luận văn thạc sĩ phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện lý nhân tỉnh hà nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-----------------o0o----------------

ĐỖ THỊ VÂN

PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN LÝ NHÂN – TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-----------------o0o----------------

ĐỖ THỊ VÂN

PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN LÝ NHÂN – TỈNH HÀ NAM

CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ

: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. CHU THỊ THỦY

HÀ NỘI, NĂM 2017


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả. Các số liệu
và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố ở bất cứ
công trình nào. Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ
nguồn gốc.
Tác giả

Đỗ Thị Vân

LỜI CẢM ƠN


ii

Trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn, tôi đã nhận được sự quan tâm,
hướng dẫn, giúp đỡ của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài nhà trường.
Tôi xin trân thành cảm ơn sự quan tâm, dạy bảo của các thày cô giáo trường
Đại học Thương mại; xin trân trọng cảm ơn Huyện ủy - HĐND - UBND huyện;
phòng Thống kê huyện Lý Nhân, các đồng chí trong cơ quan Hội nông dân huyện
đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành chương trinh học tập và hoàn thiện
luận văn này.
Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn Tiến sỹ Chu Thị Thủy đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ
bảo tận tình cho tôi trong quá trình hoàn thành luận văn.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, anh, chị, em bạn bè đã tạo điều kiện và
khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nam, ngày 25 tháng 5 năm 2017.
Tác giả

Đỗ Thị Vân

MỤC LỤC


iii

1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................1
2.1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội ảnh hưởng đến phát
triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam....................29
* Tổng thu ngân sách từ kinh tế trên địa bàn huyện năm 2014 đạt 72,35
tỷ đồng bằng 113% kế hoạch, năm 2016 đạt 99,65 tỷ đồng bằng 115,11%
kế hoạch, tăng 27,30 tỷ đồng so với 2014. Công tác quản lý vốn, tiền mặt
kiểm soát chi quỹ qua kho bạc Nhà nước được thực hiện theo đúng quy
định, đáp ứng nhu cầu chi các hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị của
địa phương. Hoạt động tín dụng ngân hàng ổn định đạt mức tăng trưởng
khá. Đối với vốn Ngân hàng nông nghiệp phục vụ được nhu cầu đầu tư
trong sản xuất, kinh doanh. Ngân hàng Chính sách xã hội đáp ứng được
yêu cầu ổn định an sinh xã hội. Nhìn chung các nguồn vốn cho vay đều
được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả, góp phần tăng trưởng kinh tế,
nâng cao thu nhập và giải quyết việc làm cho nhiều lao động. Tuy nhiên,
do cơ chế chính sách chung mà nguồn vốn thương mại còn dàn trải chưa
tập trung đầu tư trọng điểm được cho lĩnh vực mũi nhọn của từng ngành.
.................................................................................................................37

iv

DANH MỤC BIỂU BẢNG

Biểu 2.1: Tình hình đất đai của huyện Lý Nhân năm 2014 - 2016.................23
Biểu 2.2: Biến động dân số năm 2014 – 2016.................................................25
Bảng 2.3: Tình hình phát triển sản xuất của huyện Lý Nhân 2014 -2016.......28
Biểu 2.4: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lý Nhân.......32
Biểu 2.5: Cơ cấu giá trị sản xuất theo ngành thời kỳ 2014 - 2016..................34
Bảng 2.6: Giá trị xuất khẩu, tổng mức hàng hoá và doanh thu dịch vụ..........36
Biểu 2.7: Phân loại hộ theo ngành kinh tế.......................................................39
Biểu 2.8: Số lượng lao động qua đào tạo phân bố theo ngành nghề ..............40
Biểu 2.9: Thu nhập của hộ năm 2014 - 2016..................................................43
Biểu 2.10: Tổng hợp các loại máy phục vụ sản xuất của các hộ.....................48
Biểu 2.11: Thu nhập và tích lũy của hộ theo ngành sản xuất..........................49
Biểu 2.12: Tình hình nhân khẩu- lao động theo ngành thời kỳ 2014 - 2016...54


v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT
1
2
3
4
5
6

7
8
9
10
11
12
13

CHỮ VIẾT TẮT
CNH - HĐH
KHKT
QLNN
CN- TTCN
TM-DV
LĐ
THPT
THCS
HTX
NTM
NN
UBND
VH – XH

NGHĨA
Công nghiệp hóa – hiện đại hóa
Khoa học kỹ thuật
Quản lý nhà nước
Công nghiệp – tiểu thủ công ghiệp
Thương mại, dịch vụ
Lao động

Trung học phổ thông
Trung học cơ sở
Hợp tác xã
Nông thôn mới
Nông nghiệp
Ủy ban nhân dân
Văn hóa - xã hội


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế hộ gia đình là một loại hình kinh tế tương đối phổ biến và được phát
triển ở nhiều nước trên thế giới. Nó có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế,
là bộ phận quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Kể từ khi được thừa nhận là đơn vi
kinh tế tự chủ (bắt đầu từ năm 1988), sự phát triển kinh tế hộ gia đình nông thôn đã
có sự chuyển biến tích cực cả về quy mô, tốc độ và cơ cấu. Trải qua 28 năm đến nay
đã có nhiều hộ đứng vững được trong nền kinh tế thị trường và có tác động lớn đến
sự phát triển kinh tế - xã hội, góp phần trong phong trào làm giàu và giảm nghèo
bền vững của địa phương nói riêng và cả nước nói chung. Hộ gia đình nông thôn
thường sản xuất, kinh doanh đa dạng, kết hợp trồng trọt với chăn nuôi; tiểu thủ công
nghiệp và kinh doanh ngành nghề phụ.
Nghị quyết Trung ương 6 lần 1 (khoá VIII) với chủ trương tiếp tục đổi mới,
đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, nhất là CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn đã
khẳng định nông nghiệp, nông thôn là lĩnh vực có vai trò cực kỳ quan trọng cả trước
mắt và lâu dài, làm cơ sở để ổn định và phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, mục
tiêu tổng quát phát triển đất nước giai đoạn 2011- 2015 và giai đoạn 2015 - 2020 đã
xác định “Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển nhanh, bền
vững, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng

