Nghiên cứu đối chiếu cấu trúc cú pháp và cấu trúc ngữ nghĩa câu thuyết tiếng việt và tiếng anh ứng dụng vào việc dạy tiếng việt như một ngoại ngữ

DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI
TRUÒNG DAI HOC KHOA HQC XÀ HQI VA NHÀN VÀN

NGHlÉN CQU e o i CHIEU CÀU TRÙC CU PHÀP VA CAU
TRÙC

NGQ NGHÌA

CÀU THUYET TlENG VIET VA TIENG ANH

(ONG DUNG VÀO VIÉC DAY TIÉNG VIÉT NHU MOT NGOAl NGO)
A STUDY AND COMPAR.SON OF THE STRUCTURE OF MEAN.NG AND SYNTAX OF
RHEME-SENTENCES IN VIETNAMESE AND ENGUSH
(FORTEACHINGVIETNAMESE AS A FORBGN l^NGUAGE )

^AAS6C2?<^ 2002-03
Ngudi thirc hién JS.Nguyén Chi Hoà

rr

y

' -,, .,' V n M ' - " ..

-

-

' « '

'

.'. ^HC , ' [ ^

•"^TjGGÀbS

HA NÓI 2005

'


DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI
•

•

TRUÒNG OAl HOC KHOA HOC XÀ HQI VA NHÀN VÀN

NGHlÉN Cau OÓI CHIÉU CAU TRÙC CU PHÀP VA CAU
TRÙC NGO NGHIA CÀU THUYET TiÉNG VlÉT VA TlENG ANH
(ONG DUNG VÀO VIÉC DAY T.ÉNG VIÉT NNU MOT NGOA. NGO)
A STUDY AND COMPARISON OF THE STRUCTURE OF MEANING AND SYNTAX OF
RHEME-SENTENCES IN VIETNAMESE AND ENGUSH
(FOR TEACHING VIETNAMESE AS FOREIGN U^NGUAGE )

M A SO QX 2002-03

Ngudi thifc hién JS.nguyin Chi Hoà

HA NÓI 2005

MUC LUC
Mó dàu (7)
Phàn Mot
COSÒLYLUAN(13)
I.Càu trùc thóng tin va càu trùc de thuyé't cùa càu. (13)
Il.Càu thuyét va càu de thuyé't (16)
Phàn Hai
DÓl CHIÉU CÀU THUYÉT DON PHAN VIET- ANH.(27)
CHUONGI
OAC OlÉM CHUNG CÙA PHAT NGÓN- THUYÉT DON PHAN (27)
I. Ngtt cành nhu là diéu kien tén tai cùa phàt ngOn thuyét don pha„ (27)
n Vài net ve "cau dac bi«" trong nghién e*. Tiéng Vtót. (31)
ni Vai trò va chùc nàng cùa ngO cành d«i v6i phàt ng6n dcnt phàn (36)
C H U O N G II

I Phàt tigòn thuyét -tu trong tié'ng Viét. (39)
1. Phàt ngòn- thuyé't dot. phàt. t^u là phàt t^gòr. - ngti càr.h .(39)
2. Phàt ngòn thuyé't - Tu trong tié'ng Viét. (39)
3. Càc loai phàt ngòn thuyé't-tù tié'ng Viét. (40)
4. SII hién thuc hoà y nghla phàt ngòn-tù. (45)
II.Dò'i chié'u phàt ngòn thuyé't tir Viét Anh. (48)
l].D6i chié'u Phàt ngòn -thuyé't- danh tu. (48)
l.Nhung càu trùc tuong dóng.(48)
2. NhOng càu trùc khàc biét.(49)
2] .Phàt ngòn -thuyét- tình tù.(49)


l.Nhung càu trùc tuong ùng. (49)
2.Nhung càu trùc khàc biét.(50)

