(Luận án tiến sĩ) Dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên sư phạm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
---------  ---------

NGUYỄN TRUNG KIÊN

DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC
CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM
Chuyên ngành: Lí luận và PPDH bộ môn Kỹ thuật công nghiệp
Mã số : 9.14.01.11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS LÊ HỒNG SƠN
PGS.TS ĐẶNG THÀNH HƢNG

HÀ NỘI - 2020


MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................... i
DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ ................................................................ iii
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC CHO SINH VIÊN ......7
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..............................................................................7
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới .............................................................................7
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ............................................................................10

1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan tới đề tài .....................................................16
1.2.1. Dạy học thực hành kỹ thuật ............................................................................16
1.2.2. Kỹ năng ...........................................................................................................17
1.2.3. Hợp tác ............................................................................................................18
1.2.4. Kỹ năng làm việc hợp tác ................................................................................19
1.3. Một số vấn đề cơ bản về kỹ năng làm việc hợp tác ...........................................20
1.3.1. Đặc điểm của kỹ năng làm việc hợp tác .........................................................20
1.3.2. Cấu trúc của kỹ năng làm việc hợp tác ...........................................................22
1.3.3. Quá trình hình thành và phát triển kỹ năng làm việc hợp tác .........................25
1.3.4. Đánh giá kỹ năng làm việc hợp tác .................................................................26
1.4. Một số vấn đề trong dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác cho Sinh viên Sƣ phạm kỹ thuật ....................................................28
1.4.1. Nguyên tắc dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng làm
việc hợp tác ...............................................................................................................28
1.4.2. Cấu trúc của dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng làm
việc hợp tác ...............................................................................................................31
1.4.3. Hệ thống kỹ năng làm việc hợp tác cần phát triển cho sinh viên Sƣ phạm kỹ
thuật ...........................................................................................................................35


1.4.4. Các yêu cầu của dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác cho sinh viên Sƣ phạm ...................................................................39
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC CHO SINH VIÊN ...44
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................................44
2.1.1. Mục đích khảo sát ...........................................................................................44
2.1.2. Đối tƣợng khảo sát ..........................................................................................44
2.1.3. Phƣơng pháp, nội dung và tiến trình khảo sát .................................................46
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ................................................................................50
2.2.1. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về dạy học thực hành kỹ

thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên ........................50
2.2.2. Thực trạng dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng làm
việc hợp tác cho sinh viên .........................................................................................58
2.2.3. Thực trạng về vai trò của kỹ năng làm việc hợp tác của sinh viên Sƣ phạm kỹ
thuật trong thực tiễn nghề nghiệp..............................................................................68
2.2.4. Thực trạng kỹ năng làm việc hợp tác của sinh viên Sƣ phạm kỹ thuật ..........70
CHƢƠNG 3. CÁC BIỆN PHÁP DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC CHO SINH VIÊN ...77
3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát
triển kỹ năng làm việc hợp tác ..................................................................................77
3.1.1. Đảm bảo dạy học phải gắn với mục tiêu, nội dung chƣơng trình môn học ....77
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống ....................................................................................77
3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................................78
3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả toàn diện ....................................................................78
3.2. Các biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng làm
việc hợp tác cho sinh viên .........................................................................................79
3.2.1. Nâng cao tri thức về làm việc hợp tác cho sinh viên ......................................79
3.2.2. Thiết kế tiến trình dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác ........................................................................................................80


3.2.3. Sử dụng các phƣơng pháp và kỹ thuật dạy học hợp tác trong dạy học thực
hành kỹ thuật .............................................................................................................88
3.2.4. Xây dựng môi trƣờng hợp tác qua ứng dụng CNTT và truyền thông ..........100
3.2.5. Đánh giá dạy học thực hành kỹ thuật tập trung vào kỹ năng làm việc hợp tác
.................................................................................................................................102
3.3. Ứng dụng dạy học Thực hành điện cơ bản theo hƣớng phát triển kỹ năng làm
việc hợp tác cho sinh viên .......................................................................................104
3.3.1. Mục tiêu, cấu trúc nội dung và theo hƣớng dạy học Thực hành điện cơ bản
theo hƣớng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên ...............................104

3.3.2. Dạy học Thực hành điện cơ bản theo hƣớng phát triển kỹ năng làm việc hợp
tác cho sinh viên ......................................................................................................110
CHƢƠNG 4 . KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ ...................................................117
4.1. Mục đích, đối tƣợng và phƣơng pháp kiểm nghiệm ........................................117
4.1.1. Mục đích kiểm nghiệm..................................................................................117
4.1.2. Đối tƣợng kiểm nghiệm ................................................................................117
4.1.3. Phƣơng pháp kiểm nghiệm ...........................................................................118
4.2. Kiểm nghiệm bằng phƣơng pháp chuyên gia ..................................................118
4.2.1. Cách thức và tiến trình thực hiện ..................................................................118
4.2.2. Kết quả kiểm nghiệm ....................................................................................120
4.3. Kiểm nghiệm bằng phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm .................................124
4.3.1. Cách thức và tiến trình thực hiện ..................................................................124
4.3.2. Thang đánh giá kết quả của SV ....................................................................128
4.3.3. Kết quả thực nghiệm .....................................................................................130
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4........................................................................................148
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................149
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ..............................152
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................153


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực và chƣa từng có ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
Tác giả

Nguyễn Trung Kiên

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết sâu sắc nhất đến PGS.TS Lê Hồng Sơn, PGS.TS Đặng
Thành Hƣng, các thầy cô giáo trong Bộ môn Phƣơng pháp dạy học - Khoa Sƣ phạm
kỹ thuật đã tận tình hƣớng dẫn, góp ý và động viên để tôi có thể hoàn thành luận án
này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban Gián hiệu, tập thể các thầy cô giáo, các sinh
viên Khoa Sƣ phạm kỹ thuật - Đại học Sƣ phạm Hà Nội, Trƣờng Đại học Sƣ phạm kỹ
thuật Nam Định, Khoa Sƣ phạm kỹ thuật - Đại học kỹ thuật công nghiệp, Đại học
Thái Nguyên đã giúp đỡ và nhiệt tình tham gia quá trình khảo sát, thực nghiệm để tôi
có thể hoàn thành kết quả nghiên cứu.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới khoa Sƣ phạm kỹ thuật, phòng Sau đại học, Ban
Giám hiệu trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi có môi
trƣờng học tập và nghiên cứu tốt nhất.
Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu Trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Nam Định, Khoa
Bồi dƣỡng Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục đã tạo nhiều điều kiện trong công tác
để tôi có thể nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ sự biết ơn, trân trọng đến gia đình, ngƣời thân, các bạn
bè, đồng nghiệp, những ngƣời luôn khuyến khích, động viên và giúp đỡ về mọi mặt
để tôi có thể hoàn thành quá trình nghiên cứu của mình.
Tác giả