hiện đại” do đó kinh tế hộ gia đình là một đơn vị sản xuất cơ sở, cần thiết cho
chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế vĩ mô, nhằm huy động mọi nguồn lực tiến hành sự
nghiệp CNH, HĐH đất nước. Tại Đại hội lần thứ XII của Đảng đề ra nhiệm vụ: “…
Tạo điều kiện cho kinh tế hộ phát triển có hiệu quả trên các lĩnh vực nông nghiệp,
công nghiệp, dịch vụ; góp phần hình thành chuỗi giá trị từ sản xuất đến chế biến,
tiêu thụ; bảo đảm hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia. Tạo điều kiện hình
thành những tổ hợp nông nghiệp – công nghiệp – dịch vụ công nghệ cao”. Mặt khác
Nhà nước cũng có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi để hộ sản xuất, kinh
doanh có số vốn phù hợp với quy mô để hộ gia đình có thể chuyển thành doanh
nghiệp đăng ký kinh doanh và các hoạt động theo pháp luật. Theo đó, kinh tế hộ gia
đình thích ứng với cơ chế thị trường ngày càng góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng
nguồn lao động, giải quyết việc làm ở nông thôn. Xuất hiện nhiều hộ gia đình sản


2

xuất theo phương thức trang trại gia đình, trong các lĩnh vực chăn nuôi, trồng trọt,
ngành nghề, kinh doanh, dịch vụ... Kinh tế hộ gia đình đang có cơ hội, điều kiện
phát triển mạnh mẽ khi Việt Nam thực hiện mực tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới. Xây dựng nông thôn mới là một nội dung quan trọng của Nghị quyết Trung
ương 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Ngày 16-4-2009, Thủ tướng
Chính phủ có quyết định số 491 ban hành bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. Bộ
tiêu chí quy định việc thực hiện nông thôn mới ở nước ta gồm 7 vùng, với 5 nội
dung, 19 tiêu chí. Trong đó, phát triển kinh tế hộ gia đình, đa dạng hóa ngành nghề,
giải quyết việc làm và chuyển dịch nhanh cơ cấu lao động nông thôn là những nội
dung của Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn
2010 – 2020.
Đối với huyện Lý Nhân, được xác định là huyện trọng điểm về nông nghiệp
của tỉnh Hà Nam. Những năm vừa qua nền kinh tế, xã hội của huyện cũng đạt được
những thành tựu đáng kể. Cùng với việc đẩy mạnh áp dụng tiến bộ KHKT vào sản

xuất thì việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện cũng được quan tâm. Do đó, cơ
cấu kinh tế có sự chuyển dịch mạnh mẽ theo xu hướng tăng dần tỷ trọng ngành
nghề, dịch vụ, giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp. Cũng vì thế các cụm công nghiệp,
tiểu thủ công nghiệp, làng nghề được thành lập và khôi phục. Đặc biệt quan tâm tới
sự phát triển của thành phần kinh tế hộ làm cơ sở cho sự chuyển dịch đó.
Mặc dù vậy, trong nhiều năm qua khu vực kinh tế hộ vẫn có quy mô sản xuất,
kinh doanh nhỏ, công nghệ thiếu hiện đại, chất lượng sản phẩm chưa có sức cạnh
tranh cao nhưng lại đối mặt với nhiều thách thức khó khăn về vốn, lao động, mặt
bằng... đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khi nền kinh tế thế giới, khu vực và
trong nước có nhiều biến động, sức mua giảm, làm cho một số hộ kinh doanh có
nguy cơ phá sản. Trong khi đó Nhà nước mới chỉ có chính sách hỗ trợ cho doanh
nghiệp vừa và nhỏ, chưa có chính sách riêng để hỗ trợ cho kinh tế hộ. Do vậy, cần
nghiên cứu một cách hệ thống bao quát về thực trạng kinh tế hộ từ đó đưa ra các
giải pháp phát triển tốt hơn đối với thành phần kinh tế này trong thời gian tới.
Với mong muốn đưa ra các giải pháp phát triển kinh tế hộ ngày một tốt hơn tôi
mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Lý Nhân
tỉnh Hà Nam” để thực hiện nhằm phân tích, đánh giá những thực trạng, những


3

thành tựu cơ bản và tìm ra một số bất cập, hạn chế trong phát triển kinh tế hộ. Từ
đó đề xuất giải pháp nhằm phát triển kinh tế hộ tốt hơn trong thời gian tới.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu
Kinh tế hộ là một đơn vị sản xuất kinh doanh, là một thành phần kinh tế độc
lập và tự chủ. Nó có vai trò quan trọng nhất trong các thành phần kinh tế, nó được
coi là tâm điểm của các chính sách phát triển kinh tế xã hội của Đảng và Nhà nước.
Vì vậy, kinh tế hộ được nghiên cứu rất nhiều ở cả tầm vi mô và vĩ mô. Dưới đây là
một số đề tài
- Luận văn thạc sĩ: "Phát triển kinh tế hộ nông dân ở huyện Phú Lương trong tiến

trình hội nhập kinh tế Quốc tế" của Phạm Anh Ngọc năm 2008. Tác giả đã phân tích
thực trạng phát triển của kinh tế hộ nông dân về: Tình hình sử dụng các nguồn lực kinh
tế như tình hình quản lý và sử dụng đất, tình hình dân số và lao động, tình hình về cơ sở
hạ tầng và y tế, giáo dục.... từ đó tác giả nghiên cứu tình hình thực tại và phân tích số liệu
qua các năm, đánh giá việc thực hiện các chỉ tiêu, đưa ra phương hướng mục tiêu có tính
cấp bách tới năm 2015 là:
Nhóm về quản lý các nguồn lực kinh tế: Tình hình quản lý và sử dụng đất,
tình hình dân số và lao động, nâng cao điều kiện chất lượng giáo dục, đào tạo nghề,
chăm sóc y tế, sức khỏe cho nhân dân, cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn, thu hút
đầu tư về nông thôn, tăng cường ứng dụng nông nghiệp, khuyến nông, sản xuất,
makerting sản phẩm mới để tăng thu nhập cho nông dân.
Nhóm về an sinh xã hội: tăng trợ cấp cho người nghèo, hỗ trợ người nghèo các
phương tiện sản xuất, cải thiện công tác tài chính nông thôn, cắt giảm thuế và các
nghĩa vụ tài chính trả từ nông dân.
- Các luận văn: "Nghiên cứu khả năng phát triển kinh tế hộ nông dân theo
hướng sản xuất hàng hoá ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên" của Nguyễn Thu
Hằng năm 2008, luận văn "Phát triển kinh tế hộ và những tác động đến môi trường
khu vực nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên" của Đặng Thị Thái năm
2008, các tác giả nghiên cứu về nguyên nhân, kết quả đạt được và đưa ra các giải
pháp, tuy nhiên là ở địa phương khác và đối tượng nghiên cứa là hộ nông dân.


