Pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại từ thực tiễn tòa án nhân dân huyện văn lâm, tỉnh hưng yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
_______________________________________

LUẬN VĂN THẠC SĨ
PHÁP LUẬT VỀ THU THẬP CHỨNG CỨ TRONG
GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH DOANH, THƯƠNG MẠI
TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN VĂN LÂM,
TỈNH HƯNG YÊN

PHẠM THỊ TƯƠI
CHUYÊN NGÀNH LUẬT KINH TẾ
MÃ SỐ: 8380107
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN THỊ THU HÀ

HÀ NỘI - 2019


CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn: “Pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải
quyết các vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn Toà án nhân dân huyện
Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên” là do bản thân tự thực hiện và không sao chép các
công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Những
nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn trực tiếp của
TS…... Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong luận văn đã được trích
dẫn và nêu rõ nguồn trong phần tài liệu tham khảo. Tôi hoàn toàn chịu trách
nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn này.

Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

năm 20


LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian thực hiện đề tài luận văn, dưới sự hướng dẫn tận tình
của giáo viên hướng dẫn và được phía nhà trường tạo điều kiện thuận lợi,
tôi đã có một quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và học tập nghiêm túc để hoàn
thành luận văn. Kết quả thu được không chỉ do nỗ lực của cá nhân tôi mà
còn có sự giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và bạn bè.
Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS……, là người đã
dẫn dắt, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận
văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Viện Đại học Mở Hà Nội
đã quan tâm, tạo điều kiện; cung cấp cho tôi những tư liệu quan trọng, cần
thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè – những người
đã luôn ở bên cạnh động viên, giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học
tập để tôi luôn vững tin và nỗ lực hoàn thành luận văn.
Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

năm 20

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THU THẬPCHỨNG CỨ VÀ PHÁP
LUẬT VỀ THU THẬP CHỨNG CỨ TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN KINH
DOANH THƯƠNG MẠI .........................................................................................10
1.1. Một số vấn đề lý luận về thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại ................................................................................................................10
1.1.1. Khái niệm thu thập chứng cứ trong trong giải quyết vụ án kinh doanh thương
mại .............................................................................................................................10
1.1.2. Chủ thể của hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại ................................................................................................................12
1.1.3. Ý nghĩa của việc thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương
mại .............................................................................................................................16
1.2. Một số vấn đề lý luận về pháp luật thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại ......................................................................................................19
1.2.1. Khái niệm về pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại ................................................................................................................19
1.2.2. Cơ sở khoa học của việc xây dựng các quy định về thu thập chứng cứ trong
giải quyết vụ án kinh doanh thương mại ...................................................................22
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................31
Chương 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ THU
THẬP CHỨNG CỨ TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH DOANH
THƯƠNG MẠI .........................................................................................................32
2.1. Quy định của pháp luật về thu thập chứng cứ của đương sự, người đại diện hợp
pháp và người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự ...................................32
2.1.1. Quy định của pháp luật về thu thập chứng cứ của đương sự và người đại diện
hợp pháp của đương sự .............................................................................................32
2.1.2. Thu thập chứng cứ của người bảo vệ quyền và ích hợp pháp của đương sự .39

2.2. Quy định của pháp luật về thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải quyết các vụ
án kinh doanh thương mại .........................................................................................42
2.2.1. Các trường hợp thu thập chứng cứ của Tòa án trong tố tụng dân sự ............42
2.2.2. Các biện pháp thu thập chứng cứ của Toà án ................................................46
2.2.3. Thu thập chứng cứ của Viện kiểm sát .............................................................66
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................71
Chương 3. THỰC TIỄN THỰC HIỆN CÁC QUY ĐỊNH VỀ THU THẬP CHỨNG
CỨ TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN KINH DOANH THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN
NHÂN DÂN HUYỆN VĂN LÂM, HƯNG YÊN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .......72
3.1. Thực tiễn thực hiện các quy định về thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải
quyết vụ án kinh doanh thương mại tại TAND huyện Văn Lâm, Hưng Yên ...........72
3.1.1. Những kết quả đạt được trong việc thực hiện các quy định về thu thập chứng
cứ của Tòa án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại ................................................................................................................72
3.1.2. Những hạn chế, vướng mắc trong việc thực hiện các quy định về thu thập chứng
cứ của Tòa án trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại .................................81
3.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại trong việc thực hiện các quy định về
thu thập chứng cứ của Tòa án nhân dân huyện Văn Lâm trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại .....................................................................................................87
3.2. Một số kiến nghị về thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại từ thực tiễn tại Toà án nhân dân huyện Văn Lâm .......................90
3.2.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải
quyết vụ án kinh doanh thương mại ..........................................................................90
3.2.2.Kiến nghị thực hiện pháp luật về thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải quyết
vụ án kinh doanh thương mại ....................................................................................93
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................99
KẾT LUẬN .............................................................................................................100
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................102

