hình ảnh trái tim trong thơ Lâm Thị Mỹ Dạ

Hình ảnh trái tim trong thơ Lâm Thị Mỹ Dạ
Thơ Mỹ Dạ rất giàu hình ảnh, thế giới hình ảnh trong thơ Mỹ Dạ vừa đậm
sắc màu hiện thực, ngồn ngộn hơi thở cuộc sống vừa mang tính biểu tợng cao.
Điều đó đã thể hiện tài năng và sự khéo léo của nhà thơ, nhằm làm cho những bài
thơ của mình không chỉ dừng lại ở những lời thuyết lí khô khan, trừu tợng. Thế
giời hình ảnh bao giờ cũng gợi ra trong trí tởng tợng của ngời đọc nhiều liên tởng
bất ngờ và thú vị, làm cho lời thơ thêm mợt mà, trong sáng.
Nhìn lại những bài thơ của Mỹ Dạ, chúng tôi thấy, một số hình ảnh đời th-
ờng xuất hiện nhiều trong thơ nh một nỗi ám ảnh, trở thành biểu tợng nghệ thuật
nh: giấc mơ, trái tim, biển cảNhng có lẽ không ở đâu hình ảnh trái tim đợc
nhắc nhiều nh trong thơ chị. Nữ thi sĩ này có tới 44 bài thơ với 82 lần nhắc đến
hình ảnh trái tim ( Trái tim sinh nở, Trái tim buốt nhức, Nói với trái tim,
Khoảng thời gian xanh biếc, Tặng nỗi buồn riêng). Đó vừa là trái tim của một
cái tôi tữ tình Hạnh phúc thì mỏng đớn đau thì dày, vừa là trái tim của nhiều
đối tợng trữ tình khác nhau: trái tim của một ngời mẹ, trái tim của một ngời bạn,
trái tim của một ngời đồng chí, trái tim của những ngời lính Mỹ và cả trái tim của
những ngời mẹ Mỹ có con hi sinh trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam, đó còn là
trái tim của mùa xuân, trái tim của đất nớc
Trong nếp nghĩ quen thuộc của mọi ngời, hình ảnh trái tim luôn là tiếng
nói thổn thức của tình yêu với mọi sắc thái của nó. Biểu tợng trái tim dành cho
tình yêu đã có từ thời tiền sử và đợc nhìn thấy trong các bức hoạ hang động thời
kỳ đồ đá ở Tây Ban Nha, hay trong các quân bài ở châu Âu vào thế kỷ XV. Hình
ảnh trái tim cũng đã từng xuất hiện nhiều trong thơ ca Việt Nam hiện đại. Nữ thi
sĩ Xuân Quỳnh khi bộc lộ tình yêu thiết tha và mãnh liệt với ngời mình yêu cũng
đã từng đa hình ảnh trái tim mình ra để thề nguyền:
Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt, đời thờng ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhng biết yêu anh cả khi chết đi rồi
(Tự hát)
Hay:

Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào đập chẳng vì anh
(Chỉ có sóng và em)
Nhng trong thơ Mỹ Dạ, hình ảnh trái tim còn mang một ý nghĩa khác. Nó
là một hình ảnh hoán dụ tợng trng cho số phận, cuộc đời không bình yên của cái
tôi trữ tình. Trái tim thấm đẫm nỗi đau nhân tình của Lâm Thị Mỹ Dạ đợc biểu
hiện qua những trạng huống cảm xúc phức tạp:
Ôi trái tim
Sao em lại mang dáng lỡi cày
Để suốt đời không bao giờ yên ổn
1
Để suốt đời cày lên
Đớn đau và hạnh phúc
(Nói với trái tim).
Bài thơ nh một lời dự báo cho cuộc đời không mấy bình yên của chị. Là
một ngời phụ nữ làm thơ đa mang và đa cảm, trái tim đời và trái tim thơ của chị
luôn đập lên những nhịp đập thổn thức, bồi hồi và cả nhói đau. Trong thơ Mỹ Dạ,
hình ảnh trái tim thờng gắn liền với số phận ngời phụ nữ đa đoan, bất hạnh. Dù là
trái tim của đối tợng trữ tình hay trái tim của cái tôi trữ tình thì đó đều là những
trái tim biết lắng nghe nhịp thở của đất, biết đón nhận những vang động của đời
và biết vợt lên chính mình để trẻ mãi với thời gian và tuổi tác. Hãy lắng nghe Mỹ
Dạ nói về trái tim ngời mẹ:
Trái tim mẹ tởng héo rồi lại tơi
hay trái tim của chính mình:
Cô đơn thành thói quen mẹ biết gì đau khổ
Bao vết thơng trái tim sẹo chai lì
(Viết về câu trả lời của con)
Dẫu không mấy bình yên và thờng chịu nhiều cay đắng, nhng có những
lúc trái tim ấy vẫn rung lên những nhịp đập thổn thức, bồi hồi trớc tình yêu đôi
lứa:

