Nghiên cứu sự tồn lưu và rủi ro môi trường của các chất hữu cơ thơm đa vòng (PAHs) trong đất rừng ngập mặn xã đồng rui, huyện tiên yên, tỉnh quảng ninh

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG

B NỌNG NGHI P VÀ PTNT
I H C TH Y L I

TH LAN CHI

NGHIểN C U S T N L U VÀ R I RO MỌI TR
NG
C
CÁC CH T H U C TH M
VọNG P Hs TRONG
T R NG NG P M N
NG RUI HUY N TIểN YểN
T NH QU NG NINH

LU N ÁN TI N S K THU T

HÀ N I, N M 2018


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG

B NỌNG NGHI P VÀ PTNT
I H C TH Y L I

TH LAN CHI

NGHIểN C U S T N L U VÀ R I RO MỌI TR
NG
C
CÁC CH T H U C TH M
VọNG P Hs TRONG
T R NG NG P M N
NG RUI HUY N TIểN YểN
T NH QU NG NINH

NG

IH

Chuyên ngành:

M i tr

Mƣ s :

62.44.03.03

NG D N KHOA H C

ng

t vƠ N

1. PGS TS V

c

c ToƠn

2. TS Nguy n Th Thu Hi n

HÀ N I, N M 2018


L IC M O N
Tác gi xin cam đoan đơy lƠ c ng trình nghiên c u c a tác gi Các k t qu nghiên c u
vƠ các k t lu n trong lu n án lƠ trung th c, kh ng sao chép t b t k m t ngu n nƠo vƠ
d

i b t k hình th c nƠo Vi c tham kh o các ngu n tƠi li u đƣ đ

d n vƠ ghi ngu n tham kh o đúng quy đ nh
Tác gi lu n án

Th Lan Chi

i

c th c hi n trích

L IC M

N

Tác gi xin bƠy t l i cám n chơn thƠnh đ i v i PGS TS V
c ToƠn, TS Nguy n
Th Thu Hi n đƣ t n tình h ng d n tác gi trong su t quá trình th c hi n b n lu n án
này.
Tác gi xin bƠy t l i cám n chơn thƠnh đ i v i Giáo s Minoru Yoneda vƠ các cán
b c a Lab Environmental Rick Analysis, khoa Environmental Systems Engineering,
Tr ng đ i h c Kyoto, Nh t B n đƣ ch p nh n vƠ giúp đ tác gi sang nghiên c u t i
Lab.
Tác gi xin cám n các th y c
Khoa M i tr ng, Ph ng Ơo t o i h c vƠ Sau đ i
h c, Ban Giám Hi u - Tr ng đ i h c Th y L i, Vi n Khoa h c vƠ c ng ngh m i
tr ng- Tr ng đ i h c Bách khoa HƠ N i, ph ng Th nghi m m i tr ng vƠ h a
ch t- Trung tơm QUATEST - T ng c c tiêu chu n đo l ng, ch t l ng Vi t Nam,
y ban nhơn dơn xƣ ng Rui, S TƠi nguyên m i tr ng t nh Qu ng Ninh, Khoa a
lý- Tr ng i h c Khoa h c T nhiên- i h c Qu c Gia HƠ N i vƠ m t s chuyên
gia khác đƣ giúp đ tác gi r t nhi u trong quá trình lƠm lu n án
Tác gi xin trơn tr ng c m n Ban Giám Hi u- Tr ng
i h c C ng đoƠn vƠ Lƣnh
đ o Khoa B o h lao đ ng, c ng nh b n bè đ ng nghi p đƣ ng h vƠ t o m i đi u
ki n thu n l i giúp tác gi hoƠn thƠnh lu n án
Tác gi xin c m n gia đình, b n bè đƣ đ ng viên, ng h tác gi trong su t quá trình
lƠm lu n án.

ii

M CL C
DANH M C CÁC HÌNH NH .................................................................................... vi
DANH M C B NG BI U ......................................................................................... viii
DANH M C CÁC T
M

VI T T T VÀ GI I THệCH THU T NG ........................... x

U ......................................................................................................................... 1
Tính c p thi t c a đ tƠi .............................................................................................. 1

2 M c tiêu nghiên c u .................................................................................................... 2
3

it

ng vƠ ph m vi nghiên c u ............................................................................... 3

4 Cách ti p c n vƠ ph

ng pháp nghiên c u ................................................................. 3

5 ụ ngh a khoa h c vƠ th c ti n ..................................................................................... 4
6 C u trúc lu n án ........................................................................................................... 4
CH

NG

1.1

T NG QUAN V N

NGHIểN C U ........................................... 5

Khái quát chung v PAHs ..................................................................................5

1.1.1

M t s tính ch t h a lỦ c a PAHs ...............................................................5

1.1.2

Ngu n phát th i PAHs ................................................................................7

1.1.3

c tính c a PAHs ......................................................................................9

1.2

Các nghiên c u trong vƠ ngoƠi n
n

c v s t n l u c a PAHs trong đ t .......12

1.2.1

Các nghiên c u

c ngoƠi v s t n l u ..............................................12

1.2.2

Các nghiên c u s t n l u PAHs

trong n

c ........................................19

1.3 Các nghiên c u trong vƠ ngoƠi n c v r i ro m i tr ng do t n l u PAHs
trong đ t .....................................................................................................................22
1.3.1

Các nghiên c u

n

1.3.2

Các nghiên c u

trong n

1.4

c ngoƠi v r i ro m i tr
c v r i ro m i tr

ng ..................................22
ng ..................................26

Các nghiên c u v m hình phơn b PAHs trong m i tr

ng .........................28

1.4.1

Các nghiên c u ngoƠi n

c v m hình phơn b ......................................28

1.4.2

Các nghiên c u trong n

c v m hình phơn b .....................................31

1.5

Gi i thi u v đ a đi m nghiên c u ...................................................................31

1.5.1

i u ki n t nhiên .....................................................................................32

1.5.2

i u ki n kinh t , xƣ h i ...........................................................................33

1.5.3

a hình .....................................................................................................33

1.5.4

Khí h u ......................................................................................................34

iii


1.5.5

Th y v n ....................................................................................................35

1.5.6

H i v n ......................................................................................................35

1.6
CH

K t lu n Ch
NG 2

2.1

Ph

ng ...........................................................................................37

PH

NG PHÁP NGHIểN C U ................................................... 39

ng pháp kh o sát, l y m u, b o qu n m u ...............................................39

2.1.1

L y m u đ t ...............................................................................................39

2.1.2

L y m u b i trong kh ng khí ....................................................................40

2.1.3

M un

2.1.4

M u tr m tích ............................................................................................42