3]. Dò'i chié'u phàt ngòn -thuyé't- dòng tir.(53)
l.Nhung càu trùc tuong dóng.(53)
2.Nhùng càu trùc khàc biét.(53)
CHUdNG III
PHÀT NGÓN THUYET CO QUAN HE MOT CHlÉU.(65)
I. Phàt ngòn-thuyé't co quan he mot chiéu trong tié'ng Viét.(65)
II. Phàt ngòn thuyé't co quan he mot chiéu vói danh tir trung tàm .(65)
1] Phàt ngòn thuyét co quan he mot chiéu vói danh tir trung tàm trong tié'ng
Viét .(67)
2] Dò'i chié'u phàt ngòn ngòn cành co quan he mot chiéu vói danh tir trung
tam trong tié'ng Viét va tié'ng Anh.(68)
1. Nhung càu trùc tuong dóng.(68)
2. Nhiitig càu trùc khàc biét.(68)
III. Phàt ngòn thuyét co quan he mot chiéu vói dòng, tinh tu làm trung
tàm.(74)
1] Tinh luoc va zoro cu phàp(74)
2]. 1.1. Phàt ngòn thuyé't chù ngu tinh luoc trong tiéng Viét. (80)
2]. 1.1. Dò'i chié'u phàt ngòn thuyét chù ngu tinh luoc Viét-Anh. (81)
2.].2 Phàt ngòn thuyé't chù ngù zero.(89)
2.]2.1.Phàt ngòn thuyé't chù ngù zero trong tié'ng Viét.(89)
2].2.2Dói chiéu Phàt ngòn thuyét chù ngù zero Viét -Anh (92)
1) Phàt ngòn thuyét zero dòng tu .(92)
1-Nhùng càu trùc tuong dóng (92)


2-NhiJng càu trùc khàc biét (96)
2) Càu trùc thuyé't zero tình tir (106)
1- Nhung càu tmc tuong dóng(107)
2- Nhtrng cà'u trùc khàc biét (108)
Phàn Ba:

DÓl CHIÉU CÀU THUYÉT SONG PHAN
VA CÀU HAI O Ì N H

THUYÉT

VIET ANH (129)

CHlJONG I
CÀU THUYÉT VA CÀU DE-THUYET
TRONG TIÉNG VIÉT VA TlÉNG ANH.(129)
I.CÀU THUYÉT VA CÀU D È - T H U Y É T TRONG TlÉNG VIÉT.(129)
l.Vai trò cùa tràt tii tir trong cà'u trùc de thuyét tié'ng Viét (129)
2.Vai trò cùa ngir dieu trong cà'u trùc dé-thuyé't tiéng Viét. (142)
3.Vai trò cùa mot so tiéu tir trong càu trùc de thuyé't.(145)
4. Càc phuong tién dành dàu thuyé't trong tiéng Viét.(148)
n.CÀU THUYÉT VA CÀU DE - THUYÉT TRONG TIENG ANH
1. Càc chù ngO - de trong tiéng Anh (156)
2. Càc phuong tién dành dà'u de /thuyé't trong tié'ng Anh(159)
3.Nhàn manh va khàng dinh thòng tin mói.(161)
4.Tàchbàng"It".(163)
5.Tàch bang WH .(165)
ó.Cà'u trùc there tón tai.(167)
CHUONGII
CÀU THUYÉT VA CÀU HAI DINH

THUYÉT.(173)


I DÒI CHIÉU CÀU THUYÉT VIÉT-ANH (173)
l Dac trung chung ve càu thuyé't trong tiéng Viét va tié'ng Anh(173)

2.Càc phuong tién già tàng thuyét tình cùa chù ngu .(186)
II.DÓI CHIÉU CÀU HAI DINH THUYÉT VIÉT -ANH
1. Càu hai dinh thuyét. (191)
2. Càc càu trùc tuong dóng(194)
3. Càc ca'u trùc khàc biét (201)
Phàn Bón

QNG DUNG (220)
I. Mot so vàn de chung ve phuong phàp day tié'ng va viéc day tié'ng Viét
nhu mot ngoai ngù (220)
n. Càu trùc thòng tin cùa càu trong viéc day tié'ng Viét nhu mot ngoai ngù
(229)
in. Sù dung bò'i cành lòi nói de phàt trién kl nàng giao tiép cùa sinh vién
(235)
KÉT LUAN (245)
Danh muc càc bài bào dà còng bó nàm 2002 va 2003 co lién quan dén
de tài. (252)
Tal liéu tham khào va tir liéu.(253)


