Tải bản đầy đủ (.pdf) (993 trang)

Vingt ans après

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.52 MB, 993 trang )


TheProjectGutenbergEBookofVingtansaprès,byAlexandreDumas
ThiseBookisfortheuseofanyoneanywhereatnocostandwithalmostno
restrictionswhatsoever.Youmaycopyit,giveitawayorre-useitunderthe
termsoftheProjectGutenbergLicenseincludedwiththiseBookoronlineat
www.gutenberg.net
Title:Vingtansaprès
Author:AlexandreDumas
ReleaseDate:November4,2004[EBook#13952]
Language:French
***STARTOFTHISPROJECTGUTENBERGEBOOKVINGTANSAPRÈS
***

ThisEtextwaspreparedbyEbookslibresetgratuitsandisavailableat
inWordformat,MobipocketReaderformat,
eReaderformatandAcrobatReaderformat.

AlexandreDumas
VINGTANSAPRÈS

(1845)
Tabledesmatières


I.LefantômedeRichelieu
II.Unerondedenuit
III.Deuxanciensennemis
IV.Anned'Autricheàquarante-sixans
V.GasconetItalien
VI.D'Artagnanàquaranteans
VII.D'Artagnanestembarrassé,maisunedenosanciennes


connaissancesluivientenaide
VIII.Desinfluencesdifférentesquepeutavoirunedemi-pistole
surunbedeauetsurunenfantdechoeur
IX.Commentd'Artagnan,encherchantbienloinAramis,s'aperçut
qu'ilétaitencroupederrièrePlanchet
X.L'abbéd'Herblay
XI.LesdeuxGaspards
XII.M.PorthosduVallondeBracieuxdePierrefonds
XIII.Commentd'Artagnans'aperçut,enretrouvantPorthos,quela
fortunenefaitpaslebonheur
XIV.Oùilestdémontréque,siPorthosétaitmécontentdeson
état,Mousquetonétaitfortsatisfaitdusien
XV.Deuxtêtesd'ange
XVI.LechâteaudeBragelonne
XVII.Ladiplomatied'Athos
XVIII.M.deBeaufort
XIX.CeàquoiserécréaitM.leducdeBeaufortaudonjonde
Vincennes
XX.Grimaudentreenfonctions
XXI.CequecontenaientlespâtésdusuccesseurdupèreMarteau
XXII.UneaventuredeMarieMichon
XXIII.L'abbéScarron
XXIV.Saint-Denis
XXV.Undesquarantemoyensd'évasiondeMonsieurdeBeaufort
XXVI.D'Artagnanarriveàpropos
XXVII.Lagranderoute
XXVIII.Rencontre
XXIX.LebonhommeBroussel
XXX.Quatreanciensamiss'apprêtentàserevoir
XXXI.LaplaceRoyale

XXXII.Lebacdel'Oise
XXXIII.Escarmouche


XXXIV.Lemoine
XXXV.L'absolution
XXXVI.Grimaudparle
XXXVII.Laveilledelabataille
XXXVIII.Undînerd'autrefois
XXXIX.LalettredeCharlesIer
XL.LalettredeCromwell
XLI.MazarinetMadameHenriette
XLII.Commentlesmalheureuxprennentparfoislehasardpourla
providence
XLIII.L'oncleetleneveu
XLIV.Paternité
XLV.Encoreunereinequidemandesecours
XLVI.Oùilestprouvéquelepremiermouvementesttoujoursle
bon
XLVII.LeTeDeumdelavictoiredeLens
XLVIII.LemendiantdeSaint-Eustache
XLIX.LatourdeSaint-Jacques-la-Boucherie
L.L'émeute
LI.L'émeutesefaitrévolte
LII.Lemalheurdonnedelamémoire
LIII.L'entrevue
LIV.Lafuite
LV.LecarrossedeM.lecoadjuteur
LVI.Commentd'ArtagnanetPorthosgagnèrent,l'undeuxcentdixneuf,etl'autredeuxcentquinzelouis,àvendredelapaille
LVII.Onadesnouvellesd'Aramis

LVIII.L'Écossais,parjureàsafoi,pourundeniervenditsonroi
LIX.Levengeur
LX.OlivierCromwell
LXI.Lesgentilshommes
LXII.JésusSeigneur
LXIII.Oùilestprouvéquedanslespositionslesplusdifficiles
lesgrandscoeursneperdentjamaislecourage,nilesbons
estomacsl'appétit
LXIV.SalutàlaMajestétombée
LXV.D'Artagnantrouveunprojet
LXVI.Lapartiedelansquenet
LXVII.Londres


LXVIII.Leprocès
LXIX.White-Hall
LXX.Lesouvriers
LXXI.Remember
LXXII.L'hommemasqué
LXXIII.LamaisondeCromwell
LXXIV.Conversation
LXXV.Lafelouque«L'Éclair»
LXXVI.LevindePorto
LXXVII.LevindePorto(Suite)
LXXVIII.Fatality
LXXIX.Où,aprèsavoirmanquéd'êtrerôti,Mousquetonmanqua
d'êtremangé
LXXX.Retour
LXXXI.Lesambassadeurs
LXXXII.Lestroislieutenantsdugénéralissime

LXXXIII.LecombatdeCharenton
LXXXIV.LaroutedePicardie
LXXXV.Lareconnaissanced'Anned'Autriche
LXXXVI.LaroyautédeM.deMazarin
LXXXVII.Précautions
LXXXVIII.L'espritetlebras
LXXXIX.L'espritetlebras(Suite)
XC.Lebrasetl'esprit
XCI.Lebrasetl'esprit(Suite)
XCII.LesoubliettesdeM.deMazarin
XCIII.Conférences
XCIV.Oùl'oncommenceàcroirequePorthosseraenfinbaronet
d'Artagnancapitaine
XCV.Commequoiavecuneplumeetunemenaceonfaitplusviteet
mieuxqu'avecl'épéeetdudévouement
XCVI.Commequoiavecuneplumeetunemenaceonfaitplusviteet
mieuxqu'avecl'épéeetdudévouement(Suite)
XCVII.Oùilestprouvéqu'ilestquelquefoisplusdifficileaux
roisderentrerdanslacapitaledeleurroyaumequed'ensortir
XCVIII.Oùilestprouvéqu'ilestquelquefoisplusdifficileaux
roisderentrerdanslacapitaledeleurroyaumequed'ensortir
(Suite)
Conclusion