Nguyễn Trung Kiên


i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Viết tắt

Viết đầy đủ

1

CĐSP

Cao đẳng sƣ phạm

2

CNTT

Công nghệ thông tin

3

DHHT

Dạy học hợp tác

4

ĐC

Đối chứng

5

ĐHSP

Đại học sƣ phạm

6

GV

Giảng viên

7

HTHT

Học tập hợp tác

8

HS

Học sinh

9

LVHT

Làm việc hợp tác

10

NXB

Nhà xuất bản

11

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

12

PTDH

Phƣơng tiện dạy học

13

SV

Sinh viên

14

THKT

Thực hành kỹ thuật

15

TN

Thực nghiệm


ii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Cấu trúc của kỹ năng làm việc hợp tác .....................................................23
Hình 1.2. Cấu trúc của dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác ........................................................................................................32
Hình 2.1. Thực trạng nhầm lẫn về đặc điểm dạy học THKT theo hƣớng phát triển
kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm ..............................................................................57
Hình 2.2. Ý kiến của giảng viên về sự thuận lợi của nội dung giáo trình, ................59
tài liệu để thiết kế nhiệm vụ hợp tác cho sinh viên ...................................................59
Hình 2.3. Thực trạng về cách thức chia nhóm thực hành .........................................62
Hình 3.1. Tiến trình thiết kế nhiệm vụ thực hành theo hƣớng ..................................81
phát triển kỹ năng LVHT cho sinh viên ....................................................................81
Hình 3.2. Tiến trình tổ chức hoạt động thực hành theo hƣớng .................................85
phát triển kỹ năng LVHT cho sinh viên ....................................................................85
Hình 3.3. Ứng dụng kỹ thuật khăn trải bàn trong dạy học THKT ............................96
Hình 3.4. Cách thức ứng dụng CNTT và truyền thông hỗ trợ quá trình dạy học
THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT .........................................................101
Hình 4.1.Đồ thị tần suất số sinh viên đạt điểm Xi (kiểm tra lần 1) .........................137
Hình 4.2. Đồ thị tần suất hội tụ tiến fasau kiểm tra lần 1 ......................................138
Hình 4.3. Đồ thị tần suất số sinh viên đạt điểm Xi (kiểm tra lần 2) ........................141
Hình 4.4. Đồ thị tần suất hội tụ tiến fa sau kiểm tra lần 2 .....................................141
Hình 4.5. Đồ thị so sánh kết quả điểm trung bình học tập của 2 đợt đánh giá .......142
Hình 4.6. Biểu đồ kết quả trung bình kỹ năng LVHT của SV trƣớc TN ................145
Hình 4.7. Biểu đồ kết quả trung bình kỹ năng LVHT của SV sau thực nghiệm ....146

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng 1.1. Tiêu chí đánh giá kỹ năng làm việc hợp tác .............................................27
Bảng 1.2. Mức độ kỹ năng làm việc hợp tác ............................................................28
Bảng 2.1.Thông tin của Giảng viên đƣợc khảo sát ...................................................45
Bảng 2.2. Thông tin của Sinh viên đƣợc khảo sát ....................................................45
Bảng 2.3. Thông tin của cựu Sinh viên đƣợc khảo sát..............................................46
Bảng 2.4. Kết quả ý kiến của GV về đặc điểm của dạy học THKT .........................50
theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm ...........................................50
Bảng 2.5. Kết quả ý kiến của GV về nhiệm vụ của GV trong dạy học THKT.........52
theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm ...........................................52
Bảng 2.6. Kết quả ý kiến của SV năm thứ nhất về đặc điểm của dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm ..................................................55
Bảng 2.7. Kết quả ý kiến của SV năm thứ 3,4,5 về đặc điểm của dạy học THKT
theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm ...........................................56
Bảng 2.8. Thực trạng số lƣợng SV/nhóm thực hành ................................................62
Bảng 2.9. Thực trạng về hoạt động của giảng viên ...................................................65
khi tổ chức dạy học thực hành kỹ thuật ....................................................................65
Bảng 2.10. Thực trạng cách thức đánh giá kết quả thực hành của sinh viên ............67
Bảng 2.11. Vai trò của kỹ năng LVHT trong thực tiễn nghề nghiệp ........................68
Bảng 2.12. Tự đánh giá của sinh viên về kỹ năng làm việc hợp tác của mình .........71
Bảng 2.13. Đánh giá của GV về kỹ năng làm việc hợp tác của sinh viên ................72
Bảng 4.1. Thông tin về lớp thực nghiệm và đối chứng...........................................118
Bảng 4.2. Đánh giá khái quát về các biện pháp đã xây dựng .................................121
Bảng 4.3. Kết quả kiểm tra lần 1 của hai lớp thực nghiệm và đối chứng ...............134
Bảng 4.4. Bảng tính toán kết quả kiểm tra lần 1 lớp thực nghiệm..........................134
Bảng 4.5. Bảng tính toán kết quả kiểm tra lần 1 lớp đối chứng..............................135
Bảng 4.6. Kết quả phân tích số liệu thực nghiệm sƣ phạm qua kiểm tra lần 1 .......135
Bảng 4.7. Bảng tần suất kết quả kiểm tra lần 1 của hai lớp TN và ĐC ..................136