4

Luận văn thạc sĩ: “Giải pháp phát triển kinh tế tư nhân tỉnh Quảng Ngãi” của
Phạm Ngọc Khai năm 2011. Tác giả đã tập trung phân tích thực trạng quản lý kinh
tế hộ trên cơ sở đánh giá những kết quả đạt được, chỉ ra nguyên nhân hạn chế. Từ
đó đề xuất giải pháp.
Luận văn thạc sĩ: “Giải pháp phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn Quy
Nhơn” của Nguyễn Ngọc Sơn năm 2012. Tác giả tập trung đánh giá thực trạng để

tìm ra giải pháp nhằm phát triển kinh tế tư nhân.
Tính đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về phát triển kinh tế
hộ của huyện Lý Nhân - tỉnh Hà Nam. Nên đề tài tôi chọn làm luận văn thạc sĩ
không trùng với đề tài nào đã công bố. Dựa trên các đặc điểm kinh tế - xã hội, tình
hình phát triển của địa phương để đưa ra các giải pháp hợp lý nhằm thúc đẩy sự
phát triển kinh tế hộ huyện Lý Nhân ngày càng phát triển trong thời gian tới.
3. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục tiêu
3.1.1. Mục tiêu chung
Đề tài đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế hộ trên địa bàn
Huyện Lý Nhân thời gian tới.
3.1.2. Mục tiêu cụ thể
- Tìm hiểu cơ sở lý luận về phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện.
- Tìm hiểu thực trạng phát triển kinh tế hộ từ đó đánh giá kết quả đạt được và
những tồn tại, hạn chế của phát triển kinh tế hộ tại Huyện Lý Nhân.
- Từ những tồn tại, hạn chế của phát triển kinh tế hộ, trên cơ sở đó đề ra một
số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Lý Nhân thời
gian tới.
4. Phương pháp nghiên cứu của luận văn
Đề tài sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm phương
pháp lý luận chung, đồng thời, kết hợp với các phương pháp nghiên cứu cụ thể như
phương pháp điều tra thống kê, phân tích tổng hợp, phương pháp tiếp cận hệ thống, tiếp
cận có sự tham gia, phương pháp thu thập tài liệu, thông tin, về thông tin thứ cấp, có kế
thừa và sử dụng các tài liệu, các công trình nghiên cứu có liên quan để tham khảo.


5

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
5.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Kinh tế hộ trên địa bàn huyện Lý Nhân.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu nội dung về phát triển kinh tế hộ tại
huyện Lý Nhân.
- Về không gian: Đề tài được nghiên cứu ở huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
- Về thời gian: Thời kỳ nghiên cứu bắt đầu từ năm 2014 đến năm 2016.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn góp phần hoàn thiện, làm rõ cơ sở lý luận về kinh tế hộ. Xây dựng hệ
thống tiêu chí đánh giá về thực trạng phát triển kinh tế hộ và nhóm nhân tố tác động đến
kinh tế hộ thời gian qua và đưa ra một số giải pháp để đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ
trong giai đoạn tới.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Củng cố kiến thức đã học, từng bước nâng cao trình độ tiếp cận những vấn đề
thực tiễn của bản thân.
Vận dụng kiến thức đã có, xem xét, đánh giá và nghiên cứu phát triển kinh tế
hộ trong thực tiễn.
Đóng góp ý kiến cá nhân nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ tại huyện Lý
Nhân, tỉnh Hà Nam thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn được kết cấu thành 3 chương cụ thể:
Chương 1: Một số lý luận cơ bản về phát triển kinh tế hộ.
Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh
Hà Nam.
Chương 3: Những giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ trên địa bàn
huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam trong thời gian tới.


6

CHƯƠNG 1:
MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ
1.1. Các khái niệm cơ bản liên quan về phát triển kinh tế hộ
1.1.1. Khái niệm hộ
Hộ đã có từ lâu đời, cho đến nay nó vẫn tồn tại và phát triến. Trải qua mỗi thời
kỳ kinh tế khác nhau, hộ và kinh tế hộ được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác
nhau song vẫn có bản chất chung đó là sự hoạt động sản xuất kinh doanh của các
thành viên trong gia đình cố gắng làm sao tạo ra nhiều của cải vật chất đế nuôi sống
và tăng thêm tích luỹ cho gia đình và xã hội.
Qua nghiên cứu cho thấy, có nhiều quan niệm của các nhà khoa học về hộ:
- Theo từ điển chuyên ngành kinh tế và từ điển ngôn ngữ "Hộ là tất cả những
người cùng sống chung trong một mái nhà. Nhóm người đó bao gồm những người
cùng chung huyết tộc và những người làm công".
- Theo Liên hợp quốc "Hộ là những người cùng sống chung dưới một mái
nhà, cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ"..
Hộ gia đình hay còn gọi đơn giản là hộ - là một đơn vị xã hội bao gồm một
hay một nhóm người ở chung và ăn chung (nhân khẩu). Theo Bộ luật dân sự: Hộ gia
đình mà các thành viên cùng đóng góp công sức, tài sản chung để hợp tác kinh tế
chung trong hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc trong một số lĩnh vực
sản xuất kinh doanh khác do pháp luật quy định, là chủ thể trong các quan hệ dân sự
đó.
Hộ gia đình là tập hợp những người có quan hệ vợ chồng, họ hàng huyết
thống, cùng chung nơi ở và một số sinh hoạt cần thiết khác như ăn, uống.v.v.
Tuy nhiên cũng có thể có một vài trường hợp một số thành viên của hộ không
có họ hàng huyết thống, nhưng những trường hợp này rất ít xảy ra.
1.1.2. Kinh tế và kinh tế hộ
- Kinh tế: Theo khái niệm của Bách khoa toàn thư mở thì “Kinh tế là tổng hòa
các mối quan hệ tương tác lẫn nhau của con người và xã hội liên quan đến việc trực

