CƠ sở lí LUẬN và cơ sở THỰC TIỄN dạy học vợ CHỒNG a PHỦ, NGƯỜI lái đò SÔNG đà với CHỦ đề đất nước, CON NGƯỜI tây bắc

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN DẠY
HỌC VỢ CHỒNG A PHỦ, NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
VỚI CHỦ ĐỀ ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI TÂY BẮC

1


Cơ sở lí luận
Thời sự đổi mới phương pháp và những vấn đề lý
luậnmới
Đổi mới phương pháp dạy học hiện nay luôn là một vấn
đề nóng hổi được các nhà nghiên cứu sư phạm cũng như mỗi
nhà giáo quan tâm. Để nâng cao hiệu quả, chất lượng của giờ
học, tăng sự hứng thú cho học sinh thì điều quan trọng là tìm
ra những phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp nhất. Tuy
nhiên để làm được việc ấy không phải là điều dễ dàng. Hiện
nay tình hình đổi mới phương pháp dạy học với nhiều phương
pháp mới, nhiều kĩ thuật mới được đưa ra gây nhiều những
tranh luận trái chiều nhau.
Thời sự đổi mới phương pháp dạy học hiệnnay
Những năm gần đây, đổi mới phương pháp dạy học được
xem là một phương châm quan trọng để nâng cao chất lượng
giáo dục. Chính vì thế xuất hiện rất nhiều phương pháp dạy
học mới. Một vấn đề đặt ra hiện nay là giáo viên ôm đồm
nhiều phương pháp dạy học khiến cho bài dạy phân tán. Vậy
để dạy văn bản có hiệu quả giáo viên nên chọn phương pháp

2


thích hợp cho từng kiểu bài. Ở phần chuẩn bị giáo viên nên

xác định đâu là phương pháp chính, đâu là phương pháp bổ
trợ.
Để có thể đạt được điều ấy, trong quá trình giảng dạy,
GV cần phải tích cực để làm bừng tỉnh trong tâm hồn HS sự
ham hiểu biết. GV cần dạy các em biết suy nghĩ và có những
hành động thiết thực. Chính bởi vậy, việc đổi mới phương
pháp dạy học là cần thiết. Đổi mới phương pháp giúp học sinh
chủ động hơn, tích cực hơn trong giờ học. Cũng chỉ có đổi
mới phương pháp dạy học chúng ta mới khắc phục được thực
trạng trì trệ trong giáo dục hiện nay, từ đó mới góp phần thúc
đẩy kinh tế xã hội đất nước phát triển được.
Những vấn đề lý luận mới về đổi mới phương pháp
dạyhọc
Trong những năm gần đây, vấn đề nổi cộm là làm sao để
đổi mới phương pháp dạy học cho hiệu quả, tạo sự hứng thú
cho học sinh mỗi tiết học, mỗi môn học. Trong số đó, những
vấn đề liên quan đến một số phương pháp dạy học tích cực
nhận được sự quan tâm nhiều nhất.
Khái quát về phương pháp dạy học tíchcực

3


“ PPDH tích cực là các phương pháp được sử dụng
trong quá trình dạy học, nhằm phát huy cao nhất tính tích
cực, chủ động, độc lập, sáng tạo trong học tập của người học
dưới vai trò tổ chức, điều khiển của giáo viên.”[45]
Phương pháp dạy học tích cực bao gồm những đặc trưng
cơ bảnsau:
Trước tiên là dạy học bằng việc tổ chức các hoạt động

của học sinh một cách linh hoạt. Người học được cuốn vào
những hoạt động do giáo viên tổ chức chứ không ngồi thụ
động lĩnh hội kiến thức từ thầy cô. Trong quá trình học tập,
người học trực tiếp tham gia vào quá trình tìm tòi, làm thí
nghiệm, phát hiện ra mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn trong
học tập để tự mình chiếm lĩnh tri thức. Có như vậy, học sinh
mới không thụ động, không xa rời thực tiễn, biết áp lý thuyết
vào thực hành.
Thứ hai, đặc trưng của dạy học tích cực là người dạy chú
trọng rèn luyện phương pháp tự học cho học sinh. Sự tự học
của người học đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình
thành kiến thức cũng như quá trình lên lớp của người giáo
viên. Tự học là phương pháp cốt lõi để người học có thể

