Bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ ở nước ta hiện nay - Thực trạng và giải pháp

Số 33 (58) - Tháng 10/2017

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật đờn ca tài tử
Nam Bộ ở nước ta hiện nay - Thực trạng và giải pháp
Safeguarding and promoting the art of amateurs’ singing in South Vietnam
nowadays – Patterns and solutions
ThS. Lê Thị Thanh Yến,
Trường Đại học Đồng Tháp
Le Thi Thanh Yen, M.A.,
Dong Thap University
Tóm tắt
Trong su t h ng ường ị h s d ng nư
gi nư
thế h người Vi t
h ng ng ng
d ng ồi p hun
n n m t n n n h a gi u n s d n t
th ng nh t trong a dạng Th nh
u s ng tạo gi g n trao tru n a ha ng
ại m t ho t ng di s n n h a t th
phi t
th ồ s phong ph Trong ho t ng di s n u
u
ngh thu t Đờn a t i t
a người d n am
. Bài viết n u n th trạng
u t m t s gi i ph p ho i
o tồn
ph t hu nh ng gi trị

tinh t
a ngh thu t ờn a t i t
am g n i ph t tri n inh tế - h i ở nư ta hi n na
Từ khóa: nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ, bảo tồn, phát huy giá trị.
Abstract
Throughout the history of building and defending the country, Vietnamese generations have constantly
built up a culture rich in national identity and united in diversity. The creation, preservation and
transmission of their ancestors left a rich treasure trove of tangible and intangible cultural heritages,
among whi h there is the art of amateurs’ singing of the South The arti e raises the urrent situation
and proposes some solutions for the preservation and promotion of the essential values of the art of
amateurs’ singing in South Vietnam in asso iation with so io-economic development in our country
today.
Keywords: the art of singing the South amateurs, safeguarding, promotion.

1. Đặt vấn đề
Theo hồ sơ di s n a Cụ Di s n
h a (
VH-TT&DL) Đờn a t i
(ĐCTT) ra ời o u i thế ỷ XIX
ếu
tỉnh phía am nư ta
sau
an r ng ến
tỉnh th nh phía
Đ
oại h nh ngh thu t
s
ùng mi t ườn s ng nư
am

ết hợp tinh tế - hòa u n gi a tiếng ờn
ời a
i u diễn
a ph n nh tinh hoa
n h a ng n n m n hiến a d n t ta
a mang nh ng nét
trưng a người
d n ùng t phương am - ần ù nh
dị h n th t ph ng ho ng nghĩa hi p
an trường nhưng r t ỗi nh n n ĐCTT
g n ết ng ồng th ng ua th h nh

n
t
h

a
s
130


LÊ THỊ THANH YẾN

s ng tạo ngh thu t tr n ơ sở dòng nhạ
ễ nh nhạ ung nh tri u gu ễn
nh ng giai i u ngọt ng o s u ng a d n
a mi n Trung d n a mi n am Chính vì
thế ĐCTT a
tính nh d n
a mang

tính
họ
T nh ng mi n u hẻo nh ĐCTT
am
ẫn s ng
m rễ như
a
ượ ươm mầm ua n ta h m n a
nh n ng Chẳng
i u g tạo n n s
dung dị h n th t ằng nh ng t i t ờn
ca, ban ng o i
ồng ng t i tụ họp
nhau hơi ĐCTT trư
s n nh Kh ng
gian
nu i dưỡng ĐCTT am
ao
ời na
ươm mầm ho iết ao thế
h trẻ sa m
m nn
gh thu t ĐCTT am
h ng hỉ
ai trò
i t trong ời s ng n h a
tinh thần a người d n am
m òn
g p phần uan trọng m phong ph ời
s ng n h a tinh thần a d n t Vi t