2.2

Ph

c ..................................................................................................42

ng pháp x lỦ vƠ phơn tích m u ..............................................................43

2.2.1

M u đ t, tr m tích .....................................................................................43

2.2.2

M un

2.2.3

M u khí .....................................................................................................49

2.2.4

Phơn tích TOC trong đ t ...........................................................................51

2.2.5

Phơn tích pH trong đ t...............................................................................53

c ..................................................................................................47

2.3

Ph

ng pháp th

2.4

Ph

ng pháp ch s r i ro ung th (Cancer Risk - CR)...................................55

2.5

Ph

ng pháp m hình phơn b , tích l y ch t

2.5.1

Ph

ng s r i ro (Risk quotient - RQ) .......................................54

ng pháp m hình phơn b ch t

nhi m trong m i tr

nhi m trong m i tr

ng ........58

ng ...............58

2.5.2 Ph ng pháp m ph ng s tích l y ch t nhi m trong m i tr ng theo
th i gian ................................................................................................................70
CH

NG 3

K T QU VÀ BÀN LU N ............................................................ 74

3.1 S t n l u c a PAHs trong đ t r ng ng p m n xƣ ng Rui, huy n Tiên Yên,
t nh Qu ng Ninh ........................................................................................................74
3.1.1

S t n l u c a PAHs trên b m t đ t ........................................................74

3.1.2

S t n l u c a PAHs theo th i gian ..........................................................83

3.1.3

S t n l u c a PAHs theo đ sơu phơn b ................................................88

3.1.4

M i liên h gi a tính ch t đ t v i kh n ng t n l u PAHs .......................95

3.1.5

Xác đ nh t l gi a các nh m PAHs v i đ c đi m ngu n th i ..................98

3.2 Nghiên c u đánh giá r i ro m i tr ng do t n l u PAHs trong m i tr ng đ t
r ng ng p m n xƣ ng Rui, huy n Tiên Yên, t nh Qu ng Ninh ...........................101

iv

3.2.1
m n

Kh n ng tác đ ng đ n m i tr
101

ng do t n l u PAHs trong đ t r ng ng p

3.2.2 Nguy c r i ro tác đ ng đ n con ng i do tích l y PAHs trong đ t r ng
ng p m n..............................................................................................................105
3.3 Nghiên c u kh n ng phơn b vƠ tích l y PAHs đi n hình trong m i tr ng đ t
r ng ng p m n xƣ ng Rui, huy n Tiên Yên, t nh Qu ng Ninh b ng m hình
Fugacity c p III vƠ c p IV ......................................................................................112
3.3.1
Rui

M ph ng s phơn b BaP trong m i tr
113

ng đ t r ng ng p m n xƣ

ng

3.3.2
Rui.

M ph ng s tích l y BaP trong m i tr
126

ng đ t r ng ng p m n xƣ

ng

K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................... 133
1.

K t qu đ t đ

c c a lu n án ......................................................................... 133

2.

Nh ng đ ng g p m i c a lu n án .................................................................. 133

3.

Nh ng t n t i vƠ h

4.

Ki n ngh ........................................................................................................ 134

ng nghiên c u ti p ....................................................... 134

TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................... 136

v

DANH M C CÁC HÌNH NH
Hình1.1 Công th c c u t o c a 16 PAHs [9] ..................................................................5
Hình 2 Quy trình đánh giá r i ro m i tr ng d báo [20]..........................................23
Hình1.3 M c đ r i ro trong su t quá trình đánh giá Sarajevo[52] ...........................25
Hình 1.4 D báo PAHs trong đ t đ th c a B c Kinh giai đo n 1978- 2048 [43] ......26
Hình 1.5 V trí khu v c nghiên c u [56] .......................................................................32
Hình 2 Các v trí l y m u ...........................................................................................40
Hình 2 2 Quy trình phơn tích PAHs trong đ t ...............................................................44
Hình 2.3
ng chu n BaP ...........................................................................................45
Hình 2.4 S c kỦ đ c a m u chu n PAHs trên GC/MS ................................................46
Hình 2 5 Quy trình phơn tích PAHs trong n c ............................................................48
Hình 2 6 Quy trình phơn tích PAHs trong khí ...............................................................50
Hình 2 7 Các b c m ph ng s phơn b ch t nhi m trong m i tr ng ...................60
Hình 2 8 Các b c m ph ng s tích l y ch t nhi m trong m i tr ng ....................71
Hình 3.1 N ng đ trung bình 16 PAHs c a 12 m u đ t t i th i đi m 8/ 2014 .............75
Hình 3 2 N ng đ 8 PAHs vƠ 16 PAHs trong đ t vƠo 8 20 4 ...................................77
Hình 3.3 T l phơn b PAHs theo s v ng benzen trong đ t vƠo 8 20 4 ....................78
Hình 3 4 T l gi a các nh m PAHs trong đ t vƠo 8 20 4 ...........................................79
Hình 3.5 N ng đ PAHs trong các m u khí ..................................................................80
Hình 3.6 N ng đ PAHs trong m t s m u đ t r ng trong tháng 1/2015 ....................81
Hình 3.7 N ng đ PAHs trong các m u tr m tích.........................................................82
Hình 3.8 N ng đ trung bình 16 PAHs trong đ t vƠ đ l ch chu n theo th i gian l y
m u ................................................................................................................................83
Hình 3.9 N ng đ trung bình các PAHs thƠnh ph n trong đ t theo th i gian ..............84
Hình 3.10 N ng đ trung bình 8PAHs trong đ t theo th i gian ..................................85
Hình 3.11 M i quan h gi a 8 PAHs gơy ung th v i 16 PAHs trong đ t ...............86
Hình 3 2 Bi n thiên n ng đ theo s v ng PAHs trong đ t theo th i gian .................86
Hình 3.13 N ng đ trung bình 16PAHs trong đ t theo m a .......................................87