MÒDÀU
a.Tình càp thiét cùa de tài
1. Trong viéc nghién cùu tié'ng Viét hién nay dang co nhùng cuóc tranh luan
gay gàt ve viéc giài quyé't vàn de ngù phàp tiéng Viét dac biét là huóng ly
luàn tiép càn cu phàp tiéng Viét. Chùng ta lày ly luàn ve càu trùc de -thuyét
hay càu trùc chù vi de làm co so cho viéc nghién cùu tié'ng Viét. De tài này
góp phàn nhò bé vào viéc ly giài vàn de càp bàch này cùa ly luàn.
Ve thuc tién, nùa cuòi thè ki 20, nuóc Còng hoà Xà bòi Chù nghia Viét
nam ra dói va khòng ngCrng phàt trién. Uy tin cùa Viét Nam trén truòng
quò'c té ngày càng ducfc nàng cao. Dac biét trong qua trình hói nhàp kinh té,

quan he giua Viét nam va càc nuóc ngày càng phàt trién. Nguòi nuóc ngoài
hoc tàp va nghién cùu ve Viét nam ngày càng dòng. Tié'ng Viét trò thành
nhip càu nói giùa nguói Viét va ban bè quò'c té. Viéc giàng day tiéng Viét
cho nguói nuóc ngoài dà trò thành mot nhu càu thirc tién càp bàch, dac biét
trong thòi kì dàt nuóc mò cùa. Sau cuóc khàng chién chóng My cùu nuóc, so
Viét kiéu dà dat con so hon 2.000.000 nguòi. Dò là nhung nguói luòn luòn
huóng ve coi nguón, ve tié'ng Viét va vàn hoà Viét Nam. Thiic té dò dòi hòinhùng nguòi chuyén giàng day tié'ng Viét va vàn hoà Viét Nam cho nguói
nuóc ngoài nhu mot ngoai ngù phài co mot bò còng cu de dàp ùng yéu càu
giàng day tiéng Viét cho nguói nuóc ngoài va Viét kiéu.
2. Tu muc dìch nói trén, de tài này dàt ra nhùng miic tiéu cii the :
-Khào sàt mot dói tuong dàc biét cùa he thóng màu càu co bàn trong tiéng
Viét hién dai.
-Dói chiéu he thóng màu càu dàc biét này vói càc dang tuong ùng cùa tiéng
Anh.


-Trén co so két qua nghién cùu, ùng dung mot so nói dung co tình ly thuyé't
vào thirc hành day tié'ng Viét nhu mot ngoai ngù.
b. Dói tirong va nói dung nghién cùru
1.Trong ngù phàp truyén thóng, càu duoc phàn loai thành càc loai hình khàc
nhau theo hai càch. Càch thù nhàt, càu xét theo chùc nàng góm càu tircmg
thuàt, càu hòi, càu càm thàn va càu ménh lénh. Thù hai, càu duoc phàn loai
thành càu don va càu ghép. Vàn de phàn loai càu tiéng Viét cho dén hién nay
con co nhiéu y kién khàc nhau. Vàn dung nhùng thành tuu cùa ngù phàp
tiéng Viét trong vài muoi nàm gàn day, chùng tòi dua ra mot bang phàn loai
cót de làm viéc. Truóc hét, càn cu vào tình hoàn chinh cùa cà'u trùc chù- vi
de tàch thành hai loai càu: (1) Càu day dù thành phàn va càu khòng day dù
thành phàn. Càu khòng day dù thành phàn là càu khòng co càu trùc (c-v) day
dù. Loai càu này thuóng gàn lién vói ngù cành. Va xét ve khìa canh thòng tin
•thì phàt ngòn tuong ùng vói càu khòng day dù thành phàn là nhùng phàt