I.LefantômedeRichelieu
DansunechambredupalaisCardinalquenousconnaissonsdéjà,prèsd'une
tableàcoinsdevermeil,chargéedepapiersetdelivres,unhommeétaitassisla
têteappuyéedanssesdeuxmains.
Derrièreluiétaitunevastecheminée,rougedefeu,etdontlestisonsenflammés

s'écroulaientsurdelargeschenetsdorés.Lalueurdecefoyeréclairaitparderrièrelevêtementmagnifiquedecerêveur,quelalumièred'uncandélabre
chargédebougieséclairaitpar-devant.
Àvoircettesimarrerougeetcesrichesdentelles,àvoircefrontpâleetcourbé
souslaméditation,àvoirlasolitudedececabinet,lesilencedesantichambres,
lepasmesurédesgardessurlepalier,oneûtpucroirequel'ombreducardinalde
Richelieuétaitencoredanssachambre.
Hélas!c'étaitbieneneffetseulementl'ombredugrandhomme.LaFrance
affaiblie,l'autoritéduroiméconnue,lesgrandsredevenusfortsetturbulents,
l'ennemirentréendeçàdesfrontières,touttémoignaitqueRichelieun'étaitplus
là.
Maiscequimontraitencoremieuxquetoutcelaquelasimarrerougen'était
pointcelleduvieuxcardinal,c'étaitcetisolementquisemblait,commenous
l'avonsdit,plutôtceluid'unfantômequeceluid'unvivant;c'étaientcescorridors
videsdecourtisans,cescourspleinesdegardes;c'étaitlesentimentrailleurqui
montaitdelarueetquipénétraitàtraverslesvitresdecettechambreébranlée
parlesouffledetouteunevilleliguéecontreleministre;c'étaientenfindes
bruitslointainsetsanscesserenouvelésdecoupsdefeu,tirésheureusementsans
butetsansrésultat,maisseulementpourfairevoirauxgardes,auxSuisses,aux
mousquetairesetauxsoldatsquienvironnaientlePalais-Royal,carlepalais
Cardinallui-mêmeavaitchangédenom,quelepeupleaussiavaitdesarmes.
CefantômedeRichelieu,c'étaitMazarin.
Or,Mazarinétaitseuletsesentaitfaible.
—Étranger!murmurait-il;Italien!voilàleurgrandmotlâché!aveccemot,ils
ontassassiné,penduetdévoréConcini,et,sijeleslaissaisfaire,ils
m'assassineraient,mependraientetmedévoreraientcommelui,bienquejene
leuraiejamaisfaitd'autremalquedelespressurerunpeu.Lesniais!ilsne


sententdoncpasqueleurennemi,cen'estpointcetItalienquiparlemalle
français,maisbienplutôtceux-làquiontletalentdeleurdiredesbellesparoles

avecunsipuretsibonaccentparisien.
«Oui,oui,continuaitleministreavecsonsourirefin,quicettefoissemblait
étrangesurseslèvrespâles,oui,vosrumeursmeledisent,lesortdesfavorisest
précaire;mais,sivoussavezcela,vousdevezsavoiraussiquejenesuispointun
favoriordinaire,moi!Lecomted'Essexavaitunebaguesplendideetenrichiede
diamantsqueluiavaitdonnéesaroyalemaîtresse;moi,jen'aiqu'unsimple
anneauavecunchiffreetunedate,maiscetanneauaétébénidanslachapelledu
Palais-Royal;aussi,moi,nemebriseront-ilspasselonleursvoeux.Ilsne
s'aperçoiventpasqu'avecleuréternelcri:«ÀbasleMazarin!»jeleurfaiscrier
tantôtviveM.deBeaufort,tantôtviveM.lePrince,tantôtviveleparlement!Eh
bien!M.deBeaufortestàVincennes,M.lePrinceiralerejoindreunjourou
l'autre,etleparlement…
Icilesourireducardinalprituneexpressiondehainedontsafiguredouce
paraissaitincapable.
—Ehbien!leparlement…nousverronscequenousenferonsduparlement;
nousavonsOrléansetMontargis.Oh!j'ymettrailetemps;maisceuxquiont
commencéàcrieràbasleMazarinfinirontparcrieràbastouscesgens-là,
chacunàsontour.Richelieu,qu'ilshaïssaientquandilétaitvivant,etdontils
parlenttoujoursdepuisqu'ilestmort,aétéplusbasquemoi;carilaétéchassé
plusieursfois,etplussouventencoreilacraintdel'être.Lareinenemechassera
jamais,moi,etsijesuiscontraintdecéderaupeuple,ellecéderaavecmoi;sije
fuis,ellefuira,etnousverronsalorscequeferontlesrebellessansleurreineet
sansleurroi.Oh!siseulementjen'étaispasétranger,siseulementj'étais
Français,siseulementj'étaisgentilhomme!
Etilretombadanssarêverie.
Eneffet,lapositionétaitdifficile,etlajournéequivenaitdes'écoulerl'avait
compliquéeencore.Mazarin,toujourséperonnéparsasordideavarice,écrasait
lepeupled'impôts,etcepeuple,àquiilnerestaitquel'âme,commeledisait
l'avocatgénéralTalon,etencoreparcequ'onnepouvaitvendresonâmeà
l'encan,lepeuple,àquionessayaitdefaireprendrepatienceaveclebruitdes

victoiresqu'onremportait,etquitrouvaitqueleslauriersn'étaientpasviande
dontilpûtsenourrir,lepeupledepuislongtempsavaitcommencéàmurmurer.


Maiscen'étaitpastout;carlorsqu'iln'yaquelepeuplequimurmure,séparée
qu'elleenestparlabourgeoisieetlesgentilshommes,lacournel'entendpas;
maisMazarinavaiteul'imprudencedes'attaquerauxmagistrats!ilavaitvendu
douzebrevetsdemaîtredesrequêtes,et,commelesofficierspayaientleurs
chargesfortcher,etquel'adjonctiondecesdouzenouveauxconfrèresdevaiten
fairebaisserleprix,lesancienss'étaientréunis,avaientjurésurlesÉvangilesde
nepointsouffrircetteaugmentationetderésisteràtouteslespersécutionsdela
cour,sepromettantlesunsauxautresqu'aucasoùl'und'eux,parcetterébellion,
perdraitsacharge,ilssecotiseraientpourluienrembourserleprix.
Or,voicicequiétaitarrivédecesdeuxcôtés:
Le7dejanvier,septàhuitcentsmarchandsdePariss'étaientassembléset
mutinésàproposd'unenouvelletaxequ'onvoulaitimposerauxpropriétairesde
maisons,etilsavaientdéputédixd'entreeuxpourparlerauducd'Orléans,qui,
selonsavieillehabitude,faisaitdelapopularité.Leducd'Orléanslesavaitreçus,
etilsluiavaientdéclaréqu'ilsétaientdécidésànepointpayercettenouvelle
taxe,dussent-ilssedéfendreàmainarméecontrelesgensduroiquiviendraient
pourlapercevoir.Leducd'Orléanslesavaitécoutésavecunegrande
complaisance,leuravaitfaitespérerquelquemodération,leuravaitpromisd'en
parleràlareineetlesavaitcongédiésaveclemotordinairedesprinces:«On
verra.»
Deleurcôté,le9,lesmaîtresdesrequêtesétaientvenustrouverlecardinal,et
l'und'eux,quiportaitlaparolepourtouslesautres,luiavaitparléavectantde
fermetéetdehardiesse,quelecardinalenavaitététoutétonné;aussilesavait-il
renvoyésendisantcommeleducd'Orléans,quel'onverrait.
Alors,pourvoir,onavaitassembléleconseiletl'onavaitenvoyéchercherle
surintendantdesfinancesd'Emery.

