Quản lý hoạt động dạy học tại trường trung học cơ sở cự thắng, huyện thanh sơn, tỉnh phú thọ theo hướng tiếp cận văn hóa tổ chức

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN HỒNG THANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI TRƢỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ CỰ THẮNG, HUYỆN THANH SƠN,
TỈNH PHÚ THỌ THEO TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN HỒNG THANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI TRƢỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ CỰ THẮNG, HUYỆN THANH SƠN,
TỈNH PHÚ THỌ THEO TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thanh Lý

HÀ NỘI – 2019

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập và quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được
sự chỉ bảo tận tình, chân thành từ phía các giảng viên của Trường Đại học Giáo dục
- ĐHQGHN. Tác giả xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo Khoa Quản lý Giáo
dục cũng như xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Thanh Lý
đã hướng dẫn tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn theo đúng tiến độ, luôn tạo
điều kiện thuận lợi cho việc học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo UBND huyện Thanh
Sơn, các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ, các
đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thanh Sơn, các
đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trường THCS Cự Thắng cùng bạn bè,
người thân đã giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn.
Tuy nhiên, mặc dù tác giả đã rất cố gắng, xong luận văn không thể tránh khỏi
những thiếu sót nên tác giả kính mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các nhà
khoa học để hoàn thiện luận văn được được tốt hơn./.
Trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 18 tháng 6 năm 2019
TÁC GIẢ

Nguyễn Hồng Thanh

i


MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................... i
MỤC LỤC ................................................................................................................................ ii

DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT .................................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ........................................................................................ vii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................................ 3
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu......................................................................................... 3
4. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................................... 3
5. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................................... 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................................ 3
7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 4
8. Phương pháp nghiên cứu và thu thập thông tin .................................................................. 4
9. Cấu trúc luận văn................................................................................................................... 4
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .............. 5
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..............................................................................5

1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ................................... 5
1.1.2. Những nghiên cứu về văn hóa tổ chức, văn hóa nhà trường .................. 8
1.1.3. Những nghiên cứu về quản lý nhà trường theo tiếp cận văn hóa tổ chức .. 10
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .........................................................................11

1.2.1. Quản lý hoạt động dạy học ................................................................... 11
1.2.2. Văn hóa tổ chức và văn hóa tổ chức ở nhà trường trung học cơ sở .... 14
1.3. Các giá trị cốt lõi của văn hóa nhà trường THCS ..............................................16
1.4. Trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân ...............................17

1.4.1. Mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ của giáo dục trung học cơ sở ............. 17
1.4.2. Đặc điểm của học sinh trung học cơ sở ................................................ 18
1.4.3. Những yêu cầu đổi mới hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở
hiện nay ........................................................................................................... 20

ii


1.5. Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức ở trường
trung học cơ sở ..........................................................................................................22

1.5.1. Bản chất của quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức.... 22
1.5.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS theo tiếp cận
văn hóa tổ chức ............................................................................................... 23
1.6. Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động dạy học ở nhà trường trung học
cơ sở hiện nay............................................................................................................31

1.6.1. Điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương ............................................ 31
1.6.2. Chế độ, chính sách của nhà nước về giáo dục THCS ........................... 31
1.6.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ..................................... 31
1.6.4. Trình độ, năng lực, phẩm chất của GV ................................................. 32
1.6.5. Phẩm chất và năng lực của HS ............................................................. 32
1.6.6. Trình độ, năng lực, phẩm chất của người cán bộ quản lý .................... 32
1.6.7. Gia đình và xã hội ................................................................................. 33
Tiểu kết chương 1 .................................................................................................................... 34
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI
TRƢỜNG THCS CỰ THẮNG, HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ
THEO TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC ...................................................................... 36
2.1. Vài nét về đặc điểm kinh tế, văn hóa và xã hội ở huyện Thanh Sơn,
tỉnh Phú Thọ ..............................................................................................................36

2.1.1. Đặc điểm kinh tế, văn hóa và xã hội ..................................................... 36
2.1.2. Tình hình Giáo dục và Đào tạo............................................................. 37
2.2. Khái quát về trường THCS Cự Thắng ...............................................................39

2.2.1. Đặc điểm tình hình nhà trường ............................................................. 39
2.2.2. Đặc điểm tình hình đội ngũ cán bộ quản lý, GV, nhân viên ................. 39
2.2.3. Chất lượng giáo dục học sinh của nhà trường ..................................... 39
2.2.4. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học............................................................. 40
2.3. Tổ chức hoạt động khảo sát ...............................................................................41

2.3.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 41
2.3.2. Nội dung khảo sát.................................................................................. 41
iii


2.3.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 42
2.3.4. Phương pháp khảo sát........................................................................... 42
2.3.5. Thời gian khảo sát. ................................................................................ 43
2.4. Thực trạng hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng huyện Thanh Sơn,
tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức. .............................................................43

2.4.1. Thực trạng việc thực hiện nội dung, chương trình giảng dạy của GV ... 43
2.4.2. Thực trạng việc chuẩn bị bài của giáo viên .......................................... 44
2.4.3. Thực trạng việc đổi mới PPDH giờ lên lớp của GV theo hướng tiếp cận
tổ chức. ............................................................................................................. 45
2.4.5. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS .......... 49
2.4.6. Thực trạng hoạt động học của HS ........................................................ 50
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng
huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức................................52

2.5.1. Thực trạng nhận thức của các thành viên trong nhà trường về
văn hóa nhà trường ......................................................................................... 52
2.5.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức.. 54
2.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác hoạt động dạy học tại trường THCS

Cự Thắng huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức. .............73
2.7. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS
Cự Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức .............76