Bảng 4.8. Bảng tần suất hội tụ tiến favề kết quả học tập lần 1 .............................137


iv

Bảng 4.9. Kết quả kiểm tra lần 2 của hai lớp thực nghiệm và đối chứng ...............138
Bảng 4.10. Bảng tính toán kết quả kiểm tra lần 2 lớp thực nghiệm........................139
Bảng 4.11. Bảng tính toán kết quả kiểm tra lần 2 lớp đối chứng............................139
Bảng 4.12. Kết quả phân tích số liệu thực nghiệm sƣ phạm qua kiểm tra lần 2 .....140
Bảng 4.13. Bảng tần suất kết quả kiểm tra lần 2 của hai lớp TN và ĐC ................140
Bảng 4.14. Kết quả GV đánh giá kỹ năng LVHT của SV trƣớc thực nghiệm .......144
Bảng 4.15. Kết quả tự đánh giá kỹ năng LVHT của SV trƣớc thực nghiệm ..........144
Bảng 4.16. Kết quả GV đánh giá kỹ năng LVHT của SV sau thực nghiệm ...........145
Bảng 4.17. Kết quả tự đánh giá kỹ năng LVHT của SV sau thực nghiệm .............146


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế giới đang bƣớc vào kỉ nguyên của cuộc cách mạng 4.0, đặt ra nhiệm vụ
cho ngành giáo dục trong giai đoạn mới là đào tạo ra những thế hệ ngƣời học có thể
thích ứng với sự phát triển trên toàn thế giới, có những kỹ năng hiện đại đóng góp
cho sự hội nhập và phát triển chung của nƣớc ta. Trƣớc những yêu cầu của sự
nghiệp phát triển giáo dục trong thời kì mới, đòi hỏi phải đặc biệt chú trọng đổi mới
PPDH vì PPDH là nhân tố cơ bản làm nên chất lƣợng giáo dục và đào tạo.
Định hƣớng đổi mới PPDH đã đƣợc thể chế trong Luật giáo dục: “Phƣơng
pháp giáo dục phải khoa học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng
tạo của ngƣời học; bồi dƣỡng cho ngƣời học năng lực tự học và hợp tác, khả năng
thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vƣơn lên” (Luật giáo dục 2019, chƣơng I,

điều 7). Những nội dung đổi mới hoạt động giáo dục đã đƣợc quan tâm đƣa vào các
Nghị quyết của Đại hội Đảng X, XI, XII, đặc biệt là Nghị quyết số 29-NQ/TW “Về
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế” đã đƣợc hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI thông qua. Nghị quyết số 29NQ/TW đã khẳng định hoạt động đổi mới giáo dục và đào tạo hiện nay cần phải
“Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng hiện đại; phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học;
khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách
học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi mới
tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Một trong những kỹ năng hết sức quan trọng
hiện nay cần phải trang bị cho ngƣời học là kỹ năng LVHT.
Ở các trƣờng cao đẳng, đại học mục tiêu đào tạo không chỉ hƣớng đến trang
bị cho SV tri thức khoa học và kỹ năng nghề nghiệp, mà còn giúp SV hình thành
phƣơng pháp nghiên cứu, năng lực thích ứng trong môi trƣờng nghề nghiệp, có kỹ
năng làm việc cá nhân và LVHT để có thể làm việc suốt đời. UNESCO đã xác định
bốn nội dung quan trọng trong giáo dục ở thế kỉ XXI là: “Học để biết - Học để làm -


2

Học để tự khẳng định mình - Học để chung sống”, với nghĩa “học để chung sống”
tức là học cách để hợp tác sẽ giúp mỗi ngƣời có thể hòa mình vào cộng đồng xung
quanh, để vừa độc lập, vừa liên kết với các cá nhân khác trong môi trƣờng sống và
làm việc, đóng góp vào sự phát triển chung của toàn xã hội. Kỹ năng hợp tác cũng
đƣợc tổ chức giáo dục phi lợi nhuận “Partnership for 21st Century” gồm các nhà
hoạch định chính sách và các nhà giáo dục hàng đầu tại Mỹ xác định là một trong 4
nhóm kĩ năng thiết yếu của thế kỉ 21.
Hiện nay ở các trƣờng Sƣ phạm, hoạt động đổi mới phƣơng thức đào tạo
theo hệ thống tín chỉ về nội dung, thời lƣợng chƣơng trình dành ra cho SV nhiều
thời gian tự học và làm việc nhóm, SV vừa học tập cá nhân, vừa phải hợp tác nhóm

với nhau để hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Đối với SV Sƣ phạm, kỹ năng LVHT
còn có ý nghĩa lâu dài trong quá trình hoạt động nghề nghiệp sau này của họ, có vai
trò quan trọng với chất lƣợng giảng dạy ở nơi họ công tác. Họ phải chủ động, biết
phát triển các tinh thần hợp tác ngay trong các nhà trƣờng để phát huy vai trò là
ngƣời đào tạo lực lƣợng những chủ nhân tƣơng lai cho đất nƣớc, biết làm chủ
những kỹ năng khoa học và xã hội và thiết lập đƣợc những cơ sở hợp tác trong mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội. Riêng đối với ngành Sƣ phạm kỹ thuật, các nội dung
dạy học, đặc biệt là hoạt động dạy học THKT phần lớn kiến thức đều bắt nguồn từ
thực tiễn, có liên quan đến thực tiễn, đòi hỏi SV cần phải có sự chia sẻ, hợp tác
trong tiến trình học tập mới có đƣợc kết quả cao.
Vì vậy, định hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm kỹ thuật là
một hƣớng đi hữu ích nhằm đổi mới và nâng cao chất lƣợng dạy học.
Nhận thức sâu sắc vấn đề đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Dạy học thực hành
kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên Sư phạm”
để tiến hành nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của dạy học THKT theo hƣớng
phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm; từ đó đề xuất các biện pháp dạy học
THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm, nhằm góp phần nâng


3

cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng cao đẳng, đại học có đào tạo ngành Sƣ phạm
kỹ thuật hiện nay.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học THKT trong chƣơng trình đào tạo Sƣ phạm kỹ thuật hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
- Bản chất của mối quan hệ giữa dạy học THKT với sự cải thiện kỹ năng