Ced'Emeryétaitfortdétestédupeuple,d'abordparcequ'ilétaitsurintendantdes
finances,etquetoutsurintendantdesfinancesdoitêtredétesté;ensuite,ilfautle
dire,parcequ'ilméritaitquelquepeudel'être.
C'étaitlefilsd'unbanquierdeLyonquis'appelaitParticelli,etqui,ayantchangé
denomàlasuitedesabanqueroute,sefaisaitappelerd'Emery.Lecardinalde
Richelieu,quiavaitreconnuenluiungrandméritefinancier,l'avaitprésentéau
roiLouisXIIIsouslenomdeM.d'Emery,etvoulantlefairenommerintendant


desfinances,illuiendisaitgrandbien.
—Àmerveille!avaitréponduleroi,etjesuisaisequevousmeparliezdeM.
d'Emerypourcetteplacequiveutunhonnêtehomme.Onm'avaitditquevous
poussiezcecoquindeParticelli,etj'avaispeurquevousnemeforçassiezàle
prendre.
—Sire!réponditlecardinal,queVotreMajestéserassure,le
Particellidontelleparleaétépendu.
—Ah!tantmieux!s'écrialeroi,cen'estdoncpaspourrienquel'onm'aappelé
LouisLeJuste.
EtilsignalanominationdeM.d'Emery.
C'étaitcemêmed'Emeryquiétaitdevenusurintendantdesfinances.
Onl'avaitenvoyéchercherdelapartduministre,etilétaitaccourutoutpâleet
touteffaré,disantquesonfilsavaitmanquéd'êtreassassinélejourmêmesurla
placeduPalais:lafoulel'avaitrencontréetluiavaitreprochéleluxedesa
femme,quiavaitunappartementtendudeveloursrougeavecdescrépinesd'or.
C'étaitlafilledeNicolasLeCamus,secrétaireen1617,lequelétaitvenuàParis
avecvingtlivresetqui,toutenseréservantquarantemillelivresderente,venait
departagerneufmillionsentresesenfants.
Lefilsd'Emeryavaitmanquéd'êtreétouffé,undesémeutiersayantproposédele
presserjusqu'àcequ'ileûtrendul'orqu'ildévorait.Leconseiln'avaitriendécidé
cejour-là,lesurintendantétanttropoccupédecetévénementpouravoirlatête

bienlibre.
Lelendemain,lepremierprésidentMathieuMolé,dontlecouragedanstoutes
cesaffaires,ditlecardinaldeRetz,égalaceluideM.leducdeBeaufortetcelui
deM.leprincedeCondé,c'est-à-diredesdeuxhommesquipassaientpourles
plusbravesdeFrance;lelendemain,lepremierprésident,disons-nous,avaitété
attaquéàsontour;lepeuplelemenaçaitdeseprendreàluidesmauxqu'onlui
voulaitfaire;maislepremierprésidentavaitréponduavecsoncalmehabituel,
sanss'émouvoiretsanss'étonner,quesilesperturbateursn'obéissaientpasaux
volontésduroi,ilallaitfairedresserdespotencesdanslesplacespourfaire
pendreàl'instantmêmelesplusmutinsd'entreeux.Ceàquoiceux-ciavaient
réponduqu'ilsnedemandaientpasmieuxquedevoirdresserdespotences,et


qu'ellesserviraientàpendrelesmauvaisjugesquiachetaientlafaveurdelacour
auprixdelamisèredupeuple.
Cen'estpastout;le11,lareineallantàlamesseàNotre-Dame,cequ'ellefaisait
régulièrementtouslessamedis,avaitétésuivieparplusdedeuxcentsfemmes
criantetdemandantjustice.Ellesn'avaient,aureste,aucuneintentionmauvaise,
voulantseulementsemettreàgenouxdevantellepourtâcherd'émouvoirsa
pitié;maislesgardeslesenempêchèrent,etlareinepassahautaineetfièresans
écouterleursclameurs.
L'après-midi,ilyavaiteuconseildenouveau;etlàonavaitdécidéquel'on
maintiendraitl'autoritéduroi:enconséquence,leparlementfutconvoquépour
lelendemain,12.
Cejour,celuipendantlasoiréeduquelnousouvronscettenouvellehistoire,le
roi,alorsâgédedixans,etquivenaitd'avoirlapetitevérole,avait,sousprétexte
d'allerrendregrâceàNotre-Damedesonrétablissement,missurpiedsesgardes,
sesSuissesetsesmousquetaires,etlesavaitéchelonnésautourduPalais-Royal,
surlesquaisetsurlePont-Neuf,et,aprèslamesseentendue,ilétaitpasséau
parlement,où,surunlitdejusticeimprovisé,ilavaitnonseulementmaintenu

seséditspassés,maisencoreenavaitrenducinqousixnouveaux,tous,ditle
cardinaldeRetz,plusruineuxlesunsquelesautres.Sibienquelepremier
président,qui,onapulevoir,étaitlesjoursprécédentspourlacour,s'était
cependantélevéforthardimentsurcettemanièredemenerleroiauPalaispour
surprendreetforcerlalibertédessuffrages.
Maisceuxquisurtouts'élevèrentfortementcontrelesnouveauximpôts,ce
furentleprésidentBlancmesniletleconseillerBroussel.
Ceséditsrendus,leroirentraauPalais-Royal.Unegrandemultitudedepeuple
étaitsursaroute;maiscommeonsavaitqu'ilvenaitduparlement,etqu'on
ignoraits'ilyavaitétépouryrendrejusticeaupeupleoupourl'opprimerde
nouveau,pasunseulcridejoieneretentitsursonpassagepourleféliciterde
sonretouràlasanté.Touslesvisages,aucontraire,étaientmornesetinquiets;
quelques-unsmêmeétaientmenaçants.
Malgrésonretour,lestroupesrestèrentsurplace:onavaitcraintqu'uneémeute
n'éclatâtquandonconnaîtraitlerésultatdelaséanceduparlement:et,eneffet,à
peinelebruitsefut-ilrépandudanslesruesqu'aulieud'allégerlesimpôts,leroi