4


chiếm lĩnh tri thức, hiểu sâu vấn đề. Người giáo viên nếu rèn
luyện được cho học sinh khả năng tự học sẽ hình thành ở họ
sự đam mê, lòng say mê nghiên cứu, tìm tòi và bản thân
người học thấy được tình yêu với công việc mình làm. Dạy
học tích cực đang cố gắng biến người học từ thụ động sang
chủ động, tự học, tự tìm tòi để khámphá.
Trong dạy học truyền thống xưa kia, quá trình đánh giá
thường chỉ do người thầy quyết định. Nhưng trong dạy học
tích cực cần có sự kết hợp đánh giá của thầy và của cả trò.
Đánh giá trong dạy học không chỉ nhằm mục đích thu nhận lại
kết quả của quá trình dạy, học mà quan trọng còn tạo điều kiện
để người GV nắm bắt được khả năng của mỗi học sinh, từ đó
điều chỉnh cách dạy sao cho phù hợp. Giờ đây, không chỉ căn

cứ vào quá trình đánh giá của GV, năng lực của mỗi HS cần có
sự đánh giá của cả HS. Mỗi HS có thể được sự đánh giá của cả
thầy và các bạn trong lớp đánh giá lẫn nhau. Bởi học sinh đánh
giá lẫn nhau không những phát hiện ra điểm mạnh, yếu của bạn
Chuyển từ dạy học thụ động sang dạy học tích cực, mỗi
thầy cô giáo không còn đóng vai trò là người độc tôn truyền
giảng kiến thức một cách nhàm chán nữa mà giờ đây mỗi nhà
giáo là một người đạo diễn, mỗi giờ học là một bộ phim do
5


người đạo diễn ấy biên dựng. GV cần để học sinh tự học, tự
tìm tòi, thảo luận với nhau, thậm chí có thể tranh luận cùng
nhau để đạt được hiệu quả giờhọc.
Để có được một giờ học theo phương pháp tích cực,
người GV cần có sự chuẩn bị công phu từ khâu soạn giáo án,
chuẩn bị tư liệu, các phương pháp tổ chức giờ học hiệu quả.
Người GV cần có tâm thế vững vàng, kiến thức chuyên môn
tốt để có thể xử lý những tình huống ngoài tầm, vượt dự định
bởi
học sinh vô cùng sáng tạo trong tất cả mọi lĩnh vực. Dạy
học tích cực đóng vai trò quan trọng để thúc đẩy sự chủ động
của học sinh, khiến HS phải động não, phải làm việc tích cực
trong mỗi giờ học mới mong hoàn thành nhiệm vụ và mới có
thể khắc sâu hơn trithức.
Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học truyền
thống nhằm phát huy tính tích cực củaHS
Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là phủ
nhận hoàn toàn những phương pháp dạy học truyền thống như
thuyết giảng, phát vấn... Mỗi GV cần chú trọng chuyển từ dạy

học truyền thống sang dạy học tích cực lấy HS làm trung tâm

6


nhưng cần chú trọng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của HS trong mọi tiết học.

Qu
an
niệ
m
Bả
n
chấ
t

Mụ
c
tiêu
Nội
dun
g

PPDH truyền
thống

PPDH tích cực

Học để tiếp thu,

lĩnh hội kiến thức
từ đó hình thành
những kĩ năng, thái
độ nhất định.

Học là quá trình học sinh tìm
tòi, phát hiện, tự mình khai
thác thông tin. Qua đó hình
thành năng lực, kiến thức,
phẩm chất của người học.

Truyền
thức

thụ

kiến Tự học sinh đi tìm ra chân lý
của tri thức

Chú trọng bồi đắp
kiến thức, học sinh
sẽ biết được gì sau
khi học

Chú trọng hình thành năng
lực, học sinh sẽ làm được gì
sau khi học từ những cái đã
biết.

Chủ yếu từ SGK

Từ nhiều nguồn khác nhau:
SGK, mạng thông tin, sách
báo...

quan trọng là mỗi GV biết sử dụng chúng làm sao cho
phù hợp với điều kiện và từng đối tượng học tập.
Tổng quan về dạy học theo chủđề