LVHT của SV Sƣ phạm.
- Biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT
cho SV.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu hoạt động dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT
cho SV diễn ra trong không gian lớp học thực hành.
- Tìm hiểu thực trạng vấn đề nghiên cứu diễn ra từ tháng 3/2018 - 9/2018 tại
các trƣờng CĐSP Nam Định, ĐHSP Hà Nội, ĐHSP kỹ thuật Nam Định, Đại học Kỹ
thuật công nghiệp Thái Nguyên.
- Đề xuất các biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT
cho SV.
- Tổ chức thực nghiệm từ tháng 01/2019 - 3/2019 tại Trƣờng ĐHSP Kỹ thuật
Nam Định trong dạy học học phần Thực hành điện cơ bản trên 72 SV năm thứ 2.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng và sử dụng đƣợc các biện pháp dạy học THKT theo hƣớng
phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm theo đúng bản chất, những nguyên tắc lý
luận, các yêu cầu và kỹ thuật cần thiết thì vừa hoàn thành tốt mục tiêu dạy học, vừa
phát triển đƣợc kỹ năng LVHT cho SV, qua đó nâng cao chất lƣợng dạy học THKT.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV Sƣ phạm kỹ thuật, đề xuất hệ thống kỹ năng LVHT của SV Sƣ
phạm kỹ thuật hiện nay.


4

5.2. Khảo sát, phân tích hoạt động dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV Sƣ phạm hiện nay.
5.3. Đề xuất những biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV Sƣ phạm, ứng dụng vào dạy học Thực hành điện cơ bản.

5.4. Kiểm nghiệm và đánh giá kết quả nghiên cứu.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phân tích, tổng hợp những quan điểm, lý thuyết dạy học có liên quan đến
THKT, dạy - học hợp tác, đề xuất hệ thống kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ
thuật.
- Phân loại, hệ thống hóa lý thuyết đƣa ra những khái niệm cơ bản liên quan
đến đề tài: dạy học THKT, kỹ năng, hợp tác, kỹ năng LVHT và những đặc điểm của
kỹ năng LVHT, dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn đƣợc tiến hành trên 52 GV đang trực tiếp
công tác, giảng dạy sƣ phạm kỹ thuật, 554 SV Sƣ phạm kỹ thuật tại các trƣờng
CĐSP Nam Định, ĐHSP Hà Nội, ĐHSP kỹ thuật Nam Định, Đại học Kỹ thuật công
nghiệp Thái Nguyên, 46 cựu SV sƣ phạm kỹ thuật đã tốt nghiệp, hiện đang làm việc
tại các địa phƣơng trong cả nƣớc trong nhiều môi trƣờng khác nhau.
- Phƣơng pháp quan sát: Lập phiếu quan sát quá trình dạy học THKT, kỹ
năng LVHT của SV nhằm khảo sát, đánh giá việc dạy học THKT theo hƣớng phát
triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm hiện nay.
- Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi: Nhằm khảo sát thực trạng việc dạy
học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT và khảo sát kỹ năng LVHT của
SV Sƣ phạm.
- Phƣơng pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn các GV có chuyên môn sâu về
PPDH và một số SV để định hƣớng nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng dạy học theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm kỹ thuật và đánh giá kết quả tác
động của các biện pháp đã thực nghiệm.


5

- Phƣơng pháp chuyên gia: Thực hiện xin ý kiến thông qua Phiếu trưng cầu ý

kiến chuyên gia, qua hoạt động phỏng vấn nhằm kiểm nghiệm các đề xuất của luận án.
- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm sƣ phạm: Thông qua phân tích, đánh giá
sản phẩm hoạt động của SV, từ đó phát hiện những điểm mạnh và điểm yếu về kỹ
năng LVHT của SV.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Thực nghiệm nhằm khẳng định tính
hiệu quả và khả thi của các biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Xử lý số liệu điều tra, thực nghiệm và trình bày kết quả nghiên cứu.
7. Đóng góp mới của luận án
7.1. Về mặt lý luận
Phát triển cơ sở lý luận của dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV, cụ thể là:
- Làm rõ đƣợc khái niệm, đặc điểm, cấu trúc, mức độ của kỹ năng LVHT.
- Làm rõ nguyên tắc, cấu trúc dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV.
- Đề xuất hệ thống kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật.
7.2. Về mặt thực tiễn
- Đánh giá thực trạng dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT
cho SV, thực trạng kỹ năng LVHT của SV hiện nay.
- Đề xuất 5 biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT,
ứng dụng vào dạy học Thực hành điện cơ bản.
8. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục; cấu
trúc của luận án bao gồm 4 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận của dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ
năng làm việc hợp tác cho sinh viên sƣ phạm


6

Chƣơng 2. Thực trạng dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác cho sinh viên
Chƣơng 3. Các biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ năng
làm việc hợp tác cho sinh viên
Chƣơng 4. Kiểm nghiệm và đánh giá


7

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT
THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC
CHO SINH VIÊN
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới
* Các nghiên cứu dạy học thực hành kỹ thuật trên thế giới
Dạy học THKT là hoạt động đã xuất hiện từ lâu ở trên thế giới, sớm hơn cả là
ở các quốc gia có sự phát triển nhanh trong lĩnh vực công nghiệp.
- Trong giai đoạn cuối thế kỷ XIX, nền công nghiệp ở Hoa Kỳ phát triển mạnh
đặt ra nhu cầu nguồn nhân lực đƣợc đào tạo bài bản ở lĩnh vực này, từ đó chƣơng
trình đào tạo nghề ở Hoa Kỳ đã ra đời [77]. Cũng trong giai đoạn này, một số nhà
giáo dục nghề nghiệp Liên Xô cũng xem xét quá trình tổ chức dạy học thực hành theo
nguyên công công nghệ, kết hợp thực hành với sản xuất tạo ra sản phẩm. Đã có nhiều
công trình đƣa ra các mô hình dạy học thực hành, các nội dung, khối lƣợng công việc
cụ thể phải làm, yêu cầu về kiến thức, kỹ năng cần có trong thực hành cho ngƣời học.
- Trong cuốn "Cơ sở giáo dục học nghề nghiệp" của Liên bang Nga xuất bản
năm 1960, sau đƣợc dịch sang Tiếng Việt năm 1982, các vấn đề cơ bản của giáo dục
nghề nghiệp đƣợc đƣa ra, trình bày các cách thức và PPDH thực hành nghề, mục đích
để hình thành và phát triển kỹ năng làm việc trong lao động nghề nghiệp. [13]
- Những năm 50 và 60 của thế kỷ XX, dạy học thực hành theo “Phƣơng pháp