Trái tim có mấy phần buồn?
Mấy phần vui sớng?nhớ thơng mấy phần?
Phần yêu em gửi cho anh
Còn phần hi vọng em dành cho con
(Trái tim sinh nở)
Câu thơ của Mỹ Dạ gợi nhắc ngời đọc nhớ đến những lời thơ cũng viết về
hình ảnh trái tim mình của nhà thơ Tố Hữu:
Quả tim anh chia ba phần tơi đỏ
Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều
Phần cho thơ và phần để em yêu
Vẫn là hình ảnh trái tim đấy thôi nhng trái tim của mỗi thi nhân lại mang
những sắc thái tình cảm khác nhau. Tố Hữu có cái phần quyết liệt, dứt khoát,
thẳng thắn của đàn ông, nhng trong trái tim của một ngời làm cách mạng cũng
không chỉ có lí tởng. Trái tim ấy còn ngân lên những nhịp đập cho tình yêu và
cho cả thơ ca. Còn Mỹ Dạ có cái phần dịu dàng, nữ tính, có chiều sâu và đầy suy
t, trăn trở nhng lại rất chân thành, tha thiết.
Điều đáng trân trọng là qua bao nhiêu cô đơn và đớn đau , ngời thơ ấy vẫn
giữ lại cho mình một trái tim dịu dàng, trong suốt và vô cùng nhân hậu. Chị đã
ôm hết yêu thơng vào lòng mình mà vẫn thấy cha đủ, cha đầy:
Trái tim tôi nặng đầy
Yêu thơng còn cha hết
(Ngớc nhìn trời cao)
2
Chính vì thế, cái tôi trong thơ Mỹ Dạ cha bao giờ lên tiếng ruồng rẫy, chối
bỏ chính tâm hồn mình với mong muốn kiếm tìm một lối thoát bình yên. Cái tôi
ấy, ngợc lại, tỏ ra rất trân trọng, yêu thơng và chấp nhận:
Nhng nếu đợc sống một nghìn cuộc đời
Với một trái tim nh thế
Buốt nhức vì giận hờn
vì yêu

vì nhớ
Thì tôi chẳng bao giờ đổi
Trái tim buốt nhức này
để lấy một trái tim bình yên khác
(Trái tim buốt nhức).
ý thức rất rõ điều đó nên chị đã nói với trái tim mình:
Trái tim đừng lúc nào tĩnh vật
Mà thiết tha đời nh ngọn cây
( Đêm nh ngân)
Không chỉ yêu đời, Mỹ Dạ còn mang trong lòng mình một trái tim tha
thiết yêu ngời, tình yêu thơng con ngời của chị không chỉ thể hiện qua tiếng nói
của trái tim mình, mà hơn thế nữa, trái tim nhân hậu của chị đã soi chiếu và nhìn
thấu cả bao nhiêu trái tim khác: từ trái tim sâu thẳm của một ngời nghệ sỹ:
Nhớ ng ời nhạc sỹ đã xa/ Trái tim anh sâu thẳm thế(Nhớ Xêđôi với ca khúc
Chiều Matxcơva) đến trái tim kiên tâm của ngời thợ tàu: Họ lặng thầm
thách thức thời gian/ Bằng chính trái tim kiên tâm ngời thợ( Con tàu vét), trái
tim quen chờ đợi của ngời lính Việt: Tôi mang trong lòng làng quê có bóng
em/ Và trái tim quen chờ đợi(Anh thơng binh kể chuyện). Còn đây là hình ảnh
trái tim ngời lính Mỹ trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam: Xin hãy giở d ới lần da
chó sói/ Trái tim nai thắm đỏ thơ ngây(Khuôn mặt ẩn kín)
Thấu hiểu, đồng cảm và sẻ chia đó là điều thờng trực trong trái tim Mỹ
Dạ. Mỹ Dạ không chỉ nhìn con ngời bằng cái vẻ hào nhoáng bên ngoài mà chị th-
ờng chú ý đến thế giới nội tâm, tâm hồn của họ với mong muốn thấu hiểu đến tận
cùng những nhịp đập của trái tim ngời. Đó cũng chính là lí do tạo nên đặc trng t
duy hớng nội trong thơ chị.
Mợn hình ảnh trái tim để nói lên nỗi lòng mình là một điều mà nhiều nhà
thơ đã từng làm, song ít ngời biết khai thác nó đến cùng nh Mỹ Dạ. Mọi buồn
vui, đau khổ đều đợc chị gửi gắm qua hình ảnh trái tim. Nỗi đau đời và yêu đời
cũng đợc đánh thức từ trái tim ấy. Đó là một trái tim luôn mang trong mình
những nhịp đập cho mình, cho ngời và cả cho đời. Hình ảnh trái tim quả đã làm

cho thơ Mỹ Dạ trở nên hấp dẫn hơn, sâu sắc hơn và nhân ái hơn. Để có đợc
những hình ảnh về trái tim ấy trong thơ, chị đã phải đánh đổi cả một trái tim
nhân hậu ở ngoài đời. Trong cuộc sống ngày càng xô bồ, bon chen và lắm mu
sinh, thì những vần thơ viết về trái tim của Mỹ Dạ nh một lời đánh thức con ngời
cần trở về với những giá trị đích thực của tâm hồn để lắng nghe tiếng lòng mình
và tiếng đời đi trong từng tế bào sinh nở. Sự nhạy cảm của con ngời là điều
3
không thể thiếu trong bất cứ hoàn cảnh sống nào. Có nh vậy thì ngời với ngời
mới ngày càng xích lại gần nhau hơn.
Tân Kỳ, ngày 25-10-2008
Ngời viết: Phạm Thị Thuý Vinh
Giáo viên Trờng THPT Tân Kỳ I
Huyện Tân Kỳ, Tỉnh Nghệ An
ĐT: 038. 8760419
DĐ: 0987114828
Email:
4