2.7.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 76
2.7.2. Tồn tại và nguyên nhân. ........................................................................ 77
Kết luận chương 2 ................................................................................................................... 80
CHƢƠNG 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI
TRƢỜNG THCS CỰ THẮNG HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ
THEO TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC ...................................................................... 81
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ......................................................................81

3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu .......................................................................... 81
3.1.2. Tuân thủ các tiêu chuẩn ........................................................................ 81
3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống ....................................................... 81
iv


3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 81
3.2. Nội dung các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cự Thắng
huyện Thanh Sơn theo tiếp cận văn hóa tổ chức.......................................................82

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, GV về tầm quan trọng
của hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức. ................................... 82
3.2.2. Bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho Hiệu trưởng. ..................... 84
3.2.3. Tổ chức xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức. ... 86
3.2.4. Xây dựng nền nếp dạy học của GV và học tập của HS theo tiếp cận
văn hóa tổ chức. .............................................................................................. 89
3.2.5. Chỉ đạo GV tích cực thực hiện đổi mới phương pháp, kiểm tra,
đánh giá các hoạt động dạy học của GV theo tiếp cận văn hóa tổ chức........ 91

3.2.6. Xây dựng môi trường dạy học tự giác, dân chủ, hợp tác và an toàn,
tạo không khí phấn khởi, động lực cho GV trong dạy học theo tiếp cận
văn hóa tổ chức ............................................................................................... 94
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................................................................... 97
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp ..................................99

3.4.1. Mô tả cách thức khảo nghiệm ............................................................... 99
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm............................................................................. 99
Tiểu kết chương 3 .................................................................................................................. 105
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................. 106
1. Kết luận .............................................................................................................................. 106
2. Khuyến nghị....................................................................................................................... 108
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 110
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Chữ nguyên nghĩa

Chữ viết tắt
BGH

Ban giám hiệu

CBQL

Cán bộ quản lý

CSVC

Cơ sở vật chất

CNTT

Công nghệ thông tin

GD-ĐT

Giáo dục đào tạo

GV

Giáo viên

HĐDH

Hoạt động dạy học

HĐND

Hội đồng nhân dân

HS

Học sinh

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

PPCT

Phân phối chương trình

PPDH

Phương pháp dạy học

PHHS

Phụ huynh học sinh

QL

Quản lý

TBDH

Thiết bị dạy học

THPT

Trung học phổ thông

TCM

Tổ chuyên môn

TTCM

Tổ trưởng chuyên môn

THCS

Trung học cơ sở

UBND

Ủy ban nhân dân

ƯDCNTT

Ứng dụng công nghệ thông tin

VHTC

Văn hóa tổ chức

vi


DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 2.1. Mức độ thực hiện nội dung chương trình giảng dạy của GV ......... 43
Bảng 2.2. Mức độ thực hiện việc chuẩn bị bài của GV .................................. 43
Bảng 2.3. Mức độ thực hiện việc lên lớp của GV ........................................... 45

Bảng 2.4. Mức độ thực hiện việc bồi dưỡng đội ngũ ...................................... 47
Bảng 2.5. Mức độ thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của HS ........................................................................................... 49
Bảng 2.6. Mức độ thực hiện hoạt động chuẩn bị bài của HS ......................... 50
Bảng 2.7. Mức độ thực hiện nề nếp, thái độ học tập của HS ......................... 51
Bảng 2.8.Thực trạng nhận thức về tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi
của nhà trường ............................................................................. 53
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình,
kế hoạch dạy học của giáo viên ................................................... 55
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên .............. 57
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị bài giảng của GV.................... 58
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý nề nếp dạy học .............................................. 59
Bảng 2.13. Thực trạng quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ...... 61
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý tổ chức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ............ 62
Bảng 2.15. Mức độ thực hiện quản lý nề nếp, động cơ, thái độ học tập
của HS .......................................................................................... 64
Bảng 2.16. Mức độ thực hiện quản lý hoạt động học tập, vui chơi, giải trí ... 65
Bảng 2.17. Mức độ thực hiện quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá
kết quả học tập của HS ................................................................ 66
Bảng 2.18. Mức độ thực hiện phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà
trường nhằm QLHĐ học tập của HS ........................................... 67
Bảng 2.19. Mức độ thực hiện quản lý cơ sở vật chất trang thiết bị
phục vụ dạy học............................................................................ 69

vii


Bảng 2.20. Thực trạng quản lý môi trường văn hóa sư phạm trong hoạt động
dạy học ở nhà trường ................................................................... 70
Bảng 2.21. Thực trạng quản lý các hoạt động giảng dạy có ý nghĩa truyền

thống của nhà trường ................................................................... 71
Bảng 2.22. Thực trạng thể hiện năng lực, trình độ và nhân cách của người
hiệu trưởng trong quản lý hoạt đông dạy học theo tiếp cận văn
hóa tổ chức ................................................................................... 72
Bảng 2.23. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học Trường
THCS Cự Thắng huyện Thanh Sơn .............................................. 74
Bảng 3.1: Kết quả thăm dò tính cần thiết của các biện pháp ......................... 99
Bảng 3.2: Kết quả thăm dò tính khả thi của các biện pháp .......................... 102
Biểu đồ 2.1. Thể hiện mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến hoạt động hoạt
động dạy học trường THCS Cự Thắng huyện Thanh Sơn theo
tiếp cận tổ chức ............................................................................ 75
Sơ đồ 2.2. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất…………………………………..98

Biểu đồ 3.1: Kết quả thăm dò về tính cần thiết, tính khả thi của các
biện pháp .................................................................................... 104

viii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế giới bước vào thế kỷ XXI đang đứng trước xu thế của thời đại: Hội nhập,
hợp tác, toàn cầu hóa trên tất cả các lĩnh vực để cùng phát triển. Tri thức, tài năng
và nguồn lực con người là con đường để đổi mới và phát triển. Vấn đề đặt ra cho tất
cả các quốc gia trên thế giới những thời cơ và thách thức lớn đối với bản lĩnh và
trình độ của mỗi dân tộc.
Xã hội tương lai là xã hội thông tin, xã hội học tập mà Việt Nam đang phải
hướng tới, ở đó mỗi cá nhân phải luôn nỗ lực học tập để có được những phẩm chất,
năng lực mới xứng đáng với vị trí trung tâm của sự phát triển. Và Giáo dục và Đào
tạo đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp cách mạng Đảng, Nhà nước ta.

