Mối quan hệ liên kết kinh tế giữa nông dân và nhà nước thực trạng và giải pháp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng

Mối quan hệ liên kết kinh tế
giữa nơng dân và nhà nước

Thực trạng và giải pháp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng
? Đồn Thị Ngọc Hà - Nguyễn Thế Anh Tuấn
*

Đặt vấn đề
Đối với đời sống kinh tế - xã hội của Việt Nam, nơng
nghiệp là ngành kinh tế truyền thống, gắn với tập tục
lâu đời của người dân nơng thơn. Với q trình cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày càng lan rộng trên cả
nước, khu vực kinh tế nơng nghiệp cũng là một trong
những khu vực nhận được nhiều sự quan tâm, ưu đãi.
Tuy vậy, phần lớn hoạt động sản xuất nơng nghiệp
lại phát triển theo hướng tự cung tự cấp với quy mơ
nhỏ lẻ, chưa có sự liên kết và hỗ trợ mang tính quy củ.
Xuất phát từ thực tế trên, nhiều giải pháp đã được
đưa ra, từ khuyến khích áp dụng cơ giới hóa, cơng
nghệ sinh học đến dồn điền đổi thửa, tăng năng
suất, tăng thu nhập. Tuy nhiên các giải pháp trên vẫn
chưa giải quyết tận gốc vấn đề cấp bách hiện nay là
tính quy củ trong hoạt động sản xuất nơng nghiệp,
đưa người nơng dân trở thành cơng nhân trên đồng
ruộng.
Mặt khác, cùng với q trình chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, nơng nghiệp cũng lộ ra những điểm giới
hạn so với các khu vực kinh tế khác: Chịu ảnh hưởng
nhiều từ điều kiện ngoại cảnh, khó tăng năng suất,

chất lượng; Là ngành đạt được hiệu quả dựa trên quy
mơ nhưng nguồn lực lại khá phân tán, khó áp dụng
cơng nghệ; Tỷ suất thu nhập thấp khơng ổn định khó
kích thích đầu tư, thu hút lao động có trình độ cao.
Với chức năng điều tiết các mối quan hệ kinh tế
- xã hội, đòi hỏi Nhà nước cần phải là chủ thể tiên
phong trong các vấn đề trên. Tuy nhiên nếu chỉ sử
dụng nguồn lực có hạn của Nhà nước mà giải quyết
vấn đề đi vào tận nếp sống của người nơng dân là việc
bất khả thi. Khẩu hiệu được nêu cao trong tình huống
này phải là “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, xây
*
*

**

dựng các chuỗi liên kết giữa hộ nơng dân và các chủ
thể khác trong nền kinh tế, lấy kích phá tiềm lực của
người nơng dân làm gốc, chính sách hỗ trợ của Nhà
nước, nhà khoa học làm chất tăng trưởng, cùng với
cơng chăm sóc của chủ thể gắn với thị trường - doanh
nghiệp tạo nên chỉnh thể hồn chỉnh, cho ra những
quả ngọt đối với nền kinh tế. Theo đó, Nhà nước cần
thể hiện vai trò tích cực tổng hợp qua các chính sách
điều hòa lợi ích của các bên tham gia trong chuỗi giá
trị nơng sản; xây dựng quy hoạch vùng ngun liệu
ổn định cho q trình sản xuất; hỗ trợ hộ nơng dân
thơng qua tun truyền, phổ biến các kinh nghiệm
thành cơng và cung cấp dịch vụ tư vấn, đào tạo kỹ
thuật về nâng cao chất lượng, hình thức và an tồn

thực phẩm, giúp nơng dân tiếp cận các chương trình
vay vốn có hiệu quả; tạo ra mơi trường liên kết thơng
thống, gắn kết các chủ thể khác với nhau nhằm tối
ưu hóa lợi ích của tất cả các bên tham gia trong chuỗi
liên kết, là chất keo xúc tác giúp các chủ thể liên kết
chặt chẽ hơn.
Thực trạng và những tồn tại trong liên kết nơng
dân và nhà nước trên địa bàn thành phố Đà Nẵng
Thực trạng liên kết nơng dân và nhà nước hiện
nay
Khơng phải là một địa phương thuần nơng
nghiệp, ngược lại còn là một đơ thị với tốc độ phát
triển nhanh chóng, Đà Nẵng có nhiều tiềm năng để
đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực kinh tế phi nơng
nghiệp, hướng đến là thành phố động lực của dải
dun hải miền Trung về thương mại - dịch vụ. Tuy
vậy, với chủ trương phát triển một thành phố mơi
trường, gắn phát triển kinh tế với yếu tố bền vững,
ban lãnh đạo thành phố Đà Nẵng trong suốt thời gian

ThS., Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng.
Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng.