ngòn mang thòng tin mói. Càu loai này duoc goi là càu thuyé't don phàn. Càu
day dù thành phàn là càu co mot cà'u trùc (c-v). Càu co mot két cà'u (c-v)
day dù duoc goi là càu song phàn. Càu song phàii là càu ma chù ngù va vi
ngù tuong ùng vói cà'u trùc de thuyé't. Trong truóng hop này, càu thuóng là
càu co hai phàn de thuyét. Càu de- thuyét duoc hiéu là càu góm co thòng tin
cu va thòng tin mói. Trong càu ma tà't cà càc thòng tin déu mói thì goi là phàt
ngòn càu- thuyé't. Càc thòng tin trong càu thuyé't va càu mot thành phàn ve
co bàn déu là phàt ngòn mang thòng tin mói. Chình vi vày, chùng tòi goi loai
càu chi mang thòng tin mói co cà'u tao tuong ùng vói mot tu, ctim tu là : Phàt
ngòn càu thuyét don phàn .
Trong Phàt ngòn càu thuyé't don phàn, càn cu vào so luong càc don vi
tham già vào càu, chùng tòi lai chia càu thành Phàt ngòn thuyét tu; phàt ngòn
thuyét co quan he mot chiéu. Nhùng phàt ngòn này là nhùng phàt ngòn mang


thòng tin mói va co cà'u tao tuong ùng vói mot tu trong tiéng Viét. Phàt
ngón-cau thuyé't co quan he mot chiéu là phàt ngòn mang nói dung thòng tin
mói, xét ve mat càu trùc, chùng co quan he mot chiéu.
Phàt ngòn càu song phàn là phàt ngòn tuong ùng vói càu hai thành
phàn trong tié'ng Viét. Càn cu vào thóng tin trong càu, chùng tòi tàch thành
loai càu vùa mang thòng tin cu vùa mang thòng tin mói. Dò là nhùng càu déthuyé't (D-T) va càu thuyét song phàn. Càu thuyét song phàn chi mang thòng
tin mói (T) màc dù chùng co cà'u tao ve mat ngù phàp nhu càu de -thuyé't
nghla là nò là mot két cà'u chù vi (C-V). Va nhu thè, chùng ta co hai loai càu
phàn biét nhau :D[C-V]T va T[C-V]. Don vi trung gian giùa hai loai càu này
là don vi trong phàn de chù ngù vùa co thòng tin cu vùa co thòng tin mói,
càu tao thành hai trung tàm thòng tin mói hay là hai tiéu diém thóng tin hai
dinh thòng tin. Càu này duoc goi là càu hai dinh thuyé't. Va mò hình cà'u trùc
cùanólà:Tl[C-V]T2
Bang phàn loai càu don tiéng Viét duoc phàn ành mot càch tóm tàt
nhu sau:

Phàt ngòn càu don

PN càu thuyét khòng day dù

i

ì

PN-càu thuyé't day dù

ì

i

PNCthuyét tù| [PNCthuyét mot chiéul ^ C dé-thuye^ ^NC2 dinh thuyét] | PNCthuyét
(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

Viéc dói chié'u Phàt ngòn de thuyé't day dù thành phàn (4) dà duoc chùng tòi
khào sàt trong de tài QG12. Tai còng trình này, chùng tòi sé tàp trung vào
khài sàt : càc loai don vi (1); (2); (4) (5)

Do dàc trung cùa dói tuong va miic dìch cùa de tài, còng trình duoc bó
cuc nhu sau: Ngoài phàn mò dàu va két luàn còng trình co (4) phàn:
Phàn mot : co so ly luàn
Phàn hai : Dói chié'u phàt ngòn càu thuyé't don phàn Viét-Anh
góm càc chuong :
Chuong I : Dàc diém chung cùa phàt ngòn thuyé't don phàn
Chuong n : Dói chié'u phàt ngòn thuyé't-tù Viét Anh
Chuong ni : Dò'i chiéu phàt ngòn thuyé't co quan he mot chiéu ViétAnh
Phàn ba : Dò'i chié'u phàt ngón-càu thuyét song phàn Viét Anh
Chuong I : Càu thuyét va càu dé-thuyé't trong tié'ng Viét va Tiéng Anh.
Chuong II : Càu thuyé't va càu hai dinh thuyé't.
Phàn Bón: Oig dung
Két luàn
C. Két qua nghién cùru :
Nói dung cùa de tài này trình bay trong:
+1 chuyén luàn 251 trang chình vàn ;
+ So bài bào dà còng bó nàm 2002 va 2003 co lién quan dén de tài: 6 bài.
+ Dóng góp cho dào tao :
Càn cu vào két qua nghién cijru cùa de tài, chùng tòi dà bién soan bài giàng
"Ngù phàp tiéng Viét thirc hành" góm hai tàp (376 trang) duoc hòi dóng
nghiém thu dành già tot va cho nàng càp de in thành giào trình chình thùc
cùa khoa tiéng Viét va vàn hoà Viét Nam -Truóng Dai hoc Khoa hoc Xà hòi
va Nhàn vàn. Két qua nghién cùu cùa de tài cùng dà duoc dua vào giàng day
trong mòn ngòn ngù hoc dói chiéu cùa chuong trình cu nhàn.
D. Tir liéu va phuong phàp nghién cùru
1.Tu liéu.