Nam. Đến na ĐCTT ượ th h nh ở
mọi
mọi nơi: trong ễ h i ư i sinh
nh t họp m t Đ i
i người phương
am ĐCTT m t oại h nh sinh hoạt n
h a tinh thần h ng th thiếu
di s n
n h a phi t th u gi
a ng ồng
ùng i
ĐCTT ang g p phần phụ ụ
du ị h ở ịa phương du tr s a dạng
n h a a u gia
u tế
Tu nhi n hi
h i ng m t ph t
tri n
éo theo nh ng ổi tha
a
ĐCTT trong
nổi t
oại h nh ngh
thu t n
ang ượ hai th
ưa
o
tour du ị h ở nhi u tỉnh th nh
phía am phụ ụ du h h n i ịa ũng
như u tế t

dẫn ến nỗi o hi n h u
ĐCTT
dần ị thương mại h a Chính
thế ùng i ni m t h o th
n
o
tồn
ph t hu gi trị
a ngh thu t
ĐCTT am
ang trở th nh nhi m ụ
ần thiết nhằm ph t hu n i
m m

sứ mạnh tổng th ho ph t tri n inh tế-xã
h i trong thời ỳ h i nh p
to n ầu h a
a nư ta trong giai oạn hi n na
2. Thực trạng vấn đề bảo tồn và
phát huy giá trị nghệ thuật Đờn ca tài tử
Nam Bộ ở nước ta hiện nay
Th t
h
th n i hết diễn t hết
m
m oại h nh ngh thu t ĐCTT
am
em ến Trong ĐCTT ta th t nh
u u hương
t nư

ao a; t nh u
i ứa thiết tha; t nh phụ t mẫu t thi ng
i ng ao ; t nh ạn tri ỷ g n
eo
sơn; t nh anh em m u mũ ru t r … Gi a
at
h nhạ gi a người a
người
ờn như hòa u n o nhau
rồi họ
ùng ồng nh tr i nổi gi a h ng gian
ầ h t thơ h t nhạ
h t ời ĐCTT
h p nh ho họ a họ th ng hoa
ũng hính họ s ng tạo n n
m t ườn
hoa ngh thu t tinh hiết tr n ùng t phù
sa m u mỡ L i hơi t i t h ng én họn
người hơi người nh d n ha gi i trí
thứ ; người gi u sang ha ẻ nghèo n n
T t
u
th hòa i u tri m
th
m ẹp m m i th m ho ườn hoa ngh
thu t
C th n i i hơi ầ thi ị a
ĐCTT g p phần g i r a ụi t trong u
s ng ời thường
m tinh hiết hơn u

s ng ời thường
Hi n na oại h nh ĐCTT am
ang tồn tại dư i hai h nh thứ : M t
tồn
tại dư i dạng ri ng ẻ t ng
nh n trong
ng ồng ư d n sinh hoạt theo ngẫu
hứng
nh n rỗi hi ượ mời gọi H nh
thứ n mang tính h ng n ng
h
th ph t tri n ngh nghi p Hai
tồn
tại
tổ hứ ao gồm
nh m
u
ạ
ĐCTT am
ở
p h m
phường thị tr n trung t m n h a p
tỉnh hu n thị
ơ uan
h i o n
th … H nh thứ n
ượ tổ hứ n nếp
ế hoạ h hoạt ng sinh hoạt ịnh ỳ
131

BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGH THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ NAM B Ở NƯỚC TA HI N NAY…

giao ưu
o tạo
hịu s u n
h
nư
a ng nh VHTTDL go i ra òn
dạng ĐCTT am
trong gia nh m t
ph n trong i th ng tin n ngh
p
hu n thị
phường thị tr n.
Theo
iến a nhi u nh nghi n ứu
hi n na tính ngu n n
n g
a
ĐCTT mang m gi trị n h a
trưng
a người d n am
ang ị em nhẹ
nhi u tha
ổi Th m
o
i
tru n ngh ờn a t i t hưa
hiến