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Thống kê các vụ việc kinh doanh, thương mại theo cấp xét xử sơ thẩm
của TAND hai cấp tỉnh tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn 2009 – 2018………………75
Biểu đồ 3.2. tỷ lệ xét xử các vụ án kinh doanh thương mại của Tòa Văn Lâm và Tòa
hai cấp tỉnh Hưng Yên (2009-2018) .........................................................................76
Biểu đồ 3.3. Vụ án kinh doanh thương mại được thụ lý và giải quyết tại các tòa án
cấp huyện Hưng Yên .................................................................................................78
Biểu đồ 3.4. Số vụ án kinh doanh thương mại bị sửa, hủy của tòa Văn Lâm trong
tương quan với tòa cấp huyện hưng yên ...................................................................78
Biểu đồ 3.5: Tình hình thực hiện các biện pháp thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ
án kinh doanh thương mại của TAND huyện Văn Lâm 2014 - 2018 .......................79
Biểu đồ 3.6. Tình hình thực hiện các biện pháp thu thập chứng cứ vụ án kinh doanh
thương mại của đương sự ..........................................................................................80
Biểu đồ 3.7: Tình hình vụ án kinh doanh thương mại bị sửa, hủy do lỗi chủ quan của
Thẩm phán của TAND huyện Văn Lâm 2014 - 2018 ...............................................82
Biểu đồ 3.8: Nguyên nhân án bị hủy của các TAND trên địa bàn tỉnh Hưng Yên trong
giải quyết vụ án kinh doanh thương mại 2014 - 2018 ..............................................87
Biểu đồ 3.9: Nguyên nhân án bị sửa của các TAND trên địa bàn tỉnh Hưng Yên trong
giải quyết vụ án kinh doanh thương mại 2014 – 2018 ..............................................88


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

BLTTDS

Bộ luật tố tụng dân sự

BLDS

Bộ luật dân sự

LTM

Luật thương mại

TNHH
TAND

Trách nhiệm hữu hạn
Tòa án nhân dân

KDTM

Kinh doanh thương mại

SHTT

Sở hữu trí tuệ


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài.
Tác giả lựa chọn đề tài luận văn cao học “Pháp luật về thu thập chứng
cứ trong giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn Toà án
nhân dân huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên” vì những lý do sau đây:
Thứ nhất, do sự phát triển kinh tế nhanh chóng trong những năm gần đây
tại Hưng Yên nói chung và Văn Lâm nói riêng mà các tranh chấp kinh doanh
thương mại xảy ra thường xuyên trong khi các quy định pháp luật trong việc
giải quyết tranh chấp bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là các quy định về thu thập
chứng cứ.

Trong những năm gần đây, kinh tế nước ta phát triển nhanh và được đánh
giá là quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định trong khu vực và
thế giới. Hoà cùng xu thế đó, kinh tế của Hưng Yên có những bước biến chuyển
tích cực và đạt được nhiều thành tựu lớn. Hưng Yên là tỉnh nằm ở trung tâm
đồng bằng Bắc Bộ giữa ba thành phố lớn: Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, nằm
trong vùng kinh tế trọng điểm phía bắc. Năm 2018, tốc độ tăng trưởng kinh tế
(GRDP) tăng 9.64%. Tổng sản phẩm bình quân đầu người đạt 55.3 triệu đồng.
Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 10.93%; Tổng mức bán lẻ hàng hóa,
dịch vụ tăng 11.73% đạt 31.039 tỷ đồng; Chỉ số CPI tăng 4.42%, tỷ lệ hộ nghèo
còn 2.55%...1 Huyện Văn Lâm được xác định là một trong các vùng kinh tế
động lực quan trọng của tỉnh Hưng Yên, Giáp thủ đô Hà Nội, với Quốc lộ 5A
chạy qua, đã và đang phát triển trở thành huyện công nghiệp, trung tâm kinh
doanh thương mại của tỉnh2. Kinh tế phát triển nhanh chóng đi kèm với đó là
các tranh chấp kinh doanh – thương mại ngày càng gia tăng tại Hưng Yên nói
chung và Văn Lâm nói riêng đặt ra yêu cầu cấp thiết phải giải quyết nhanh
Xem: truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2019.
Xem: truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2019
1
2

1


chóng, dứt điểm các tranh chấp này nhằm tạo ra môi trường kinh doanh ổn
định, bền vững, từ đó tiếp tục thúc đẩy phát triển kinh tế trên địa bàn huyện.
Tại Văn Lâm, trong các phương thức giải quyết tranh chấp kinh doanh thương
mại thì giải quyết tranh chấp tại toà án hầu hết được các bên áp dụng sau khi
thương lượng, hoà giải không thành. Chính vì vậy, các vụ việc kinh doanh,
thương mại được giải quyết tại toà án tăng lên nhanh chóng, đặc biệt giai đoạn
2014 - 2018 có tới trên 200 vụ việc, tăng gấp đôi so với giai đoạn trước đó

(2010 – 2014)3. Điều này gây không ít khó khăn cho Toà án nhân dân huyện
Văn Lâm, trong bối cảnh số vụ việc cần giải quyết tăng nhanh chóng tuy nhiên,
nguồn cán bộ toà án thì hầu như không thay đổi, bên cạnh đó, Bộ luật tố tụng
dân sự năm 2015, trong quá trình thực thi đã bộc lộ một số bất cập, đặc biệt
trong vấn đề thu thập chứng cứ.
Pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam được xây dựng theo mô hình tố tụng
xét hỏi, đang được thay đổi, hoàn thiện theo hướng tăng cường yếu tố tranh
tụng, do vậy, vai trò chứng minh của đương sự ngày càng được đề cao hơn.
Tuy nhiên, các quy định theo chiều hướng này vẫn đang trong quá trình hoàn
thiện trên cơ sở kiểm nghiệm thông qua thực tiễn áp dụng. Trên thực tế tố tụng
tại Tòa án thì hoạt động thu thập chứng cứ của các đương sự vẫn còn nhiều bị
động, Tòa án vẫn đang giữ một trách nhiệm hết sức quan trọng trong xác minh,
thu thập chứng cứ. BLTTDS năm 2015 ra đời, đã có những quy định mới, cụ
thể hơn, góp phần mở rộng quyền của các chủ thể tham gia hoạt động thu thập
chứng cứ, từ đó, nhấn mạnh quyền chủ động của đương sự để bảo vệ quyền, lợi
ích hợp pháp của mình, cũng như quyền chủ động của thẩm phán phụ trách
trong quá trình giải quyết vụ việc kinh doanh, thương mại, tuy nhiên, một số
quy định của Bộ luật này về hoạt động thu thập chứng cứ vẫn còn chưa thực sự
hợp lý, thiếu tính rõ ràng, cụ thể dẫn tới những khó khăn, vướng mắc trong thực
3

Số liệu thống kê Văn phòng Toà án nhân dân tỉnh Hưng Yên.