Nghị quyết 29-NQ TW, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh: “Đối với giáo dục phổ
thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công
dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức,
lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào
thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”.
Trong mỗi nhà trường hoạt động giáo dục chính là hoạt động dạy của giáo
viên và hoạt động học của học sinh vì hoạt động dạy học giữ vị trí trung tâm của
nhà trường, nó chiếm gần như hầu hết thời gian và khối lượng công việc của cán bộ,
giáo viên, nhân viên trong trường. Qua các hoạt động này để thực hiện mục tiêu
giáo dục của nhà trường, đồng thời nó được qui định bởi đặc thù lao động sư phạm
của người GV. Vì vậy, nó cũng qui định tính đặc thù của hoạt động quản lý nhà
trường nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng.
Chủ trương đổi mới hoạt động quản lý là việc làm mang tính quyết định trong
đổi mới giáo dục hiện nay. Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của BCH Trung
ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “Đổi
mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất, tăng
quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản
lý chất lượng”. Nền tảng của tất cả những thành công ở đây là văn hóa nhà trường.

1


Các nhà nghiên cứu về giáo dục trên thế giới đều cho rằng: trường học muốn phát
triển bền vững cần có một môi trường văn hóa mà ở môi trường đó khuyến khích tất
cả mọi người làm việc, học tập, cống hiến, sức lực và trí tuệ của bản thân cho nhà
trường. Hay để đạt được sứ mệnh, tầm nhìn, giá trị và các mục tiêu của nhà trường
một cách dễ dàng thì nhà trường đó cần có một nền văn hóa tổ chức. Vì vậy có thể
nói văn hóa tổ chức của nhà trường cần được định hướng để thực sự phát huy ảnh

hưởng tích cực của nó trong các hoạt động và đến mọi thành viên trong nhà trường.
Trong giai đoạn đổi mới với mục tiêu đến năm 2020 nước ta về cơ bản là một
nước công nghiệp. Nền giáo dục cần phải phát triển hơn nữa để đóng vai trò chủ
yếu trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đặt nền tảng
cho sự đổi mới và phát triển khoa học công nghệ của đất nước đồng thời có tác
động mạnh mẽ đến sự phát triển quốc gia. Nghị quyết 29 của BCH Trung ương
Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030: "Tạo chuyển biến căn
bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn
công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân...”.
Trong bối cảnh đó, trong những năm qua trường THCS Cự Thắng được sự quan
tâm của Đảng ủy, HĐND, UBND, hội PHHS và đông đảo các em HS qua các thế hệ
ở tại xã Cự Thắng nên CSVC của nhà trường từng bước được khang trang, xanh,
sạch, đẹp, hiện đại. Năm 2014 nhà trường vinh dự được công nhận trường THCS đạt
chuẩn Quốc gia giai đoạn 2010-2015. Năm 2015 trường được đánh giá ngoài đạt mức
độ 3. Năm 2019 trường được công nhận lại trường duy trì đạt chuẩn Quốc gia.
Tuy nhiên, công tác quản lý dạy học các trường trung học cơ sở ở huyện
Thanh Sơn, trong đó có trường THCS Cự Thắng vẫn còn có những vấn đề bất cập,
các biện pháp quản lý chưa được khoa học, đồng bộ, còn nhiều lúng túng, chưa đáp
ứng được với sự phát triển chung, cần phải trao đổi, bổ sung, rút kinh nghiệm...
Từ những lý do nêu trên với vị trí là cán bộ quản lí trường THCS Cự Thắng tác
giả lựa chọn đề tài nghiên cứu về: “Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ
sở Cự Thắng huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức” với
mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lí hoạt động dạy học theo tiếp
cận văn hóa tổ chức của HS trường THCS Cự Thắng trong giai đoạn hiện nay.

2


2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận cũng như phân tích, đánh giá thực trạng hoạt

động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cự Thắng, huyện
Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức, từ đó đề xuất biện pháp
quản lý hoạt động dạy học nhằm thực hiện tốt tại trường THCS Cự Thắng huyện
Thanh Sơn, Phú Thọ.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự
Thắng.
* Đối tƣợng nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự
Thắng, huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
4. Câu hỏi nghiên cứu
Việc quản lý dạy và học ở trường THCS Cự Thắng huyện Thanh Sơn, tỉnh
Phú Thọ hiện nay như thế nào ?
Biện pháp quản lý hoạt động dạy học hiệu quả ở trường THCS Cự Thắng
huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức nhằm đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay ?
5. Giả thuyết nghiên cứu
Văn hóa nhà trường là một dạng của văn hóa tổ chức và là một trong những
tiêu chí để đánh giá hiệu quả nhà trường. Trong quá trình quản lý hoạt động dạy học
tại trường THCS Cự Thắng, nếu như CBQL thực hiện các giải pháp quản lý không
chỉ tuân thủ vào các qui định, các thủ tục hành chính mà còn biết dựa vào văn hóa
nhà trường, xem nó như mục tiêu để xây dựng nhà trường và là công cụ để quản lý
thì sẽ nâng cao được hiệu quả của nhà trường.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học
trường trung học cơ sở theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
Nghiên cứu thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động dạy học ở trường
THCS Cự Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ .

3

Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cự
Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt
động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức tại trường THCS Cự Thắng huyện
Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ.
Đối tượng khảo sát: Tập thể cán bộ, GV, nhân viên nhà trường; HS của nhà
trường thuộc các lớp, từ lớp 6 đến lớp 9.
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 năm 2017 đến tháng 6 năm 2019.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu và thu thập thông tin
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
+ Phương pháp phỏng vấn
+ Phương pháp xử lý số liệu
+ Phương pháp chuyên gia

9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục luận văn
được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ
chức tại trường trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng,
huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự
Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ chức.

4

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO TIẾP CẬN VĂN HÓA TỔ CHỨC TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1 . Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Ngày nay, xây dựng văn hóa nhà trường là việc làm quan trọng hơn bao giờ
hết bởi các quốc gia đều chú trọng. Cuộc cải cách giáo dục dựa trên chuẩn đang cố
gắng tổ chức lại nội dung, công tác giảng dạy và đánh giá. Song nếu không có một
nền văn hóa nhà trường để hỗ trợ cho những thay đổi cơ bản đó thì cuộc cải cách sẽ
khó có thể thành công. Trên thế giới, trong nước đã có một số công trình nghiên cứu
về quản lý nhà trường dưới tiếp cận văn hóa tổ chức (văn hóa nhà trường) nhưng
được thể hiện ở những khía cạnh khác nhau và làm cho các quan niệm về văn hóa
nhà trường phổ thông được hiểu hết sức phong phú.
1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học
Xã hội phát triển nhất là trong giai đoạn hiện nay với sự phát triển của nền
kinh tế tri thức và quá trình toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ thì giáo dục luôn được
quan tâm phát triển để đáp ứng nhu cầu nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài. Trong nhà trường hoạt động dạy học giữ vị trí trung tâm, quan
trọng nhất của một nhà trường bởi nó chiếm hầu hết thời gian, khối lượng công việc
của thầy và trò trong một năm học; nó làm nền tảng quan trọng để thực hiện thành
công mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường; đồng thời, nó quyết định kết quả
giáo dục của nhà trường.
Ở lĩnh vực giáo dục trong những năm qua các nhà nghiên cứu như Trần Kiểm,
Vũ Như Thành, Lê Minh Đức, Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo, Thái
Duy Tuyên, Trần Văn Kim, …đã làm sáng tỏ được một số khái niệm liên quan đến
giáo dục; trong đó có khái niệm về quản lý hoạt động dạy học và các khái niệm có
liên quan.
Các nhà nghiên cứu như: Nguyễn Ngọc Hợi, Phạm Minh Hùng, Thái Văn
Thành đã nêu lên những cơ sở lý luận và đưa ra các giải pháp về nâng cao chất
lượng của đội ngũ GV để nâng cao hiệu quả của quản lý hoạt động dạy học như: tổ

chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn; xây dựng quy chế thi đua, khen thưởng hợp

5


lý, xây dựng hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên môn để kích thích phong
trào thi đua dạy tốt, học tốt... Có thể thấy vấn đề nâng cao chất lượng hoạt động
giảng dạy của GV đã thật sự thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu
trong nước.
Tác giả Trần Kiểm trong quyển “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý
giáo dục” đã chỉ ra hoạt động quản lý nhà trường bao gồm: hoạt động dạy học, hoạt
động giáo dục, hoạt động xã hội, hoạt động văn thể, hoạt động lao động, hoạt động
ngoại khóa, hoạt động giáo dục hướng nghiệp…; quản lý nhiều đối tượng khác
nhau: quản lý giáo viên, học sinh, tài chính, thiết bị dạy học, cơ sở vật chất…; quản
lý nhiều khách thể khác nhau: quản lý thực hiện xã hội hóa giáo dục, điều tiết và
điều chỉnh ảnh hưởng từ bên ngoài nhà trường, phối hợp với Ban Đại diện cha mẹ
học sinh...[10
Tác giả Lê Huỳnh trong cuốn “Cẩm nang nghiệp vụ quản lý trường học” lại
chỉ ra vai trò vô cùng quan trọng của Đảng, Đoàn, Đội trong nâng cao chất lượng
học tập cho HS, cũng như trách nhiệm của Công đoàn cơ sở, các Hội đồng khác
trong nhà trường đối với nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ của GV ảnh
hưởng đến chất lượng dạy và học trong nhà trường.[9]
Trong luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục của Tác giả Tăng Thị
Kim Dung với đề tài “Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt
động dạy học ở các trường THCS trên địa bàn ven đô thành phố Cao Lãnh, tỉnh
Đồng Tháp”. Tác giả đã tiến hành nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt
động dạy học ở trường THCS, thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở một số
trường THCS trên địa bàn và đề xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất
lượng hoạt động dạy học ở các trường này. Các giải pháp được đề xuất tác giả tập
trung vào giải pháp về quản lý CSVC, các điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học, tăng

cường đầu tư, phát triển mạng lưới trường lớp, cung cấp TBDH, xây nhà công vụ
cho GV, hỗ trợ kinh phí đi lại cho GV...mà chưa đề cập nhiều đến các giải pháp xây
dựng môi trường dạy học tự giác, dân chủ, hợp tác và an toàn.
Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Minh Trí “Quản lý hoạt động dạy học ở
trường trung học cơ sở thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay”. Trong