Hình 3.14 N ng đ trung bình 16PAHs trong đ t theo n m ........................................88
Hình 3.15 N ng đ trung bình 16PAHs trong đ t theo đ sơu phơn b vƠo 20 5 ....89
Hình 3.16 N ng đ PAHs trong đ t theo đ sơu phơn b
v trí R5 trong 20 5 ..90
Hình 3.17 N ng đ Ace vƠ Phe trong đ t theo đ sơu phơn b vƠo 20 5..................91
Hình 3.18 N ng đ trung bình các PAHs trong đ t theo đ sơu phơn b vƠ đ l ch
chu n trong tháng 20 5 ..............................................................................................92
Hình 3.19 N ng đ các PAHs trong đ t t i v trí R5 đ sâu 0- 5 cm theo th i gian
.......................................................................................................................................93
Hình 3.20 N ng đ các PAHs trong đ t t i v trí R5 đ sâu 5- 10 cm theo th i gian
.......................................................................................................................................93

vi


Hình 3.21 N ng đ các PAHs trong đ t t i v trí R5 đ sâu 10- 15 cm theo th i
gian ................................................................................................................................94
Hình 3.22 N ng đ các PAHs trong đ t t i v trí R5 đ sâu 15- 20 cm theo th i
gian ................................................................................................................................94
Hình 3.23 Bi u đ m i quan h gi a 16PAHs vƠ TOC trong đ t r ng ng p m n .......96
Hình 3.24 Bi u đ m i quan h gi a 16PAHs vƠ pH trong đ t r ng ng p m n ..........97
Hình 3.25 T l BaA (BaA Chyr vƠ Ind (Ind BghiP trong đ t ...........................99
Hình 3.26 T l Ant (Ant Phe vƠ Flt/ (Flt + Pyr) trong đ t ....................................100
Hình 3.27 Giá tr RQ trung bình c a các PAH theo th i gian.....................................104
Hình 3.28 N ng đ BaP tích l y theo th i gian ..........................................................131

vii


DANH M C B NG BI U

B ng
M t s tính ch t v t lỦ c a PAHs ....................................................................7
B ng 2 M t s tính ch t h a h c c a PAHs .................................................................8
B ng 3 Kh n ng gơy ung th vƠ đ t bi n gen c a các PAHs ...................................11
B ng 1.4 N ng đ PAHs trong đ t t i m t s khu v c trên th gi i.............................13
B ng 1.5 N ng đ PAHs trong đ t RNM t i m t s khu v c trên th gi i ..................14
B ng 6 M t s nghiên c u v s t n l u c a PAHs trong đ t theo đ sơu phơn b ..15
B ng 1.7 M i liên quan gi a t l c a m t s PAH vƠ đ c đi m ngu n th i ...............16
B ng 8 M t s nghiên c u v t n l u PAHs trong đ t r ng ng p m n trên th gi i .18
B ng 1.9 Th ng kê m t s k t qu nghiên c u v PAHs Vi t Nam ..........................21
B ng 1.10 Nh ng nghiên c u v r i ro m i tr ng Vi t Nam ..................................27
B ng 2.1 T a đ đi m l y m u đ t và m u không khí ...................................................41
B ng 2.2 T a đ đi m l y m u n c và m u tr m tích ..................................................43
B ng 2.3 Quan h gi a hai bi n ng u nhiên d a trên h s t ng quan Pearson .........53
B ng 2.4 Các m c đánh giá r i ro m i tr ng ..............................................................55
B ng 2.5 Phân lo i m c đ r i ro ung th theo CR ......................................................56
B ng 2.6 H s đ c t ng đ ng ..................................................................................57
B ng 2.7 Công th c tính đ t p trung ...........................................................................62
B ng 2 8 C ng th c tính các quá trình v n chuy n ch t nhi m t khí vƠo n c .......66
B ng 2.9 Công th c tính các quá trình v n chuy n ch t nhi m t khí vƠo đ t ..........67
B ng 2.10 Công th c tính các quá trình v n chuy n ch t ô nhi m t n c vào tr m tích
.......................................................................................................................................68
B ng 3 So sánh n ng đ PAHs trong đ t RNM v i tiêu chu n c a M ....................76
B ng 3.2 N ng đ
6 PAHs trong đ t m t s khu v c r ng ng p m n trên th gi i
.......................................................................................................................................77
B ng 3.3 K t qu phơn tích m u n c ..........................................................................82
B ng 3.4 N ng đ c a các PAHs trong đ t t i th i đi m l y m u ( g kg ..................84
B ng 3.5 H s t ng quan Pearson gi a TOC và 16PAHs.........................................95
B ng 3.6 H s t ng quan Pearson gi a đ pH và 16PAHs .......................................97

B ng 3.7 Giá tr RQ trong các đ t l y m u .................................................................102
B ng 3.8 Giá tr RQ trong các đ t l y m u .................................................................103
B ng 3.9 Các giá tr c a ch s trong công th c tính ch s r i ro ung th (CR ........106
B ng 3.10 Giá tr TEQ c a 3 đ t l y m u đ u ............................................................107
B ng 3.11 Giá tr TEQ c a 3 đ t l y m u sau .............................................................108
B ng 3.12 Ch s CR trong tháng 8/ 2014...................................................................109
B ng 3.13 Ch s CR trong tháng 1/ 2015...................................................................109
B ng 3.14 Ch s CR trong tháng 7/ 2015...................................................................110
B ng 3.15 Ch s CR trong tháng 1/ 2016...................................................................110
B ng 3.16 Ch s CR trong tháng 7/ 2016...................................................................111
viii


B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B

ng 3.17 Ch s CR trong tháng 1/ 2017...................................................................111
ng 3.18 Th tích các khoang m i tr ng ................................................................113
ng 3.19 Th tích các ti u khoang m i tr ng .........................................................114
ng 3.20 K t qu tính toán thông s đ t p trung (Z) ...............................................116
ng 3.21 K t qu tính toán thông s đ t p trung (Z) ...............................................116
ng 3.22 Các giá tr trong các công th c tính giá tr Z .............................................117
ng 3.23 Kh i l ng th tích c a h t trong các khoang m i tr ng và th y s n i .117
ng 3.24 Ph n kh i l ng cacbon h u c c trong các ti u khoang m i tr ng i.118
ng 3.25 K t qu tính toán giá tr t i l ng cho quá trình chuy n đ ng đ i l u ......120
ng 3.26 Giá tr t i l ng D cho quá trình phân h y ................................................120
ng 3.27 Giá tr các quá trình v n chuy n ch t ô nhi m t khí vƠo n c ................121
ng 3.28 Giá tr các quá trình v n chuy n ch t ô nhi m t khí vƠo đ t ...................122
ng 3.29 Giá tr các quá trình v n chuy n ch t ô nhi m t n c vào tr m tích .......123
ng 3.30 K t qu tính toán phân b BaP trong các khoang m i tr ng ...................126
ng 3.31 N ng đ BaP trong các khoang m i tr ng trong 1/2015 .........................127
ng 3.32 H s khu ch tán trong các khoang m i tr ng trong tháng 1/ 2015 ........128
ng 3.33 N ng đ BaP tích l y trong m i tr ng đ t theo th i gian .......................131

ix


DANH M C CÁC T

VI T T T VÀ GI I THệCH THU T NG

1. Danh m c các t vi t t t
T vi t t t
Ace
Acy

Ant
ATSDR

:
:
:
:

BaA
BaP
BbF
BghiP
BkF
Chr
DahA
EPA

:
:
:
:
:
:
:
:

Flt
Flu
Ind
Nap

PAHs

:
:
:
:
:

Phe
Py
RNM
SOM
TEF
TEQ

:
:
:
:
:
:

TOC
IARC

:
:

RQ
WHO

Da1

:
:
:

Da2

:

Ngh a ti ng Vi t
Ngh a ti ng Anh
Acenaphthen
(Acenaphthene)
Acenaphthylen
(Acenaphthylene)
Anthracen
(Anthracene)
C quan đ ng kỦ các h a ch t đ c (Agency for Toxic Substances and
h i vƠ d ch b nh c a M
Disease Registry)
Benzo(a)anthracen
(Benzo(a)anthracene)
Benzo(a)pyren
(Benzo(a)pyrene)
Benzo(b)fluoranthen
(Benzo(b)fluoranthene)
Benzo(g,h,i)perylen
(Benzo(g,h,i)perylene)
Benzo(k)fluoranthen

(Benzo(k)fluoranthene)
Chrysen
(Chrysene)
Dibenzo(a,h) anthracen
(Dibenzo(a,h) anthracene)
C quan B o v M i tr ng c a (Environmental Protection
M
Agency)
Fluoranthen
(Fluoranthene)
Fluoren
(Fluorene)
Indeno(1,2,3-cd)pyren
(Indeno(1,2,3-cd)pyrene)
Naphthalen
(Naphthalene)
H p ch t h u c th m đa v ng
(Policyclic Acromatic
Hydrocarbons)
Phenanthren
(Phenanthrene)
Pyren
(Pyrene)
R ng ng p m n
Ch t h u c trong đ t
(Soil Organic Matter)
H s đ c t ng đ ng
(Toxic Equivalent Factor)
T ng n ng đ đ c t ng đ ng
(Concentration of Toxic

Equivalent)
Các bon h u c t ng s
Total Organic Carbon
C quan Nghiên c u Qu c t v (American Cancer Research
Institute)
Ung th c a M
Th ng s r i ro
(Risk quotient)
T ch c Y t th gi i
World Health Organization
T i l ng chuy n đ ng đ i l u
trong không khí
T i l ng chuy n đ ng đ i l u
trong n c

x


: T i l ng phơn h y trong kh ng
khí
: T i l ng phơn h y trong n c
: T i l ng phơn h y trong đ t
: T i l ng phơn h y trong tr m
tích
: Quá trình v n chuy n khí- n c
: Quá trình v n chuy n n c- khí
: Quá trình v n chuy n khí - đ t
: Quá trình v n chuy n đ t- khí
: Quá trình v n chuy n n c- đ t
: Quá trình v n chuy n đ t- n c

: Quá trình v n chuy n n c- tr m
tích
: Quá trình v n chuy n tr m tíchn c
: T i l ng vƠo trong kh ng khí
: T i l ng vƠo trong n c

Dr1
Dr2
Dr3
Dr4
D12
D21
D13
D31
D23
D32
D24
D42
GA1 CB1
GA2 CB2

2. Gi i th ch thu t ng
TEF: H s đ c t

ng đ

ng lƠ h s s d ng đ so sánh đ đ c c a m t ch t so v i

ch t l y lƠm chu n Trong nh m h p ch t PAHs, l y TEF c a BaP lƠ
ch t khác đ

RQ: Th

vƠ TEF c a các

c xác đ nh b ng cách so sánh v i TEF c a BaP

ng s r i ro lƠ ch s đ

đ đánh giá s b đ nh l

c xác đ nh b i giá tr th c t trên giá tr tiêu chu n

ng v r i ro đ n m i tr

CR: Ch s r i ro ung th lƠ ch s đ
ph i nhi m ch t
h h p, qua da

ng

c th c hi n th ng qua vi c đánh giá m c đ các

nhi m ti m n ng qua các đ
.

xi

ng h p th ch y u (đ

ng tiêu h a,

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong ti n trình h

ng t i phát tri n b n v ng, con ng

i đang ph i đ i m t v i n n

nhi m các ch t h a h c Trong đ , các ch t h u c kh phơn hu (POPs n i chung vƠ
h p ch t h u c th m đa v ng (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons- PAHs n i riêng
đ

c bi t đ n vì nh ng tác đ ng c h i c a n đ n m i tr

l u lơu dƠi trong m i tr

ng vƠ con ng

i nh t n

ng, c kh n ng tích l y sinh h c th ng qua chu i th c n,

tác đ ng x u đ n s c kh e con ng

i T ch c Y t th gi i (WHO x p các ch t h u

c b n, trong đ c PAHs (Policyclic Acromatic Hydrocarbons) vƠo nh m c kh
n ng gơy ung th , nh h
ng

i

ng x u đ n h th n kinh, h mi n d ch vƠ n i ti t c a con

i u đáng lo ng i lƠ PAHs tích t trong đ t, n

v t trong hƠng th p k vƠ c kh n ng phát tán r ng

c, kh ng khí, đ ng v t, th c
kho ng cách hƠng tr m km so

v i ngu n th i Do v y, nghiên c u v PAHs đƣ vƠ đang đ

c ti n hƠnh

nhi u qu c

gia trên th gi i, trong đ c Vi t Nam
R ng ng p m n đ

c h p thƠnh t th c v t ng p m n nh h

bi n nhi t đ i ho c bán nhi t đ i N m trong m i t

ng b i n

c tri u ven

ng tác gi đ t li n vƠ bi n, r ng

ng p m n lƠ sinh c nh quan tr ng vƠ quỦ giá v kh n ng thích nghi M i tr

ng sinh

thái c a r ng ng p m n lƠ n i chuy n ti p gi a bi n vƠ đ t li n do v y s t n t i phơn
b , phát tri n c a các loƠi trong r ng ng p m n ch u nh h

ng c a nhi u nhơn t sinh

thái. T ng di n tích r ng ng p m n trên th gi i trong n m 2000 lƠ 37 760 km2
qu c gia vƠ lƣnh th

Hi n r ng ng p m n

n

118

c ta đang b phá h y nghiêm tr ng,

v i t c đ bình quơn kho ng 3% n m lƠm t ng di n tích đ t hoang, t ng xơm nh p
m n, x i l b bi n vƠ s ng, gơy nhi m vƠ suy thoái m i tr

ng [1] [2].