7


Khái niệm dạy học theo chủ đề
“ Dạy học theo chủ đề là hình thức tìm tòi những khái
niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề,…
có sự giao thoa, tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối
liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn
học hoặc các hợp phần của môn học đó (tức là con đường
tích hợp những nội dung từ một số đơn vị, bài học, môn học
có liên hệ với nhau) làm thành nội dung học trong một chủ đề
có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt
động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực
tiễn.” [45]
Dạy học theo chủ đề ở cấp THPT thực chất là cố gắng
tích hợp kiến thức ở các vấn đề trở nên liền mạch với nhau
hơn. Lượng kiến thức không rời rạc mà có sự liên hệ mật thiết
với nhau, giáo viên cũng rèn sự tư duy logic cho HS.
Mục tiêu của dạy học theo chủđề
Dạy học theo chủ đề có những mục tiêu khác với việc
dạy theo lớp - bài của trước đây như sau:

Phát triển một cách toàn diện cho học sinh không những

8


về kiến thức mà còn về kĩ năng, thái độ, phẩmchất.
Học sinh không những được rèn hiểu biết về bản chất
của một vấn đề tri thức mà còn hiểu tiến trình tìm ra bản chất
của vấn đềấy.
Phát triển cho học sinh khả năng tổng hợp, tư duy, suy
luận các vấn đề trong một tổng thể có liên quan mật thiết
vớinhau.
Học sinh được rèn các kĩ năng cần thiết trong cuộc sống
hiện nay như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng xử lý thông tin, kĩ
năng hợp tác, tựhọc...
Vai trò của GV và HS trong dạy học chủđề
Vai trò của GV : Trong dạy học theo chủ đề, GV tổ chức
và hướng dẫn học sinh quá trình tự học là chính. Người thầy
không còn là người độc tôn tronmg giờ học chỉ thao thao về
lượng kiến thức cần truyền thụ nữa. Giờ đây, thầy là người
kiến tạo ra các cơ hội cho HS được quyền bày tỏ, được quyền
đưa ra những ý kiến của mình. Thầy là người chỉ cách học
sinh tự tìm ra chân lý của tri thức và giúp họ thấy hứng thú
với cái mà họ vừa tìm ra. Người thầy không nhất thiết cần

9


phải dạy toàn bộ lượng kiến thức quy định trong phạm vi thời
gian cho phép, thầy có thể chỉ hướng dẫn một phần, học sinh

có cách tự tìm ra những phần tri thức cònthiếu.
Trong dạy học, theo chủ đề chủ yếu là vai trò chủ đạo
của HS nhưng cũng không vì vậy mà vai trò của người giáo
viên trong giờ học bị suy giảm. Người thầy đóng vai trò như
người chỉ đường, dẫn dắt học sinh đi đến những vùng đất mới,
những vùng trời mới của tri thức với thái độ hồ hởi. Không có
thầy chỉ đường, học sinh sẽ mò mẫm trong biển mênh mông
của tri thức và khó định hướng được những vấn đề cần thiết,
cốt lõi cần rút ra trong bài học.
Vai trò của HS : Trong dạy học theo chủ đề, học sinh
luôn giữ vị trí trọng tâm, là người hoạt động chính trong mỗi
thời gian cho phép. Bằng sự tìm tòi, trải nghiệm và quá trình
tích lũy, học sinh có quyền bày tỏ những ý kiến, thái độ với
đơn vị kiến thức trước sự hướng dẫn của GV. Mỗi HS có
quyền quyết định một phần kiến thức mà mình tìm được
nhưng đảm bảo kiến thức ấy nằm trong heej thống logic cho
phép. HS cần tự mình tìm tòi kiến thức làm rõ những vấn đề
mà giáo viên giao phó, từ đó phát hiện ra quy luật, bản chất
của bài học. HS không chỉ tìm hiểu nguyên những câu hỏi
10


trong SGK mà còn hoàn thành những nhiệm vụ học tập do
GV giao phó , phục vụ cho chủ đề học tập của mình.
Yêu cầu của dạy học chủ đề
Yêu cầu của kiểu dạy học theo chủ đề là HS trong quá
trình học phải tự mình thực hiện các nhiệm vụ học tập, giải
quyết các vấn đề.
Khi dạy học theo chủ đề giáo viên phải sáng tạo và linh
hoạt khi lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với mỗi chủ

đề tích hợp. Các phương pháp thường được sử dụng đó là
phương pháp dạy học theo dự án, phương pháp trực quan,
phương pháp thực địa, phương pháp dạy học nêu và giải
quyết vấnđề.
Tiến trình xây dựng một chủ đề dạyhọc
Theo thiết kế chương trình giáo dục hiện nay, đặc biệt
tùy bộ môn trong nhà trường, không phải nội dung nào cũng
có thể thiết kế để giảng dạy theo chủ đề được. Điều quan
trọng những nội dung kiến thức ấy trong SGK phải phù hợp
và nằm trong một hệ thống chủ đề nhất định. Mỗi môn học có