lesavaitaugmentés,quedesgroupesseformèrentetquedegrandesclameurs
retentirent,criant:«ÀbasleMazarin!viveBroussel!viveBlancmesnil!»carle
peupleavaitsuqueBrousseletBlancmesnilavaientparléensafaveur;et
quoiqueleuréloquenceeûtétéperdue,ilneleurensavaitpasmoinsbongré.
Onavaitvouludissipercesgroupes,onavaitvoulufairetairecescris,et,comme
celaarriveenpareilcas,lesgroupess'étaientgrossisetlescrisavaientredoublé.
L'ordrevenaitd'êtredonnéauxgardesduroietauxgardessuisses,non
seulementdetenirferme,maisencoredefairedespatrouillesdanslesrues
Saint-DenisetSaint-Martin,oùcesgroupessurtoutparaissaientplusnombreux
etplusanimés,lorsqu'onannonçaauPalais-Royalleprévôtdesmarchands.
Ilfutintroduitaussitôt:ilvenaitdirequesil'onnecessaitpasàl'instantmême
cesdémonstrationshostiles,dansdeuxheuresParistoutentierseraitsousles

armes.
Ondélibéraitsurcequ'onauraitàfaire,lorsqueComminges,lieutenantaux
gardes,rentraseshabitstoutdéchirésetlevisagesanglant.Enlevoyantparaître,
lareinejetauncridesurpriseetluidemandacequ'ilyavait.
Ilyavaitqu'àlavuedesgardes,commel'avaitprévuleprévôtdesmarchands,
lesespritss'étaientexaspérés.Ons'étaitemparédesclochesetl'onavaitsonnéle
tocsin.Commingesavaittenubon,avaitarrêtéunhommequiparaissaitundes
principauxagitateurs,et,pourfaireunexempleavaitordonnéqu'ilfûtpenduàla
croixduTrahoir.Enconséquence,lessoldatsl'avaiententraînépourexécutercet
ordre.Maisauxhalles,ceux-ciavaientétéattaquésàcoupsdepierresetàcoups
dehallebarde;lerebelleavaitprofitédecemomentpours'échapper,avaitgagné
laruedesLombardsets'étaitjetédansunemaisondontonavaitaussitôtenfoncé
lesportes.
Cetteviolenceavaitétéinutile,onn'avaitpuretrouverlecoupable.Comminges
avaitlaisséunpostedanslarue,etaveclerestedesondétachement,étaitrevenu
auPalais-Royalpourrendrecompteàlareinedecequisepassait.Toutlelong
delaroute,ilavaitétépoursuivipardescrisetpardesmenaces,plusieursdeses
hommesavaientétéblessésdecoupsdepiqueetdehallebarde,etlui-même
avaitétéatteintd'unepierrequiluifendaitlesourcil.
LerécitdeCommingescorroboraitl'avisduprévôtdesmarchands,onn'étaitpas
enmesuredetenirtêteàunerévoltesérieuse;lecardinalfitrépandredansle


peuplequelestroupesn'avaientétééchelonnéessurlesquaisetlePont-Neuf
qu'àproposdelacérémonie,etqu'ellesallaientseretirer.Eneffet,versles
quatreheuresdusoir,ellesseconcentrèrenttoutesverslePalais-Royal;onplaça
unposteàlabarrièredesSergents,unautreauxQuinze-Vingts,enfinun
troisièmeàlabutteSaint-Roch.Onemplitlescoursetlesrez-de-chausséede
Suissesetdemousquetaires,etl'onattendit.
Voilàdoncoùenétaientleschoseslorsquenousavonsintroduitnoslecteurs

danslecabinetducardinalMazarin,quiavaitétéautrefoisceluiducardinalde
Richelieu.Nousavonsvudansquellesituationd'espritilécoutaitlesmurmures
dupeuplequiarrivaientjusqu'àluietl'échodescoupsdefusilquiretentissaient
jusquedanssachambre.
Toutàcoupilrelevalatête,lesourcilàdemifroncé,commeunhommequia
prissonparti,fixalesyeuxsuruneénormependulequ'allaitsonnerdixheures,
et,prenantunsiffletdevermeilplacésurlatable,àlaportéedesamain,ilsiffla
deuxcoups.
Uneportecachéedanslatapisseries'ouvritsansbruit,etunhommevêtudenoir
s'avançasilencieusementetsetintdeboutderrièrelefauteuil.
—Bernouin,ditlecardinalsansmêmeseretourner,carayantsifflédeuxcoups
ilsavaitquecedevaitêtresonvaletdechambre,quelssontlesmousquetairesde
gardeaupalais?
—Lesmousquetairesnoirs,Monseigneur.
—Quellecompagnie?
—CompagnieTréville.
—Ya-t-ilquelqueofficierdecettecompagniedansl'antichambre?
—Lelieutenantd'Artagnan.
—Unbon,jecrois?
—Oui,Monseigneur.
—Donnez-moiunhabitdemousquetaire,etaidez-moiàm'habiller.


Levaletdechambresortitaussisilencieusementqu'ilétaitentré,etrevintun
instantaprès,apportantlecostumedemandé.
Lecardinalcommençaalors,silencieuxetpensif,àsedéfaireducostumede
cérémoniequ'ilavaitendossépourassisteràlaséanceduparlement,etàse
revêtirdelacasaquemilitaire,qu'ilportaitavecunecertaineaisance,grâceàses
anciennescampagnesd'Italie;puisquandilfutcomplètementhabillé:
—AllezmechercherM.d'Artagnan,dit-il.

Etlevaletdechambresortitcettefoisparlaportedumilieu,maistoujoursaussi
silencieuxetaussimuet.Oneûtditd'uneombre.
Restéseul,lecardinalseregardaavecunecertainesatisfactiondansuneglace;il
étaitencorejeune,carilavaitquarante-sixansàpeine,ilétaitd'unetaille
éléganteetunpeuau-dessousdelamoyenne;ilavaitleteintvifetbeau,le
regardpleindefeu,lenezgrand,maiscependantassezbienproportionné,le
frontlargeetmajestueux,lescheveuxchâtainsunpeucrépus,labarbeplusnoire
quelescheveuxettoujoursbienrelevéeaveclefer,cequiluidonnaitbonne
grâce.Alorsilpassasonbaudrier,regardaaveccomplaisancesesmains,qu'il
avaitfortbellesetdesquellesilprenaitleplusgrandsoin;puisrejetantlesgros
gantsdedaimqu'ilavaitdéjàpris,etquiétaientd'uniforme,ilpassadesimples
gantsdesoie.
Encemomentlaportes'ouvrit.
—M.d'Artagnan,ditlevaletdechambre.
Unofficierentra.
C'étaitunhommedetrente-neufàquaranteans,depetitetaillemaisbienprise,
maigre,l'oeilvifetspirituel,labarbenoireetlescheveuxgrisonnants,commeil
arrivetoujourslorsqu'onatrouvélavietropbonneoutropmauvaise,etsurtout
quandonestfortbrun.
D'Artagnanfitquatrepasdanslecabinet,qu'ilreconnaissaitpouryêtrevenuune
foisdansletempsducardinaldeRichelieu,etvoyantqu'iln'yavaitpersonne
danscecabinetqu'unmousquetairedesacompagnie,ilarrêtalesyeuxsurce
mousquetaire,sousleshabitsduquel,aupremiercoupd'oeil,ilreconnutle
cardinal.