Qu ng Ninh lƠ t nh c r t nhi u l i th đ i v i quá trình phát tri n kinh t
đ ng khai thác than r t l n t tr m n m tr

c vƠ m i tr

do ho t

ng n i đơy đƣ ph i ch u

nh ng tác đ ng n ng n c a các lo i ch t th i. R ng ng p m n v ng c a s ng Tiên
Yên

các xƣ

ng Rui, H i L ng đ

c coi lƠ h sinh thái r ng ng p m n đi n hình

c a khu v c phía b c Vi t Nam H sinh thái r ng ng p m n
1

đơy r t đa d ng vƠ


phong phú v s l

ng loƠi cơy, v h sinh thái, v n i c trú c a các loƠi th y sinh c

giá tr kinh t cao, c tác d ng l n trong vi c ph ng h , ch ng bƣo, l , đi u h a khí
h u, nu i d

đ a ph

ng các ngu n h i s n vƠ đem l i ngu n l i vƠ sinh k t t cho ng

i dơn

ng

R ng ng p m n (RNM

ng Rui đ

Ba Ch vƠ khu v c c a bi n, đƣ đ

c bao quanh b i 3 con s ng Voi L n, Voi Bé,

c các chuyên gia, nhƠ khoa h c chú Ủ, nghiên c u

nh : T ch c KVT (HƠ Lan , t ch c ACTMANG (Nh t B n , Vi n Khoa h c Lơm
nghi p Vi t Nam, C c M i tr

ng (B TƠi nguyên vƠ M i tr

c u tƠi nguyên m i tr

i h c Qu c gia HƠ N iầ vƠ đ

ng,

quan ch c n ng N m 2007, RNM

ng Rui đ

ng , Trung tơm Nghiên
c b o t n t các c

c xác đ nh lƠ m t trong 2 h sinh

thái đ c th b suy thoái nghiêm tr ng nh t [3]. Trong quy t đ nh v vi c phê duy t
ắQuy ho ch m i tr

ng t nh Qu ng Ninh đ n n m 2020, t m nhìn đ n n m 2030 khu

v c RNM Ba Ch thu c v ng b o t n
Rui- Tiên Yên- Qu ng Ninh đƣ đ

án thƠnh l p khu b o t n ng p n

c phê duy t vƠ b

c

ng

c đ u tri n khai. Ngoài ra, RNM

ng Rui c n thu c danh sách các d án tr ng r ng ven bi n trong quy t đ nh s
20 Q - TTg ngƠy 22 0 20 5 v vi c phê duy t đ án b o v vƠ phát tri n r ng ven
bi n ng ph v i bi n đ i khí h u giai đo n 20 5- 2020. M t s nghiên c u g n đơy
đƣ cho th y s t n t i c a PAHs trong m i tr

ng n

c vƠ tr m tích

khu v c C a

L c, TrƠ C vƠ v ng v nh H Long [4] [5] lƠ nh ng khu v c g n v i RNM

ng Rui

Vi c nghiên c u PAHs trong đ t, đ c bi t lƠ đ t r ng ng p m n c n h n ch
nam. Do v y, vi c nghiên c u t n l u, r i ro đ n m i tr

ng đ t RNM

Vi t

ng Rui do

tác đ ng c a PAHs lƠ r t c n thi t vƠ c tính th i s , tác gi đƣ ch n: ắNghiên c u s
t n l u vƠ r i ro m i tr
ng p m n xƣ

ng c a các ch t h u c th m đa v ng PAHs trong đ t r ng

ng Rui, huy n Tiên Yên, t nh Qu ng Ninh lƠm đ tƠi nghiên c u c a

mình.
2. M c tiêu nghiên c u

- Kh o sát đánh giá hi n tr ng

nhi m PAHs trong đ t r ng ng p m n

ng Rui

nh m xem xét kh n ng t n l u c a PAHs theo kh ng gian (b m t, đ sơu phơn b
vƠ th i gian trong m i tr

ng đ t r ng ng p m n t đ xác đ nh m c đ r i ro c a

PAHs.

2


ánh giá s phơn b vƠ xu th tích l y theo th i gian c a PAHs đi n hình (BaP

-

trong m i tr
it

3.

ng và ph m vi nghiên c u

it

3.1

it

ng trong đ t r ng ng p m n b ng m hình Fugacity c p III vƠ c p IV.

ng nghiên c u

ng nghiên c u: các h p ch t h u c th m đa v ng giáp c nh đi n hình. T p

trung vƠo 6 PAHs theo phơn lo i c a C c B o v m i tr
đi n hình đ i di n cho nh m PAHs c kh i l
trong m i tr
đ

ng, c ng lƠ đ i t

ng M , lƠ nh ng PAHs

ng phơn t t th p đ n cao vƠ c nhi u

ng nghiên c u c a ph n l n các c ng trình v PAHs

c c ng b trên th gi i, c th nh sau: naphthalene (Nap), acenaphthene (Ace),

acenaphthylene (Acy), phenanthrene (Phe), fluorene (Flu), anthracene (Ant),
benzo(a)anthracene (BaA), chrysene (Chr), pyrene (Pyr), fluoranthene (Flt),
benzo(b)fluoranthene (BbF), benzo(k)fluoranthene (BkF), benzo(a)pyrene (BaP),
indeno(1,2,3-cd)pyrene (Ind), benzo(g,h,i)perylene (BghiP), dibenzo(a,h) anthracene
(DahA). VƠ m i tr

ng đ t r ng ng p m n

khu v c xƣ

ng Rui

3.2 Ph m vi nghiên c u
Khu v c r ng ng p m n xƣ

ng Rui trong kho ng th i gian lƠm lu n án (

20 3-

11/2017).
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1 Cách ti p c n
đ tđ

c m c tiêu nghiên c u, tác gi đƣ ch n h

ng ti p c n c h th ng v a

mang tính k th a, v a mang tính t ng h p vƠ ph h p v i đi u ki n Vi t Nam
4.2 Ph
- Ph

ng pháp nghiên c u
ng pháp t ng h p th ng

: T ng h p vƠ th ng kê các k t qu nghiên c u đƣ

c ;
- Ph
xƣ h i

ng pháp i u tr

kh o sát hi n tr

ng: T ch c đi u tra v đi u ki n t nhiên,

khu v c nghiên c u vƠ kh o sát th c t đ xác đ nh kh n ng, m c đ

nhi m c a PAHs t i khu v c;

3


- Ph

ng pháp l y m u và phân tích m u: S d ng đ l y m u n

c, đ t, tr m tích,

không khí và phơn tích trong ph ng thí nghi m;
- Ph

ng pháp phân tích

ánh giá: Phơn tích, đánh giá các k t qu thu đ

c trên c

s k t qu đi u tra kh o sát khu v c nghiên c u vƠ k t qu phơn tích trong ph ng thí
nghi m;
- Ph

ng pháp m h nh hoá: Nghiên c u m hình phơn b PAHs trong môi tr

ng

5. ụ ngh a khoa h c và th c ti n
5.1 Ý ngh a khoa h c
Lu n án c Ủ ngh a v m t lỦ lu n cho các nghiên c u ti p theo v s d ng m hình
Fugacity trong đánh giá.
5.2 Ý ngh a th c ti n
Lu n án c Ủ ngh a th c ti n trong vi c đánh giá

nhi m m i tr

ng

ng Rui n i

riêng vƠ các r ng ng p m n n i chung
Các k t qu nghiên c u lƠ c s đ phát tri n các nghiên c u ti p v
nhi m m i tr

ng đ t ng p m n vƠ các nghiên c u t

ng t

6. C u trúc lu n án
NgoƠi ph n M đ u vƠ K t lu n, lu n án đ
Ch

ng : T ng quan v n đ nghiên c u.