11


thể có những chủ đề dạy học nhất định tùy từng đặc trưng bộ
môn của môn học đó.
Tiến trình xây dựng một chủ đề cụ thể như sau
Bước 1: Xác định tên chủ đề và thời lượng thực hiện.
Bước 2: Xác định các nội dung của chủ đề (xác định các
đề mục, xây dựng những nội dung kiến thức của chủ đề).
Bước 3: Xác định chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ và
năng lực, phẩm chất cần hướng tới cho học sinh trong từng đề
mục để thiết kế chuỗi hoạt động phùhợp.
Bước 4: Xây dựng bảng mô tả các cấp độ tư duy (nhận
biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao) cho mỗi đề mục
hoặc chung cho cả chủ đề.
Bước 5: Xác định các sản phẩm cần hoàn thành hoặc
biên soạn câu hỏi, bài tập tương ứng với các cấp độ tư duy đã
mô tả (câu hỏi, bài tập dùng trong quá trình dạy học và kiểm
tra đánh giá).

Bước 6: Cụ thể hóa tiến trình hoạt động học. Trong đó
tiến trình hoạt động học là chuỗi hoạt động học của học sinh

12


thể hiện rõ ý đồ sư phạm của phương pháp dạy học tích cực
được áp dụng trong toàn bộ chủ đề...
Tiến trình dạy học cụ thể cho chủ đề học tập Bước 1:
Giới thiệu tổng quan về chủ đề họctập
Dạy học một chủ đề học tập thường sẽ diễn ra trong một
thờilượng
thời gian dài hơn cho phép. Chính bởi vậy GV cần có
những sự chuẩn bị cần thiết, tốt nhất và đầy đủ để phục vụ
cho chủ đề học tập của mình. Trước tiên, GV cần giới thiệu
khái quát về chủ đề học tập của mình với HS, định hình cho
HS mình sẽ định dạy những vấn đề nào, học sinh biết được
mình sẽ được học vấn đề nào. Đồng thời, HS nắm được mục
tiêu, ý nghĩa quan trọng của chủ đề học tập mà GV đang định
hướng. Khi nắm được tổng quan về chủ đề, HS sẽ hình thành
ý thức tự học, tìm tòi những vấn đề liên quan đến chủ đề học
tập.
Bước 2: Đưa ra những câu hỏi định hướng bài học cho
HS.

13


Công việc quan trong của dạy học chủ đề là GV xây
dựng được nhưng câu hỏi định hướng cho chủ đề học tập của

mình. GV nêu những câu hỏi định hướng để giao nhiệm vụ
cho HS, gây hứng thú với HS về những chủ đề học tập mà
mình đang hướng đến. Trong những câu hỏi định hướng có
những vấn đề là nhiệm vụ giao cho các nhóm HS chuẩn bị để
thuyết trình.
Bước 3: Tổ chức tiến trình dạy học trên lớp
Khi dạy học theo chủ đề, giáo viên thường chia lớp
thành các nhóm nhỏ để HS có thể thảo luận, trao đổi dưới sự
định hướng của GV. Mỗi nhóm cử đại diện lên trình bày kết
quả mình đã làm được trong thời gian cho phép chuẩn bị ở
nhà. Đó là công sức của cả nhóm nên người trình bày thường
phải thâu tóm được tất cả các nộidung.
Sau đó các nhóm cùng thảo luận về vấn đề vừa đưa ra.
GV là người chuẩn xác kiến thức cuối cùng. Các nhóm có thể
bổ sung cho nhau để hoàn chỉnh lượng kiến thức được giao.
HS có thể trình bày bằng công nghệ thông tin. GV có thể
căn cứ vào đó đánh giá quá trình chuẩn bị của học sinh từng

14


nhóm, đồng thời phát huy khả năng làm việc nhóm cũng như
năng lực sử dụng công nghệ của học sinh.
Bước 4: Đánh giá tổng hợp của GV.
Sau khi các nhóm trình bày, thảo luận, bổ sung, GV có
thể có những bài kiểm tra nhỏ để đánh giá học sinh são cho
phù hợp với năng lực tiếp nhận của từng đối tượng. Quá trình
đánh giá được tiến hành dưới nhiều hình thức như kiểm tra
trắc nghiệm, kiểm tra miệng, kiểm tra bằng phiếu hỏi hay quá
trình trình bày của cácnhóm.