2


tiễn áp dụng. Bên cạnh đó, quy định thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh
thương mại chung với án dân sự là chưa phân định rạch ròi trong tố tụng. Đây
là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng tồn đọng các vụ
tranh chấp kinh doanh thương mại tại Toà án, tính minh bạch và thiếu khách

quan còn phổ biến thể hiện ở việc các Toà án cấp trên hủy, sửa bản án của các
Toà cấp dưới. Do vậy, việc nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc về hoạt
động thu thập chứng cứ cả về phương diện lý luận, thực tiễn, từ đó đề xuất
những giải pháp cho việc hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả của hoạt động
thu thập chứng cứ là một việc làm cấp thiết.
Thứ hai, với tư cách là cán bộ có nhiều năm công tác tại Toà án nhân dân
huyện Văn Lâm, Hưng Yên, việc nghiên pháp luật về thu thập chứng cứ trong
giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại có ý nghĩa rất lớn với tác giả trong
công tác thực tiễn. Giúp tác giả có thể ứng dụng, nâng cao chất lượng công tác
xét xử tại Toà án nhân nhân huyện. Mặt khác, thông qua công tác thực tiễn tại
toà án nhân dân huyện Văn Lâm, tác giả cũng chỉ ra những khó khăn, vướng
mắc trong việc thực thi pháp luật liên quan đến hoạt động thu thập chứng cứ,
từ đó góp phần đưa ra những giải pháp pháp lý nhằm hoàn thiện vấn đề này.
Thứ ba, nghiên cứu pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải quyết các
vụ án kinh doanh là khá cấp thiết, vì đây là vấn đề quan trọng, có tính quyết
định trong việc giải quyết vụ án kinh doanh thương mại, tuy nhiên lại rất ít công
trình đề cập đến. Việc nghiên cứu vấn đề này ở phạm vi hẹp như tại toà án nhân
dân huyện lại càng hiếm4. Chính vì thế, với việc nghiên cứu đề tài này, tác giả
luận văn mong muốn góp tiếng nói vào việc làm rõ các vấn đề lý luận, pháp lý
và thực tiễn về thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương
mại. Đề tài sẽ giúp ích cho công tác thực tiễn thu thập chứng cứ, giải quyết vụ

4

Tác giả trình bày cụ thể tình hình nghiên cứu đề tài ở phần tiếp theo.

3


án kinh doanh thương mại hiện nay và làm tiền đề thực hiện các công trình

nghiên cứu chuyên sâu hơn tiếp theo về sau.
2. Tình hình nghiên cứu.
Hiện nay tại Việt Nam, việc nghiên cứu đề tài “Pháp luật về thu thập
chứng cứ trong giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn
Toà án nhân dân huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên” là rất hiếm hoi, thậm chí
chưa có công trình nào đề cập đến vấn đề này. Hiện tại, mới chỉ có các công
trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài. Các công trình nghiên cứu có liên quan
đến đề tài có thể chia thành ba nhóm: Nhóm 1: Các công trình nghiên cứu những
vấn đề lý luận và pháp lý về thu thập chứng cứ và chứng minh trong giải quyết
vụ án kinh doanh thương mại nói chung; Nhóm 2: Các công trình nghiên cứu
về hoạt động thu thập chứng cứ của các chủ thể: toà án, luật sư, đương sự…
trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại; Nhóm ba: Các công trình nghiên
cứu thực tiễn về hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại tại một số địa phương cụ thể.
Liên quan đến Nhóm 1 có các công trình như: Đề tài “Hoạt động cung
cấp, thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại Việt
Nam” của tác giả Nguyễn Minh Hằng (bảo vệ luận văn thạc sỹ tại Trường Đại
học Luật Hà Nội năm 2002), đề tài “Hoạt động chứng minh trong giải quyết
vụ án kinh doanh thương mại Việt Nam” cũng của tác giả Nguyễn Minh Hằng
(bảo vệ luận án tiến sĩ tại Trường Đại học Luật Hà Nội năm 2009), đề tài khoa
học cấp trường “Một số vấn đề lý luận về chứng minh trong giải quyết vụ án
kinh doanh thương mại” do TS. Nguyễn Công Bình làm chủ nhiệm năm 2012…
Đây là các công trình nghiên cứu về hoạt động thu thập chứng cứ nhưng
chủ yếu đề cập đến hoạt động thu thập chứng cứ với tư cách là một giai đoạn
của hoạt động chứng minh trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại.