Phát triển

Kinh tế - Xã hội
Đà Nẵng

23

Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng

qua vẫn ln giành những mối quan tâm ưu ái đối với
hoạt động sản xuất nơng nghiệp trên địa bàn thành
phố, hướng tới một nền nơng nghiệp cơng nghệ cao,
hiện đại, giá trị gia tăng lớn, đạt u cầu về hiệu quả chất lượng - an tồn, theo hướng phục vụ cho đơ thị,
du lịch, khu cơng nghiệp và gắn với các ngành nghề
khác.
Trên cơ sở các chính sách khuyến khích, hỗ trợ
phát triển sản xuất nơng nghiệp cũng như khuyến
khích các hình thức liên kết, hợp tác trong sản xuất
nơng nghiệp của thành phố nói riêng, cùng với việc
triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách chung
từ Trung ương đã mang lại những ảnh hưởng nhất
định đến sản xuất nơng nghiệp thành phố Đà Nẵng
như:
- Hình thành và phát triển được 35 hợp tác xã nơng
nghiệp với tổng số vốn kinh doanh gần 35 tỷ đồng
và tổng số lao động là 32.329 người, góp phần thực
hiện các chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng
vật ni, tiếp thu và ứng dụng khoa học kỹ thuật mới
vào sản xuất nơng nghiệp, điển hình như tổ chức đào
tạo các lớp dạy nghề hoa, cây cảnh, sản xuất chế biến
nấm ăn với tổng nguồn vốn là 1,08 tỷ đồng với 11.340
lượt nơng dân, cho th gần 105 ha diện tích đất tại
các quận trung tâm Hải Châu, Thanh Khê, Cẩm Lệ cho
các hợp tác xã làm mặt bằng sản xuất, kinh doanh,
giải quyết việc làm cho hơn 1000 lao động trên địa
bàn thành phố.1

- Cho vay và hỗ trợ cho vay ưu đãi đối với hộ nơng
dân thơng qua các chính sách bảo lãnh cho hộ nơng
dân vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách Xã hội
Chi nhánh Đà Nẵng với tổng dư nợ đến năm 2012 là
165,15 tỷ đồng; từ nguồn Ngân hàng Nơng nghiệp và
Phát triển Nơng thơn 75,285 tỷ đồng; từ Quỹ Hỗ trợ
nơng dân 12,518 tỷ đồng.2
- Góp phần hỗ trợ hộ nơng dân trên địa bàn hình
thành một số vùng sản xuất tập trung, phát triển các
vùng ngun liệu cho cơng nghiệp chế biến nơng,
lâm, thủy sản như vùng sản xuất lúa giống Hòa Tiến,
vùng sản xuất rau Túy Loan, Cẩm Nê, vùng ni cá
Khương Mỹ… với cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất
nơng nghiệp được đầu tư tương đối đồng bộ, đã
mang lại những thuận lợi đáng kể cho hoạt động sản
xuất nơng nghiệp về cơng tác tưới tiêu, vận chuyển
vật tư, vật liệu và tiêu thụ sản phẩm.
Ở góc độ hộ nơng dân, theo kết quả khảo sát3 của
Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng
về đánh giá mức độ hài lòng và quan tâm của hộ
nơng dân đến các chính sách nơng nghiệp trên địa
bàn thành phố đã cho thấy các hình thức miễn giảm