Trong còng trình, chùng tòi su dung càc nguon tu liéu trich dàn tu
nguyén bàn va càc bàn dich tàc phdm vàn hoc, chinh tri, bào chi,,, tiéng Viét

va tiéng Anh xuSit bàn trong the ki XX. Chùng tòi cung se sù dung mot so vi
du trong mot so còng trình nghién cirù va mot so vi du trong giao tiép thucmg
nhàt, mot so tu dién song ngu Viet-Anh; Anh -Viét, tu dién thuat ngù, tu
dién tu còng cu tiéng Viét w...
De phàn tich xù ly càc tu liéu, chùng tòi àp dung phuong phàp phàn tich
dién ngòn xuà't phàt tu boat dòng cùa càc don vi ngòn ngu. Càc dàn liéu duac
trich dàn co nhiéu truòng hop xa vói tiéng Viét chùng tòi vàn de nguyén.
Trong mot s6 truòng bop dàc biét, chùng tòi dò'i chiéu so sành va dich lai
cho gàn vói nguón hon .
e. Phirorng phàp nghién cùu.
Trong càc phucmg phàp doi chiéu chùng tòi sù dung hai thù phàp dò'i
chiéu duód day:
1. Thù phàp dói chiéu mot chiéu
Trong truòng bop này, dò'i chiéu càu tiéng Viét va tié'ng Anh co hai buòc.
Buòc thù nhà't xàc làp dac trung cùa càc loai càu trong tiéng Viét. Tai phàn
này chùng tòi tìm hiéu dàc trung ngu phàp va ngù nghia cùa càu tiéng Viét.
Trén ca so do mò hình hoà càc loai càu duac xét. Buòc thù hai, chùng tòi
dòi chié'u nhung don vi này vói dang tuong ùng trong tiéng Anh. Tu do rùt ra
nhùng dàc trung tuorng dóng va khàc biét.
2. Thù phàp dói chiéu hai chiéu.
Dò'i vói nhung truòng bop àp dung thù phàp dói chiéu hai chiéu, càc dac
trung cùa mot pham trù boàc mot loai don vi (trong truòng bop này là càu)
dugc trình bay dóng thòi a cà tié'ng Viét va tiéng Anh. Trén co sa do rùt ra
nhùng dac trung tuong dóng va khàc biét giùa hai ngòn ngù.

Il


Do muc tiéu cùa còng trình huóng vào tiéng Viét va giàng day tiéng Viét
nhu mot ngoai ngu cho nén chùng tòi sù dung chù yéu thù phàp dói chié'u

mot chiéu.

12


Phin Mot
CO SO Lt LU^iN
I-Cà« ,ruc thóng H„ va càu trùc de thuyé, cùa càu

don- C^ T-T

" " '"^ ''' '''' "''" •-« ^^ ^« ™- -

hong bao, th, thong n„ duoc dua vào ,rong mM do. vi ngòn ng» va phàt
ngon duoc hình thSnh rhi
u
'
*
P
s
. nmh Ihanh. Chang han, trong tiéng Viét ta co càu" Mat nguM
P . e ^ . a n g Cho hp cac . y = •• , . , , e r h.ught then, cocta^
; ;
khacn,,„vo.„hangn,,c dich khàc nhau du,c„ora:Chà„g han1. Mat nguài phuc vu dà mang ctfc tay cho ho.
2. Ho dà duoc mat nguòd phuc vu mang cac tay cho
3. Ctfc tay thì ho dà duoc mat nguòi phuc vu mang cho rèi
4. Mang cac tay cho ho thì mOt nguM phuc vu dà mang .
5. Ho thì nguòi phuc vu dà mang ctfc tay cho rfi.
6 Cho ho thì nguòi phuc vu da mang eòe tay rtìi.
7. Co nguòi phuc vu mang effe tay cho ho rói.