—Ildemeuradeboutdansuneposerespectueusemaisdigneetcommeil
convientàunhommedeconditionquiaeusouventdanssavieoccasiondese
trouveravecdesgrandsseigneurs.
Lecardinalfixasurluisonoeilplusfinqueprofond,l'examinaavecattention,

puis,aprèsquelquessecondesdesilence:
—C'estvousquiêtesmonsieurd'Artagnan?dit-il.
—Moi-même,Monseigneur,ditl'officier.
Lecardinalregardaunmomentencorecettetêtesiintelligenteetcevisagedont
l'excessivemobilitéavaitétéenchaînéeparlesansetl'expérience;mais
d'Artagnansoutintl'examenenhommequiavaitétéregardéautrefoispardes
yeuxbienautrementperçantsqueceuxdontilsoutenaitàcetteheure
l'investigation.
—Monsieur,ditlecardinal,vousallezveniravecmoi,ouplutôtjevaisaller
avecvous.
—Àvosordres,Monseigneur,réponditd'Artagnan.
—Jevoudraisvisitermoi-mêmelespostesquientourentle
Palais-Royal;croyez-vousqu'ilyaitquelquedanger?
—Dudanger,Monseigneur!demandad'Artagnand'unairétonné,etlequel?
—Onditlepeupletoutàfaitmutiné.
—L'uniformedesmousquetairesduroiestfortrespecté,Monseigneur,etnele
fût-ilpas,moi,quatrièmejemefaisfortdemettreenfuiteunecentainedeces
manants.
—VousavezvucependantcequiestarrivéàComminges?
—M.deCommingesestauxgardesetnonpasauxmousquetaires,répondit
d'Artagnan.
—Cequiveutdire,repritlecardinalensouriant,quelesmousquetairessont
meilleurssoldatsquelesgardes?


—Chacunal'amour-propredesonuniforme,Monseigneur.
—Exceptémoi,monsieur,repritMazarinensouriant,puisquevousvoyezque
j'aiquittélemienpourprendrelevôtre.
—Peste,Monseigneur!ditd'Artagnan,c'estdelamodestie.Quantàmoi,je
déclareque,sij'avaisceluideVotreÉminence,jem'encontenteraiset

m'engageraisaubesoinàn'enporterjamaisd'autre.
—Oui,maispoursortircesoir,peut-êtren'eût-ilpasététrèssûr.Bernouin,mon
feutre.
Levaletdechambrerentra,rapportantunchapeaud'uniformeàlargesbords.Le
cardinals'encoiffad'unefaçonassezcavalière,etseretournaversd'Artagnan:
—Vousavezdeschevauxtoutsellésdanslesécuries,n'est-cepas?
—Oui,Monseigneur.
—Ehbien!partons.
—CombienMonseigneurveut-ild'hommes?
—Vousavezditqu'avecquatrehommes,vousvouschargeriezdemettreenfuite
centmanants;commenouspourrionsenrencontrerdeuxcents,prenez-enhuit.
—QuandMonseigneurvoudra.
—Jevoussuis;ouplutôt,repritlecardinal,non,parici.
Éclairez-nous,Bernouin.
Levaletpritunebougie,lecardinalpritunepetiteclefdoréesursonbureau,et
ayantouvertlaported'unescaliersecret,ilsetrouvaauboutd'uninstantdansla
courduPalais-Royal.
II.Unerondedenuit
Dixminutesaprès,lapetitetroupesortaitparlaruedesBons-Enfants,derrière
lasalledespectaclequ'avaitbâtielecardinaldeRichelieupouryfairejouer
Mirame,etdanslaquellelecardinalMazarin,plusamateurdemusiquequede


littérature,venaitdefairejouerlespremiersopérasquiaientétéreprésentésen
France.
L'aspectdelavilleprésentaittouslescaractèresd'unegrandeagitation;des
groupesnombreuxparcouraientlesrues,et,quoiqu'enaitditd'Artagnan,
s'arrêtaientpourvoirpasserlesmilitairesavecunairderailleriemenaçantequi
indiquaitquelesbourgeoisavaientmomentanémentdéposéleurmansuétude
ordinairepourdesintentionsplusbelliqueuses.Detempsentempsdesrumeurs

venaientduquartierdesHalles.Descoupsdefusilpétillaientducôtédelarue
Saint-Denis,etparfoistoutàcoup,sansquel'onsûtpourquoi,quelqueclochese
mettaitàsonner,ébranléeparlecapricepopulaire.
D'Artagnansuivaitsoncheminavecl'insoucianced'unhommesurlequelde
pareillesniaiseriesn'ontaucuneinfluence.Quandungroupetenaitlemilieude
larue,ilpoussaitsonchevalsansluidiregare,etcommesi,rebellesounon,
ceuxquilecomposaientavaientsuàquelhommeilsavaientaffaire,ils
s'ouvraientetlaissaientpasserlapatrouille.Lecardinalenviaitcecalme,qu'il
attribuaitàl'habitudedudanger;maisiln'enprenaitpasmoinspourl'officier,
souslesordresduquelils'étaitmomentanémentplacé,cettesortede
considérationquelaprudenceelle-mêmeaccordeàl'insoucieuxcourage.
EnapprochantdupostedelabarrièredesSergents,lasentinellecria:«Qui
vive?»D'Artagnanrépondit,et,ayantdemandélesmotsdepasseaucardinal,
s'avançaàl'ordre;lesmotsdepasseétaientLouisetRocroy.
Cessignesdereconnaissanceéchangés,d'Artagnandemandasicen'étaitpasM.
deCommingesquicommandaitleposte.
Lasentinelleluimontraalorsunofficierquicausait,àpied,lamainappuyéesur
lecouduchevaldesoninterlocuteur.C'étaitceluiquedemandaitd'Artagnan.
—VoiciM.deComminges,ditd'Artagnanrevenantaucardinal.
Lecardinalpoussasonchevalverseux,tandisqued'Artagnansereculaitpar
discrétion;cependant,àlamanièredontl'officieràpiedetl'officieràcheval
ôtèrentleurschapeaux,ilvitqu'ilsavaientreconnusonÉminence.
—Bravo,Guitaut,ditlecardinalaucavalier,jevoisquemalgrévossoixantequatreansvousêtestoujourslemême,alerteetdévoué.Quedites-vousàce
jeunehomme?