6


luận văn đã nêu lên quan điểm để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tại các
trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau thì phải nâng cao hiệu
quả quản lý. Nếu 8 trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau thực
hiện tốt các giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy (gồm: nâng cao chất lượng đội
ngũ GV; cải tiến việc xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý đổi mới phương pháp
dạy học và kiểm tra đánh giá), quản lý hoạt động học tập của HS (gồm: tổ chức xây
dựng và thực hiện nội quy học tập; tăng cường bồi dưỡng HS giỏi, giúp đỡ HS yếu
kém và giảm tỉ lệ HS bỏ học; nâng cao ý thức trách nhiệm và tăng cường phối hợp
các lực lượng trong và ngoài nhà trường quản lý HS) và quản lý cơ sở vật chất và
thiết bị dạy học (gồm: tăng cường xây dựng cơ sở vật chất và cung cấp thiết bị dạy
học; nâng cao nhận thức của GV và HS đối với việc sử dụng thiết bị dạy học; kế
hoạch hóa trong sử dụng thiết bị dạy học; tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng CNTT
cho các trường) thì có thể nâng cao chất lượng dạy và học. [23]
Luận án tiến sĩ của tác giả Dương Trần Bình với tên đề tài “Quản lý hoạt động
dạy học ở trường tiểu học tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh đổi mới căn
bản và toàn diện giáo dục”. Tác giả đã xây dựng được khung lý thuyết về quản lý
hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo tiếp cận sư phạm tương tác trong bối cảnh
đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. Trong đó bao gồm: Xác định tiếp cận sư
phạm tương tác trong quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học; Xác định nội
dung quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo tiếp cận sư phạm tương tác
(Quản lý hoạt động dạy; Quản lý hoạt động học; Quản lý môi trường dạy học; Mối

quan hệ tương tác giữa ba thành tố cơ bản trên). Hệ thống hóa và hoàn thiện các
khái niệm liên quan như: khái niệm quản lý, hoạt động dạy học, quản lý hoạt động
dạy học. Nghiên cứu phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở
trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.
Đề xuất hệ thống biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại
TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục gồm: Biện pháp
chung và 3 nhóm biện pháp quản lý (nhóm biện pháp quản lý hoạt động dạy; nhóm
biện pháp quản lý hoạt động học; nhóm biện pháp quản lý môi trường dạy học)
Luận án đã cho thấy ý nghĩa, tầm quan trọng và sự cần thiết của quản lý hoạt động

7


dạy học ở các trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục. [1
Luận án tiến sĩ của tác giả Trần Trung Dũng với tên đề tài “Quản lý hoạt động
dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực HS” trong luận án này
tác giả đã làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận về hoạt động dạy học và quản lý
hoạt động dạy học ở trường THPT..., đưa ra được bức tranh đầy đủ, khách quan về
thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát
triển năng lực HS ở một số trường THPT khu vực Bắc Trung Bộ...[5]
Và thời gian qua nhiều hội thảo khoa học, hội nghị chuyên đề được tổ chức để
bàn về các giải pháp nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động dạy học. Qua đó các
tác giả đều đã làm rõ vai trò của người hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học
để nâng cao chất lượng dạy học. Trong đó đặc biệt quan tâm nhấn mạnh đến khả
năng tổ chức các hoạt động về chuyên môn như: bồi dưỡng GV, bồi dưỡng HS giỏi,
chuẩn hóa đội ngũ, tổ chức các hội thảo về quản lý dạy học hiệu quả.
1.1.2. Những nghiên cứu về văn hóa tổ chức, văn hóa nhà trường
Văn hóa nhà trường nói cách khác là văn hóa của một tổ chức. Với tư cách là
một tổ chức, thì mỗi nhà trường đều tồn tại một nền văn hóa nhất định bên trong nó.

Xét về góc độ bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm. Thực
chất nó giống như một xã hội thu nhỏ với quy tắc hoạt động, những giá trị, cơ cấu,
chuẩn mực, điểm mạnh, điểm yếu riêng do những con người tạo lập nên.
Vào năm 1960 thuật ngữ “văn hóa tổ chức” (organisational culture, culture
organisation) xuất hiện lần đầu tiên ở Mỹ. Năm 1970 thuật ngữ tương đương “văn
hóa công ty” (corporate culture) xuất hiện muộn hơn, và trở nên phổ biến sau khi
tác phẩm văn hóa công ty của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất bản tại
Mỹ năm 1982.
Tác giả Schein, E.H dưới góc độ văn hóa tổ chức đã nghiên cứu một cách chi
tiết về văn hóa tổ chức, các biểu hiện cũng như mức độ của văn hóa tổ chức, sự hình
thành và phát triển của văn hóa trong các loại hình tổ chức khác nhau. Cùng với đó
tác giả cũng đã phân tích cụ thể vai trò lãnh đạo trong việc xây dựng, cải thiện nhằm
thay đổi phát triển văn hóa của tổ chức. Những nghiên cứu này của tác giả được sử

8


dụng như một cơ sở quan trọng trong việc nghiên cứu văn hóa tổ chức – văn hóa
nhà trường với những đặc trưng riêng biệt [28].
Trong nghiên cứu của tác giả Yenning Zhang (2008) đã chỉ ra 8 giá trị văn hoá
doanh nghiệp và 8 giá trị được xếp thứ hạng cao trong giá trị văn hoá nhà trường.
Trong khi ở nhà trường Việt Nam thì hệ thống các giá trị cốt lõi của nhà trường liên
quan đến sự tôn trọng người thầy với “tôn sư trọng đạo”, nhấn mạnh “tiên học lễ,
hậu học văn [29 .
Trong nghiên cứu của tác giả Trần Kiểm theo hướng áp dụng các vấn đề cơ
bản của văn hóa tổ chức vào giáo dục và quản lí giáo dục ông đã chỉ ra ba yếu tố
cấu thành nên là nhận thức – hành vi – thái độ và được xem xét trong mối quan hệ
với các yếu tố bên trong và bên ngoài tổ chức [11].
Trong nghiên cứu thể hiện ở bài “Văn hóa tổ chức - hình thái cốt lõi của văn
hóa nhà trường” của tác giả Phạm Quang Huân về các hình thái và cấp độ biểu hiện

