Cung co, on tap Tu nhieu nghia

Bui 5 Ngy 20/9/2010
ễN TP
Từ nhiều nghĩa và hiện tợng chuyển nghĩa của từ
A. Mục tiêu *Giúp học sinh :
- Hiểu đợc thế nào là từ nhiều nghĩa
- Vận dụng sử dụng trong nói và viết.
tìm hiểu ý nghĩa của một số từ nhiều nghĩa trong cỏc vn bn
c th,
B. Chuẩn bị :
- Giáo án, sgk, stk, bảng phụ .
- Tài liệu có liên quan
C. Các hoạt động dạy- học
I. GV kiểm tra bài tập về nhà đã giao cho HS .
II.ễn tp Kiến thức cơ bản
1. Thế nào là từ nhiều nghĩa ?
- Từ có thể có 1 hoặc nhiều nghĩa
- Từ nhiều nghĩa là hiện tợng thêm nghĩa mới cho từ có sẵn mà không cần phải
tạo ra từ mới , nhằm đáp ứng nhu cầu biểu thị những khái niệm mới, gọi tên
những sự vật mới mà con ngời nhận thức đợc vào tiếng nói
2. Hiện t ợng chuyển nghĩa của từ :
- Là hiện tợng thêm nghĩa mới cho từ , thay đổi nghĩa cho từ, mà không cần
phải tạo thêm từ mới đợc gọi là hiện tợng chuyển nghĩa cuả từ
- Nghĩa ban đầu của từ làm cơ sở hình thành các nghĩa khác gọi là nghĩa gốc.
Các nghĩa hình thành trên cơ sở nghĩa gốc gọi là nghĩa chuyển
3.Phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm
+ Nghĩa trong từ nhiều nghĩa có mối quan hệ nhất định, ta dễ dàng nhận ra
cơ sở nghĩa chung (VD: chân tay, chân núi, chân mây, chân bàn)
+ Từ đồng âm là từ có hình thức ngữ âm giống nhau nhng không có mối liên
quan nào về nghĩa (VD: Bàn bạc- bàn ăn, đờng đi- mía đờng)
II. Luyện tập
Bài tập 1 : Xác định nghĩa gốc của các từ : mặt , mũi, đầu.

Bài tập 2 : Giải thích nghĩa của các từ đánh trong các VD sau :
a) Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một ngời đánh cá tên là Lê Thận
( sự tích Hồ Gơm )
b) Ngời Âu Lạc đánh tan quân Tần xâm lợc
( Lịch sử 6 )
c) Cha đánh trâu cày, con đập đất.
( Em bé thông minh )
Bài tập 3 Giải nghĩa từ xuân trong những câu sau:
a) Mùa xuân là tết trồng cây ( Mùa chuyển tiếp từ đông sang
hạ)
Làm cho đất nớc càng ngày càng xuân ( Tơi đẹp)
b) Ông ấy năm nay hơn sáu mơi xuân ( Tuổi của một ngời)
c) Tuổi xuân chẳng tiếc sá chi bạc đầu. (Trẻ, thuộc về tuổi trẻ)
Bài tập 4
Trong các câu sau, từ mũi nào có nghĩa gốc, từ mũi nào có nghĩa chuyển?
a.Con chó có cái mũi rất thính.
b.Mũi thuyền ta đó mũi Cà Mau( Xuõn Diu)
c. Chúng ta đánh bằng ba mũi giáp công.
d.Em tôi đã tiêm ba mũi vắc- xin.
Bài tập 5 Hãy giải thích nghĩa của từ mặt trong các câu thơ sau của Nguyễn
Du:
- Ngời quốc sắc kẻ thiên tài
Tình trong nh đã mặt ngoài còn e. (Chỉ thái độ, cử chỉ của ngời giao tiếp )
- Sơng in mặt tuyết pha thân (Chỉ phần bên ngoài phân biệt với phần bên
trong )
Sen vàng lãng đãng nh gần nh xa
- Làm cho rõ mặt phi thờng (Chỉ tài năng hơn ngời đợc bộc lộ)
Bấy giờ ta sẽ rớc nàng nghi gia.
- Buồn trông nội cỏ dầu dầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.

Bài tập 6
- Trong bài thơ Vòng tay mùa xuân bạn Hoàng Nh Mai có viết:
Con bắt gặp mùa xuân
Trong vòng tay của mẹ
ớc chi vòng tay ấy
Ôm hoài thơ ấu con
- Trong bài Mùa xuân của bé bạn Lâm Thị Quỳnh Anh lại viết:
nh mắt bố thân thơng
Rọi sáng tâm hồn bé
Và trong bầu sữa mẹ
Xuân ngọt ngào dòng hơng.
Em hiểu hai từ xuân trong hai đoạn thơ trên nh thế nào? Viết đoạn văn
ngắn phân tích và nêu cảm nhận của em ?
(HD: Từ xuân trong đoạn thơ (1) chính là tình yêu thơng của mẹ đối với tuổi
thơ của bé. Bởi vì bé đã bắt gặp mùa xuân trong vòng tay yêu thơng của mẹ.
- Từ xuân trong on (2) chính là dòng sữa ngọt ngào của mẹ nuôi bé lớn.)
* Bi tp v nh
Bi1 : Nối từ ở cột A với nét nghĩa phù hợp ở cột B :
A B
a) lạnh 1) rét buốt
b) lành lạnh 2) rất lạnh
c) rét 3) hơi lạnh
d) giá 4) trái nghĩa với nóng
Bi 2 :Điền từ thích hợp vào chỗ trống :
Nhanh nhảu, nhanh nhẹn, nhanh chóng
a Công việc đã hoàn thành .
b Con bé nói năng..
c Đôi chân Nam đi bóng rất..
Bi 3 : Gạch chân những cụm từ trái nghĩa trong các câu sau :
a Non cao non thấp mây thuộc

Cây cứng cây mềm gió hay
( Nguyễn Trãi )
b Trong lao tù cũ đón tù mới
Trên trời mây tạnh đuổi mây ma.
( Hồ Chí Minh)
c Nơi im lặng sắp bùng lên bão lửa
Chỗ ồn ào đang hoá than rơi.
( Phạm Tiến Duật )
B i 4 : Tìm những từ có chứa các ting sau :
a Lợi :
b Bình:..
B i 5 : Từ đồng trong những trờng hợp sau muốn nói điều gì ?
a trống đồng :
b làm việc ngoài đồng :.
c đồng lòng :.
d đồng tiền :
Câu 6: Viết một đoạn văn miêu tả cảnh một buổi chiều nắng đẹp trên đồng quê.
Đáp án :
B i 1 Nối đúng : a + 4, b + 3, c + 2, d + 1
B i 2 điền đúng : nhanh chóng, nhanh nhảu, nhanh nhẹn
B i 3 Gạch đúng : cao- thấp ; cứng mềm, cũ- mới; tạnh ma.
Im lặng ồn ào ; sắp bùng- đang hoá ; bão lửa-than rơi
B i 4
B i 5 mỗi ý đúng đạt 0,5đ
- kim loại
- nơi chốn
- cùng chung sức
- đơn vị tiền tệ