ượ s u r ng ượng người tham gia òn ít
thiếu hu n m n Đa phần người hơi
nhạ t i t
iết hơi th ng ua i họ
m ho
ượ tru n dạ trong gia
nh hưa ượ
o tạo i n hính
ượng soạn gi ũng như ngh
nh n ở ĩnh
n
ếu
h t ượng
thiếu s ượng
Vi
o tồn
ph t hu gi trị a
ngh thu t ĐCTT hi n na ũng ang g p
h ng ít h h n
ngh nh n nòng
t phần nhi u
n tuổi i tru n dạ
ho thế h trẻ hưa nhi u nh t
ngh
nh n n C C u ạ
ĐCTT hầu hết t
th n n ng
hính ho n n h ng ít
u ạ
ang g p nhi u h h n trong

du tr sinh hoạt Trong hi nguồn hỗ trợ
ầu tư t ng n s h nh nư
hưa p ứng
ịp thời ng t
n ng
h i h a òn
hạn hế…
Trư
hi ĐCTT ượ inh danh tầm
nh n oại oại h nh ngh thu t n
ượ
tỉnh th nh ùng T
am
ưa o
nh ng tour i m du ị h i nhi u h nh
thứ : ờn a tr n s ng (ghe t u du ị h)
trong ườn
tr i nh h ng H nh thứ
n nhi u n m ua ph t tri n mạnh ở
tỉnh Long An Ti n Giang ến Tre Vĩnh
Long Cần Thơ ạ Li u Tu nhi n
hoạt ng ĐCTT phụ ụ du h h trong
tour i m du ị h n
hưa
s ồng

nh t n n
i nh m ĐCTT ẫn òn
ng t ng trong hoạt ng
nh ng t

p n sinh GS Trần V n Kh ho rằng:
“Kh ng th mang ĐCTT am
m du
ị h ượ Trong 10 ph t
o n du ị h
ghé ại m nghe 2 - 3 n th
m ho
ĐCTT gi m gi trị Trong uổi ờn
người ờn u
ui
h o hứng m ờn
Họ ờn
ti n Đ u ph i m như
mà gi p ĐCTT tiến
ượ Cho n n h
ẩn th n
ng iến m nhạ t i t th nh
m t
m n s n h u
ng iến n
th nh m t m n h ng”
Soạn gi Huỳnh Anh t ng ho iết
ngh nh n trong an nhạ ĐCTT ở
nhi u i m du ị h
ng n ờn r t giỏi
hơi ượ nhi u nhạ ụ nhưng th
tế
ũng ho th
ẫn òn m t s nhạ
ng

ếu tiếng ờn hưa huẩn
nhịp òn
sai h nh n h rung òn ụng
hỉ
ờn ượ
i a i nhỏ hưa t ng ụng
t i
i tổ
tr nh
nhạ
ng trong
d n nhạ h ng ồng u
Trong hi
nhạ sĩ gu ễn Thanh
h n hia sẻ
ịa i m du ị h tại Th i
Sơn (Ti n Giang)
h ng d n nhạ
n o
tứ tu t ( m ò tranh ầu) Đờn
ghi-ta phím õm th an n o ũng
nhưng ờn m th r t hiếm Theo các
hu n gia i
ờn ếu a dở a ngh sĩ
ĐCTT ở
i m tour du ị h sẽ g ra
m t t hại to n Trư hết n ph n nh
h ng ng gi trị h t ượng a ngh
thu t ĐCTT Ch ng ta ờn a ua oa
hiếu

hỉ
ti n
t nh m u
mờ nh ng gi trị
n s
a di s n
ĐCTT Đ i
i du h h nư
ngo i
h ng héo i tr nh
ờn a h ng t t
sẽ hạ th p gi trị nh ng tinh t ngh thu t
ad nt
i i h h nư ngo i
T nh ng th tế tr n ph n nh ĐCTT
hi n na
ang ứng trư
nhi u s t
132