24

Phát triển

Kinh tế - Xã hội
Đà Nẵng

thuế đất nơng nghiệp, cho vay vốn ưu đãi, hỗ trợ thủy
lợi phí và chuyển giao cơng nghệ thơng qua các lớp
tập huấn, trình diễn mơ hình đầu bờ được người nơng
dân đánh giá cao, mang lại hiệu quả trong q trình
sản xuất của họ. Hỗ trợ dưới hình thức cải thiện và
nâng cấp hệ thống giao thơng nơng thơn cũng được
người dân quan tâm tuy nhiên một số ngun nhân
liên quan đến cơng tác quy hoạch và triển khai khiến
chính sách này khơng phát huy được nhiều hiệu quả
đối với hoạt động sản xuất nơng nghiệp thành phố.
Nhìn chung, những cơ chế, chính sách này bước
đầu làm thay đổi bộ mặt nơng nghiệp của thành phố
trên tất cả các lĩnh vực, hạ tầng kinh tế - xã hợi được
xây mới và nâng cấp, đời sống vật chất cũng như tinh
thần của người dân ngày càng được cải thiện, tỷ lệ
hộ nghèo giảm dần, cơ cấu kinh tế nơng thơn được
chuyển dịch theo hướng tích cực, trong đó, tập trung
gia tăng phát triển hàm lượng về giá trị của sản phẩm
và đổi mới các hình thức tổ chức sản xuất.
Những vấn đề tồn tại
Bên cạnh những kết quả đạt được thì vẫn tồn
đọng những mặt hạn chế như chính quyền địa
phương ít quan tâm đến việc phát triển thị trường
tiêu thụ thơng qua chính sách phát triển thị trường
tiêu thụ; vai trò của nhà nước còn hạn chế trong việc
điều phối và khuyến khích các chủ thể khác tham gia,
những thơng tin về chính sách, thị trường chưa được
cập nhật chiếm tỷ trọng khá lớn trong nhu cầu của
hộ nơng dân.
- Vai trò của nhà nước chưa thể hiện rõ trong việc

điều phối và khuyến khích các chủ thể khác tham gia
trong q trình liên kết (doanh nghiệp, nhà khoa học,
trung tâm nghiên cứu).
- Các chính sách hỗ trợ của chính quyền thành
phố được đánh giá có chủ trương đúng đắn, tuy
nhiên q trình triển khai nhiều khi chưa minh bạch,
chưa làm tốt vai trò khâu tun truyền, khiến hộ nơng
dân khó tiếp cận.


Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng

- Về phía hộ nơng dân vẫn còn rất bị động trong
việc tiêu thụ nguồn nơng sản, phần lớn thơng qua
các đầu mối thu gom hoặc bán trực tiếp ở chợ, chưa
tin tưởng và phát huy vai trò của các hợp tác xã trong
vai trò trung gian liên kết.
- Quy mơ sản xuất hiện tại của hộ nơng dân nhìn
chung vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún khiến cho nhu cầu
phát triển liên kết kinh tế chưa cao, hướng đến mục
tiêu trung và dài hạn thay vì tập trung cho ngắn hạn
như hiện nay.
Đề xuất nội dung liên kết giữa nhà nước và hộ
nơng dân trên thành phố Đà Nẵng
Trên cơ sở thực trạng mối liên kết giữa nơng dân
và Nhà nước trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, để
khắc phục những tồn tại và phát huy tối đa hiệu quả
mối liên kết trong tương lai đòi hỏi phía Nhà nước và
hộ nơng dân phải cam kết chủ động thực hiện tốt các
nội dung:

Về phía người nơng dân
Chủ động đóng góp, phản hồi ý kiến về các chính
sách nơng nghiệp thực thi trên thành phố, từ đó nêu
lên hướng đổi mới, kiến nghị điều chỉnh các chính
sách nơng nghiệp sát thực hơn thơng qua các kênh
thơng tin từ hội nơng dân các cấp, các chương trình
nghiên cứu giải pháp phát triển nơng nghiệp thành
phố. Đồng thời, người nơng dân cũng cần phải phối
hợp các cán bộ khuyến nơng, cán bộ nghiên cứu triển
khai các mơ hình trên đồng ruộng và tn thủ các
quy định về sản xuất an tồn.