của văn hóa nhà trường bên cạnh đó đưa ra 5 lí do cho thấy tầm quan trọng của văn
hóa nhà trường đối với chất lượng giáo dục: văn hóa nhà trường hỗ trợ điều phối và
kiểm soát, văn hóa nhà trường tạo động lực làm việc, văn hóa là tài sản lớn của bất
kì một tổ chức nào, văn hóa nhà trường hạn chế tiêu cực và xung đột, văn hóa nâng
cao chất lượng các hoạt động trong nhà trường [8].
Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Phương, Đỗ Đình Thái, trong bài viết “Một số vấn
đề lý luận về phát triển nhà trường” đăng trên tạp chí giáo dục đã nêu rõ quan điểm
văn hóa và giáo dục là hai thành tố cốt lõi cấu thành mọi hoạt động trong trường
học. Do vậy, viết xây dựng và phát triển văn hóa trường học là nhiệm vụ không thể
thiếu trong nhà trường hiện nay trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
đào tạo. Bài viết đã làm rõ được một số vấn đề lí luận về phát triển văn hóa nhà
trường làm cơ sở cho các nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng văn hóa nhà
trường. [17]
Nhìn chung, trong các đề tài nghiên cứu trên đây đã đề cập đến văn hóa trường
học tuy nhiên chưa có những khảo cứu chuyên sâu về văn hóa nhà trường, nhất là
chưa chú trọng đề cập đến công tác xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường
THCS ở khía cạnh quản lý hoạt động dạy học.

9


1.1.3. Những nghiên cứu về quản lý nhà trường theo tiếp cận văn hóa tổ chức
Hiện nay nhìn chung những nghiên cứu về quản lý trường học hay đề cập
đến những khía cạnh về chính sách, quản lý nhân sự, quản lý chương trình giáo
dục, tổ chức các hoạt động giáo dục và xã hội trong nhà trường, quản lý thiết bị
dạy học, quản lý tài chính, v.v... Vấn đề quản lý nhà trường theo hướng tiếp cận
văn hóa tổ chức thực sự là một vấn đề khá mới mẻ, phức tạp và chưa thực sự được
các nhà quản lý quan tâm đúng mực. Cụ thể có thể kể đến một số nghiên cứu của
các tác giả sau:
Luận văn tác giả Lê Thị Ngoãn với tên đề tài “Biện pháp xây dựng văn hóa

nhà trường ở Trường Cao Đẳng công nghiệp Nam Định”. Trong nghiên cứu này
tác giả đã xây dựng được cơ sở lý luận khoa học giáo dục về văn hóa nhà trường để
từ đó xây dựng mọt môi trường công tác tích cực cho cán bộ GV và HS sẽ góp phần
thực hiện tốt mục tiêu đào tạo của trường trong giai đoạn hiện nay. [15]
Văn hóa nhà trường có một số công trình nghiên cứu chuyên sâu như: Luận án
của tác giả Nguyễn Thanh Lý với đề tài Văn hóa trường đại học - đã nhận diện
những giá trị cốt lõi trong văn hóa tổ chức cùng công tác quản lý văn hóa tổ chức ở
các trường đại học Việt Nam [13].
Tác giả Lê Thị Ngọc Thúy trong luận án tiến sĩ với tên đề tài “Quản lý nhà
trường tiểu học Việt Nam theo tiếp cận văn hóa tổ chức”. Trong đó tác giả đã nêu
lên quan điểm văn hóa nhà trường là một trong những tiêu chí để đánh giá hiệu quả
nhà trường và là một dạng của văn hóa tổ chức. Nếu như lãnh đạo nhà trường và
hiệu trưởng trong quá trình quản lý trường tiểu học là người đứng đầu trường học
thực hiện các giải pháp quản lý tuân thủ vào chính sách, luật pháp và các thủ tục
hành chính và bên cạnh đó còn biết dựa vào văn hóa nhà trường và xem nó như là
công cụ của hoạt động quản lý nhà trường và là mục tiêu để xây dựng nhà trường
thì sẽ nâng cao được hiệu quả hoạt động của nhà trường. [21
Tác giả Nguyễn Thị Thanh Nga trong luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục với tên
đề tài “Tiếp cận văn hóa tổ chức trong hoạt động dạy học ở Trường Tiểu Học Suối
Hoa, Thành Phố Bắc Ninh, Tỉnh Bắc Ninh” đã tiến hành - Hệ thống hóa các lý
thuyết về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức ở nhà trường tiểu

10


học và đưa ra được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường Tiểu học
Suối Hoa theo quan điểm tiếp cận văn hóa tổ chức. [14]
Tác giả Nguyễn Quang Quý trong luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục với tên đề
tài “Quản lý hoạt động chuyên môn theo hướng tiếp cận giá trị hợp tác và chia sẻ
tại Trường THCS Ngũ Lão, Huyện Thủy Nguyên, Thành Phố Hải Phòng” đã tiến