7

tiếp sản xuất, trao đổi, phân phối, tiêu dùng các loại sản phẩm hàng hóa, dịch vụ,
nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của con người trong một xã hội với một
nguồn lực có giới hạn.
Kinh tế là tổng thể các yếu tố sản xuất, các điều kiện sống của con người, các
mối quan hệ trong qua trình sản xuất và tái sản xuất. Nói đến kinh tế suy cho cùng
là nói đến vấn đề sở hữu và lợi ích.
Theo nghĩa hẹp, kinh tế chỉ hoạt động sản xuất và làm ăn của cá nhân hay hộ
gia đình.
Theo nghĩa rộng, chỉ toàn bộ hoạt động sản xuất, trao đổi, phân phối, lưu
thông của cả cộng đồng dân cư, một quốc gia trong một khoảng thời gian.
- Kinh tế hộ: là loại hình kinh tế có qui mô hộ gia đình, trong đó các hoạt động
sản xuất chủ yếu dựa vào lao động gia đình (lao động không thuê) và mục đích của
loạt hình kinh tế này trước hết nhằm đáp ứng nhu cầu của hộ gia đình và sản phẩm
dư thừa sẽ mang ra thị trường để bán (không phải mục đích chính là sản xuất hàng
hoá để bán).
- Kinh tế hộ gia đình là một lực lượng sản xuất quan trọng ở Việt Nam. Hộ gia
đình thường sản xuất, kinh doanh đa dạng, kết hợp trồng trọt với chăn nuôi, tiểu thủ
công nghiệp, kinh doanh và ngành nghề phụ.
1.1.3. Phát triển
Phát triển là khuynh hướng vận động đã xác định về hướng của sự vật: hướng
đi lên từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn... Nhưng nếu hiểu sự
vận động phát triển một cách biện chứng toàn diện, sâu sắc thì trong tự bản thân sự
vận động phát triển đã bao hàm sự vận động thụt lùi, đi xuống với nghĩa là tiền đề,
điều kiện cho sự vận động đi lên, hoàn thiện.
Ở phạm vi đề tài này thì phát triển chính là sự vận động ngày càng đi lên, ngày
càng hoàn thiện, hiệu quả hơn của kinh tế hộ.
Phát triển kinh tế là quá trình tăng tiến về mọi mặt của nền kinh tế trong một

thời kỳ nhất định. Trong đó bao gồm cả sự tăng lên về quy mô, sản lượng và tiến bộ
mọi mặt của xã hội hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý.


8

1.1.4. Phát triển kinh tế hộ
Theo quan điểm siêu hình của triết học, sự phát triển chỉ là sự tăng giảm thuần
túy về lượng, không có sự thay đổi về chất của sự vật; đồng thời, nó cũng xem sự phát
triển là quá trình tiến lên liên tục, không trải qua những bước quanh co phức tạp.
Ở đây, phát triển kinh tế hộ là sự tăng trưởng cả về mặt số lượng lẫn chất
lượng, sự tăng lên về quy mô và hiệu quả của hộ sản xuất, kinh doanh. Về mặt
lượng, phát triển kinh tế hộ thông qua sự gia tăng số hộ; gia tăng quy mô từ đó làm
gia tăng kết quả đầu ra. Về mặt chất, phát triển kinh tế hộ được thể hiện ở sự gia
tăng hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của hộ, nâng cao chất lượng sản
phẩm; gia tăng tích lũy; gia tăng đóng góp cho xã hội.
1.2. Nội dung cơ bản về kinh tế hộ
1.2.1. Đặc điểm của kinh tế hộ
- Kinh tế hộ không có tư cách pháp nhân: sử dụng công cụ, lao động của gia
đình và không đăng ký kinh doanh.
- Kinh tế hộ là hình thức kinh doanh có quy mô nhỏ: Theo Nghị định
43/2010/NĐ-CP thì kinh tế hộ chỉ được sử dụng tối đa không vượt quá 10 lao động
và chỉ được kinh doanh tại một địa điểm. Do đó, xét về quy định của pháp luật hộ
sản xuất kinh doanh có quy mô nhỏ.
- Chủ hộ tự chịu trách nhiệm vô hạn các khoản nợ: Do không phân biệt được
tài sản của hộ kinh doanh với chủ hộ nên lợi nhuận làm ra của hộ cũng là của chủ
hộ. Do đó, chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với các khoản nợ của hộ bằng
toàn bộ tài sản của mình.
- Tính bề vững của kinh tế hộ không cao: Do đặc thù kinh doanh có quy mô
nhỏ, thiếu vốn, ngành nghề sản xuất, kinh doanh không ổn định nên trong quá trình

sản xuất, kinh doanh dễ bị chấm dứt hoạt động… do đó, tính bền vững của kinh tế
hộ là không cao.
- Trong kinh tế hộ không phân biệt được giữa lao động của chủ hộ với người
lao động làm thuê: Trong kinh tế hộ, chủ hộ vừa quản lý kiêm luôn công việc của
người lao động.


9

1.2.2. Đặc trưng của kinh tế hộ
Kinh tế hộ đang tồn tại và phát triển với vai trò là một đơn vị sản xuất cơ sở.
Là một thành phần kinh tế độc lập, tự chủ cùng các thành phần kinh tế khác hình
thành lên nền kinh tế thị trường của nước ta hiện hay. Kinh tế hộ sẽ luôn là một tế
bào bền vững và phát triển lành mạnh trong nền kinh tế, nó mang những đặc trưng
cơ bản sau đây:
- Đặc trưng về sở hữu
Mọi tư liệu sản xuất khác đều thuộc quyền sở hữu của các thành viên trong hộ,
và tất nhiên mọi sản phẩm làm ra đều thuộc quyền sở hữu của gia đình. Tất cả
những điều này tạo lên sự khác biệt giữa sở hữu hộ và sở hữu tư nhân trong sở hữu
tập thể.
- Đặc trưng về mục đích sản xuất
Mục đích sản xuất của kinh tế hộ được xác định chủ yếu trên cơ sở đảm bảo
nhu cầu cho hộ, một số ít dư thừa được đem ra để trao đổi. Tuy nhiên cùng với
quá trình phát triển, mục tiêu đảm bảo nhu cầu của hộ sẽ giảm dần và thay vào
đó là sản xuất hàng hoá nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho các
thành viên, phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu về vật chất và tinh thần của các
thành viên trong gia đình.
- Đặc trưng về lao động
+ Thường thì các hộ không thuê lao động mà chỉ sử dụng những thành viên
trong gia đình. Trong các ngành kinh tế khác, việc sử dụng lao động là trẻ em và