Ch

ng 2: Ph

Ch

ng 3: K t qu vƠ bƠn lu n

c trình bƠy trong 3 ch

ng pháp nghiên c u

4

ng:

nh h

ng

CH

NG 1

T NG QU N V N

NGHIÊN C U

1.1 Khái quát chung v PAHs
1.1.1 M t s tính ch t hóa lý c a PAHs
PAHs lƠ m t nh m các h p ch t h u c ch ch a cacbon vƠ hydro, c u thƠnh b i hai
hay nhi u v ng hydrocarbon th m liên k t giáp c nh v i nhau, kh ng ch a các d t
ho c mang theo nh m th h p nh t v i nhau. PAHs đ

c coi lƠ các ch t

nhi m h u

c b n R t nhi u PAHs lƠ nh ng ch t c kh n ng gơy ung th vƠ đ t bi n gen [6] [7]
[8]. S ph i nhi m PAHs c a con ng

i th ng qua th c n, n

tr c ti p ti p xúc v i v t li u c ch a PAHs

Hình1.1 C ng th c c u t o c a 6 PAHs [9]

5

c u ng, khí th ho c


Hi n t i con ng

i đƣ phát hi n ra hƠng tr m PAHs thƠnh ph n Tuy nhiên ph n l n

các nghiên c u trên th gi i th

ng t p trung vào m t s PAHs đ c tr ng, c kh n ng

gơy ung th vƠ đ t bi n gen v

t tr i, đ ng th i t n t i v i hƠm l

m i tr

ng đáng k trong

ng. Trong đ , đáng quan tơm nh t lƠ 6 PAHs theo phơn lo i c a EPA: Nap,

Ace, Acy, Phe, Flu, Ant, BaA, Chr, Pyr, Flt, BbF, BkF, BaP, Ind, BghiP, DahA. Tên
vƠ c ng th c c u t o c a 6 PAHs đ

c trình bƠy trong Hình

PAHs c đ phơn c c th p, đi t kh i l

ng phơn t th p đ n kh i l

ng phơn t cao,

chúng thay đ i v đ h a tan, kh n ng bay h i c ng nh tích t trong sinh v t [7]
V i nh ng PAHs c kh i l

ng phơn t th p thì đ h a tan c a chúng cao, tích t

trong sinh v t th p vƠ kh n ng bay h i cao Ng
l

c l i, v i nh ng PAHs c kh i

ng phơn t cao (t 4 v ng tr lên thì đ h a tan c a chúng th p, tích t trong sinh

v t cao vƠ kh n ng bay h i th p S l

ng v ng benzen trong c u trúc h a h c c a

các PAHs quy t đ nh kh n ng h a tan trong n
t ng tính k n

c c a PAHs

c Khi s v ng benzen t ng s lƠm

h a tan c a các PAHs n m trong kho ng t 0,003

mg l đ n 3 mg l Trong đ , ch t kh h a tan nh t lƠ BbP c h s h a tan lƠ 0,003
mg l vƠ ch t d h a tan nh t Nap c h s h a tan t i 3 mg l
PAHs lƠ h p ch t t

ng đ i tr v m t h a h c Do đ

c c u t o t nh ng v ng

benzen nên PAHs c tính ch t c a hydrocacbon th m, chúng c th tham gia ph n ng
th vƠ ph n ng c ng
h a tan c a PAHs trong n

c th p s d n đ n các PAHs c xu h

trong b n c n, đ t vƠ tr m tích, do đ

nh h

h y sinh h c b i vi sinh v t PAHs t
bi n đ ng t
d

in

ng h p ph

ng r t nhi u t i kh n ng chúng b phơn

ng tác m nh v i cacbon h u c tr m tích, c

ng đ i th p, d dƠng tích l y sinh h c vƠ gơy đ c đ i v i m t s sinh v t

c PAHs c n tham gia ph n ng quang h a trong kh ng khí Th ng th

PAHs h p th y u tia h ng ngo i c b

ng,

c s ng n m trong kho ng 7- 14 µm [10] [11].

Áp su t h i bƣo h a vƠ nhi t đ s i c a các PAHs c ng c vai tr quan tr ng do s
nh h

ng đ n kh n ng bay h i c a m i PAHs M t s tính ch t v t lỦ vƠ h a h c

c a 6 PAHs đ

c trình bƠy trong B ng

vƠ B ng

6

2


B ng 1.1 M t s tính ch t v t lỦ c a PAHs

Tên g i

Nhi t đ Nhi t
Công th c Phân t
ńng ch y đ sôi

phân t
l ng
(oC)
(oC)

Áp su t h i
25oC (Pa)

Màu

Nap

C10H8

128

81

217,9

10,4

Tr ng

Ace

C12H10

154

95

279

2,9E-01

Tr ng

Acy

C12H8

152

92-93

-

8,9 E-01

-

Phe

C14H10

178

100,5

340

1,6 E-02

Kh ng mƠu

Flu

C13H10

166

115- 116

295

8,0 E-02

Tr ng

Ant

C14H10

178

216,4

342

8,0 E-04

Kh ng mƠu

BaA

C18H12

228

167,0

400

2,8 E-05

Kh ng mƠu

Chr

C18H12

228

253,8

448

8,4 E-05 (200C)

Kh ng mƠu

Pyr

C16H10

202

150,4

393

6,0 E-04

Kh ng mƠu

Flt

C16H10

202

108,8

375

1,2 E-03

VƠng nh t

BbF

C20H12

252

168,3

481

6,7 E-05 (200C)

Kh ng mƠu

BkF

C20H12

252

215,7

480

1,3 E-08 (200C)

VƠng nh t

BaP

C20H12

252

178,1

496

7,3 E-07

H i vƠng

Ind

C22H12

276

163,6

536

1,3 E-08 (200C)

VƠng

BghiP

C22H12

276

278,3

545

1,4 E-08

VƠng nh t

DahA

C22H14

278

266,6

524

1,3 E-08 (200C)