nghệ sinh học, từng bước hình thành và phát triển
khu nơng nghiệp ứng dụng cơng nghệ cao. Bên
cạnh đó, ban hành các chính sách hỗ trợ tạo lập mơi
trường thuận lợi cho người nơng dân và các chủ thể
khác tham gia liên kết cũng như hình thành các đầu
mối thu thập thơng tin phản hồi từ phía người nơng
dân tại Sở Nơng nghiệp và Phát triển Nơng thơn để
kịp thời giải quyết những vướng mắc trong q trình
thực thi.
Để các nội dung trên được thực hiện một cách
hiệu quả đòi hỏi các chính sách hỗ trợ của nhà nước
phải đảm bảo được nỗ lực tự vươn lên của bản thân
người nơng dân, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam
tham gia WTO như hiện nay. Đồng thời cần thiết
chuyển đổi suy nghĩ của người nơng dân về quan
niệm hoạt động sản xuất chỉ là nghề sống qua ngày
sang phát triển kinh tế làm giàu thơng qua các hình
mẫu thực tiễn từ chính địa phương.

Tóm lại, vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước
đối với hoạt động phát triển nơng nghiệp trên địa
bàn thành phố Đà Nẵng thời gian qua đã thể hiện khá
tốt, nhận được đánh giá cao từ các hộ nơng dân trên
địa bàn. Tuy nhiên, mối liên kết này vẫn còn nhiều vấn
đề vướng mắc cần khắc phục. Thiết nghĩ, với những
đề xuất trong nội dung liên kết giữa nhà nước và
nơng dân trong chuỗi liên kết sẽ góp phần phát triển
ngành nơng nghiệp, nâng cao giá trị nơng sản, nâng
cao tỷ lệ đóng góp cho q trình phát triển của thành
phố Đà Nẵng.
Đ.T.N.H. - N.T.A.T.

Về phía nhà nước
- Trước hết cần phải hình thành khung pháp lý
làm cơ sở cho các hợp đồng ký kết giữa hộ nơng dân
với các chủ thể khác, nhằm giải quyết các tranh chấp
phát sinh một cách hiệu quả. Đồng thời tun truyền,
đào tạo và hướng dẫn nơng dân và các chủ thể khác
về các vấn đề mang tính pháp lý trong q trình ký
kết.
- Kết hợp với chương trình quốc gia về nơng thơn
mới, phát triển hạ tầng nơng thơn và nâng cao dân trí
cho người nơng dân.
- Tạo điều kiện cho các hộ nơng dân tiếp cận với
vốn vay tín dụng, thơng qua việc phát huy vai trò của
các quỹ tín dụng nhân dân, phát triển các quỹ thuộc
hộ nơng dân, đẩy nhanh q trình cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất cho các hộ nơng dân nhằm
tạo điều kiện thuận lợi cho người nơng dân khi vay

vốn.
- Hỗ trợ, tạo điều kiện phát triển Trung tâm cơng

CHÚ THÍCH
Hội Nơng dân thành phố Đà Nẵng, Báo cáo Tổng kết
cơng tác Hội và phong trào nơng dân năm 2012, phương
hướng, nhiệm vụ năm 2013.
1

Hội Nơng dân thành phố Đà Nẵng, Báo cáo Tổng kết
cơng tác Hội và phong trào nơng dân năm 2012, phương
hướng, nhiệm vụ năm 2013.
2

Khảo sát 1.300 phiếu trên địa bàn thành phố Đà Nẵng:
Miễn giảm thuế đất nơng nghiệp (58,8%), giao hoặc cho
th đất sản xuất (19,8%), vay vốn ưu đãi (22%), hỗ trợ thủy
lợi phí (48,1%). Hệ thống giao thơng nơng thơn (73,3%
đánh giá tốt trở lên), hệ thống thủy lợi (73,7% đánh giá tốt
trở lên), hệ thống chiếu sáng (67,3% đánh giá tốt trở lên).
3

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng.
2012. Đề tài khoa học cơng nghệ cấp thành phố: “Phát triển
liên kết kinh tế giữa nơng dân với các chủ thể khác ở thành
phố Đà Nẵng”. Đà Nẵng.
1

Phát triển

Kinh tế - Xã hội
Đà Nẵng

25