LÊ THỊ THANH YẾN

ng dù oại h nh di s n n
ẫn ang
ượ
o tồn g n gi V
u ầu t
ra i i
thế h h ng ta hi n na

ph i t m ra nh ng gi i ph p h nh ng phù
hợp nhằm o tồn
ph t hu di s n n
m t
h hi u u
ng hư ng ứng
ng i danh hi u Di s n n h a phi t
th ại di n a nh n oại như U ESCO
ng nh n
3. Đề xuất các giải pháp cho việc bảo
tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật
Đờn ca tài tử Nam Bộ ở nước ta
Tha m t Tổ hứ Gi o dụ Khoa họ
V n h a
a Li n Hi p Qu
(UNESCO), bà Katherine Muller Marin,
Trưởng ại di n V n phòng U ESCO H
i
trao ằng inh danh gh thu t
Đờn a t i t
am
trở th nh di s n n
h a phi t th thứ
a Vi t am ượ
U ESCO ng nh n Di s n V n h a ại
di n a nh n oại
ượ
o ở p
u tế th hi n s tr n trọng
ngưỡng

m
a ng ồng u tế i i oại h nh
ngh thu t
on
a Vi t am
Katherine Mu er Marin nh n mạnh
m t minh hứng sinh ng
sứ an tỏa
a n ho tru n th ng Vi t am trong
dòng h h i nh p a n h a thế gi i,
tạo ơ h i
người d n tr n to n thế gi i
ni m h n hạnh ượ thưởng thứ
hi u
rõ hơn
n n n h a tươi ẹp
phong
ph
a Vi t am U ESCO nh gi ao
th nh ng a Vi t am trong nỗ
o
n h a phi t th
o
hính s h
u gia trong hơn m t th p ỷ ua nhằm
n ng ao nh n thứ
h nh ng th hi n
C ng ư 2003 a U ESCO
o
di

s n nh a
V i nghĩa tầm uan trọng a ờn
a t i t trong ời s ng
h i a người
am
n i hung
o tồn
ph t hu
oại h nh ngh thu t n
h ng ta ần ph i

làm gì?
Trong hương tr nh h nh ng u
gia o ngh thu t ờn a t i t
am
(2014 – 2020)
V n h a Th thao
Du ị h
p ến n
n
Th
tư ng gu ễn T n Dũng n i: “Đ t nư
ta nh n d n ta ang s ng trong thời ại
to n ầu h a h i nh p u tế ng
ng
s u r ng Ch ng ta ng ph i gi g n un
p
ph t hu nh ng gi trị tru n th ng
t t ẹp m ng ha ta
ằng

mồ h i
nư m t
m u ương
d ng
trao tru n ại Ph i ằng
h nh thứ
thiết th
sinh ng hi u u
nh ng
gi trị n h a
ùng u gi
ad nt
ta th m s u o tư du
t nh m a mỗi
người gười Vi t am ta dù ở trong nư
ha ang m n sinh s ng ở nư ngo i
u mang trong m nh dòng m u Lạ Hồng
u u n u n hư ng
i nguồn hung
sứ
ồng òng
d ng non s ng
t
nư
Ch ng ta h
ùng nhau g n gi
ph t tri n n n n h a Vi t am ti n tiến
m
ns d nt
Đ n n V n hiến

Vi t am rạng danh mu n thuở Đ tinh
hoa n h a Vi t am hòa u n
tỏa
s ng ùng tinh hoa n h a nh n oại” ụ
th h ng ta ần:
1 Đẩ mạnh
hoạt
ng tu n
tru n gi o dụ nhằm n ng ao nh n thứ
a to n
h i
i t thế h trẻ i
i i
o
ph t hu gi trị di s n
n h a n i hung ngh thu t ờn a t i t
am
n i ri ng
2 Tạo i u i n thu n ợi ho i th
h nh s ng tạo tru n dạ ngh thu t ờn
at it
am
trong
gia nh
nh
trường u ạ
ng ồng nhằm n ng
ao ời s ng n h a tinh thần a ng
ồng nh n d n ịa phương.
3 T ng ường nghi n ứu ứng dụng

hoa họ
ng ngh nhằm n ng ao h t
133


BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGH THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ NAM B Ở NƯỚC TA HI N NAY…