8. Mang effe tay cho ho thì nguòi phuc vu dà làm rói.
9. Nguòi ma anh ta mang effe tay cho ho là mat nguòi phuc vu
v.v
Nhu Vày, co nhung càu truc khàc nhau cho cùng mot nói dung tha„g bào
Hay no, càch khàc. co nhOng su ,ua chon càu truc khàc nhau vói nhOng b.én
«.e khàc nhau. Càc phàt ngòn nói trtn co .hé' co, là nhtog b,én thè cùa nhau
Nhung bién thè- này cùng giffng nhu biffn thè' àm vi hoc, Nhflng bién thè' cu
phàp khàc nhau tffn tai de td chfc thffng tin cùa cùng mot ngòn l,éu nhung co
nhtag g,à tri khàc nhau ve màt tình thà, nhò

su bién dffi

13


càc vi tri khàc nhau cùa càc thành tó vói nhùng su lién két khòng gióng
nhau. Trong tié'ng Anh, nguòi ta cùng dua ra nhùng bién thè khàc nhau cho
cùng mot nói dung thóng bào hién thuc. Chàng han, cau." A waiter brought
them coctails'", co the co càc bién the:
1." A waiter brought them coctails'"
2." A waiter brought them coctails'"
3" They was brought coctails by a waiter"
4." Cocktails they were brought by A waiter "
5. It was coctails that a waiter brought them '"
6. What the waiter brought them was the coctails'"
7. Bring them coctails, the waiter did"
S.There was a waiter who brought them cocttails.
Tà't cà nhùng càu trén va co the con cà nhùng cà'u trùc khàc nùa déu
duoc coi là co cùng mot thòng tin ngòn liéu hay thòng tin xàc nhàn nhung nò
khòng phài là co cùng mot y nghla giao tiép. Chình vi thè, viéc lua chon càc

bién the cùng khòng phài là thich hop dò'i vói tà't cà càc truóng hop dugc sù
dung trong vàn bàn. De chùng minh diéu dò chùng ta hày xét càu sau trong
vàn bàn :
(1) Kè gian thì khòng the co dugc dàng diéu chàn tình vói net màt ngugng
ngàp va cài nhìn dàm àm thè kia.
=> (2) Co dugc dàng diéu chàn tình vói net màt ngugng ngàp va cài nhìn
dàm à'm thè kia thì ké gian khòng the.
=> (3) Dàng diéu chàn tình vói net màt ngugng ngàp va cài nhìn dàm àm
thè kia thì ké gian khòng the co dugc.
=> (4) Khòng the co dugc dàng diéu chàn tình vói net màt ngugng ngàp va
cài nhìn dàm à'm thè kia (ò) Ké gian.

14


-> (5) Khòng thè co dugc kè gian ma dàng diéu chàn tình vói net màt
ngugng ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia.
Nèu chùng ta thay thè tà't cà nhùng càu trén vào vàn bàn nguón thì
thà'y ràng co thè co bién thè chà'p nhàn dugc nhung cùng co thè co vàn bàn
khòng chà'p nhàn dugc
(1) Dùng là bó dòi thirc rói. Kè gian thì khòng thè co dugc dàng diéu chàn
tình vói net màt ngugng ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia. (-f )
=>(2) Dùng là bò dói thuc rói. Co dugc dàng diéu chàn tình vói net màt
ngugng ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia thì kè gian khòng thè. (-)
=>(3) Dùng là bò dói thirc rói. Dàng diéu chàn tình vói net màt ngugng
ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia thì kè gian khòng thè co dugc.(+;
=>(4) Dùng là bò dòi thuc rói. Khòng thè co dugc dàng diéu chàn tình vói
net màt ngugng ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia (ó) Kè gian. (+)
=>(5) Dùng là bò dòi thiic rói. Khòng thè co dugc kè gian ma dàng diéu
chàn tình vói net màt ngugng ngàp va cài nhìn dàm à'm thè kia.(-)

