833 tỷ đ; GDP2009 = 515.909 
tỷ đ. Tính mức tăng trưởng và tốc độ tăng 
trưởng?
•  GDP1999=256.272 tỷ đ; GDP2009=515.909 tỷ đ
Tính tốc độ tăng GDP BQ năm giai đoạn 1999­

22


I.1 Tăng trưởng kinh tế
• Khái niệm: Là sự gia tăng về lượng kết quả 
đầu ra của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất 
định so với kỳ gốc
• Quy mô của nền kinh tế được đo thông qua: 
GDP, GNP, GNI, NI
• GDP hay GNP per capita là phổ biến hơn cả
– Có thể tính toán bằng nhiều loại giá 
• Đo lường tăng trưởng:
– So sánh tuyệt đối: Mức tăng trưởng 
– So sánh tương đối: Tốc độ tăng trưởng
23


Các loại giá được sử dụng
• Giá hiện hành:
• Giá cố định: Nhằm loại bỏ yếu tố lạm phát

• Quy đổi ra đồng tiền quốc tế (phổ biến nhất 
là USD) để so sánh giữa các quốc gia
• Tính theo sức mua ngang giá (PPP ­ 
purchasing power parity): Để so sánh quốc tế 
có xét đến mặt bằng giá giữa các quốc gia

24


Tăng trưởng kinh tế: liệu đã 
đủ ?

Vấn đề về tăng sản lượng và tăng dân số?

25