ượng hi u u
hoạt ng i m
sưu
tầm tư i u h a tru n dạ tr nh diễn
o tồn
ph t hu gi trị ngh thu t ờn
ca t i t
am ; ưa ngh thu t ờn a t i
t
am
o n i dung
o tạo ồi
dưỡng tại
ơ sở o tạo hu n ng nh
4 Hỗ trợ ng ồng phụ hồi ưu
tru n
“ i Tổ”
t p u n
h i
tín ngưỡng
ễ h i i n uan ến ngh
thu t ờn a t i t
am ; mở r ng

h nh thứ
m i trường sinh hoạt m i phù
hợp i mụ ti u o
ph t hu gi trị
ngh thu t ờn a t i t
am
trong u
s ng ương ại
5 Ph i hợp
i
ơ uan tru n
th ng
h i ngh nghi p tổ hứ thường
u n
ịnh ỳ
hương tr nh gi i
thi u u ng
ngh thu t ờn a t i t
am
dư i nhi u h nh thứ nhằm gi o
dụ thẩm mỹ
m thụ ngh thu t ờn a
t it
am
t i ng h ng
i t
thế h trẻ
6 C hính s h i ng
hen thưởng
phong t ng danh hi u inh d nh nư

ho
ngh nh n ờn a t i t
nhi u
ng g p u t s trong i
o
ph t hu gi trị ngh thu t ờn a t i t
7 Tạo mọi i u i n
ngh thu t
ờn a t i t
am
nhi u ơ h i giao
ưu tr nh diễn ở nư ngo i; thường u n
tổ hứ i n hoan ngh thu t ờn a t i t
am
ở
ịa phương; ịnh ỳ 3 n m
m t ần tổ hứ Li n hoan ngh thu t ờn
at it
am to n u
Đ ĐCTT h ng ị mờ nhạt trong
hi ết hợp i du ị h th n n
d ng
hương tr nh
h
d n d ng họn
ọ
thời ượng a ph i i nh ng i
n phù hợp
phụ ụ du h h ĐCTT
hính th ng th h ng th

nh ng i
i n i ương nhưng i ĐCTT phụ
ụ h h du ị h n n gia gi m u ịnh

n
ph i gi i thi u tiết mụ n o nhạ
t i t
i n o
tiết mụ phụ
h ng
m “ iến dạng” i h t ri ng n
a
dòng nhạ d n t
Vi t trong òng du
h h n phương.
Ngoài ra
oại h nh ngh thu t ờn
a t i t i n tụ ph t tri n mỗi ịa phương
ần
nh ng i
m ụ th
ần thiết
h như: i
d ng Đ n o tồn
ph t hu ngh thu t ờn a t i t ;
h i
h a mạnh mẽ ở ĩnh
n như hu ến
hí h
ngh nh n ngh sỹ mở

p
dạ
ờn dạ
a t i t tư gia; Thường
u n tổ hứ
u thi i n hoan p
tỉnh hu n
; tổ hứ
u thi iết
ời m i ho 20 i n Tổ … … V
i t
ần
s uan t m s u s hơn ến
i
ngh nh n
t i t ờn t i t a
… …
g
25/6/2014 Chính ph
an
h nh ghị ịnh s 62/2014/ Đ-CP quy
ịnh i
ét t ng danh hi u gh nh n
nh n d n gh nh n ưu t trong ĩnh
di s n n h a phi t th Đ
m t trong
nh ng h trương a Đ ng
h nư
th hi n s uan t m ến oại h nh ngh
thu t n

ũng như s uan t m ến nh ng
người
ng hiến to n ti u i u ho s
nghi p o tồn
ph t hu gi trị n h a
phi t th
a
nư
a ịa phương
trong
oại h nh Đờn a t i t .
4. Kết luận và kiến nghị
V i nh ng gi trị
s
t n
ĐCTT am
- di s n n h a phi t th
a nh n oại ang trở th nh “m n n”
o
h ng th thiếu i i người d n
am
n i ri ng
nư Vi t am n i
hung Vi
o tồn
ph t hu nh ng gi
trị nổi t a Đờn a t i t h ng hỉ ần
s
g ng nỗ
t phía hính u n

