Khai thác và phát triển các bài toán từ bài toán trong sách giáo khoa Toán 7

Sở giáo dục và đào tạo hải dơng
Sáng kiến kinh nghiệm
Khai thác và phát triển một số bài
toán từ bài toán trong sách giáo khoa
Môn: Toán
Khối lớp 7
Năm học 2007-2008
1
phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thanh hµ
trêng T.H.C.S Liªn m¹c
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Khai th¸c vµ ph¸t triÓn mét sè bµi to¸n
tõ bµi to¸n trong s¸ch gi¸o khoa
M«n: To¸n
Khèi líp 7
Tªn t¸c gi¶: M¹c M¹nh Cêng
®¸nh gi¸ nhËn xÐt xÕp lo¹i cña trêng THCS Liªn M¹c
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
2
sè ph¸ch
phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thanh hµ
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Khai th¸c vµ ph¸t triÓn mét sè bµi to¸n
tõ bµi to¸n trong s¸ch gi¸o khoa
M«n: To¸n
Khèi líp 7

®¸nh gi¸ cña phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
3
sè ph¸ch
A- lý do chọn đề tài
I. Cơ sở lý luận:
Môn Toán là một môn khoa học, những tri thức, kỹ năng toán học cùng với ph-
ơng pháp làm việc trong toán học trở thành công cụ để học tập những môn khoa học
khác, môn Toán là công cụ của nhiều ngành khoa học .
Môn Toán giúp cho học sinh hình thành và phát triển những phơng pháp, ph-
ơng thức t duy và hoạt động nh toán học hoá tình huống thực tế, thực hiện và xây
dựng thuật toán, phát hiện và giải quyết vấn đề . Những kỹ năng này rất cần cho ngời
lao động trong thời đại mới .
Môn Toán góp phần phát triển nhân cách con ngời, ngoài việc cung cấp
những kiến thức, kỹ năng toán học, môn Toán góp phần phát triển năng lực trí tuệ
chung nh phân tích, tổng hợp, trừu tợng hoá, khái quát hoá.
Ta thấy đợc môn Toán có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong kỹ
thuật . Vì vậy ngời thầy phải có phơng pháp dạy học để phát huy đợc tính tích cực
học tập của học sinh ,nhất là học sinh giỏi .
Theo nh yêu cầu của bộ môn Toán nói chung , môn Toán 7 nói riêng mỗi tiết
học phải hạn chế lý thuyết kinh viện mà chủ yếu khai thác sâu bài tập và thực hành .
Trong mỗi bài tập , ngời thầy phải giúp hoc sinh phân tích từng khía cạnh của bài
toán , rồi khai thác phát triển bài toán đó , thậm trí phải lật ngợc lại vấn đề . Nếu làm
đợc việc đó thì học sinh càng hiểu sâu sắc bài toán, dạng toán. Từ đó sẽ kích thích đ-
ợc tính tò mò, khơi dậy cho học sinh tính sáng tạo, khai thác đợc tiềm năng về môn
Toán của học sinh .

Với lý do đó tôi chọn viết sáng kiến kinh nghiệm Khai thác và phát triển các bài
toán từ bài toán trong sách giáo khoa .
Nội dung đề tài đợc trình bày trên cơ sở:
- Thông qua việc giải các bài tập trong sách giáo khoa hình thành các bài tập
có nội dung phong phú và đa dạng hơn.
4
- Bằng các thao tác t duy: phân tích, so sánh, tơng tự, khái quát hoá, đặc biệt
hoá, trừu tợng hoá hình thành các bài tập có nội dung tơng tự, tổng quát, từ các bài
tập trong sách giáo khoa, sách bài tập.
- Thông qua việc phát triển các bài toán, hình thành chuỗi các bài tập có nội
dung liên quan, lấy bài tập này làm cơ sở để phát triển các bài kế tiếp.
- Ngoài ra bằng cách thay đổi, thêm, bớt một số yếu tố trong đề bài của các bài
toán, hoặc thay đổi cách hỏi ta cũng có các bài toán thú vị và khá độc đáo.
II. Cơ sở thực tiễn :
a. Đối với học sinh :
Đa số học sinh kể cả là học sinh giỏi khi giải xong bài toán là đã bằng lòng với kết
quả đó .Chính vì lý do đó nếu thay đổi một vài dữ kiện thì học sinh lúng túng.
Trong thực tế nếu biết khai thác và phát triển bài toán này thì ta thấy bài toán rất hay,
kích thích đợc sự tìm tòi khám phá kiến thức của học sinh.
b. Đối với bản thân :
Năm học 2007 2008, tôi đợc phân công dạy Toán khối 7. Thực trạng cho
thấy phần nhiều học sinh hiện nay vẫn còn tình trạng thụ động tiếp thu kiến thức,
hoặc chỉ là vận dụng máy móc kiến thức, cha có tính sáng tạo, cha phát huy đợc năng
lực tự học, tự nghiên cứu của bản thân.
Bên cạnh đó yêu cầu đặt ra cho mỗi con ngời trong thời đại mới phải thực sự
tích cực, năng động và thích ứng với những thay đổi của điều kiện ngoại cảnh. Đây
cũng là yêu cầu mà Đảng và nhà nớc ta đang đặt ra cho ngành giáo dục chúng ta.
Qua thực tiễn giảng dạy của bản thân tôi nhận thấy việc triển khai đề tài Khai thác
và phát triển các bài toán từ bài toán trong sách giáo khoa .
5

b- biện pháp thực hiện

Để đạt đợc hiệu quả cao trong dạy và học, một trong các biện pháp thực hiện
tốt nhất là phải xây dựng hệ thống các bài tập hợp logic. Ta phải khai thác bài toán
theo từng mảng, mỗi mảng ta lại chia thành từng phần, sao cho mỗi phần có sự liên
kết chặt chẽ với nhau về cấu trúc của bài toán cũng nh về phơng thức giải toán .
Đối với mỗi bài toán sau khi giải đều có phần nhận xét về thể loại và hớng
phát triển. Để thấy đợc sự tơng tự trong các bài toán hoặc thêm một vài dữ kiện,
hoặc lật ngợc vấn đề để có đợc bài toán mới có nội dung phong phú và phù hợp hơn .
Xin đợc trình bày một số biện pháp triển khai đề tài vào thực tiến giảng dạy:
- Trong mỗi giờ lên lớp giáo viên dành một thời gian nhỏ ( đặc biệt trong các
giờ luyện tập, ôn tập) cho học sinh làm bài tập ôn tập, củng cố kiến thức và kỹ năng
cơ bản từ đó hớng dẫn tự phát triển bài tập để có các bài tập khác, hoặc cho các em
luyện tập dới hình thức tự ra các đề toán từ các bài toán đã làm.
- Sau mỗi bài giảng khi hớng dẫn học sinh học ở nhà ngoài việc yêu cầu học,
nghiên cứu bài, làm bài tập thì giáo viên cho học sinh làm các bài tập tơng tự các bài
trong sách giáo khoa hoặc yêu cầu các em phải tự tìm ra các bài toán có liên quan
đến các bài toán trong sách giáo khoa.
- Có thể triển khai đề tài dới hình thức chơi trò chơi: "Cho các nhóm ra đề chéo
và yêu cầu giải".
Ngoài ra việc triển khai đề tài này càng có hiệu quả trong việc bồi dỡng học
sinh khá giỏi, có thể cho các em tự hệ thống các bài toán dới dạng các đề tài nhỏ.

6