hành hệ thống hóa các lý thuyết về quản lý hoạt động chuyên môn ở trường THCS
Ngũ Lão theo quan điểm tiếp cận giá trị hợp tác và chia sẻ và đã đưa ra được các
biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở trường THCS Ngũ Lão huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phòng theo quan điểm tiếp cận giá trị hợp tác và chia sẻ
[20]
Như vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh về
quản lý dạy học nói chung trong đó có quản lý nhà trường theo tiếp cận văn hóa từ
quản lý vĩ mô đến quản lý vi mô. Tóm lại, các nghiên cứu nói trên cơ bản tập trung
vào hai hướng: thứ nhất, các vấn đề lí thuyết về quản lý hoạt động dạy học, về văn
hóa tổ chức, văn hóa nhà trường. Thứ hai, nghiên cứu và đưa ra các hướng dẫn để
các nhà trường có thể vận dụng vào điều kiện thực tế của trường mình.
Song, chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn
hóa tổ chức ở trường THCS. Đây cũng là lí do mà tác giả chọn đề tài nghiên văn
hóa tổ chức ở trường THCS. Và trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu về
Quản lý hoạt động dạy học, tác giả thực hiện đề tài “Quản lý hoạt động dạy học tại
trường THCS Cự Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo tiếp cận văn hóa tổ
chức” nhằm đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ nhà trường đặt ra, không ngừng nâng cao
chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu của xã hội, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của
xã hội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay. Đối với Trường THCS
Cự Thắng huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ thì đây là công trình nghiên cứu đầu tiên
đề cập đến vấn đề Quản lý hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận văn hóa tổ chức
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý hoạt động dạy học
1.2.1.1. Hoạt động dạy học
Trong mọi trường học hoạt động dạy học luôn giữ vị trí trọng tâm nhất bởi nó

11


chiếm hầu hết thời gian, khối lượng công việc của nhà trường. Hiệu quả của hoạt

động này mang tính quyết định đến việc thực hiện mục tiêu của năm học.
Hoạt động dạy học trong nhà trường được diễn ra theo một quá trình nhất định
được gọi là quá trình dạy học. Quá trình dạy học bao gồm các hoạt động là hoạt
động dạy của người GV và hoạt động học của HS. Đây là toàn bộ hoạt động của
GV và HS do GV hướng dẫn nhằm giúp HS tiếp thu nắm vững hệ thống kiến thức,
kỹ năng, kỹ xảo và từ đó trò được phát triển năng lực nhận thức, hành động từ đó
hình thành được cơ sở thế giới quan khoa học cho bản thân.
Như vậy, hoạt động dạy học để giúp HS nắm nhanh chóng và hiệu quả những
tri thức cần đạt được thì có sự gia công sư phạm của GV trong đó. Tuy nhiên chất
lượng và hiệu quả của hoạt động dạy học phụ thuộc vào chính hoạt động học của
HS, mọi tác động của người dạy đến người học chỉ là những tác động bên ngoài mà
thôi và những nhân tố trong cấu trúc của hoạt động dạy học tồn tại thống nhất trong
mối quan hệ qua lại với nhau.
Nói tóm lại, hoạt động dạy học bao gồm hoạt động dạy của GV và hoạt động học
của HS và giữa nó có sự thống nhất biện chứng với nhau, được thực hiện bên trong nhà
trường bằng sự hợp tác giữa dạy và học cũng như sự tương tác có tính xã hội.
Dạy học của người GV là công việc bao gồm các hoạt động như: tổ chức, thiết
kế, chỉ đạo, điều khiển việc lĩnh hội kiến thức, hình thành hệ thống kỹ năng, kỹ xảo,
hướng dẫn HS cách thức, phương pháp tiếp thu, lĩnh hội kiến thức. Bản chất của
công việc dạy học của GV là quá trình tổ chức cho HS nhận thức, giúp HS chiếm
lĩnh tri thức, hình thành và phát triển nhân cách toàn vẹn cho HS. Muốn dạy tốt thì
GV phải và tổ chức tối ưu các hoạt động dạy và học, xuất phát từ khái niệm khoa
học, xây dựng quy trình dạy học, thực hiện hoạt động dạy và học đảm bảo phải
được tính liên hệ ngược thường xuyên và bền vững.
Trong nhà trường, học là hoạt động học tập của HS nhằm thu nhận tri thức,
bản chất của hoạt động học là quá trình lĩnh hội tri thức một cách chủ động, tích cực
dưới sự giảng dạy, hướng dẫn của người GV được tiến hành trong những điều kiện
sư phạm nhất định dưới sự tổ chức, chỉ đạo và hướng dẫn của người thầy nhằm đạt
được các nhiệm vụ dạy học. Quá trình nhận thức mang tính chất độc đáo của người

12


HS, và cũng được diễn ra theo quy luật nhận thức chung của loài người là từ trực
quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn. Vì vậy,
những yếu tố trực quan như các sự vật, hiện tượng có thật hoặc các mô hình, tranh
vẽ lời nói giúp HS xây dựng được những biểu tượng về chúng, đó là những tài liệu
cảm tính, từ những điều đó và thao tác tư duy của HS mà giúp HS hình thành được
các khái niệm khoa học, được tiến hành trong quá trình dạy học với những điều kiện
sư phạm nhất định dưới sự tổ chức, chỉ đạo và hướng dẫn của người GV nhằm đạt
được mục tiêu dạy học.
1.2.1.2. Quản lý hoạt động dạy học
Quản lý hoạt động dạy học là sự tác động hợp quy luật của chủ thể quản lý
hoạt động dạy học lên chủ thể dạy học bằng các biện pháp phát huy tác dụng của
phương tiện quản lý như thông tư, quy chế, quy định đào tạo, điều lệ nhà trường, bộ
máy tổ chức, nhân lực dạy học, thông tin, môi trường dạy học.... nhằm đạt được
mục tiêu quản lý dạy học đã đề ra.
Khi thực hiện quản lý hoạt động dạy học để quản lý tốt quá trình dạy học
người quản lý cần phải đảm bảo cho những người tham gia vào quá trình này hiểu
rõ mục đích và phát huy được tác dụng của các phương tiện thực hiện mục đích
hoạt động dạy học.
Quản lý hoạt động dạy học thì một yêu cầu không thể thiếu trong quản lý hoạt
động dạy học là phải quản lý tốt hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS.
Quản lý tốt hoạt động dạy của người GV thể hiện ở các công việc cụ thể như thực
hiện chương trình, các loại hồ sơ, bài soạn, giảng bài, dự giờ, thăm lớp, sinh hoạt
chuyên môn, học thuật, chấm, chữa bài, cho điểm theo các quy định của Bộ GDĐT.
Điều này cũng giúp tạo ra ý thức cho HS trong hoạt động học tập để các em lĩnh hội
kiến thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo để từ đó xây dựng phương pháp học tập hợp
lý nhằm đạt hiệu quả học tập cao nhất.
Cụ thể quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa bao gồm các nội dung:

- Quản lý mục tiêu, nội dung, chương trình và kế hoạch dạy học theo tiếp cận
văn hóa tổ chức.
- Quản lý hoạt động dạy của giáo viên theo tiếp cận văn hóa tổ chức: Quản lý

13


phân công giảng dạy cho giáo viên; Quản lý việc chuẩn bị bài giảng của GV; Quản
lý nền nếp dạy học; Quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học; Quản lý
hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên nhà trường.
- Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận văn hóa
tổ chức.
- Quản lý xây dựng mối quan hệ phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong
hoạt động dạy học ở trường.
- Quản lý cơ sở vật chất, thiết bi dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
- Tạo dựng môi trường văn hóa sư phạm trong hoạt động dạy học ở nhà
trường.
- Quản lý các hoạt động giảng dạy có ý nghĩa truyền thống của nhà trường.
- Những biểu hiện về năng lực, trình độ và nhân cách của người hiệu trưởng
trong quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức.
1.2.2. Văn hóa tổ chức và văn hóa tổ chức ở nhà trường trung học cơ sở
1.2.2.1. Khái niệm về văn hóa
Văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra
bằng lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình, biểu hiện
trình độ phát triển xã hội trong từng thời kỳ lịch sử nhất định.
1.2.2.2. Văn hóa tổ chức
Thuật ngữ “văn hóa tổ chức” (organisational culture, culture organisation)
xuất hiện lần đầu tiên ở Mỹ vào năm 1960. Thuật ngữ tương đương “văn hóa công
ty” (corporate culture) cũng đã xuất hiện vào năm 1970 và trở nên phổ biến sau khi
tác phẩm văn hóa công ty của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất bản tại

Mỹ vào năm 1982.
Theo Louis (1980) văn hóa tổ chức là tập hợp hệ thống các quan niệm phần
lớn được các thành viên ngầm định trong nhận thức, hành vi ứng xử và chỉ thích
hợp cho tổ chức riêng của các thành viên trong tổ chức.
Theo Tunstal (1983) văn hóa tổ chức quy định hình thức hoạt động của tổ
chức và cách ứng xử của các thành viên trong tổ chức đó. Nó là hệ thống các giá trị,
quy chuẩn hành vi ứng xử và cách thức hoạt động riêng của từng tổ chức.

14


Từ những định nghĩa nêu trên có thể thấy có nhiều quan niệm khác nhau
nhưng tựu chung lại ta có thể đưa ra quan niệm chung nhất về văn hóa tổ chức đó
là:
Văn hóa tổ chức là toàn bộ các yếu tố, chỉ số được lãnh đạo tổ chức chọn lọc,
tạo ra, sử dụng và biểu hiện trong quá trình hoạt động từ đó tạo nên bản sắc riêng có
của một tổ chức.
1.2.2.3. Văn hóa tổ chức nhà trường trung học
Cũng như bất kỳ một cơ quan, doanh nghiệp nào, khi bước vào một nhà
trường, ta thường cảm nhận được tính đặc trưng của nhà trường đó qua hàng loạt
các thể hiện bề nổi dễ thấy, hoặc ngầm định khó thấy. Mỗi nhà trường đều thể hiện
ra bên ngoài một vài hình ảnh nào đó có thể là tốt đẹp hoặc không tốt đẹp. Hình ảnh
này được tạo ra bởi những thành viên như GV, HS, CBQL, người lao động trong
nhà trường, được phản ánh một cách rõ nét và khách quan bởi đồng nghiệp cũng
như cộng đồng xã hội xung quanh, bởi cơ quan quản lý và người sử dụng sản phẩm
giáo dục của nhà trường.
Về thực chất mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm. Với những
cơ cấu, quy tắc hoạt động, giá trị, điểm mạnh và điểm yếu... riêng do những con
người thuộc mọi thế hệ trong nhà trường tạo lập nên như một xã hội thu nhỏ. Với tư
cách là một tổ chức, mỗi nhà trường đều tồn tại một nền văn hoá nhất định nên có

thể nói văn hoá nhà trường là văn hoá của một tổ chức hành chính - sư phạm.
Trong xã hội, nhà trường được xem là một dạng tổ chức. Nó thể hiện tính chất
phức tạp, nó tồn tại quan hệ hoạt động chính trị - xã hội và quan hệ hoạt động nghề
nghiệp. Văn hóa nhà trường là nhân tố mang tính trừu tượng bao trùm và ảnh hưởng
lên mọi lĩnh vực hoạt động của nhà trường bao gồm: thành tích học tập, môi trường,
cảnh quan sư phạm và những quan hệ ứng xử, hiệu lực quản lý, kết quả thực hiện
chương trình giáo dục, hiệu suất đào tạo, v.v...
Văn hóa tổ chức nhà trường trung học: là hệ thống niềm tin, quy tắc hoạt
động, giá trị, chuẩn mực, thói quen, các giá trị truyền thống được hình thành trong
quá trình phát triển của nhà trường, được thể hiện ở các mặt vật chất và tinh thần
được các thành viên trong nhà trường thừa nhận và làm theo từ đó tạo nên bản sắc

15