4


Liên quan đến Nhóm 2 có các công trình: Phạm Thị Hương (2013), Hoạt

động thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải quyết vụ án kinh doanh thương
mại Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội; Nguyễn
Vân Thành (2013), Các biện pháp thu thập chứng cứ của Tòa án trong giải
quyết vụ án kinh doanh thương mại, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học
Luật Hà Nội; Hà Thanh Hương (2014), Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa
án trong giải quyết vụ án hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài và thực
tiễn giải quyết tại Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh, Luận văn thạc sĩ Luật
học, Trường Đại học Luật Hà Nội; Phạm Hữu Quốc (2018), Bảo đảm quyền
thu thập chứng cứ của Luật sư - giải pháp quan trọng bảo đảm quyền con
người, Tạp chí Kiểm sát số 22; Vũ Thị Xoan (2016), Nhiệm vụ, quyền hạn của
viện kiểm sát trong việc xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ giải quyết vụ, việc
dân sự, Tạp chí Kiểm sát số 20/2016...
Các công trình này nêu các vấn đề pháp lý và thực tiễn về thu thập chứng
cứ của luật sư, viện kiểm sát; toà án… từ đó chỉ ra những vướng mắc, bất cập
khi thực hiện hoạt động này trong thực tiễn và đưa ra những đề xuất trong tiến
trình sửa đổi, bổ sung BLTTDS.
Liên quan đến Nhóm 3 có các công trình: Nguyễn Thị Liên (2014), Hoạt
động thu thập chứng cứ của Tòa án từ thực tiễn giải quyết các vụ án kinh doanh
thương mại của Tòa án cấp huyện Thành phố Hải Phòng, Luận văn thạc sĩ luật
học, Trường Đại học Luật Hà Nội... Mai Thị Quyên (2015), Các biện pháp thu
thập chứng cứ của Tòa án và thực tiễn tại Tòa án nhân dân thành phố Thái
Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội; Nguyễn Xuân
Hà (2018) Thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại từ
thực tiễn tại các Tòa án trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, Luận văn thạc sĩ Luật học,
Trường Đại học Luật Hà Nội… Các công trình này chủ yếu đề cập hoạt động

5


thu thập chứng cứ tại các cơ quan toà án địa phương, chỉ ra những bất cập và

giải pháp khắc phục.
Các công trên nghiên cứu pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải quyết
vụ án kinh doanh thương mại nói chung hoặc là hoạt động thu thập chứng của
các chủ thể cụ thể hoặc có liên quan dưới góc độ về nhiệm vụ, quyền hạn hay
kỹ năng của Thẩm phán liên quan đến hoạt động thu thập chứng cứ, xây dựng
hồ sơ vụ án… Cho đến nay, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách
có hệ thống, toàn diện và chuyên sâu liên quan đến pháp luật về thu thập chứng
cứ trong giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại theo Bộ luật tố tụng dân
sự năm 2015. Đặc biệt hơn, công trình lại nghiên cứu trong một phạm vi thực
tiễn hẹp, đó là quá trình giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại của Toà
án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là một số vấn đề lý luận về thu thập
chứng cứ và pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải quyết các vụ án kinh
doanh, thương mại, những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành về
thu thập chứng cứ của các chủ thế tiến hành và tham gia tố tụng. Bên cạnh đó,
luận văn còn nghiên cứu hoạt động thu thập chứng cứ trong hoạt động giải
quyết vụ án kinh doanh, thương mại tại Toà án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng
Yên. Với đối tượng nghiên cứu trên, luận văn có phạm vi nghiên cứu các vấn
đề lý luận về thu thập chứng cứ và pháp luật về thu thập chứng cứ trong giải
quyết vụ án kinh doanh thương mại; các quy định về thu thập chứng cứ trong
giải quyết vụ án kinh doanh thương mại tại BLTTDS Việt Nam và các văn bản
hướng dẫn thi hành. Luận văn cũng tập trung nghiên cứu thực tiễn thực hiện
hoạt động này tại Tòa án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên.
4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài.
* Mục tiêu nghiên cứu
6


Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là làm rõ được những vấn đề lý luận cũng

như nội dung các quy định của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam hiện hành về
thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại. Bình luận và
đánh giá các quy định mới về hoạt động thu thập chứng cứ, từ đó chỉ ra những
điểm còn thiếu sót hoặc chưa hợp lý trong các quy định hiện hành về hoạt động
thu thập chứng cứ. Ngoài ra, việc nghiên cứu cũng nhằm chỉ ra những vướng
mắc, khó khăn trên thực tế khi các chủ thể thực hiện hoạt động thu thập chứng
cứ thông qua thực tiễn giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại tại Toà án nhân
dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu tổng hợp, luận
văn sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng
dân sự Việt Nam đối với hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án
kinh doanh, thương mại, đồng thời nâng cao hiệu quả của hoạt động thu thập
chứng cứ trên thực tế, đặc biệt thông qua thực tiễn xét xử các vụ án kinh doanh
thương mại tại toà án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục tiêu này, luận văn phải hoàn thành một số nhiệm
vụ nghiên cứu cụ thể sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thu thập chứng cứ và pháp luật về
thu thập chứng cứ trong vụ án kinh doanh, thương mại;
- Nghiên cứu các quy định của pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ
trong kinh doanh, thương mại và thực tiễn áp dụng chúng trong quá trình tố
tụng tại Toà án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên. Từ đó chỉ ra những điểm
bất cập, thiếu hợp lý trong các quy định của pháp luật về hoạt động thu thập
chứng cứ;
- Đưa ra một số đề xuất nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng dân
sự Việt Nam về thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương
mại.
7