Kh ng mƠu

Ngu n: [16]
1.1.2 Ngu n phát th i PAHs
PAHs đ

c hình thƠnh t hai ngu n: ngu n t nhiên vƠ ngu n nhơn t o M t s PAHs

trong m i tr

ng c ngu n g c t các ngu n t nhiên nh h a ho n (cháy r ng t

nhiên, núi l a ho t đ ng ầ , các quá trình hình thƠnh đ t đá, quá trình t o tr m tích,

7


s r r c a d u m ho c các m than [12] [13]. Tuy nhiên, ngu n t nhiên kh ng ph i
lƠ ngu n chính gơy nên các v n đ m i tr

ng

B ng 1.2 M t s tính ch t h a h c c a PAHs
hòa tan trong
c 25 ° C

H ng s Henry
25°C (kPa)

Tên g i

log Kow

Nap

3,4

3,17 E+04

4,89 E-02

Ace

3,92

3,93 E+03

1,48 E-02

Acy

4,07

Phe

4,6

1,29 E+03

3,98 E-03

Flu

4,18

1,98 E+03

1,01 E-02

Ant

4,5

73

7,3 E-02

BaA

5,61

14

-

Chr

5,91

2,0

-

Pyr

5,18

135

1,1 E-03

Flt

5,22

260

6,5 E-04 (20°C)

BbF

6,12

1,2

5,1 E-05

BkF

6,84

0,76

4,4 E-05

BaP

6,50

3,8

3,4 E-05

Ind

6,58

62

2,9 E-05

BghiP

7,10

0,26

2,7 E-05

DahA

6,50

0,5 (27°C)

7 E-05

n

114 E-03

Ngu n: [16]
Trong ho t đ ng c a con ng

i, PAHs hình thƠnh do quá trình cháy không hoàn toàn

các lo i nguyên, nhiên li u nh than, d u, khí đ t, g , c vƠ rác th i ho c quá trình hun
kh i, n

ng, rán th c n H u h t các l nh v c nh s n xu t c ng nghi p, n ng nghi p,

8


sinh ho t, giao th ng vƠ các ho t đ ng khác đ u phát sinh PAHs [11] [14] V i các
ngu n th i khác nhau, thƠnh ph n PAHs s khác nhau Trong m i tr
tìm th y

kh p n i: kh ng khí, n

h p ph lên b i

ng lƠ do quá trình lan truy n vƠ l ng đ ng

c th i vƠo trong kh ng khí, chúng t n t i

đi u ki n bình th

ng l

c phát tán đi xa trong m i

ng kh ng khí, sau đ chúng l ng đ ng vƠ tích t trong đ t, n

v t Do v y, vi c xác đ nh chính xác ngu n phát th i PAHs
tr

d ng khí ho c

ng PAHs trên pha b i c th chi m đ n

90% [16] [17]. Nh quá trình lan truy n mƠ PAHs đ
tr

c

c, tr m tích, đ t vƠ sinh v t [15]. S t n t i c a

PAHs trong nhi u thƠnh ph n m i tr
PAHs Ban đ u, PAHs đ

ng, PAHs đ

c, tr m tích vƠ sinh
các thƠnh ph n m i

ng trong th c t r t kh kh n Trong nghiên c u, các nhƠ khoa h c th

ng d a

trên t l n ng đ các PAHs thƠnh ph n đ c nh ng d đoán v đ c đi m ngu n th i,
t đ truy tìm các ngu n phát th i
Theo c ng b c a ATSDR n m 20 0, PAHs c m t trong khí th i c a nhi u ho t đ ng
nh đ t g , ch y đ ng c
PAHs c n đ

t , diesel, l đ t rác đ th vƠ y t , đ t than, đ t khí gas

c phát hi n trong kh i thu c lá, trong khí th i c a quá trình chiên rán

th c ph m ầ [15] Các nghiên c u ch ra r ng, PAHs tích t trong nhi u m i tr

ng

khác nhau nh đ t đ th , đ t g n khu c ng nghi p, đ t g n sơn bay, đ t r ng, đ t r ng
ng p m n, n

c s ng, h , bi n vƠ trong kh ng khí [ [18] [19] [20] NgoƠi ra m t s

nghiên c u cho th y PAHs c n tích t trong sinh v t (th c v t vƠ đ ng v t nh chim,
cá ầ [21] [22] [23].
1.1.3

c tính c a PAHs

PAHs c m t

m i n i con ng

vi c Th ng th

ng, con ng

i sinh s ng nh

nhƠ, bên ngoƠi, ho c t i n i lƠm

i s kh ng ch ti p xúc v i m t PAHs thƠnh ph n mƠ s

ti p xúc v i h n h p c a PAHs
PAHs đi vƠo c th con ng
da Con ng

i qua 3 con đ

ng: qua tiêu h a, qua h h p vƠ qua qua

i b ph i nhi m PAHs khi hít ph i kh ng khí c ch a PAHs, b i bám trên

da vƠ n u ng các th c ph m c ch a PAHs Trong th c ph m, ph n l n PAHs đ
hình thƠnh do s n u

nhi t đ cao nh hun kh i, n

ng vƠ rán Th c ph m nh ng

c c, bánh mì hay các lo i th y sinh l p đáy, c ng nh trái cơy vƠ rau qu đ

9

c

c tr ng


ho c nu i trong v ng đ t b

nhi m PAHs lƠ m t ngu n đ a con ng

i ti p xúc v i

PAHs qua tiêu h a [24].
i v i ng

i lao đ ng, ti p xúc ngh nghi p PAHs ch y u th ng qua đ

ng h h p,

n u ng vƠ h p th da Khi ti p xúc v i PAHs, các hi u ng c h i c th x y ra ph n
l n ph thu c vƠo con đ

ng ti p xúc Nhi u nghiên c u trên c ng nhơn ti p xúc v i

PAHs trong m t th i gian dƠi đƣ cho th y PAHs c kh n ng gơy ung th ph i ho c
ung th da Hi n v n ch a c nghiên c u PAHs nh h
sinh s n
h

ng

ng đ n thai nhi hay kh n ng

i, nh ng các nghiên c u trên đ ng v t ch ra r ng m t s PAHs nh

ng đ n sinh s n vƠ s phát tri n c a con cái Tr em ti p xúc v i PAHs s c các

tri u ch ng t

ng t nh ng

i l n [24].