=They looked sincere, and seemed embarrassed by the gù-ls' reserve.
Viéc mot càu co thè thay thè hoàc khòng thè thay thè vào vàn bàn nguón là
do dòi hòi tinh mach lac va tinh phàt trièn cùa doan vàn . Nhu vày, chùng ta
dang nói dén tmh tuong thich cùa càc cà'u trùc trong mói ngù cành va bòi
cành nhà't dinh. De xem xét nhùng càu trùc tuong hgp vói nhùng phàt ngòn
tra lói khàc nhau chùng ta co thè dàt nhùng càu hòi khàc nhau. Vi du nhu
trong tié'ng Viét chùng ta co thè hòi :"Ai dà mang cò'c tai cho ho" thì chùng
ta de dàng tìm thà'y nhùng càu tra lói tuong thich:
1. Mot nguói phuc vii dà mang cò'c tay cho ho.
9. Nguói ma anh ta mang eòe tay cho hg là mot nguòi phuc vii.
Hoàc mot càu tra lòi thóng thuóng "Mot nguòi phuc vii". Trong càu này
thòng tin bao trùm (thòng tin trong phàn hòi) dà bi tuóc di màt. Chi con lai

15


nhùng thòng tin hoàn toàn mói. Nhùng kiéu thòng tin nhu loai phàt ngòn này
sé là dói tugng chù yéu cho de tài này, duói mot cài tén ggi phàt ngòn thuyét.
Nhùng yèu tó co tinh diéu kién cho su lira chon càc bién thè tuong
thich hon so vói nhùng bién thè khàc là càc yèu tó dung hgc bao hàm (1)
yéu tó nào cùa y nghla thè hién chù de chinh, cài ma ménh de nói dé'n. (2)Bó
phàn nào cùa thòng bào ma nguòi nói cho ràng là quan trgng nhà't. (3) Phàn
nào cùa thòng bào ma nguói nói coi nhu là cài dà biét dò'i vói nguòi nghe va
cài gì là cài mói. (4) Thòng tin nào là thóng tin dugc già dinh truóc dò'i vói
diéu dà dugc dua ra trong vàn bàn. (5) Thành tó nào là thành tÓ ma nguòi nói
chgn nhu là diém xuàt phàt cùa thòng bào.
Càc thành tó thóng tin cu va mói co thè dugc lién két vói nhau de san
sinh ra cà'u trùc thòng tin . Chùng tòi sé miéu tà chùng chi tièt hon trong
thuàt ngù "de", thuyé't , thóng tin mói va trgng tàm thòng tin hay tiéu dièm
thòng tin va nhùng tiéu dièm này dugc dùng trong còng trình là dinh thuyé't

tinh. Cà'u trùc cùa càu dugc hièu theo nhiéu chiéu vói nhùng thuàt ngù khàc
nhau phàn ành nhùng nói dung khàc nhau ma nhùng cà'u trùc dò dugc sù
dung trong tié'ng Viét va tié'ng Anh de bièu thi thòng bào trong nhùng càch
giao tiép khàc nhau .
Il.Càu thuyét va càu de thuyét
Cho dé'n nay, khài niem thòng tin cu va thòng tin mói dà trò thành
khài niém quen thuòc trong giói Viét ngù hgc. Diéu này dàn dén viéc nguói
ta coi càc thành tó ngù nghla cùa càu nhu là bò phàn cùa cà'u trùc càu. Càu
dugc xem nhu là két cà'u bao góm càc thành tó mang thóng tin cu va mói.

16


' • 'r:TH>j'