5. Phương pháp nghiên cứu.

Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu nói trên, việc nghiên cứu được
tiến hành dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, quan
điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, chính sách của Đảng, Nhà nước và
tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nuớc và pháp luật. Ngoài ra, để giải quyết vấn
đề thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài, luận văn sử dụng một số phương pháp
nghiên cứu khoa học chuyên ngành khác như phương pháp phân tích hệ thống;
phương pháp tổng hợp; phương pháp so sánh; phương pháp thống kê v.v…
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống về hoạt
động thu thập chứng trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại. Những
đóng góp của luận văn thể hiện trên một số phương diện sau đây:
- Làm rõ được bản chất và đặc điểm cơ bản của hoạt động thu thập chứng
cứ; luận giải được cơ sở khoa học của hoạt động thu thập chứng cứ của tất cả
các chủ thể trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại.
- Làm rõ khái niệm và vai trò của pháp luật thu thập thu thập chứng cứ
trong giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại;
- Là công trình nghiên cứu chuyên sâu đánh giá về các quy định hiện
hành về hoạt động thu thập chứng cứ và thực tiễn thực hiện tại Tòa án nhân dân
huyện Văn Lâm, Hưng Yên. Do vậy, Luận văn đã chỉ ra được những hạn chế
của pháp luật và bất cập trong thực tiễn thực hiện các quy định của BLTTDS
về hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại.
- Trên cơ sở tổng hợp kết quả nghiên cứu, luận văn đề xuất những giải
pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ, nâng
cao hiệu quả của hoạt động thu thập chứng cứ giải quyết vụ án kinh doanh,
thương mại trên thực tế.

8


- Luận văn được bảo vệ thành công sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho

giảng viên, sinh viên chuyên ngành luật, các cán bộ làm công tác thực tiễn liên
quan đến hoạt động thu thập chứng cứ giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại.
Ngoài ra, luận văn sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan lập pháp
liên quan tới việc hoàn thiện pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ giải
quyết vụ án kinh doanh, thương mại trong giải quyết vụ án kinh doanh thương
mại Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
được kết cấu bởi 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về thu thập chứng cứ và pháp luật về
thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại.
Chương 2: Quy định của pháp luật về thu thập chứng cứ trong vụ án
kinh doanh thương mại
Chương 3: Thực tiễn thực hiện pháp luật về thu thập chứng cứ giải quyết
vụ án kinh doanh, thương mại tại Toà án nhân dân huyện Văn Lâm, Hưng Yên

9


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THU THẬP
CHỨNG CỨ VÀ PHÁP LUẬT VỀ THU THẬP CHỨNG CỨ TRONG
GIẢI QUYẾT VỤ ÁN KINH DOANH THƯƠNG MẠI
1.1. Một số vấn đề lý luận về thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại
1.1.1. Khái niệm thu thập chứng cứ trong trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại
Vụ án kinh doanh thương mại là một trong những vụ việc dân sự thuộc
thẩm quyền giải quyết của toà án. Giải quyết vụ án kinh doanh thương mại là
hoạt động tìm kiếm, tiếp cận chân lý. Nếu xét theo nghĩa hẹp của thuật ngữ,

giải quyết vụ án kinh doanh thương mại là hoạt động của các cơ quan nhà nước
có thẩm quyền trong quá trình giải quyết vụ kiện phát sinh trong hoạt động kinh
doanh thương mại, chuyển giao công nghệ… nhằm xác định phạm vi, giới hạn
quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tố tụng, tạo cơ sở đảm bảo cho kết luận của
Tòa án phù hợp với thực tiễn khách quan. Nếu xét theo nghĩa rộng của thuật
ngữ thì đây là hoạt động của tất cả các chủ thể tham gia tố tụng với những vị
trí tố tụng khác nhau nhằm chứng minh cho một sự thật khách quan.
Trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại, nghĩa vụ chứng minh gắn
liền với chủ thể có yêu cầu, phản đối yêu cầu trước Tòa án nên đương sự, người
đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự phải tiến hành
thu thập các chứng cứ nhằm cung cấp cho Tòa án để bảo vệ yêu cầu tố tụng của
mình hay phản bác yêu cầu tố tụng của đối phương. Tuy nhiên, hoạt động thu
thập chứng cứ này không mang tính quyền lực nhà nước như hoạt động thu
thập chứng cứ của Tòa án và Viện kiểm sát.
Vậy hoạt động thu thập chứng cứ được hiểu như thế nào?
10


Theo Đại từ điển Tiếng việt thì “Thu thập là nhặt nhạnh, thu góp lại”
Chứng cứ trong vụ việc dân sự (trong đó bao gồm các vụ án kinh doanh
thương mại) là những gì có thật được đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân
khác giao nộp, xuất trình cho Tòa án trong quá trình tố tụng hoặc do Tòa án thu
thập được theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và được Tòa án sử
dụng làm căn cứ để xác định các tình tiết khách quan của vụ án cũng như xác
định yêu cầu hay sự phản đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp.
Như vậy, có thể hiểu thu thập chứng cứ theo nghĩa đơn giản nhất là hoạt
động phát hiện, nhặt nhạnh, thu gom các vật khách quan có liên quan đến một
vụ án kinh doanh thương mại để nghiên cứu đánh giá và giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại.
Xét về bản chất thì thu thập chứng cứ có thể do nhiều chủ thể tố tụng tiến

hành nhằm phát hiện, tập hợp chứng cứ để nghiên cứu, đánh giá và sử dụng
giải quyết trong vụ án kinh doanh thương mại. Việc thu thập chứng cứ có ý
nghĩa quan trọng đối với đương sự trong việc chứng minh bảo vệ quyền lợi của
mình và có ý nghĩa đối với Tòa án trong việc làm rõ được các vấn đề của vụ án
kinh doanh thương mại.
Các chủ thể của chứng minh nói chung đều có quyền, nghĩa vụ thu thập
chứng cứ. Trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại, đương sự là chủ thể
có nghĩa vụ chứng minh chủ yếu nên đương sự, người đại diện, người bảo vệ
quyền lợi ích hợp pháp của đương sự phải tiến hành thu thập các chứng cứ để
cung cấp cho tòa án. Khi thấy chưa đủ chứng cứ, tài liệu để giải quyết vụ án
kinh doanh thương mại, tòa án xác định các chứng cứ, tài liệu cần thu thập và
yêu cầu các đương sự cung cấp. Để đảm bảo việc giải quyết đúng các vụ án
kinh doanh thương mại, tòa án có thể tiến hành thu thập chứng cứ trong trường
hợp pháp luật có quy định. Theo đó, Tòa án chỉ tiến hành thu thập chứng cứ
trong những trường hợp đương sự không thể tự mình thu thập được chứng cứ
11