thực hiện kỹ năng” hay “Học tập trải nghiệm” do Kolb D.A khởi xƣớng đƣợc thực
hiện tại Úc [81] đã đem lại những kết quả khi kết hợp lý luận và thực tiễn lao động,
giúp ngƣời học thực hiện yêu cầu bài học đặt ra ngay trong giờ học. Hƣớng nghiên
cứu này tiếp tục đƣợc tiến hành tại các nƣớc có nền công nghiệp phát triển nhƣ Anh,
Mỹ... và đƣợc nhiều nhà máy, cơ sở sản xuất hƣởng ứng, đặt hàng các khóa học cho
chính công nhân của mình.
- Cuốn “Lý luận dạy học thực hành nghề” của Đức [61], đề cập đến đặc điểm,
mục tiêu, phƣơng pháp, quy trình dạy học thực hành nghề đã đƣợc Nguyễn Đức Trí


8

dịch sang tiếng Việt năm 1981 là một trong những tài liệu đầu tiên về lý luận dạy học
thực hành nghề ở Việt Nam.
Giai đoạn cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, nền khoa học kỹ thuật phát triển
mạnh, đòi hỏi phải có nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu thực tiễn, vì vậy có thêm
những nghiên cứu trong đào tạo dạy nghề, hình thành các quan điểm dạy học nghề
nhƣ: dạy học tích hợp, dạy học theo module, dạy học theo hƣớng tiếp cận năng lực,
CDIO...
* Các nghiên cứu về dạy - học hợp tác, dạy học theo hướng phát triển kỹ năng
hợp tác trên thế giới
Trong lịch sử phát triển của loài ngƣời, LVHT có một vai trò quan trọng
trong đời sống cộng đồng và đời sống của mỗi con ngƣời. Từ thời cổ đại, đàn ông
đã hợp tác với nhau để cùng đi săn bắn, đàn bà hợp tác với nhau để cùng đi hái
lƣợm. Chính quá trình LVHT đã thúc đẩy sự phát triển của tƣ duy cộng đồng, là cơ
sở cho sự phát triển của các hình thái kinh tế xã hội. Qua quá trình phát triển, với sự
bùng nổ của các Cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật đã đặt ra những yêu cầu mới
về dạy học và đào tạo nghề nghiệp trong bối cảnh những hoạt động hợp tác diễn ra
giữa các cá nhân, tổ chức, giữa các quốc gia trên quy mô toàn cầu. Chính vì vậy,
nghiên cứu về các PPDH nhằm phát triển các kỹ năng LVHT cũng đã có những

bƣớc phát triển, đa dạng và phong phú.
Marco Fabio Quintilian ở những năm đầu thế kỷ thứ nhất, cho rằng ngƣời
học sẽ đƣợc hƣởng lợi từ việc cùng hợp tác dạy lẫn nhau. Điều này cùng đồng quan
điểm với nhà triết học Seneca khi ông cho rằng “Khi bạn dạy, tức là bạn đã học lần
thứ hai”. Reverend Bebel và Joseph Lancaster ở những năm cuối thế kỷ XIII đã tổ
chức dạy học bằng cách chia lớp thành từng nhóm HS để hoạt động và phát triển
mô hình này trên khắp Anh quốc. Bằng hình thức này, HS thảo luận, hợp tác, cùng
nhau tìm hiểu, phân tích khám phá các nội dung học tập và thu đƣợc kết quả học tập
tốt. Ý tƣởng hợp tác trong học tập đƣợc áp dụng sang Mỹ và đã nhận đƣợc sự
hƣởng ứng, phát triển trên quy mô rộng rãi bởi những nhà giáo dục tiên phong nhƣ
John Dewey, Roger Parker, Morton Deutsch... Họ đánh giá cao vai trò thiết lập mối


9

quan hệ xã hội thu nhỏ qua hoạt động học tập và cũng đề cao vai trò của giáo viên
khi xây dựng môi trƣờng học tập dân chủ. John Dewey kết luận muốn biết cách hợp
tác trong cuộc sống, trong xã hội thì ngƣời học phải đƣợc thiết lập hoạt động hợp
tác ngay từ trong nhà trƣờng. Hoạt động trong lớp học là mô hình hoá của môi
trƣờng xã hội vi mô và các hoạt động học tập phải có sự tƣơng tác giữa các thành
viên [78, tr.17]. Đến thế kỷ XVII, Jan Comenxki (1592 - 1670) cho rằng: “HS sẽ
học tốt từ việc dạy cho bạn bè và học từ bạn bè của mình”. [80, tr.15]
Năm 1979, tại Israel diễn ra hội nghị quốc tế đầu tiên về hợp tác. David
Johnson, Richard Schmuck, Larry Sherman và Elliot Aronson đã đề cập đến “Hợp
tác học tập”. Họ đã trình bày khái niệm, bản chất, đặc điểm, cấu trúc, nguyên tắc
của hợp tác trong học tập, so sánh giữa học cá nhân và học tranh đua, chỉ ra ƣu,
nhƣợc điểm từng cấu trúc của hợp tác trong học tập. Đặc biệt, chỉ rõ muốn học tập
tốt ngƣời học phải có kỹ năng học tập một cách hợp tác, đồng thời chứng minh rằng
kỹ năng học tập hợp tác đóng góp quan trọng vào sự hòa nhập giữa HS da trắng và
da đen.