—Monseigneur,réponditGuitaut,jeluidisaisquenousvivionsàunesingulière
époque,etquelajournéed'aujourd'huiressemblaitfortàl'unedecesjournéesde
laLiguedontj'aitantentenduparlerdansmonjeunetemps.Savez-vousqu'il
n'étaitquestionderienmoins,danslesruesSaint-DenisetSaint-Martin,quede

fairedesbarricades.
—EtquevousrépondaitComminges,moncherGuitaut?
—Monseigneur,ditComminges,jerépondaisque,pourfaireuneLigue,ilne
leurmanquaitqu'unechosequimeparaissaitassezessentielle,c'étaitunducde
Guise;d'ailleurs,onnefaitpasdeuxfoislamêmechose.
—Non,maisilsferontuneFronde,commeilsdisent,reprit
Guitaut.
—Qu'est-cequecela,uneFronde?demandaMazarin.
—Monseigneur,c'estlenomqu'ilsdonnentàleurparti.
—Etd'oùvientcenom?
—Ilparaîtqu'ilyaquelquesjoursleconseillerBachaumontaditauPalaisque
touslesfaiseursd'émeutesressemblaientauxécoliersquifrondentdansles
fossésdeParisetquisedispersentquandilsaperçoiventlelieutenantcivil,pour
seréunirdenouveaulorsqu'ilestpassé.Alorsilsontramassélemotaubond,
commeontfaitlesgueuxàBruxelles,ilssesontappelésfrondeurs.Aujourd'hui
ethier,toutétaitàlaFronde,lespains,leschapeaux,lesgants,lesmanchons,les
éventails;et,tenez,écoutez.
Encemomenteneffetunefenêtres'ouvrit;unhommesemitàcettefenêtreet
commençadechanter:
UnventdeFrondeS'estlevécematin;Jecroisqu'ilgrondeContreleMazarin.
UnventdeFrondeS'estlevécematin!
—L'insolent!murmuraGuitaut.
—Monseigneur,ditComminges,quesablessureavaitmisdemauvaisehumeur
etquinedemandaitqu'àprendreunerevancheetàrendreplaiepourbosse,
voulez-vousquej'envoieàcedrôle-làuneballepourluiapprendreànepas


chantersifauxuneautrefois?
Etilmitlamainauxfontesduchevaldesononcle.
—Nonpas,nonpas!s'écriaMazarin.Diavolo!moncherami,vousalleztout

gâter;leschosesvontàmerveille,aucontraire!JeconnaisvosFrançaiscomme
sijelesavaisfaitsdepuislepremierjusqu'audernier:ilschantent,ilspayeront.
PendantlaLigue,dontparlaitGuitauttoutàl'heure,onnechantaitquelamesse,
aussitoutallaitfortmal.Viens,Guitaut,viens,etallonsvoirsil'onfaitaussi
bonnegardeauxQuinze-Vingtsqu'àlabarrièredesSergents.
Et,saluantCommingesdelamain,ilrejoignitd'Artagnan,quirepritlatêtedesa
petitetroupesuiviimmédiatementparGuitautetlecardinal,lesquelsétaient
suivisàleurtourdurestedel'escorte.
—C'estjuste,murmuraCommingesenleregardants'éloigner,j'oubliaisque,
pourvuqu'onpaye,c'esttoutcequ'illuifaut,àlui.
OnrepritlarueSaint-Honoréendéplaçanttoujoursdesgroupes;dansces
groupes,onneparlaitquedeséditsdujour;onplaignaitlejeuneroiquiruinait
ainsisonpeuplesanslesavoir;onjetaittoutelafautesurMazarin;onparlaitde
s'adresserauducd'OrléansetàM.lePrince;onexaltaitBlancmesnilet
Broussel.
D'Artagnanpassaitaumilieudecesgroupes,insoucieuxcommesiluietson
chevaleussentétédefer;MazarinetGuitautcausaienttoutbas;les
mousquetaires,quiavaientfiniparreconnaîtrelecardinal,suivaientensilence.
OnarrivaàlarueSaint-Thomas-du-Louvre,oùétaitlepostedesQuinze-Vingts;
Guitautappelaunofficiersubalterne,quivintrendrecompte.
—Ehbien!demandaGuitaut.
—Ah!moncapitaine,ditl'officier,toutvabiendececôté,sicen'est,jecrois,
qu'ilsepassequelquechosedanscethôtel.
Etilmontraitdelamainunmagnifiquehôtelsituéjustesurl'emplacementoùfut
depuisleVaudeville.
—Danscethôtel,ditGuitaut,maisc'estl'hôteldeRambouillet.


—Jenesaispassic'estl'hôteldeRambouillet,repritl'officier,maiscequeje
sais,c'estquej'yaivuentrerforcegensdemauvaisemine.

—Bah!ditGuitautenéclatantderire,cesontdespoètes.
—Ehbien,Guitaut!ditMazarin,veux-tubiennepasparleravecunepareille
irrévérencedecesmessieurs!tunesaispasquej'aiétépoèteaussidansma
jeunesseetquejefaisaisdesversdanslegenredeceuxdeM.deBenserade.
—Vous,Monseigneur?
—Oui,moi.Veux-tuquejet'endise?
—Celam'estégal,Monseigneur!Jen'entendspasl'italien.
—Oui,maistuentendslefrançais,n'est-cepas,monbonetbraveGuitaut,reprit
Mazarinenluiposantamicalementlamainsurl'épaule,et,quelqueordrequ'on
tedonnedanscettelangue,tul'exécuteras?
—Sansdoute,Monseigneur,commejel'aidéjàfait,pourvuqu'ilmeviennede
lareine.
—Ahoui!ditMazarinensepinçantleslèvres,jesaisquetuluiesentièrement
dévoué.
—Jesuiscapitainedesesgardesdepuisplusdevingtans.
—Enroute,monsieurd'Artagnan,repritlecardinal,toutvabiendececôté.
D'Artagnanrepritlatêtedelacolonnesanssoufflerunmotetaveccette
obéissancepassivequifaitlecaractèreduvieuxsoldat.
Ils'acheminaverslabutteSaint-Roch,oùétaitletroisièmeposte,enpassantpar
larueRichelieuetlarueVilledo.C'étaitleplusisolé,cariltouchaitpresqueaux
remparts,etlavilleétaitpeupeupléedececôté-là.
—Quicommandeceposte?demandalecardinal.
—Villequier,réponditGuitaut.
—Diable!fitMazarin,parlez-luiseul,voussavezquenoussommesenbrouille


depuisquevousavezeulacharged'arrêterM.leducdeBeaufort;ilprétendait
quec'étaitàlui,commecapitainedesgardesduroi,querevenaitcethonneur.
—Jelesaisbien,etjeluiaiditcentfoisqu'ilavaittort,leroinepouvaitlui
donnercetordre,puisqu'àcetteépoque-làleroiavaitàpeinequatreans.