và có yêu cầu. Ngoài ra, trong trường hợp cần thiết viện kiểm sát cũng có quyền
thu thập chứng cứ.
Hoạt động thu thập chứng cứ có ý nghĩa quan trọng đối với cả việc chứng
minh của đương sự và việc giải quyết vụ án kinh doanh thương mại của tòa án.
Bởi, đương sự chỉ có thể chứng minh được quyền và lợi ích hợp pháp của mình
khi có chứng cứ, tòa án chỉ có thể giải quyết chính xác được vụ án kinh doanh
thương mại khi có đầy đủ các chứng cứ để làm rõ các vấn đề liên quan. Chính
vì thế, hoạt động thu thập chứng cứ với tư cách là hoạt động tố tụng dân sự là
hoạt động cơ bản, đặt cơ sở, nền tảng cho quá trình giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại.
Như vậy, hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại được hiểu là hoạt động tố tụng dân sự của các chủ thể chứng minh

trong việc phát hiện, ghi nhận, thu giữ và bảo quản chứng cứ bằng các phương
pháp, biện pháp theo một trình tự, thủ tục do pháp luật tố tụng dân sự quy định.
1.1.2. Chủ thể của hoạt động thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại
Chủ thể của hoạt động thu thập chứng cứ là những người bằng hành vi
của mình tham gia vào quá trình tìm kiếm, thu thập các nguồn chứng cứ chứa
đựng các sự kiện, tình tiết khách quan có thể là chứng cứ, làm cơ sở cho việc
chứng minh yêu cầu hoặc phản đối yêu cầu của các bên trong quá trình giải
quyết vụ án. Trước khi BLTTDS năm 2004 ra đời, Tòa án đứng trên vai trò vừa
là người điều tra, xác minh sự thật, vừa là người “cầm cân nảy mực”, do đó chủ
thể của hoạt động thu thập chứng cứ trong giai đoạn này chỉ có Tòa án. Tuy
nhiên, sau khi BLTTDS năm 2004 ra đời, kế tiếp là BLTTDS năm 2011 (sửa
đổi, bổ sung) đã đẩy mạnh vai trò chứng minh của đương sự, dù qua mỗi lần
sửa đổi khác nhau, vai trò tham gia vào hoạt động của chủ thể cũng thay đổi
khác nhau, nhưng đến nay chủ thể của hoạt động thu thập chứng cứ không chỉ
12


có thẩm phán hay chỉ các đương sự mà còn nhiều người khác như Thẩm tra
viên, Viện kiểm sát. Xuất phát từ vị trí, vai trò của những chủ thể này khi tham
gia vào quá trình tố tụng là khác nhau nên vai trò của họ trong hoạt động thu
thập chứng cứ cũng khác nhau. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng dù trực tiếp
hay gián tiếp thì hoạt động thu thập chứng cứ của các chủ thể này cũng phát
sinh từ yêu cầu của đương sự hoặc đảm bảo quá trình giải quyết vụ án có đầy
đủ chứng cứ.
Thứ nhất, đương sự là người có quyền và nghĩa vụ chủ động thu thập
chứng cứ
Đương sự trong vụ án kinh doanh thương mại có thể là cá nhân, tổ chức
có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận; các thành viên
của công ty v.v…5, họ bao gồm ba nhóm chủ thể: Nguyên đơn; Bị đơn; Người

có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Quyền và nghĩa vụ chủ động thu thập chứng
cứ của đương sự được hình thành dựa trên nghĩa vụ chứng minh của đương sự
trong TTDS. Người khởi kiện phải thực hiện nghĩa vụ giao nộp chứng cứ ngay
khi nộp đơn khởi kiện tại tòa án. Bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan
có quyền cung cấp chứng cứ khi tòa án thông báo về việc khởi kiện của nguyên
đơn. Trước kia, theo BLTTDS năm 2004 thì trong quá trình giải quyết vụ án,
đương sự có quyền cung cấp chứng cứ ở bất kỳ giai đoạn nào, nếu không cung
cấp hoặc cung cấp không đầy đủ sẽ phải chịu những hậu quả về việc đó, tại
phiên tòa sơ thẩm đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương
sự có quyền bổ sung chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình là có căn
cứ và hợp pháp, đương sự còn có thể giao nộp chứng cứ tại cấp phúc thẩm kèm
theo đơn kháng cáo là tài liệu, chứng cứ bổ sung nếu có để chứng minh cho
kháng cáo của mình là có căn cứ và hợp pháp”, tại phiên tòa phúc thẩm, đương
sự, kiểm sát viên có quyền xuất trình bổ sung chứng cứ; trong giai đoạn giám
5

Xem thêm Điều 30 BLTTDS 2015.