Kết quả học tập của học sinh sau khi học xong một chủ
đề học tập sẽ được đánh giá bằng cách GV nhìn nhận quá
trình học sinh tham gia hoạt động trong nhóm, học sinh nắm
bắt lượng kiến thức thông tin đến đâu thông qua những bài
viết hay trả lời miệng nhanh. Có thể quá trình kiểm tra sẽ
không giống như thông thường các bài dạy trên lớp nhưng
GV cần có quá trình đánh giá đồng đẳng, tránh sai lệch giữa
những học sinh với nhau.
- Mẫu giáo án dạy học theo chủ đề
PHẦNCHUNG

15


Mục tiêu (chung cho cả chủđề)
Kiến thức:
Kỹnăng:
Thái độ
Năng lực cần pháttriển
Thời lượng dựkiến
Phương tiện thựchiện
Phương pháp tiếnhành
PHẦN KẾ HOẠCH CHITIẾT
TIẾT 1 : Tên bài ……..
Mụctiêu:
Kiến thức:
Kỹnăng:
Thái độ
Năng lực cần pháttriển
Phương tiện thực hiện

16


Phương pháp tiến hành
Tiến trình lênlớp
Ổn định lớp
Bài mới
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HS
Hoạt động 1: Nội dung1

I.
Nội
dung
………………….

…………………………
Hoạt động 2: Nội dung2

II. Nội dung 2:

…………………………

………………….

Hoạt động 3: Nội dung3

III. Nội dung 3:

…………………………

………………….

…………………………..

……………………..

Củng cố
Dặn dò
CÂU HỎI/ BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ CHỦĐỀ
Dạy học tích hợp chủ đề trong bộ môn Ngữ văn

17

1:


- Quan điểm tích hợp trong bộ môn Ngữ văn ở trường
phổ thông
Môn Ngữ Văn trước hết là một môn học thuộc nhóm
khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong
việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh.
Môn Ngữ Văn còn là một môn học thuộc nhóm công cụ. Điều
đó nói lên mối quan hệ giữa Ngữ Văn và các môn khác. Học
môn Ngữ Văn sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập các
môn khác và các môn khác cũng góp phần giúp học tốt môn
Ngữ Văn. Cho nên tự nó cũng toát nên yêu cầu tăng cường
tính thực hành giảm lý thuyết gắn với đời sống.
Xuất phát từ những căn cứ đó, chương trình đã nêu mục
tiêu tổng quát của môn ngữ văn: Môn Ngữ Văn có vị trí đặc

biệt trong việc thực hiện mục tiêu chung của trường trung
học: góp phần hình thành những con người có trình độ học
vấn phổ thông , chuẩn bị cho họ tiếp tục học lên bậc học cao
hơn. Đó là những con người có ý tức tự tu dưỡng, biết thương
yêu quý trọng gia đình, bè bạn, có lòng yêu nước, yêu chủ
nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm cao đẹp
như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải sự công bằng,
lòng căm ghét cái xấu, cái ác. Đó là những con người biết rèn
18


luyện để có tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng
lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mỹ, cho nghệ thuật, trước
hết là trong văn học, có năng lực thực hành và năng lực sử
dụng Tiếng Việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp. Đó
cũng là những người có ham muốm đem tài trí của mình cống
hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tương
lai.
Việc giảng dạy theo quan điểm tích hợp không phủ định
việc dạy các tri thức, kỹ năng riêng của từng phân môn, đồng
thời đó còn là sự tích hợp liên môn giữa Ngữ văn và các môn
học khác như Lịch sử, Địa lý… Vấn đề là làm thế nào phối
hợp các tri thức, kĩ năng thuộc các môn học đó vào trong bài
dạy thật nhuần nhuyễn nhằm đạt tới mục tiêu chung của môn
Ngữ Văn.

.