—Oui,maisjepouvaisleluidonner,moi,Guitaut,etj'aipréféréquecefût
vous.
Guitaut,sansrépondre,poussasonchevalenavant,ets'étantfaitreconnaîtreàla
sentinelle,fitappelerM.deVillequier.
Celui-cisortit.
—Ah!c'estvous,Guitaut!dit-ildecetondemauvaisehumeurquiluiétait
habituel,quediablevenez-vousfaireici?
—Jeviensvousdemanders'ilyaquelquechosedenouveaudececôté.
—Quevoulez-vousqu'ilyait?Oncrie:«Viveleroi!»et«ÀbasleMazarin!»ce
n'estpasdunouveau,cela;ilyadéjàquelquetempsquenoussommeshabituésà
cescris-là.
—Etvousfaiteschorus?réponditenriantGuitaut.
—Mafoi,j'enaiquelquefoisgrandeenvie!jetrouvequ'ilsontbienraison,
Guitaut;jedonneraisvolontierscinqansdemapaye,qu'onnemepayepas,pour
queleroieûtcinqansdeplus.
—Vraiment,etqu'arriverait-ilsileroiavaitcinqansdeplus?
—Ilarriveraitqu'àl'instantoùleroiseraitmajeur,leroidonneraitsesordresluimême,etqu'ilyaplusdeplaisiràobéiraupetit-filsdeHenriIVqu'aufilsde
PietroMazarini.Pourleroi,mort-diable!jemeferaistueravecplaisir;maissi
j'étaistuépourleMazarin,commevotreneveuamanquédel'êtreaujourd'hui,il
n'yapointdeparadis,sibienplacéquej'yfusse,quim'enconsolâtjamais.
—Bien,bien,monsieurdeVillequier,ditMazarin.Soyeztranquille,jerendrai
comptedevotredévouementauroi.


Puisseretournantversl'escorte:
—Allons,messieurs,continua-t-il,toutvabien,rentrons.
—Tiens,ditVillequier,leMazarinétaitlà!Tantmieux;ilyavaitlongtempsque
j'avaisenviedeluidireenfacecequej'enpensais;vousm'enavezfourni
l'occasion,Guitaut;etquoiquevotreintentionnesoitpeut-êtrepasdes
meilleurespourmoi,jevousremercie.

Ettournantsursestalons,ilrentraaucorpsdegardeensifflantunairdeFronde.
CependantMazarinrevenaittoutpensif;cequ'ilavaitsuccessivemententendude
Comminges,deGuitautetdeVillequierleconfirmaitdanscettepenséequ'encas
d'événementsgraves,iln'auraitpersonnepourluiquelareine,etencorelareine
avaitsisouventabandonnésesamisquesonappuiparaissaitparfoisauministre,
malgrélesprécautionsqu'ilavaitprises,bienincertainetbienprécaire.
Pendanttoutletempsquecettecoursenocturneavaitduré,c'est-à-dirependant
uneheureàpeuprès,lecardinalavait,toutenétudianttouràtourComminges,
GuitautetVillequier,examinéunhomme.Cethomme,quiétaitrestéimpassible
devantlamenacepopulaire,etdontlafiguren'avaitpasplussourcilléaux
plaisanteriesqu'avaitfaitesMazarinqu'àcellesdontilavaitétél'objet,cet
hommeluisemblaitunêtreàpartettrempépourdesévénementsdanslegenre
deceuxdanslesquelsonsetrouvait,surtoutdeceuxdanslesquelsonallaitse
trouver.
D'ailleurscenomded'Artagnanneluiétaitpastoutàfaitinconnu,etquoique
lui,Mazarin,nefûtvenuenFrancequevers1634ou1635,c'est-à-direseptou
huitansaprèslesévénementsquenousavonsracontésdansuneprécédente
histoire,ilsemblaitaucardinalqu'ilavaitentenduprononcercenomcomme
celuid'unhommequi,dansunecirconstancequin'étaitplusprésenteàson
esprit,s'étaitfaitremarquercommeunmodèledecourage,d'adresseetde
dévouement.
Cetteidées'étaittellementemparéedesonesprit,qu'ilrésolutdel'éclaircirsans
retard;maiscesrenseignementsqu'ildésiraitsurd'Artagnan,cen'étaitpointà
d'Artagnanlui-mêmequ'ilfallaitlesdemander.Auxquelquesmotsqu'avait
prononcéslelieutenantdesmousquetaires,lecardinalavaitreconnul'origine
gasconne;etItaliensetGasconsseconnaissenttropbienetseressemblenttrop
pours'enrapporterlesunsauxautresdecequ'ilspeuventdired'eux-mêmes.


Aussi,enarrivantauxmursdontlejardinduPalais-Royalétaitenclos,le

cardinalfrappa-t-ilàunepetiteportesituéeàpeuprèsoùs'élèveaujourd'huile
cafédeFoy,et,aprèsavoirremerciéd'Artagnanetl'avoirinvitéàl'attendredans
lacourduPalais-Royal,fit-ilsigneàGuitautdelesuivre.Tousdeux
descendirentdecheval,remirentlabridedeleurmontureaulaquaisquiavait
ouvertlaporteetdisparurentdanslejardin.
—MoncherGuitaut,ditlecardinalens'appuyantsurlebrasduvieuxcapitaine
desgardes,vousmedisieztoutàl'heurequ'ilyavaittantôtvingtansquevous
étiezauservicedelareine?
—Oui,c'estlavérité,réponditGuitaut.
—Or,moncherGuitaut,continualecardinal,j'airemarquéqu'outrevotre
courage,quiesthorsdecontestation,etvotrefidélité,quiestàtouteépreuve,
vousaviezuneadmirablemémoire.
—Vousavezremarquécela,Monseigneur?ditlecapitainedesgardes;diable!
tantpispourmoi.
—Commentcela?
—Sansdoute,unedespremièresqualitésducourtisanestdesavoiroublier.
—Maisvousn'êtespasuncourtisan,vous,Guitaut,vousêtesunbravesoldat,
undecescapitainescommeilenresteencorequelques-unsdutempsduroi
HenriIV,maiscommemalheureusementiln'enresteraplusbientôt.
—Peste,Monseigneur!m'avez-vousfaitveniravecvouspourmetirermon
horoscope?
—Non,ditMazarinenriant;jevousaifaitvenirpourvousdemandersivous
aviezremarquénotrelieutenantdemousquetaires.
—M.d'Artagnan?
—Oui.
—Jen'aipaseubesoindeleremarquer,Monseigneur,ilyalongtempsquejele
connais.