13


đốc thẩm, tái thẩm theo quy định của pháp luật, đương sự cũng có thể giao nộp
chứng cứ bổ sung tại tòa án hoặc viện kiểm sát để bảo vệ cho quyền lợi của
mình. Việc quy định đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và thời điểm
cung cấp mở rộng tại tất cả quá trình giải quyết là tạo điều kiện để đương sự có
thể phát huy hết khả năng của mình trong việc cung cấp chứng cứ. Tuy nhiên,
điều này lại làm ảnh hưởng đến việc thực hiện nguyên tắc tranh tụng, do đó,
BLTTDS năm 2015 đã giới hạn thời gian thu thập và giao nộp chứng cứ của
đương sự.
Đương sự là người thu thập, cung cấp chứng cứ chủ yếu, tòa án chỉ tham

gia thu thập trong một số ít trường hợp. Việc thu thập chứng cứ là trách nhiệm
của đương sự đối với yêu cầu của mình, họ có sự chủ động trong các thao tác
thu thập, yêu cầu thu thập. Tuy nhiên không thể nói là việc thu thập không có
sự can thiệp của nhà nước bởi nếu không can thiệp sẽ gây ra tình trạng lộn xộn
và đôi khi chứng cứ thu thập được không có giá trị pháp lý. BLTTDS năm 2015
đã quy định đầy đủ các biện pháp và điều kiện để đương sự thực hiện quyền
năng này. Khi vi phạm các điều kiện do luật định thì chứng cứ do đương sự thu
thập được cũng sẽ không được chấp nhận, tạo ra tính công bằng giữa các bên.
Đương sự chính là người giao nộp chứng cứ cho Tòa án, chứng cứ nhiều
hay ít, có tính chính xác và liên quan mật thiết đến vụ việc tranh chấp hay không
sẽ giới hạn việc tranh luận giữa các bên, chứng cứ càng cụ thể, xác đáng bao
nhiêu thì việc tranh luận và hướng giải quyết vụ án của Tòa án càng đơn giản
bấy nhiêu.
Thứ hai, người đại diện hợp pháp của đương sự
Người đại diện hợp pháp của đương sự là người tham gia tố tụng thay
mặt đương sự thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng của đương sự nên khi đương
sự có quyền và nghĩa vụ thu thập chứng cứ thì người đại diện hợp pháp của
đương sự cũng có quyền và nghĩa vụ thu thập chứng cứ
14


Thứ ba, Người bảo vệ quyền và lợi ích của đương sự
Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự là người được
đương sự nhờ để tham gia tố tụng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương
sự. Những người này có thể là luật sư hoặc bất cứ chủ thể nào đủ điều kiện mà
đương sự tin tưởng. Đây cũng là một chủ thể của hoạt động chứng minh, họ có
thể tham gia vào vụ án ở bất cứ giai đoạn nào, được tham gia phiên tòa sơ thẩm,
phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. Người bảo vệ không có quyền thay mặt
đương sự mà chỉ có thể giúp đỡ đương sự, hỗ trợ đương sự trong việc thu thập
chứng cứ.

Thứ tư, Tòa án
Tòa án có một số quyền và nghĩa vụ như: tự mình tiến hành thu thập
chứng cứ trong một số trường hợp pháp luật quy định, yêu cầu đương sự nộp
bổ sung chứng cứ. Theo yêu cầu của đương sự, hoặc Tòa án tự xét thấy cần
thiết thì tòa án sẽ quyết định các biện pháp thu thập chứng cứ như định giá tài
sản, lấy lời khai của người làm chứng, quyết định trưng cầu giám định, giám
định bổ sung, đối chất...
Tòa án cũng thu thập chứng cứ mặc dù có hạn chế nhưng việc hỗ trợ
đương sự thu thập chứng cứ được thể hiện rõ ràng. Đây là những hoạt động xen
kẽ nhau, bổ sung cho nhau nhưng vai trò của đương sự thể hiện rõ ràng hơn
trong việc tự bảo vệ quyền lợi của mình - bản chất của tố tụng dân sự. Việc
đương sự có chứng minh được hay không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến phán
quyết của tòa án. Lý luận và thực tiễn việc giải quyết các vụ án kinh doanh
thương mại của tòa án đã cho thấy, việc không chứng minh được một sự kiện
liên quan đến vụ án kinh doanh thương mại có thể kéo theo việc ra một quyết
định không có cơ sở làm xâm phạm đến quyền lợi của các bên đương sự không
hoàn thành được nghĩa vụ chứng minh của họ. Như vậy, vai trò trong hoạt động
thu thập chứng cứ của đương sự rõ nét hơn tòa án.
15


Thứ năm, Viện kiểm sát
Viện kiểm sát tham gia hoạt động thu thập chứng cứ là do tham gia vào
quá trình chứng minh thông qua hai hoạt động là tham gia phiên tòa và kháng
nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm.
1.1.3. Ý nghĩa của việc thu thập chứng cứ trong giải quyết vụ án kinh doanh
thương mại
Hoạt động thu thập chứng cứ là hoạt động chứng minh cơ bản trong
TTDS nhằm đem lại cho Tòa án các chứng cứ. Hoạt động giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại của Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự

có được tốt hay không phụ thuộc một phần rất lớn vào việc các chứng cứ có
được cung cấp đầy đủ hay không. Vì vậy, xét trên các mặt thu thập chứng cứ
trong giải quyết vụ án kinh doanh thương mại có các ý nghĩa sau:
Thứ nhất, thu thập chứng cứ bảo đảm cho Tòa án giải quyết nhanh chóng
và đúng đắn vụ án kinh doanh thương mại.
Vụ án kinh doanh thương mại thường là các vụ việc phức tạp phát sinh
giữa các chủ có đăng ký kinh doanh, vì mục tiêu lợi nhuận. Chính vì thế để giải
quyết tốt các vụ án này thì chứng cứ có vai trò rất quan trọng. Có thể thấy rằng
phải có chứng cứ thì mới phát sinh hoạt động nghiên cứu đánh giá chứng cứ.
Chứng cứ có vai trò làm rõ các tình tiết, sự kiện của vụ án kinh doanh thương
mại: “Chứng cứ được dùng làm căn cứ để Tòa án xác định yêu cầu hay phản
đối yêu cầu của đương sự có đúng hay không”6. Kết quả của hoạt động nghiên
cứu và đánh giá chứng cứ là nhận thức về vụ án kinh doanh thương mại. Nhận
thức này có đúng đắn, khách quan và toàn diện hay không hoàn toàn phụ thuộc
vào các chứng cứ của vụ án kinh doanh thương mại có đầy đủ hay không. Trong
TTDS, nghĩa vụ chứng minh chủ yếu thuộc về đương sự nên đương sự có nghĩa
Trường đại học Luật Hà Nội (năm 2012); Một số vấn đề lý luận về Chứng minh trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường.
6

