PHỤC HỒI CHỨC NĂNG ĐOẠN CHI, ĐH Y DƯỢC TP HCM

PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
ĐOẠN CHI
BS PHẠM QUANG THANH LONG


LỊCH SỬ
• Di chứng khảo cổ thời đồ đá
• Cuối TK 5 TCN: Hippocrates mô tả việc
cắt đoạn chi bị hoại tử
• 1510-1590: Ambroise Pare’ cải tiến kỹ
thuật cắt mạch máu, PHCN cho BN,
thiết kế chi giả
• Cuối TK 19: giữ cho cơ bắp khỏe để sử
dụng chân tay giả (chân giả Anglesey)


NGUYÊN NHÂN ĐOẠN CHI
• Bệnh mạch máu ngoại biên, Tiểu
đường
• Chấn thương
• Khối u
• Khuyết tật bẩm sinh
• Nhiễm trùng


NGUYÊN NHÂN ĐOẠN CHI
( CHI DƯỚI)
• CÁC NƯỚC PHÁT

• CÁC NƯỚC ĐANG

– Bệnh mạch máu
ngoại vi: 85-90%
– Chấn thương: 9%
– Nhiễm trùng: 1%

– Chấn thương: 5595%
– Bệnh tật: 10-35%
– Nhiễm trùng: 1135%

TRIỂN

PHÁT TRIỂN


MỨC ĐOẠN CHI


LƯỢNG GIÁ BỆNH NHÂN
• LƯỢNG GIÁ TRƯỚC PHẪU THUẬT:
– Thể chất, tâm lý
– Hoàn cảnh XH, môi trường sống

• LƯỢNG GIÁ PHỤC HỒI CHỨC NĂNG:
–
–
–

Thể chất, tâm lý
Đánh giá chi cụt
Xây dựng chương trình

THÔNG TIN CHO BN TRƯỚC
PHẪU THUẬT
• Lý do cần phẫu thuật
• Loại phẫu thuật
• Vấn đề cảm giác sau đoạn chi ( đau, chi ma..)
• Trấn an rằng cơn đau sẽ qua đi
• Giới thiệu , giải thích dịch vụ chân tay giả
• Thông tin thực tiễn về ảnh hưởng đến cuộc
sống sau phẫu thuật
• Cảm xúc BN về việc mất đi 1 chi


KẾ HOẠCH ĐIỀU TRỊ
• Vật lý trị liệu lồng ngực trước gây mê
• Thông tin về cảm giác chi ma
• Hướng dẫn vận động tại giường
• Huấn luyện di chuyển
• Huấn luyện di chuyển bằng xe lăn
• Tập đi


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Giai đoạn BN chấp nhận hình dạng

mới của cơ thể: BN cần thời gian, có
khi rất lâu để chấp nhận hình dạng
mới. Việc mọi người tiếp xúc, thao tác
đến phần chi cụt của BN thường

xuyên tác động tích cực cho quá trình
này. Nên khuyến khích nhưng không
nên ép BN nếu họ chưa muốn nhìn.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
( CHI DƯỚI )

• Những cử động thiết thực trước tiên:
– Gập, duỗi, khép, dạng hông
– Các bài tập tĩnh cho cơ tứ đầu, cơ bắp
mỏm cụt

• Khuyến khích BN đẩy nhẹ nhàng vào

mỏm cụt qua lớp băng để giúp cử
động, tạo kích thích cảm giác và thừa
nhận về mặt tâm lý


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Phòng ngừa co rút:
– Đoạn chi dưới gối: gối phải duỗi ngay
sau PT, đau nhức thường gây co rút gập
cả hông và gối. Cần có biện pháp giảm
đau hữu hiệu. Tập duỗi thụ động cho
mỏm cụt sau khi BN ngủ đêm. Duy trì tư
thế duỗi bằng lực cơ của bản thân BN và
ván đỡ. Không dùng vật nặng đè duy trì
tư thế duỗi.

ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Phòng ngừa co rút:
– Tháo khớp gối hoặc trên gối tùy theo vị
trí đoạn chi mà nhóm cơ khép dài, khép
ngắn sẽ kéo khép hay nhóm cơ mông
trung, mông nhỏ sẽ kéo dạng mỏm cụt.
BN sẽ được tập duỗi dạng hay duỗi khép
hông.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Phòng ngừa co rút:
– BN cụt chi thường phải ngồi lâu trên
giường hoặc xe lăn nên cần có những
thời gian trong ngày nằm để giữ hông ở
tư thế trung gian.
– Tất cả các khớp toàn thân phải được
chăm sóc tích cực vì BN hầu như bất
động.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Phù nề phần còn lại của chi:
– Có thể gặp ngay sau PT và cũng có thể
tái phát bất cứ lúc nào do nhiều nguyên
nhân.
– Điều trị: nâng cao chi, tập luyện, băng
mỏm cụt, vớ thun, băng hơi..

ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Băng mỏm cụt:
– Một quan niệm sai lầm là băng mỏm cụt
sẽ tạo dáng cho mỏm cụt
– Những năm đầu 1990: nguyên nhân
chính đoạn chi là chấn thương ( hệ
thống mạch máu trước đó bình thường),
chân giả có ổ mỏm cụt đơn giản hình
nón.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Kỹ thuật băng mỏm cụt


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Băng mỏm cụt
- Hiện nay nguyên nhân chính là
bệnh lý mạch máu nên vấn đề băng
mỏm cụt cần cân nhắc lợi- hại.
-Kỹ thuật chân giả phát triển cao:
phân chia theo hình thái thẩm mỹ,
theo chức năng.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Kỹ thuật chân giả phát triển cao

ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Sẹo dính ở mỏm cụt:
–
–
–
–

Bắt đầu điều trị khi vết thương đã lành
Xoa bóp nhẹ, day sẹo
Vận động cơ
Siêu âm chống dính


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Huấn luyện sinh hoạt hằng ngày (OT)
– Di chuyển từ giường qua xe lăn
– Di chuyển từ xe lăn qua nhà vệ sinh, nhà
tắm
– Sử dụng xe lăn tới-lui, đổi hướng, lên
xuống dốc- bậc tam cấp nhỏ, ngồi lại
sau té ngã..
– Nhảy lò cò


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Chân giả:
– Chân giả tạm thời: trong giai đoạn ngay sau
phẫu thuật, phục vụ cho sinh hoạt, tập luyện
chờ đợi sự ổn định của mỏm cụt.

– Luyện tập dáng đi, di chuyển có/ không chân giả.
– Thiết kế chân giả: chân giả thường thiết kế
thấp hơn chân kia 2 cm.
– Chăm sóc chân giả: tái khám định kỳ/ khi té
ngã.


ĐIỀU TRỊ SAU PHẪU THUẬT
• Tâm lý bệnh nhân:
–
–
–

Gia đình
Nhân viên y tế
Xã hội


KẾT LUẬN
• PHCN cho bệnh nhân đoạn chi là một yêu cầu
•
•
•

thiết yếu.
Quá trình được thực hiện từ giai đoạn chuẩn bị
cho phẫu thuật và duy trì suốt đời cho bệnh
nhân.
Sự tiến bộ trong khoa học kỹ thuật giúp bệnh
nhân trở về ngày càng gần với cuộc sống bình

thường.
Điều trị tâm lý, vai trò của gia đình và xã hội phải
được quan tâm đúng mức.


CẢM ƠN SỰ THEO DÕI CỦA CÁC BẠN !