PAHs c th xơm nh p vƠo t t c các m c ch a ch t béo
xu h

ng đ

tuy n th

c tích t ch y u

th n, gan M t l

c th ng

ng nh đ

i Chúng c

c l u tr trong lá lách,

ng th n vƠ bu ng tr ng Khi vƠo c th , PAHs b bi n đ i thƠnh nhi u ch t

khác nhau

t t c các m trong c th M t s các ch t c h i nhi u h n vƠ m t s ít

đ c h i h n so v i PAHs g c B Y t vƠ D ch v Nhơn sinh Hoa K đƣ xác đ nh r ng
BaA, BbF, BkF, BaP, DahA vƠ Ind c kh n ng gơy ung th

đ ng v t C quan

Nghiên c u Qu c t v Ung th c a M (IARC đƣ xác đ nh BaA, BaP, BbF, BkF, vƠ
Ind c th gơy ung th cho con ng

i EPA đƣ xác đ nh r ng BaA, BaP, BbF, BkF,

Chr, DahA, Ind lƠ ch t gơy ung th cho con ng
ti u ho c trong máu khi con ng

i PAHs đ

th theo phơn vƠ n

c

i b ph i nhi m PAHs K t qu t các nghiên c u

trên đ ng v t cho th y khi đi vƠo c th , m t ph n PAHs đ
ch a ch t béo, m t ph n s đ

c tìm th y trong n

c tích t trong các m c

c chuy n h a vƠ m t ph n s đ

c đƠo th i ra ngoƠi c

c ti u Nh ng đ ng v t b ph i nhi m PAHs c bi u hi n ung th ,

sinh non, sinh con d d ng vƠ m t s v n đ v th n kinh [8].
Con ng
li u l
th

i vƠ đ ng v t b ph i nhi m PAHs th
ng nh

ng sau m t th i gian ti p xúc dƠi v i

R t nhi u PAHs lƠ nh ng ch t gơy ung th vƠ gơy đ t bi n gen Th ng

ng, nh ng PAHs trong phơn t c t 2 đ n 3 v ng benzen thì kh n ng gơy ung

th vƠ đ t bi n gen y u Ch nh ng PAHs c 4 đ n 5 v ng th m tr lên m i b t đ u
xu t hi n kh n ng gơy ung th vƠ đ t bi n gen m nh Các PAHs c c u trúc phơn t
g c c nh thì ho t tính gây ung th

vƠ bi n đ i gen nguy hi m h n c u trúc th ng [25].
10


Kh n ng gơy ung th vƠ đ t bi n gen c a PAHs đ
đ

ng (TEF Trong đ , h s đ c t

ng đ

c bi u th qua h s đ c t

ng

ng bi u th kh n ng gơy ung th t

ng

đ i c a m t PAHs so v i BaP (BaP lƠ ch t đ i di n cho nh m PAHs . Kh n ng gơy
ung th vƠ đ t bi n gen c a các PAHs đ

c t m t t qua B ng

3

B ng 1.3 Kh n ng gơy ung th vƠ đ t bi n gen c a các PAHs
PAHs

Kh n ng gây đ t bi n

Kh n ng gây ung

1.

Nap

gen
-

th?

2.

Acy

?

KNC

3.

Ace

?

?

4.

Flu

-

-

5.

Phe

?

?

6.

Ant

-

-

7.

Pyr

?

?

8.

Flt

+

+

9.

BaA

+

+

10.

Chr

+

+

11.

BbF

+

+

12.

BkF

+

+

13.

BaP

+

+

14.

Ind

+

+

15.

BghiP

+

-

16.

DahA

+

+

TT

Ngu n: [16]
c tính c a PAHs r t ph thu c vƠo c u trúc, v i các đ ng phơn (PAHs v i c ng
c ng th c vƠ s v ng khác nhau t kh ng đ c h i đ n c c k đ c Nh v y, PAHs
gơy ung th cao c th nh ho c l n BaP lƠ ch t đáng chú Ủ vì lƠ ch t gơy ung th h a

11


h c đ u tiên đ

c phát hi n vƠ lƠ m t trong nhi u ch t gơy ung th đ

trong kh i thu c lá Các PAHs đ

c tìm th y

c bi t đ n v i các đ c tính gơy ung th , gơy đ t

bi n vƠ gơy quái thai lƠ BaA, Chr, BbP, BkP, BaP, DahA, Ind, DghiP [26] Vi c tr em
ti p xúc v i PAHs

m c đ cao lƠm suy gi m ch s

IQ vƠ gia t ng b nh hen suy n

[27].
PAHs có kh n ng gơy tích l y sinh h c PAHs v i n ng đ
tác đ ng b t l i cho đ ng v t kh ng x
phát tri n vƠ mi n d ch

nhi m cao trong đ t gơy

ng s ng trên c n bao g m kh i u, sinh s n,

ng v t c vú c th h p th các PAHs theo các tuy n khác

nhau M t khác, cơy tr ng c th h p th các PAHs t đ t th ng qua r c a chúng vƠ
chuy n chúng sang các b ph n khác c a cơy N ng đ các PAHs trong cá vƠ đ ng v t
c v đ
c ng đƣ đ

c cho lƠ cao h n nhi u so v i m i tr

ng mƠ chúng s ng S tích t sinh h c

c th hi n trong đ ng v t kh ng x

ng s ng trên c n M t s PAHs, bao

g m BaA, BaP, BbF, BjF, BkF, Chr, DahA, vƠ Ind đƣ gơy h i cho s c kh e đ ng v t
thí nghi m khi chúng hít th , n, ho c khi đƣ c th i gian dƠi ti p xúc qua da [24].
Tác đ ng c a các PAHs đ i v i s c kho con ng
vƠ l trình ti p xúc, s l
t

i ph thu c ch y u vƠo chi u dƠi

ng ho c n ng đ c a các PAHs, c ng nh m c đ đ c h i

ng đ i c a các PAHs [12].

1.2 Các nghiên c u trong và ngoài n
1.2.1 Các nghiên c u

n

c ngo i v

c v s t n l u c a P Hs trong đ t.
t n

u

Các nghiên c u v PAHs trong đ t lƠ ph bi n trên th gi i b i kh n ng tích t cao và
vi c truy tìm d u v t PAHs trong đ t d th c hi n h n so v i các m i tr

ng thƠnh

ph n khác. Nghiên c u v t n l u PAHs trong đ t khá đa d ng: theo kh ng gian (trong
đ t b m t, theo đ sơu phơn b ), xác đ nh ngu n phát th i, m i quan h gi a n ng đ
PAHs v i thƠnh ph n c gi i đ t ầ
 S t n l u c a PAHs trong đ t b m t
Các nghiên c u v t n l u PAHs trên đ t b m t khá đa d ng T các nghiên c u trên
đ t g n khu c ng nghi p, đ t

khu v c khai thác than, đ t

khu v c c s c trƠn d u

đ n đ t g n khu v c sơn bay, đ t d c l u v c s ng, đ t ven bi n, đ t r ng ng p m n ầ

12