người lớn tuổi là không được phép nhưng trong kinh tế hộ thì lao động trẻ em và
người lớn tuổi đóng một vai trò rất đáng kể, hai lao động trẻ em (dưới độ tuổi lao
động) hoặc người lớn tuổi (trên độ tuổi lao động) thực tế có tham gia lao động được
tính bằng một lao động chính.
+ Mọi lao động trong hộ làm việc với tính tự giác cao, tự chủ vì lợi ích của
bản thân, của gia đình và của toàn xã hội.
- Đặc trưng về mặt tổ chức
+ Tổ chức của hộ rất đơn giản, gọn nhẹ chỉ bao gồm những người trong gia
đình, trong họ tộc có quan hệ hôn nhân và huyết thống.


10

+ Tổ chức của hộ rất chặt chẽ, điều khiển mọi quá trình sản xuất chủ yếu là
người chủ gia đình trên cơ sở thứ bậc, hiệu lực cao bởi kỷ cương, nề nếp mang tính
truyền thống.
- Đặc trưng về hoạt động kinh tế hộ
+ Hoạt động kinh tế của hộ khá đa dạng và phong phú, có thể tiến hành sản
xuất kinh doanh trên nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề .
+ Có tính phù hợp và tự điều chỉnh cao, với mỗi thay đổi của môi trường sản
xuất kinh doanh thì hoạt động kinh tế của hộ có thể tự điều chỉnh để phù hợp. Tuy
nhiên sự tự phù hợp đó nhanh hay chậm, chính xác hay không còn phụ thuộc vào
điều kiện và khả năng của mỗi thành viên trong hộ.
- Đặc trưng về phân phối
Các sản phẩm do hộ sản xuất ra trước hết được phân phối đều theo nhu cầu
của các thành viên trong gia đình, phần còn dư thừa được đem bán và trao đổi trên
thị trường.
Với sáu đặc trưng như đã nêu ở trên, kinh tế hộ thực sự là thành phần kinh tế
phù hợp với yêu cầu của mọi nền kinh tế đang tồn tại, nó là một trong năm thành
phần kinh tế của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong quá trình tiến lên chủ nghĩa

xã hội.
1.2.3. Vai trò của kinh tế hộ
Kinh tế hộ là một trong những thành phần cấu tạo lên nền kinh tế quốc dân
của mỗi nước, nó không chỉ tự phát triển, tự ảnh hưởng mà còn ảnh hưởng tới sự tác
động của tất cả các thành phần kinh tế khác. Sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ
ảnh hưởng sâu sắc tới đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của mọi tầng lớp dân cư
trong xã hội.
Trong các học thuyết, các quan điểm của mình, các nhà kinh tế, các nhà chính
trị đã phần nào nêu lên những chính kiến của mình về vai trò của kinh tế hộ. Trong
bất kỳ thời đại nào, bất kỳ thời điểm lịch sử nào kinh tế hộ vẫn luôn đóng vai trò
quan trọng.


11

- Đóng góp GDP cho nền kinh tế địa phương
Phải nói rằng kinh tế hộ gia đình đã có những đóng góp tích cực vào tổng sản
phẩm (GDP) tạo sự tăng trưởng cho nền kinh tế đất nước trong những năm gần đây.
- Đóng góp vào tổng thu Ngân sách nhà nước ở địa phương
Ở vùng nông thôn, các công ty , tập đoàn lớn chưa đầu tư mạnh. Các ngành
công nghiệp nặng, dịch vụ chuyên nghiệp chưa có nên kinh tế hộ đóng góp phần lớn
cho ngân sách địa phương từ việc sản xuất nông nghiệp, ngành nghề, CN-TTCn và
KD – DV vừa và nhỏ.
- Kích thích, thúc đẩy thị trường phát triển
Đối với thị trường đầu vào, kinh tế hộ tham gia thị trường thông qua việc cung
ứng các nguyên vật liệu do khai thác hoặc thu mua lại của người dân. Đối với thị
trường bán ra, kinh tế hộ tham gia phân phối hàng hóa đến trực tiếp người tiêu dùng
nhất là những vùng không thuận lợi.
- Góp phần giải quyết việc làm cho người lao động
Trong quá trình sản xuất, kinh tế hộ cần sử dụng nhiều lao động với số ngày

công rất cao. Tuy nhiên với mỗi dạng hộ khác nhau, ở mỗi thời điểm và thời kỳ phát
triển của hộ khác nhau mà có nhu cầu về lao động không giống nhau:
+ Sử dụng lao động gia đình
Hộ nông dân chủ yếu sử dụng lao động trong gia đình, đồng thời lao động
trong gia đình cũng là nguồn chủ yếu cung cấp cho nhu cầu của hộ, phải nói rằng đa
số lao động trong hộ đều đóng góp cho sự phát triển và mục tiêu sản xuất cũng như
quá trình sản xuất của hộ.
+ Sử dụng lao động gia đình ngoài độ tuổi lao động
Hiện nay, một tình trạng khá phổ biến là ở các hộ gia đình, việc sử dụng lao
động ngoài độ tuổi lao động, đó là các trẻ em và người lớn tuổi, với cách tính cứ hai
lao động này bằng một lao động chính đã góp phần tăng thu nhập cho hộ, giải
phóng dần lực lượng lao động chính ra khỏi khâu sản xuất giản đơn đến một mức
hợp lý.