Thực trạng của việc dạy và học Ngữ văn trong trường
Trung học phổ thông hiện còn những tồn tại là nội dung của

nhiều bài giảng Ngữ văn chưa thực sự tạo được hứng thú học
đối với học sinh. Học sinh hiểu một cách rời tạc, hời hợt về
kiến thức Ngữ văn, không nắm được mối liên hệ hữu cơ giữa
các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội, về kiến thức liên
môn…
19


Dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những nguyên
tắc quan trọng trong dạy học nói chung và dạy học Ngữ văn
nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại,
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao
chất lượng giáo dục. Dạy học tích hợp làm cho người học
nhận thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục, thống
nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời
sống xã hội, khắc phục được tính tản mạn rời rạc trong kiến
thức.
Dạy học tích hợp liên môn trong Ngữ văn là hình thức
liên kết những kiến thức giao thoa với môn Ngữ văn như Lịch
sử, Địa lí, Giáo dục công dân. Rèn luyện kĩ năng sống, giáo
dục bảo vệ di sản văn hóa địa phương… để học sinh tiếp thu
kiến thức, biết vận dụng vào cuộc sống và ngược lại từ cuộc
sống để giải quyết các vấn đề liên quan đến môn học…
Dạy học tích hợp và khai thác văn bản dựa vào đặc trưng
thể loại là phương pháp, đồng thời là nguyên tắc của bộ môn
Ngữ văn ở chương trình THPT. Tích hợp là hợp lại để thống
nhất các mặt riêng lẻ thành một tổng thể, phối hợp tối ưu các
hoạt động dạy học khác nhau, các kỹ năng phương pháp của

20

môn học khác nhau, nhằm đáp ững mục tiêu, mục đích cụ thể,
hướng đến một nội dung ao hàm cao hơn, sâu hơn.
Việc vận dụng kiến thức liên môn với môn Lịch sử, Địa
lý và ứng dụng Công nghệ thông tin làm cho hiệu quả của bài
học Ngữ văn được nâng cao. Giúp cho học sinh học bài với
niềm say mê, hứng thú. Đồng thời làm cho các em hình dung
được một cách chân thực, sinh động về những cuộc đấu tranh
của nhân dân ta trong lịch sử gắn liền với truyền thống dựng
nước và giữ nước của cha ông ta từ xa xưa. Qua đó giúp hình
thành ở các em thái độ biết ơn, biết quý trọng những con
người, những vị anh hùng dân tộc có công dựng nước và giữ
nước; đồng thời tự hào hơn về truyền thống vẻ vang, hào
hùng của dân tộc một thời.
Việc vận dụng quan điểm tích hợp liên môn vào dạy học
Ngữ văn ở trường THPT chẳng những dựa trên cơ sở các mối
liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập trong các phân môn
Văn học, tiếng Việt, làm văn cũng như các bộ phận tri thức
khác như hiểu biết lịch sử xã hội, văn hoá nghệ thuật... mà còn
xuất phát từ đòi hỏi thực tế là cần phải khắc phục, xoá bỏ lối
dạy học theo kiểu khép kín, tách biệt thế giới nhà trường và thế

21


giới cuộc sống, cô lập giữa những kiến thức và kĩ năng vốn có
liên hệ, bổ sung cho nhau, tách rời kiến thức với các tình huống
có ý nghĩa, những tình huống cụ thể mà sẽ gặp sau này. Nói
khác đi, đó là lối dạy học khép kín “trong nội bộ phân môn”,

biệt lập các bộ phận Văn học, Tiếng Việt và Làm văn vốn có
quan hệ gần gũi về bản chất, nội dung và kĩ năng cũng như mục
tiêu, đủ cho phép phối hợp, liên kết nhằm tạo ra những đóng
góp bổ sung cho nhau cả về lí luận và thực tiễn, đem lại kết quả
tổng hợp và vững chắc trong việc giải quyết những tình huống
tích hợp hoặc những vấn đề thuộc từng phân môn. Vận dụng
quan điểm tích hợp trong dạy học Ngữ văn là cách thức để khắc
phục, hạn chế lối dạy học đó nhằm nâng cao năng lực sử dụng
những kiến thức và kĩ năng mà học sinh lĩnh hội được, bảo đảm
cho mỗi học sinh khả năng huy động có hiệu quả những kiến
thức và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống có ý
nghĩa, cũng có khi là một tình huống khó khăn, bất ngờ, một
tình huống chưa từng gặp. Mặt khác, tránh được những nội
dung, kiến thức và kĩ năng trùng lặp, đồng thời lĩnh hội những
nội dung, tri thức và năng lực mà mỗi môn học hay phân môn
riêng rẽ không có được.