Từ những năm 1980 đến nay, việc nghiên cứu về DHHT tiếp tục đƣợc đẩy
mạnh ở các nƣớc Tây Âu. Các nghiên cứu này hƣớng vào xây dựng mô hình và
chiến lƣợc dạy học theo nhóm hợp tác một cách có hiệu quả. Có các công trình
nghiên cứu tiêu biểu nhƣ Brown và Palincsar năm 1989 [72], Rosenshine, Meister
năm 1994 [84], Slavin năm 1990 [89] và Renkl năm 1995 [85]. Các nghiên cứu chỉ
ra rằng DHHT hình thành và cải thiện mối quan hệ giữa các HS-SV, với những đặc
điểm xã hội và phẩm chất cá nhân khác nhau.
Trong tác phẩm “Circles of Learning: Cooperation in the Classroom”
(2009) của Jonson D., Jonhson R. và Edythe Jhonson Holubec, học hợp tác là toàn
bộ những hoạt động học tập mà SV thực hiện cùng nhau trong các nhóm, trong hoặc
ngoài phạm vi lớp học, là cơ sở để SV hình thành và phát triển kỹ năng LVHT.
Theo đó, có 5 đặc điểm quan trọng mà một giờ học hợp tác phải đảm bảo đƣợc: sự
phụ thuộc lẫn nhau tích cực của SV; sự tƣơng tác kích thích; trách nhiệm cá nhân;
kỹ năng giữa các cá nhân,


10

nhóm nhỏ và tiến trình làm việc theo nhóm. [80]
Hiện nay, hoạt động dạy học theo hƣớng tạo lập môi trƣờng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV đã phát triển rộng rãi ở nhiều nƣớc trên thế giới, đƣợc cụ thể
hóa bằng nhiều kỹ thuật, PPDH nhƣ: kỹ thuật Xung đột sáng tạo và thủ tục tranh cãi
của Johnson & Smith năm 1987, kỹ thuật Dự án đội SV của Sherman & WoyHazelton năm 1988, kỹ thuật Nhóm điều tra của Sharan & Sharan năm 1992, kỹ
thuật Chỉ dẫn phức tạp (Cohen, 1994), kỹ thuật Phản biện tiểu luận cặp đôi của
Millis Sherman & Cottell 1998, Kỹ thuật Puzzle Jigsaw (Aronson et al, 2000;
Aronson, 2013), Đọc hợp tác tích hợp và các thành phần …
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
* Các nghiên cứu về dạy học thực hành kỹ thuật ở Việt Nam
Ở Việt Nam, từ những thập niên cuối thế kỷ 19 đã hình thành tổ chức đào tạo
chính quy tại một số trƣờng dạy nghề nhƣ trƣờng kỹ nghệ thực hành tại Hà Nội

(1898), trƣờng kỹ nghệ thực hành Huế (1889) và trƣờng Bá Nghệ Sài Gòn (1889),
trƣờng kỹ nghệ thực hành Hải Phòng (1913). Đầu thế kỷ 20 những cơ sở dạy nghề
đầu tiên đƣợc thành lập với nhiều loại hình khác nhau nhƣ: lớp dạy nghề tại xí
nghiệp, trƣờng nghề…Sau khi thống nhất đất nƣớc năm 1975, Tổng cục Dạy nghề
đƣợc thành lập trực thuộc Hội đồng Chính phủ trên cơ sở Tổng cục Đào tạo công
nhân kỹ thuật. Bƣớc vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc,
quy mô đào tạo nghề, đặc biệt là trong đào tạo lĩnh vực công nghiệp - kỹ thuật ngày
càng mở rộng. Tính đến tháng 12/2018, cả nƣớc có 5 trƣờng Sƣ phạm kỹ thuật đào
tạo giáo viên dạy nghề, 2.003 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, góp phần nâng tỷ lệ lao
động qua đào tạo từ 13,4% năm 1998 lên 43,9% năm 2018. [60]
Qua quá trình phát triển các hoạt động dạy nghề kỹ thuật, đã có nhiều nghiên
cứu về hoạt động dạy học THKT. Trong giai đoạn gần đây, có thể kể đến các
nghiên cứu sau đây:
Nguyễn Trƣờng Giang (2012) với luận án “Phát triển kỹ năng dạy thực hành
cho sinh viên đại học sư phạm kỹ thuật” đã làm rõ cơ sở lý luận về phát triển kỹ
năng dạy thực hành cho SV ĐHSP kỹ thuật. Luận án đã khảo sát thực trạng phát


11

triển kỹ năng dạy thực hành cho SV ĐHSP kỹ thuật trong đào tạo nghiệp vụ sƣ
phạm ở các trƣờng ĐHSP kỹ thuật Hồ Chí Minh, ĐHSP kỹ thuật Hƣng Yên; từ đó
đã đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển kỹ năng dạy thực hành của SV ĐHSP
kỹ thuật. [22]
Luận án “Dạy học thực hành kỹ thuật theo tiếp cận linh hoạt tại trường Đại
học Sư phạm kỹ thuật” của Bùi Văn Hồng (2013) đã đƣa ra đƣợc các nội hàm về
tiếp cận linh hoạt trong dạy học THKT, trong đó đề xuất cấu trúc của dạy học
THKT theo tiếp cận linh hoạt là mối quan hệ tác động qua lại nhau giữa GV PTDH - SV. Luận án đã tìm hiểu, phân tích hoạt động dạy học THKT tại một số
trƣờng Đại học và Cao đẳng tại TP.Hồ Chí Minh dƣới quan điểm của tiếp cận linh
hoạt, từ đó đề xuất nội dung, biện pháp và quy trình dạy học phần Thực hành máy

điện theo tiếp cận linh hoạt. [33]
Luận án“Dạy học thực hành kỹ thuật theo tiếp cận tương tác trong đào tạo
giáo viên công nghệ”của Nguyễn Cẩm Thanh (2015) đã tiến hành nghiên cứu lý
luận, phân tích thực trạng dạy học THKT theo tiếp cận tƣơng tác trong đào tạo giáo
viên Công nghệ tại trƣờng ĐHSP Hà Nội, đề xuất quy trình và một số biện pháp dạy
học THKT theo tiếp cận tƣơng tác nói chung và áp dụng vào dạy học thực hành
Động cơ đốt trong. [53]
Đỗ Thế Hƣng (2015) với luận án“Dạy học tiếp cận CDIO trong chương
trình đào tạo giáo viên kỹ thuật trình độ đại học”đã hệ thống hóa đƣợc các mô hình
dạy học theo tiếp cận đa chiều trong lý luận dạy học đại học hiện đại, làm rõ việc áp
dụng phƣơng pháp tiếp cận CDIO dƣới góc độ lí luận dạy học đại học. Trên cơ sở
khảo sát thực trạng dạy học và chất lƣợng dạy học trong đào tạo Sƣ phạm kỹ thuật ở
các trƣờng ĐHSP kỹ thuật Hƣng Yên, ĐHSP kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, ĐHSP kỹ
thuật Nam Định, đã đề xuất đƣợc mô hình dạy học theo tiếp cận CDIO trong đào
tạo giáo viên kỹ thuật, đề xuất thiết kế đƣợc chƣơng trình môn học tích hợp và thực
nghiệm tại trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Hƣng Yên. [32]
Ngoài ra, cũng đã có nhiều nghiên cứu khác về các hoạt động phát triển kỹ
năng trong dạy học THKT của các tác giả Nguyễn Văn Bính [7], Nguyễn Kim