12

+ Sử dụng lao động làm thuê
Việc sử dụng lao động làm thuê rất ít khi xẩy ra ở những hộ tự túc tự cấp, sản
xuất nhỏ nhưng lại là việc làm khá phổ biến ở các hộ sản xuất hàng hoá và sản xuất
lớn. Những hộ này việc thuê mướn thêm lao động thường xuyên hoặc vào thời vụ
là điều cần thiết với tiền công hợp lý đã tạo ra một số lượng công ăn việc làm khá
lớn cho những lao động dư thừa hiện nay.
Kinh tế hộ trong quá trình sản xuất và phát triển của mình cần rất nhiều ngày
công lao động. Thực tế đã chứng minh qua những năm vừa qua, kinh tế hộ đã giải
quyết cho hàng triệu lao động ở nước ta, góp phần quan trọng vào công cuộc giải
quyết công ăn việc làm cho người lao động.
- Nâng cao thu nhập cho người lao động
Hiện nay, nền kinh tế thế giới đang suy thoái, gặp rất nhiều kho khăn. Nhiều
công ty, doanh nghiệp bị phá sản, dẫn đến tình trạng mất việc làm, thất nghiệp. Do

đó kinh tế hộ ngoài tạo việc làm, còn giúp nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững
cho người dân.
- Tiền đề phát triển thành công ty, doanh nghiệp
Kinh tế hộ còn có ý nghĩa trong việc tạo ra tiền đề, cơ sở ban đầu để phát triển
lên thành công ty, doanh nghiệp. Ban đầu, từ sản xuất nhỏ, lẻ để tự phục vụ gia
đình, đến bước phát triển hơn là khách hàng có nhu cầu hộ cũng sản xuất ra để cung
ứng từ nhỏ dần phát triển thành cơ sở sản xuất và lớn hơn tạo thành doanh nghiệp
để phù hợp với trình độ phát triển của hộ và nhu cầu của thị trường
- Hình thành đơn vị tích tụ vốn của xã hội
Kinh tế hộ với đặc điểm là đơn vị sản xuất cơ sở và tự chủ đã đóng vai trò là
đơn vị tích tụ vốn của xã hội, cùng vời các đơn vị trong các thành phần kinh tế khác
tạo lên một tổng thể các nguồn vốn phục vụ cho nhu cầu về vốn của toàn xã hội.
Nguồn vốn mà các hộ tích tụ được là cơ sở cho việc chuyển từ kinh tế tự túc,
tự cấp sang kinh tế hàng hoá với hiệu quả cao mang lại. Kết quả ấy sẽ tạo điều kiện
cho việc chuyển dịch cơ cấu ngành nghề trong nông thôn, góp phần tích cực và to
lớn vào sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp.


13

Trong quá trình sản xuất kinh doanh của mình, kinh tế hộ nông thôn là đơn vị tích
tụ vốn, vừa đóng vai trò là đơn vị giải ngân nguồn vốn đó vào việc tái sản xuất hoặc
mở rộng ngành nghề, tạo nguồn đầu tư vào các ngành sản xuất kinh doanh khác.
- Thực hiện phân công lao động theo đơn vị kinh tế hộ
Cùng với quá trình phát triển của mình kinh tế hộ ngày càng có điều kiện để
tích luỹ tái sản xuất theo cả chiều rộng và chiều sâu, khoa học kỹ thuật và công
nghệ cũng như máy móc được áp dụng và sử dụng vào sản xuất ngày càng nhiều.
Trình độ, kỹ năng, kinh nghiệm của người lao động ngày càng được nâng lên rõ rệt
thêm vào đó là sự phù hợp trong cơ chế và các chính sách của nhà nước sẽ giúp cho
sản xuất, kinh doanh của hộ ngày càng phát triển, số lao động phục vụ cho nhu cầu

của kinh tế hộ về nông nghiệp ngày càng giảm, sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa lao
động trong nông nghiệp. Số lao động dư thừa này với trình độ ngày càng được nâng
lên sẽ chuyển dịch sang làm việc tại các ngành, nghề khác, nhất là lĩnh vực CNTTCN, TM – DV và các ngành nghề truyền thống sẽ ngày càng phát triển.
- Đổi mới kỹ thuật sản xuất
Sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ với tư cách là một thành phần kinh tế
tồn tại và luôn đổi mới cùng với quá trình đổi mới, phát triển của nền kinh tế nói
chung. Kinh tế hộ chịu sự ảnh hưởng, tác động của các thành phần kinh tế khác, của
nhiều yếu tố khác. Qua quá trình hoạt động, nó luôn phát triển hướng tới hoàn thiện
mình, mà đổi mới về kỹ thuật sản xuất chỉ là một mặt đổi mới của nó. Sự đổi mới về
kỹ thuật sản xuất có được là do các nguyên nhân tác động sau đây:
+ Người lao động với kinh nghiệm sản xuất của mình ngày càng làm tốt hơn
công việc của mình, phát hiện những khó khăn cần khắc phục và những thuận lợi
cần khai thác phát huy.
+ Cùng với quá trình phát triển của mình, việc đầu tư cho đổi mới trang thiết
bị sản xuất là điều tất yếu mà việc học hỏi khoa học kỹ thuật mới là việc làm thực
sự cần thiết.
+ Trong đời sống kinh tế hộ thì việc cạnh tranh lành mạnh, sự ganh đua với
những kết quả đạt được sẽ là động lực là nhân tố tích cực đầu tư và học hỏi.


14

+ Cùng với sự quan tâm về giáo dục của Nhà nước, các trung tâm dậy nghề và
giới thiệu việc làm ngày càng hoạt động có hiệu quả và hội nhập ngày càng sâu
rộng của nền kinh tế quốc tế thì một hệ quả là trình độ của người lao động trong hộ
ngày một nâng lên do được đào tạo, học hỏi và giao lưu. Điều này thực sự là nhân
tố tích cực giúp vận dụng tốt những điều kiện vốn có những tư liệu sản xuất trong
hộ được kết hợp có khoa học mang lại hiệu quả kinh tế cao.
+ Qua thời gian và sự phát triển của nền kinh tế, đầu tư, khuyến kích của Nhà
nước cho sản xuất kinh doanh cũng ngày một tăng, góp phần khai thác tốt những