tổ hứ
h i m òn ở ng ồng d n ư
trong m i i n h m t thiết
i n h a
134


LÊ THỊ THANH YẾN

am
Thiết nghĩ nếu
nh ng gi i
ph p ồng
t
p ùng i s t m
hu ết
u ết t m a nh ng th nh i n
am m ngh thu t Đờn a t i t h ọng
i
o tồn ph t tri n ngh thu t tru n
th ng sẽ
nh ng ư
hu n m i GSTS Trần V n Kh
hẳng ịnh: “Dẫu
U ESCO
ng nh n ngh thu t Đờn a
t it
di s n n h a phi t th th hính
h ng ta hứ h ng ph i ai h ph i
tr h nhi m o tồn ph t hu nh ng tinh

hoa m ng ha
ại”
Tu nhi n
nh ng gi i ph p o tồn
ph t hu gi trị a ĐCTT am
ượ
th thi mang ại ợi í h thiết th
ho
ph t tri n inh tế - h i th nh t thiết h
nư
ần
hính s h hương tr nh
hu ến hí h hỗ trợ
o
m m i
trường i u i n ần thiết
o tồn gi
trị í h th
to n ẹn i i di s n ờn
a t i t ; tạo i u i n thu n ợi ho du ị h
ph t tri n hư ng ho nh n d n thụ hưởng
nh ng gi trị tinh hoa n h a d n t
trong
ờn a t i t ; ẩ mạnh hơn
n a ng t
tiến u ng
ho di s n;
h nư
ần gi i u ết t t m i uan h
gi a o tồn

ph t tri n ở
o tồn
m trọng
i trư m t ư ; ồng thời
ph t tri n m ng
o tồn;
du
ị h
tr h nhi m i di s n
phương
thứ h u hi u ph t hu gi trị di s n n
ng trong
ờn a t i t /

Ngày nh n bài: 20/9/2017

TÀI LIỆU THAM KHẢO
V n h a th thao Du ị h (2011) Nghệ
thuật đờn ca tài tử và những lối hòa đàn ngẫu
hứng Kỷ ếu H i th o u tế TP.HCM,
ngày 09-11/01/2011.
2. Giá trị văn hoá của Đờn ca tài tử Nam Bộ, tham
lu n Kỷ yếu H i th o khoa họ “T m hi u c
trưng di s n n ho – n ngh dân gian Tây
Nam B ”
hoa học xã h i, 2004.
3. Ho i Linh Trương ính Tòng (200 ) Từ
Đờn ca tài tử đến nghệ thuật cải lương, Nxb
V n ngh TP.HCM.
n ho trong o tồn và phát huy

4. Qu n
Đờn ca tài t Nam B , thông báo khoa học s
5-7, Vi n ghi n ư V n ho ngh thu t,
2002.
5. Hà V n Siêu (2014), Bảo tồn và phát huy giá
trị di sản văn hóa phi vật thể Đờn ca tài tử
Nam Bộ, tham u n ph t tri n du ị h tại H i
th o hoa họ ở T P ạ Li u ng 23/4/2014.
( />6. Sở V n h a th thao
Du ị h (2010) Bảo
tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật
thể nghệ thuật đờn ca tài tử Kỷ ếu tọa m
hoa họ – th tiễn TP HCM th ng 12/2010
7. Huỳnh Qu Th ng (2011) “V n
o tồn
ph t hu gi trị ngh thu t a nhạ t i t
s n h u i ương” Tạp hí Khoa học xã hội
s 2 (150) – 2011.
8. T Đờn ca tài t ến ngh thu t c i ương
Tạp hí V n ho ngh thu t s 11, 2000.
9. L m Tường Vân (2003), Đờn ca tài tử Nam
bộ
Mũi C Mau
10. V vi c b o tồn
ph t hu Đờn ca tài t
Nam b , Tạp hí V n ho ngh thu t s 11,
2003.

1.

Biên t p xong: 15/10/2017

135

Duy t

ng: 20/10/2017