16


vụ thu thập chứng cứ. Tòa án chỉ đóng vai trò hỗ trợ đương sự chứng minh nên
trong một số trường hợp pháp luật quy định thì Tòa án mới trực tiếp thu thập
chứng cứ. Vì vậy, thu thập chứng cứ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc
giải quyết nhanh chóng, chính xác vụ án kinh doanh thương mại của Tòa án.
Nhờ hoạt động thu thập chứng cứ của đương sự và các chủ thể khác trong giải
quyết vụ án kinh doanh thương mại mà Tòa án có trong tay các chứng cứ mà
có thể không phải tiến hành các hoạt động thu thập chứng cứ để xem xét, đánh

giá một cách khách quan, toàn diện vụ án kinh doanh thương mại, giải quyết
nhanh chóng và đúng đắn vụ án kinh doanh thương mại.
Thứ hai, hoạt động thu thập chứng cứ có ý nghĩa đối với việc bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự cũng như các hoạt động chứng minh
khác.
Các hoạt động chứng minh bao gồm: hoạt động cung cấp chứng cứ, thu
thập, nghiên cứu, đánh giá chứng cứ. Trong đó hoạt động thu thập chứng cứ là
hoạt động có tính chất mở đầu hay tiền đề cho hoạt động nghiên cứu và đánh
giá chứng cứ. Theo các nhà nghiên cứu luật học thì xét cả dưới góc độ lý luận
và thực tiễn thì chứng minh vẫn là biện pháp duy nhất để xác định các sự kiện,
tình tiết của vụ án kinh doanh thương mại7. Các tình tiết, sự kiện liên quan đến
vụ án kinh doanh thương mại đều xảy ra trước khi Tòa án thụ lý giải quyết vụ
việc. Vì vậy, chỉ khi thông qua các hoạt động chứng minh thì Tòa án mới biết
rõ được các tình tiết, sự kiện của vụ án kinh doanh thương mại được giải quyết.
Đối với các đương sự, chứng minh còn là biện pháp rất quan trọng để đương
sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chính mình trước Tòa án, nếu đương
sự không chứng minh được sự tồn tại quyền, lợi ích hợp pháp của họ thì quyền
và lợi ích hợp pháp đó có thể sẽ không được Tòa án bảo vệ. Vì trên thực tế, Tòa

Trường đại học Luật Hà Nội (năm 2012); Một số vấn đề lý luận về Chứng minh trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường.
7

17


án cũng có thể đánh giá sai lầm trong việc xác định các tình tiết, sự kiện của vụ
án kinh doanh thương mại, không làm sáng tỏ được các tình tiết, sự kiện của
vụ án kinh doanh thương mại8. Điều này một mặt dẫn đến việc giải quyết vụ án
kinh doanh thương mại không đúng với sự thật, mặt khác không bảo vệ được

quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Do vậy, chứng minh không chỉ có ý
nghĩa đối với việc giải quyết vụ án kinh doanh thương mại của Tòa án được
đúng đắn mà còn có ý nghĩa bản đảm cho đương sự bảo vệ được quyền, lợi ích
hợp pháp của mình trước Tòa. Hoạt động thu thập chứng cứ là hoạt động chứng
minh có tính chất mở đầu hay tiền đề cho các hoạt động chứng minh khác như
hoạt động nghiên cứu và hoạt động đánh giá chứng cứ. Vì vậy, bên cạnh ý nghĩa
đối với việc giải quyết vụ án kinh doanh thương mại của Tòa án nêu trên thì
cung cấp chứng cứ còn có ý nghĩa đối với việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của đương sự.
Từ việc thu thập đầy đủ chứng cứ kết hợp với hoạt động xác minh, đánh
giá chứng cứ để đảm bảo tính chính xác cao, có độ tin cậy tuyệt đối sẽ là cơ sở,
căn cứ cho việc đưa ra các kết luận, quyết định của cơ quan tiến hành tố tụng
đối với từng vấn đề cụ thể của đối tượng chứng minh hoặc toàn bộ vụ án kinh
doanh thương mại. Các kết luận, phán quyết của các chủ thể tiến hành tố tụng
dựa trên những tài liệu chứng cứ do đương sự cung cấp và do tòa án thu thập
được sau khi nghiên cứu, kiểm tra, đối chiếu với các diễn biến của vụ việc, hồ
sơ vụ việc được khẳng định là hoàn toàn đúng đắn là cơ sở để khẳng định hoặc
phủ định những giả thuyết nêu ra trong quá trình chứng minh. Dưới góc độ thực
tiễn hoạt động thu thập chứng cứ là hoạt động cần thiết vừa có ý nghĩa bắt buộc
đối với người tiến hành tố tụng nói chung và đối với thẩm phán được phân công
giải quyết vụ việc nói riêng, vừa là biện pháp bảo đảm cho các hoạt động tố

Trường đại học Luật Hà Nội (năm 2012); Một số vấn đề lý luận về Chứng minh trong giải quyết vụ án kinh
doanh thương mại, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường.
8

18