tiềm năng, ưu thế riêng có của hộ.
Tất cả những điều nói trên kết hợp với nhau một cách hài hoà, khoa học, kinh
nghiệm truyền thống kết hợp với kỹ thuật hiện đại làm cho sản phẩm sản xuất ngày
càng nhiều hơn, chất lượng tốt hơn, giá thành hạ hơn, lợi nhuận thu được cao hơn.
Đó cũng là mục tiêu cho sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ trong thời kỳ công
nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế. Sản xuất hàng hoá
có thể sớm được áp dụng những tiến bộ khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ
sinh học vào sản xuất.
- Giữ gìn và làm trong sạch môi trường sinh thái
Vấn đề môi trường và ô nhiễm môi trường ngày nay đang được toàn thể nhân
loại quan tâm cùng giải quyết. Giữ gìn và làm trong sạch môi trường là vấn đề đang
được đặt nên vị trí hàng đầu hiện nay. Kinh tế hộ vừa là tác nhân gây ô nhiễm song
nếu cả cộng đồng biết quan tâm thì nó cũng là động lực, giải pháp để tận dụng sản
phẩm dư thừa của quá trình sản xuất này làm đầu vào, nguyên liệu của quá trình sản
xuất khác góp phần to lớn vào việc bảo vệ môi trường trên thế giới. Đó là điều mà
không ai trong chúng ta có thể phủ nhận.
Từ sự tìm hiểu về đặc trưng và vai trò của kinh tế hộ như đã nêu ở trên,
chúng ta có thể khẳng định kinh tế hộ sẽ tồn tại và luôn là một thành phần kinh tế
quan trọng của mọi quốc gia, sự phát triển của nó không những làm cho đời sống
của người dân ngày càng được nâng cao, các nguồn lực trong sản xuất kinh doanh


15

ngày càng được khai thác đầy đủ mà còn có tác dụng to lớn thúc đẩy sự phát triển
của các thành phần, các ngành kinh tế khác:
Thực tế phát triển kinh tế hộ đã cho thấy nhiều ưu điểm mà không một chủ thể
nào có được, hơn thế nữa phát triển kinh tế hộ còn giúp phát triển lực lượng sản
xuất, tạo công ăn việc làm và giải phóng lực lượng, năng lực sản xuất. Đây là việc
làm thực sự có ý nghĩa với bất kỳ một nền kinh tế nào, với bất kỳ một xã hội nào.

Việc phát triển lực lượng sản xuất, tạo công ăn việc làm là điều cần thiết cho sự phát
triển của xã hội, của con người. Năng lực sản xuất nhiều khi còn bị bó buộc, nhưng
nay nó đã được giải phóng, được phát huy tác dụng qua sự phát triển của kinh tế hộ.
- Phát triển kinh tế hộ sẽ giúp khai thác hết mọi tiềm năng, tiềm lực trong khu
vực nông thôn. Khai thác và sử dụng có hiệu quả những tư liệu sản xuất như đất
đai, công cụ lao động, ngành nghề truyền thống...những yếu tố mà chỉ có kinh tế hộ
mới sử dụng có hiệu quả nhất. Sản xuất của hộ mang tính đa dạng, tính thích ứng
cao. Sự phân bố của kinh tế hộ mang tính rộng khắp. Có những sản phẩm mang tính
liên tục, không phân chia thành các bán thành phẩm, không tính toán được kết quả
ngay ở mỗi giai đoạn như sản phẩm của sản xuất nông nghiệp. Kinh tế hộ tồn tại và
phát triển khắc phục được những khó khăn tưởng chừng không khắc phục nổi, khai
thác được những tiềm năng mà không một chủ thể nào khác khai thác được.
Thực tế phát triển của mỗi nền kinh tế trong thời gian vừa qua đã chứng minh
sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ là một tất yếu, khách quan, phù hợp với quy
luật của sản xuất ở nông thôn trong giai đoạn hiện nay. Bằng những luận giải như đã
nói ở trên, chúg ta phải công nhận rằng kinh tế hộ có những ưu điểm mà không chủ
thể kinh tế nào có được. Điều này đặc biệt đúng trong khu vực nông thôn - nơi mà
những tiền đề cho sự phát triển vẫn còn khiêm tốn, đòi hỏi nhiều công sức đầu tư
cũng như cần có sự quan tâm đúng mức của nhà nước thì sự phát triển của hình thức
kinh tế hộ là một tất yếu.
Thực tế phát triển nền kinh tế của đất nước chúng ta cũng cho thấy qua nhiều
năm kinh tế hộ không được khuyến khích phát triển, thậm chí còn có thời kỳ bị đưa
vào đối tượng cần cải tạo và loại bỏ đã làm cho bức tranh kinh tế nói chung và kinh


16

tế khu vực nông thôn nói riêng thực sự đen tối, đời sống của người dân thực sự đã
phải trải qua nhiều khó khăn. Nhận thức được sai lầm này, cùng vời hàng loạt sự đổi
mới, trong văn kiện Đại hội VI của Đảng (1986) và trong Hiến pháp của nước

CHXHCN Việt nam năm 1992, kinh tế hộ đã được công nhận và được coi là một
thành phần kinh tế tồn tại tất yếu, bình đẳng và lâu dài.
Trong những năm đổi mới vừa qua, nền kinh tế nước ta đã khởi sắc, đạt được
những thành tựu to lớn, điều đó có được có một sự đóng góp rất lớn của kinh tế hộ.
Điều này càng một lần nữa khẳng định sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ là một
tất yếu khách quan, phù hợp với quy luật.
1.3. Nội dung phát triển kinh tế hộ
1.3.1. Các tiêu chí cơ bản.
Có nhiều tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế hộ. Song nó thể hiện ở một số
tiêu chí cơ bản sau:
- Về mặt số lượng: Phát triển số lượng hộ, số lượng hộ kinh doanh gia tăng
hàng năm chứng tỏ hộ kinh doanh ngày càng phát triển. Để phát triển nhanh về mặt
số lượng hộ kinh doanh Nhà nước cần có chính sách như thúc đẩy các hộ gia đình,
các đơn vị kinh tế tập thể hoặc những doanh nghiệp kinh doanh không hiệu quả
chuyển sang kinh tế hộ.
- Về mặt chất lượng: Là việc gia tăng chất lượng, hiệu quả hoạt động sản xuất,
kinh doanh của lĩnh vực kinh tế hộ theo một số tiêu chí đánh giá nhất định nào đó.
Phát triển về chất lượng hộ kinh doanh thường thấy ở việc cải thiện trình độ quản
lý, trình độ công nghệ, tỷ lệ tài sản/lao động được nâng lên, chất lượng sản phẩm,
đời sống vật chất, tinh thần, tích lũy của hộ được tăng lên.
- Về mặt cơ cấu: Thể hiện được vị trí và tỷ trọng của mỗi ngành trong tổng thể
nền kinh tế. Cơ cấu ngành phần nào thể hiện trình độ phân công lao động xã hội nói
chung và phân công lao động trong từng hộ nói riêng. Đồng thời thể hiện trình độ
chung của lực lượng sản xuất.