—Quelhommeest-ce,alors?

—Ehmais,ditGuitaut,surprisdelademande,c'estunGascon!
—Oui,jesaiscela;maisjevoulaisvousdemandersic'étaitunhommeenqui
l'onpûtavoirconfiance.
—M.deTrévilleletientengrandeestime,etM.deTréville,vouslesavez,est
desgrandsamisdelareine.
—Jedésiraissavoirsic'étaitunhommequieûtfaitsespreuves.
—Sic'estcommebravesoldatquevousl'entendez,jecroispouvoirvous
répondrequeoui.AusiègedeLaRochelle,aupasdeSuze,àPerpignan,j'ai
entendudirequ'ilavaitfaitplusquesondevoir.
—Mais,vouslesavez,Guitaut,nousautrespauvresministres,nousavons
souventbesoinencored'autreshommesqued'hommesbraves.Nousavons
besoindegensadroits.M.d'Artagnannes'est-ilpastrouvémêlédutempsdu
cardinaldansquelqueintriguedontlebruitpublicvoudraitqu'ilsefûttiréfort
habilement?
—Monseigneur,souscerapport,ditGuitaut,quivitbienquelecardinalvoulait
lefaireparler,jesuisforcédedireàVotreÉminencequejenesaisquecequele
bruitpublicapuluiapprendreàelle-même.Jenemesuisjamaismêlé
d'intriguespourmoncompte,etsij'aiparfoisreçuquelqueconfidenceàpropos
desintriguesdesautres,commelesecretnem'appartientpas,Monseigneur
trouverabonquejelegardeàceuxquimel'ontconfié.
Mazarinsecoualatête.
—Ah!dit-il,ilya,surmaparole,desministresbienheureux,etquisaventtout
cequ'ilsveulentsavoir.
—Monseigneur,repritGuitaut,c'estqueceux-lànepèsentpastousleshommes
danslamêmebalance,etqu'ilssavents'adresserauxgensdeguerrepourla
guerreetauxintrigantspourl'intrigue.Adressez-vousàquelqueintrigantde
l'époquedontvousparlez,etvousentirerezcequevousvoudrez,enpayant,
bienentendu.



—Eh,pardieu!repritMazarinenfaisantunecertainegrimacequiluiéchappait
toujourslorsqu'ontouchaitavecluilaquestiond'argentdanslesensquevenait
delefaireGuitaut…onpaiera…s'iln'yapasmoyendefaireautrement.
—Est-cesérieusementqueMonseigneurmedemandedeluiindiquerunhomme
quiaitétémêlédanstouteslescabalesdecetteépoque?
—PerBacco!repritMazarin,quicommençaitàs'impatienter,ilyauneheure
quejenevousdemandepasautrechose,têtedeferquevousêtes.
—Ilyenaundontjevousrépondssouscerapport,s'ilveutparlertoutefois.
—Celameregarde.
—Ah,Monseigneur!cen'estpastoujourschosefacile,quedefairedireaux
genscequ'ilsneveulentpasdire.
—Bah!avecdelapatienceonyarrive.Ehbien!cethommec'est…
—C'estlecomtedeRochefort.
—LecomtedeRochefort!
—Malheureusementiladisparudepuistantôtquatreoucinqansetjenesaisce
qu'ilestdevenu.
—Jelesais,moi,Guitaut,ditMazarin.
—Alors,dequoiseplaignaitdonctoutàl'heureVotreÉminence,denerien
savoir?
—Et,ditMazarin,vouscroyezqueRochefort…
—C'étaitl'âmedamnéeducardinal,Monseigneur;mais,jevousenpréviens,
celavouscoûteracher;lecardinalétaitprodigueavecsescréatures.
—Oui,oui,Guitaut,ditMazarin,c'étaitungrandhomme,maisilavaitce
défaut-là.Merci,Guitaut,jeferaimonprofitdevotreconseil,etcelacesoir
même.
Etcommeencemomentlesdeuxinterlocuteursétaientarrivésàlacourdu


Palais-Royal,lecardinalsaluaGuitautd'unsignedelamain;etapercevantun
officierquisepromenaitdelongenlarge,ils'approchadelui.

C'étaitd'Artagnanquiattendaitleretourducardinal,commecelui-cienavait
donnél'ordre.
—Venez,monsieurd'Artagnan,ditMazarindesavoixlaplusflûtée,j'aiun
ordreàvousdonner.
D'Artagnans'inclina,suivitlecardinalparl'escaliersecret,et,uninstantaprès,
seretrouvadanslecabinetd'oùilétaitparti.Lecardinals'assitdevantson
bureauetpritunefeuilledepapiersurlaquelleilécrivitquelqueslignes.
D'Artagnan,debout,impassible,attenditsansimpatiencecommesanscuriosité:
ilétaitdevenuunautomatemilitaire,agissant,ouplutôtobéissantparressort.
Lecardinalplialalettreetymitsoncachet.
—Monsieurd'Artagnan,dit-il,vousallezportercettedépêcheàlaBastille,et
ramenerlapersonnequienestl'objet;vousprendrezuncarrosse,uneescorteet
vousgarderezsoigneusementleprisonnier.
D'Artagnanpritlalettre,portalamainàsonfeutre,pivotasursestalons,comme
eûtpulefaireleplushabilesergentinstructeur,sortit,et,uninstantaprès,on
l'entenditcommanderdesavoixbrèveetmonotone:
—Quatrehommesd'escorte,uncarrosse,moncheval.
Cinqminutesaprès,onentendaitlesrouesdelavoitureetlesfersdeschevaux
retentirsurlepavédelacour.
III.Deuxanciensennemis
D'ArtagnanarrivaitàlaBastillecommehuitheuresetdemiesonnaient.
Ilsefitannonceraugouverneur,qui,lorsqu'ilsutqu'ilvenaitdelapartetavec
unordreduministre,s'avançaau-devantdeluijusqu'auperron.
LegouverneurdelaBastilleétaitalorsM.duTremblay,frèredufameuxcapucin


Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

Tải bản đầy đủ ngay
×