22


Qua nghiên cứu cho thấy dạy học Ngữ văn theo định
hướng tích hợp vẫn theo đuổi quan điểm “lấy học sinh làm
trung tâm”, tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh trong
mọi mặt, mọi khâu của quá trình dạy học; tìm mọi cách phát
huy năng lực tự học, năng lực sáng tạo của học sinh. Do vậy,
việc lựa chọn và sử dụng các phương pháp dạy học cần chú ý
bảo đảm các yêu cầu sau:
- Giúp học sinh tích hợp các kiến thức và kĩ năng đã lĩnh
hội, xác lập mối liên hệ giữa các tri thức và kĩ năng thuộc môn
Ngữ văn với các môn khác bằng cách tổ chức, thiết kế các nội

dung, tình huống tích hợp để học sinh vận dụng phối hợp các
tri thức và kĩ năng riêng rẽ của các phân môn vào giải quyết vấn
đề đặt ra, qua đó lĩnh hội các kiến thức và phát triển năng lực, kĩ
năng tích hợp.
- Tổ chức, thiết kế các hoạt động phức hợp để học sinh học
cách sử dụng, phối hợp những kiến thức và kĩ năng đã nắm trong
“nội bộ các phân môn”.
- Đặt học sinh vào trung tâm của quá trình dạy học để
các em trực tiếp tham gia vào giải quyết các vấn đề, tình huống
tích hợp; biến quá trình truyền thụ tri thức thành quá trình học

23


sinh tự ý thức về cách thức chiếm lĩnh tri thức và hình thành
kĩ năng.
- Phát huy tính tích cực chủ động và sáng tạo của học
sinh; chú trọng mối quan hệ giữa học sinh với sách giáo
khoa, phải buộc HS chủ động tự đọc, tự làm việc độc lập theo
SGK, theo hướng dẫn của GV.
- Tuy nhiên cũng cần lưu ý rằng không quá lạm dụng các
môn học khác sẽ dẫn đến loãng kiến thức bài học môn Ngữ
văn.
- Tổ chức bài dạy, giờ học tích hợp chủ đề môn Ngữ văn
Về khâu thiết kế bài dạy học Ngữ văn theo quan điểm
tích hợp dòi hỏi giáo viên không chỉ chú trọng nội dung kiến
thức tích hợp mà cần thiết phải xây dựng một hệ thống việc
làm, thao tác tương ứng nhằm tổ chức, dẫn dắt học sinh từng
bước thực hiện để chiếm lĩnh đối tượng học tập, nội dung
môn học, đồng thời hình thành và phát triển năng lực, kĩ năng

tích hợp, tránh áp đặt một cách làm duy nhất. Giờ học Ngữ
văn theo quan điểm tích hợp phải là một giờ học hoạt động phức
hợp đòi hỏi sự tích hợp các kĩ năng, năng lực liên môn để giải
quyết nội dung tích hợp, chứ không phải sự tác động các hoạt
24


động, kĩ năng riêng rẽ lên một nội dung riêng rẽ thuộc “nội bộ
phân môn ».
Đối với giờ dạy học Ngữ văn theo quan điểm tích hợp
đòi hỏi phải biến giờ “giảng văn” thành giờ dạy kĩ năng đọc
hiểu cho học sinh, hướng tới làm cho các em có năng lực đọc
hiểu bất kì văn bản nào.
Khái niệm đọc hiểu là một trong những khái niệm cơ bản
làm cơ sở cho việc dạy học tác phẩm văn chương ở bậc THCS
theo quan điểm tích hợp, là một trong những năng lực tối thiểu
cần hình thành và phát triển cho học sinh. Khái niệm đọc hiểu
nói lên hoạt động của học sinh phải được thay thế cho khái
niệm giảng văn chỉ nói lên hoạt động của người thầy theo quan
điểm “lấy người dạy làm trung tâm”. Dĩ nhiên ở đây không hề
triệt tiêu yếu tố “giảng” của người thầy, một yếu tố vốn có vai
trò kích thích hứng thú đọc hiểu cho học sinh, nếu được sử
dụng thích đáng, mà là để nhấn mạnh hoạt động đọc hiểu của
trò, được coi là hoạt động trung tâm của quá trình dạy học tác
phẩm văn chương. Hoạt động đọc hiểu trong nhà trường phải
được thiết kế và thực hiện theo một trình tự qua các giai đoạn
và ở những mức độ khác nhau: từ dễ đến khó, từ thấp đến cao,

25