17

1.3.2. Các chỉ tiêu đo lường phát triển kinh tế hộ
- Trong nhiều năm qua, khu vực kinh tế hộ vẫn có quy mô sản xuất, kinh

doanh nhỏ, công nghệ thiếu hiện đại, chất lượng sản phẩm chưa cao nhưng lại đối
mặt trước nhiều thách thức khó khăn về vốn, lao động, mặt bằng… đặc biệt là trong
giai đoạn hiện nay khi nền kinh tế thế giới, khu vực và trong nước có nhiều biến
động, sức mua giảm làm cho một số hộ sản xuất kinh doanh có nguy cơ phá sản.
- Hiệu quả sản xuất của hộ ngày càng nâng cao do biết áp dụng tiến bộ khoa
học kỹ thuật vào sản xuất, giảm ngày công, thu nhập tăng, đời sống gia đình được
cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, để có sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế trong thời
kỳ hội nhập thì còn hạn chế do phương thức sản xuất kinh doanh còn manh mún,
nhỏ lẻ.
- Một số chỉ tiêu đo lường phát triển kinh tế hộ:
Nhóm chỉ tiêu về chủ hộ: Trình độ của hộ, thể hiện số lao động được đào tạo
cả việc đào tạo có chứng chỉ và không có chứng chỉ (thông qua việc học nghề và
truyền nghề trực tiếp từ các hộ và qua tập huấn ngắn hạn)...
Nhóm chỉ tiêu phản ánh điều kiện sản xuất kinh doanh của hộ: Đất đai bình
quân/hộ, đất đai bình quân/khẩu, đất đai bình quân/lao động...
Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất của hộ: Sản lượng hàng hóa, giá trị sản
xuất, giá trị sản lượng hàng hóa, doanh thu, cơ cấu kinh tế, tỷ trọng giá trị sản xuất...
Nhóm chỉ tiêu phản ánh thu nhập của hộ: Tổng thu nhập của hộ, tích lũy của
hộ, thu nhập bình quân đầu người...
1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ.
Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của kinh tế hộ như điều
kiện tự nhiên, khí hậu, đất đai, trình độ phát triển của nền kinh tế các chính sách vĩ
mô của nhà nước... mà chúng ta có thể phân tích ứng với mỗi tiêu chí phát triển của
kinh tế hộ. Tuy nhiên, ở đây chúng ta chỉ đề cập đến một số nhân tố chủ yếu ảnh
hưởng tới việc chuyển kinh tế hộ từ tự cấp tự túc, sản suất nhỏ lên sản xuất hàng
hoá mà kinh tế hộ cần vươn tới trên con đường phát triển của mình.


18

1.4.1. Nhóm những nhân tố khách quan.
- Nhân tố về chính sách: Có sự tác động tích cực và phù hợp trong các chính
sách của Nhà nước. Đây là nhân tố thực sự quan trọng đối với việc phát triển kinh tế
hộ. Mỗi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đưa ra đều nhằm tác động
tới một mặt nào đó của đời sống xã hội. Và chính sách đối với việc phát triển kinh
tế hộ cũng nhằm đạt được mục tiêu nào đó mà Nhà nước đề ra. Các chủ trương,
chính sách của Nhà nước có thể thúc đẩy kinh tế hộ phát triển mạnh mẽ nhưng cũng
có thể kìm hãm sự phát triển của nó. Các chính sách quan trọng như: Chính sách về
đất đai, chính sách về thị trường, chính sách về vốn, chính sách về đầu tư...
Đảng, Nhà nước luôn có những chủ trương, chính sách nhất quán khuyến
khích kinh tế hộ phát triển. Điều này đã được Đảng ta tiếp tục khẳng định tại Nghị
quyết Đại hội XI, XII của Đảng. Đây là nền tảng cơ bản cho kinh tế hộ phát triển.
Đối với huyện Lý Nhân: Để đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ huyện đã đưa một
số giải pháp như: Quy hoạch vùng sản xuất; Đẩy mạnh thực hiện chủ trương tích tụ
ruộng đất; Tạo điều kiện cho các hộ có điều kiện thuê đất, nhận đất góp của các hộ
để thực hiện mô hình HTX kiểu mới và các tổ hợp tác.
- Cơ sở hạ tầng: Là một nhân tố quan trọng trong sự phát triển của kinh tế hộ.
Quá trình từ sản xuất, tiêu thụ, trao đổi, chuyển đổi các sản phẩm của kinh tế hộ có
được diễn ra bình thường, suôn sẻ, thuận lợi hay không phần lớn phụ thuộc vào hệ
thống cơ sở hạ tầng này. Cơ sở hạ tầng cũng có ảnh hưởng rất lớn đến giá thành các
sản phẩm của hộ. Do đó, để đảm bảo lưu thông thuận lợi huyện đã kêu gọi các nhà
đầu tư vào xây dựng, sửa chữa các tuyến đường huyện, xã và đến tận thôn, xóm tạo
điều kiện cho việc lưu thông hàng hóa.
- Sự hình thành các vùng sản xuất chuyên môn hoá và quá trình hợp tác liên
doanh, liên kết: Hình thành các vùng sản xuất chuyên môn hóa thực sự là điều cần
thiết trong quá trình phát triển từ hộ tự cấp tự túc lên hộ sản xuất hàng hoá. Hình
thành các vùng chuyên môn hoá sẽ đem lại nhiều thuận lợi cho các hộ, giúp thúc
đẩy phát triển sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, tập trung đồng nhất thị trường đầu vào,
đầu ra... Tuy nhiên sự hình thành các vùng sản xuất chuyên môn hoá hoàn toàn phải