12

Thành (2008) [56], Vũ Xuân Hùng (2016) [34]; ... Các tác giả đã phân tích về cơ
chế hình thành các kỹ năng lao động chung trong việc luyện tập và thực hành là kỹ
năng lập kế hoạch, kỹ năng tổ chức lao động, kỹ năng tự kiểm tra và điều chỉnh hoạt
động lao động, chỉ ra cơ chế tâm - sinh lí của phƣơng pháp luyện tập, các điều kiện
và các giai đoạn luyện tập để hình thành kỹ năng.
* Các nghiên cứu về dạy - học hợp tác, dạy học theo hướng phát triển kỹ năng hợp
tác ở Việt Nam
Ở Việt Nam với truyền thống hiếu học và đoàn kết, tƣ tƣởng học tập hợp tác

cũng đã có từ rất lâu đời, ông cha ta có câu “Học thày không tày học bạn”, điều này
cho thấy vai trò trong việc học từ bạn bè, hay nhƣ câu tục ngữ “Một cây làm chẳng
nên non, Ba cây chụm lại nên hòn núi cao” để khẳng định rằng LVHT là kỹ năng có
thể làm nên những thành công mà một cá nhân đơn lẻ không thể làm đƣợc. Giáo
dục hợp tác theo nhóm diễn ra dƣới những hình thức khác nhau nhƣ: nhóm tự quản,
nhóm đôi bạn cùng tiến, nhóm ngoại khóa, nhóm sinh hoạt câu lạc bộ... Vào những
năm cuối thế kỉ XX, phong trào giáo dục theo nhóm học tập đã phát triển mạnh và
có những kết quả tốt. Tuy nhiên, thời gian đó DHHT là phong trào tự phát, chƣa có
cơ sở khoa học vững chắc nên dần dần lắng xuống.
Những năm gần đây, với xu thế đổi mới PPDH theo hƣớng tích cực hóa hoạt
động của ngƣời học cùng với trào lƣu hội nhập quốc tế, các nhà nghiên cứu đã nhận
thấy cần phải tổ chức cho HS, SV học hợp tác theo nhóm. Nhiều công trình nghiên
cứu cũng nhƣ nhiều bài viết quan tâm tới PPDH nhằm phát huy kỹ năng LVHT của
HS, SV. Điển hình có một số tác giả sau:
Đặng Thành Hƣng (2002) với tác phẩm “Dạy học hiện đại - lý luận, biện
pháp, kỹ thuật”, trên cơ sở đánh giá các công trình nghiên cứu của Slavin R.,
Davison N., Johnson D.W., Johnson R.T. đã đƣa ra khái niệm nhóm hợp tác so sánh
với kiểu học tranh đua và học cá nhân, vai trò quan trọng của kỹ năng học tập hợp
tác và các nguyên tắc đảm bảo cho DHHT thành công [28]. Sau đó, trong một số bài
báo nhƣ: “Hệ thống kỹ năng học tập hiện đại” [29], “Nhận diện và đánh giá kỹ
năng” [30]..., tác giả Đặng Thành Hƣng cũng đã chỉ ra hệ thống các kỹ năng học tập


13

trong môi trƣờng hiện đại. Qua hệ thống này, tác giả cho rằng trong học tập phải
thiết lập đƣợc các mối quan hệ tích cực, cùng hợp tác chia sẻ và hợp tác giải quyết
các vấn đề học tập... Đây là những biểu hiện của kỹ năng LVHT đƣợc tác giả nhận
diện trong môi trƣờng học tập hiện đại.
Phan Trọng Ngọ trong cuốn sách “Dạy học và PPDH trong nhà trường” đã

đề cập đến phƣơng pháp thảo luận theo nhóm nhỏ. Tác giả định nghĩa thế nào là
hoạt động nhóm, những điểm mạnh và hạn chế của việc học này đồng thời ông đƣa
ra các hình thức tổ chức nhóm. Trong cuốn “Đổi mới PPDH chương trình và Sách
giáo khoa”, NXB Đại học sƣ phạm (2007) đã tập hợp 26 bài viết của tác giả Trần
Bá Hoành. Đó là những bài viết ngắn gọn, dễ vận dụng, đề cập đến những vấn đề
trọng tâm trong công cuộc đổi mới PPDH đang diễn ra sôi nổi tại các trƣờng đại học
và các cơ sở giáo dục. Trong cuốn sách này, tác giả đã chỉ rõ DHHT là một trong
những chiến lƣợc dạy học theo hƣớng lấy ngƣời học làm trung tâm. [26]
Thái Duy Tuyên (2010) trong cuốn “PPDH truyền thống và đổi mới” đã đi
sâu nghiên cứu DHHT theo nhóm và xem đây là một trong những PPDH hiện đại
nhằm phát huy tính tích cực học tập của HS. Ông đã chỉ rõ khái niệm, tầm quan
trọng của DHHT, những ƣu nhƣợc điểm của học hợp tác, những tính chất cơ bản
của sự hợp tác trong học tập... Theo ông, kỹ năng hợp tác là một loại kỹ năng quan
trọng đối với con ngƣời cũng nhƣ đối với HS, SV bởi hầu hết các mối quan hệ của
con ngƣời đều mang tính hợp tác. Mọi kỹ năng có liên quan tới cá nhân trong hoạt
động nhóm và tổ chức đều đƣợc coi là kỹ năng hợp tác. [64]
Những năm gần đây đã có một số luận án tiến sĩ nghiên cứu về học hợp tác
và kỹ năng học hợp tác nhƣ Nguyễn Triệu Sơn (2007) với luận án “Phát triển khả
năng học hợp tác cho SV sư phạm Toán một số trường đại học miền núi nhằm nâng
cao chất lượng của người được đào tạo”, đã đề xuất biện pháp phát triển khả năng
HTHT cho SV sƣ phạm Toán ở một số trƣờng đại học miền núi [52], Nguyễn Thị
Thuý Hạnh (2012) với luận án “Kỹ năng học hợp tác của SV sư phạm” đã chỉ ra
cấu trúc của kỹ năng học hợp tác của SV sƣ phạm bao gồm năm thành phần: kỹ
năng nhận thức, kỹ năng thiết kế, kỹ năng kết cấu, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ


14

chức và các yếu tố chủ quan, khách quan ảnh hƣởng đến kỹ năng này; luận án cũng
đã tìm hiểu thực trạng kỹ năng học tập hợp tác qua khảo sát SV của 3 trƣờng CĐSP

Hà Nội, CĐSP Quảng Nam, CĐSP Hà Nam và từ đó đề xuất các biện pháp tác động
nâng cao kỹ năng học hợp tác của SV sƣ phạm [23]. Nguyễn Thị Quỳnh Phƣơng
(2012) với luận án “Rèn luyện kỹ năng học hợp tác cho SV ĐHSP trong hoạt động
nhóm” đã xác định hệ thống kỹ năng học tập hợp tác cần rèn luyện cho SV sƣ phạm
trong quá trình đào tạo nghề bao gồm 20 kỹ năng đƣợc chia thành 4 nhóm: nhóm kỹ
năng hình thành nhóm hợp tác, nhóm kỹ năng giao tiếp học tập trong nhóm, nhóm
kỹ năng xây dựng và duy trì sự tin tƣởng lẫn nhau, nhóm kỹ năng giải quyết bất
đồng trên tinh thần xây dựng; trên cơ sở khảo sát thực trạng ở 97 GV và 698 SV của
các trƣờng ĐHSP Hà Nội, Đại học Hải Phòng, Đại học Vinh, Đại học Sài Gòn; luận
án cũng đã đề xuất đƣợc 5 biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập hợp tác cho SV sƣ
phạm và thực nghiệm các biện pháp này ở Đại học Hải Phòng [48]. Tạ Nhật Ánh
(2018) với luận án “Kỹ năng hợp tác trong học tập nhóm của sinh viên” đã làm rõ
thực trạng kỹ năng hợp tác trong học tập nhóm của SV và các yếu tố ảnh hƣởng đến
kỹ năng này qua khảo sát 400 SV năm thứ 2 và 3, 52 GV của trƣờng Đại học Ngoại
ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Thủ Đô, luận án đã đề xuất kỹ năng hợp
tác trong học tập nhóm của SV đƣợc tạo thành bởi 3 kỹ năng thành phần gồm: kỹ
năng phối hợp hành động, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn và kỹ năng điều chỉnh giao
tiếp. Luận án cũng đã thực nghiệm trên 85 SV năm thứ 2 tại Đại học Ngoại ngữ Đại học Quốc gia Hà Nội để chứng minh rằng có thể nâng cao kỹ năng hợp tác
trong học tập nhóm của SV bằng cách thực hiện một số biện pháp tác động tâm lý,
sƣ phạm gồm: nâng cao nhận thức của SV và GV về kỹ năng hợp tác trong học tập
nhóm của SV; tăng cƣờng sự hỗ trợ một cách gián tiếp của GV dành cho nhóm.[3]
Bên cạnh đó, đã có nhiều bài viết khoa học bàn về các vấn đề DHHT và kỹ
năng trong học hợp tác, cụ thể nhƣ bài viết “Phương pháp tiếp cận phát triển kỹ
năng học tập hợp tác cho SV trong quá trình dạy học” của Nguyễn Thị Thanh trên
Tạp chí Giáo dục (2011) [55], bài viết “Phân biệt giữa phương pháp dạy học hợp
tác và hình thức dạy học theo nhóm” của Hoàng Lê Minh trên Tạp chí giáo dục


15

(2013) [41], bài viết “Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm nhằm rèn luyện kỹ
năng làm việc nhóm cho sinh viên sư phạm trường Đại học Tây Bắc trong đào tạo
theo tín chỉ” của Nguyễn Thị Nhung trên Tạp chí giáo dục (2014) [44], bài viết “Kỹ
năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ
Chí Minh” của Nguyễn Thị Diễm My trên Tạp chí khoa học Trƣờng Đại học Sƣ
phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2017) [42]. Những bài viết này đã đề cập đến
những yêu cầu, đặc điểm cơ bản của DHHT và kỹ năng trong học hợp tác song chỉ
đƣa ra những yêu cầu, đặc điểm trong hoạt động dạy học lý thuyết trên lớp mà chƣa
có bài viết nào bàn về các hoạt động dạy học thực hành.
* Kết luận về nghiên cứu tổng quan
Trên cơ sở các hƣớng nghiên cứu về dạy học THKT và DHHT nói trên, có
thể rút ra một số kết luận sau:
1. Dạy học THKT là một trong những hoạt động dạy học đƣợc nghiên cứu và
triển khai rộng rãi trên Thế giới và tại Việt Nam.
2. Dạy học theo hƣớng rèn luyện, phát triển kỹ năng LVHT cho HS, SV là
hƣớng nghiên cứu đã đƣợc nhiều tác giả trong và ngoài nƣớc quan tâm từ rất lâu,
làm cơ sở cho việc triển khai nhiều hoạt động giảng dạy và học hợp tác tại các khu
vực trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
3. Việc phát triển kỹ năng LVHT cho SV là phù hợp với quan điểm dạy học
hiện đại, phù hợp với một trong bốn trụ cột theo quan điểm giáo dục của UNESCO
là “học để chung sống”, phù hợp với quan điểm đổi mới giáo dục của Đảng và Nhà
nƣớc ta hiện nay là “phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, và vận dụng kiến
thức, kỹ năng của ngƣời học”.
4. Đã có các nghiên cứu về dạy học THKT theo hƣớng phát triển một số kỹ
năng nghề cho ngƣời học, tập trung vào các kỹ năng thao tác cá nhân, tạo nhiều
điều kiện để tiến hành nghiên cứu phát triển kỹ năng LVHT trong môi trƣờng làm
việc theo nhóm.
5. Các công trình đã công bố về DHHT, kỹ năng học tập hợp tác cho SV đã
đề cập nhiều đến những vấn đề lý luận chung, đề xuất biện pháp tổ chức các hoạt