Do nhiém vu giao tiép khàc nhau ma chùng ta thuóng co su dò'i làp giùa "de"
va "thuyét". Hai khài niém này gàn bó chat che vói khài niém cài cu va cài mói. Cài
cu dugc hièu là cài dà biét, cài mói dugc hièu là cài chua biét.
"De" là dièm xuà't phàt cùa phàt ngòn, de truyén di mot thòng bào. Do
dò, de it co y nghla hon "thuyé't".Trong càc phàt ngòn, nò co thè bi tinh lugc
nhu chùng ta da thà'y trong nhùng phàt ngòn tinh lugc. "De" mang thòng tin
cu ma nhùng nguói dói thoai hay nguòi dgc dà biét, là cài dà dugc bào truóc
bang ngù cành. Chinh nhò dàc dièm dò de co thè làm chùc nàng là cài lién
két phàt ngòn dang xét vói phàt ngòn truóc dò. "Thuyé't" là bó phàn mang
nói dung thòng tin cho cài dà biét, là trung tàm thòng tin cùa phàt ngòn.
Tuy nhién. MATÉJUS da chi ra mot so ngoai le. Dò là nhùng phàt
ngòn chi co nhùng cài mói. Óng dà tàch chùng ra thành mot nhóm riéng biét.
Nhùng càu nhu vày thuóng thà'y ó phàn dàu cùa nhùng bàn tuòng thuàt. Dua
trén ngù liéu cùa tié'ng Nga, I .P .RAPOTÓV dà chia ra sau kièu ngù co "co
so bang khòng", (nhùng càu nhu vày chi mang nói dung mói, con nhùng cài

cu do nhiéu nguyén nhàn khàc nhau khòng dugc phàn ành nhung thuóng
dugc hièu ngàm trong ngù cành).
Khi néu ra dàc trung cùa cài cu hay de trong nhùng kièu con lai MATÉJUC
dà dinh nghìa"dé" nhu là yèu tó dà biét hoàc là cài dà dugc sàng tò trong ngù cành.
TRAVNICCEK khi thào luàn ve khài niém de cùa MATÉJUC nhu là cài cu cài dà
dugc làm sàng tò hoàc da dugc hièu ngàm tu ngù cành, dà co y tuong cho ràng
MATÉJUC dà ha thàp vai trò cùa khài niém de. Òng cho ràng MATÉJUC dà giài
thich mot càch khòng ró ràng ve nhùng ngù doan, hoàn toàn khòng co cài cu.
MATÉJUC dà lo di nhùng kièu dàc biét, nhùng kièu càu hoàn toàn vàng de. Theo
càch hièu cùa TRAVNICCEK thì khài niém"dé" cùa òng róng hon. "De" là thành tó
tà't nhién cùa thóng bào bàt ky. Phàn chat chinh cùa "de" là chi ra dò'i tugng cùa
thòng bào. Nhu vày, "de" là dò'i tugng hoàc hành dóng ma trong thóng bào nò dugc
dua ra hoàc dugc hièu ngàm. Nò khòng phu thuòc vào cài dò'i tugng cùa thòng bào


ma dói tugng dugc coi là mói dò'i vói mgi nguòi. Nò là dièm xuàt phàt dièm khòi
dàu cùa thòng bào, phàn con lai cùa thóng bào là nhùng thòng tin ma vi nò thòng
bào dugc tón tai. Do dò, "de" co thè nuòi duóng nói dung mói. Nèu nhu dièm xuàt
phàt cùa thóng bào là cài mói, là cài dà khòng dugc kè dé'n truóc dò, khòng tón tai
trong ngù cành va boi cành thì diéu dò dàn dèh dàc trnng cùa "thuyé't" sé là ó chò
"thuyé't" là tiéu dièm chua dugc rò ràng, là cài chua biét hay là thòng tin mói.
Theo y kién cùa IPHERBAX, cài quan trgng trong phàt ngòn khòng phài ò
mùc dò mói cùa thòng tin ma nàm ó mùc dò quan trgng cùa nò trong tién trình giao
tiép. Khài niém mùc dò quan trgng trong tién trình giao tiép gàn gùi vói khài niém
duói day sé dugc ggi là gành nàng giao tiép hay là trgng tàm giao tiép cùa càc nhóm
ngù nghìa trong càc phàt ngòn.
Trong nhùng thành tó cùa phàt ngòn thì "de" co thè nuòi duóng thóng
tin mói nhung so vói nhóm ngù nghla con lai trong phàt ngòn thì mùc dò cùa
gành nàng giao tiép cùa "de" nhò hon so vói nhóm ngù nghla con lai.
Bang dà'u hiéu dàc trung cùa mình, "de" khi dugc phàn biét vói nhùng

thành tó khàc cùa phàt ngòn thì nò là cài co gành nàng giao tiép nhò nhà't.
Nhu vày, nò chi dugc coi là dièm xuà't phàt cùa thòng bào, nò khòng phu
thuòc vào cài nò co dugc nguòi nghe nhàn biét hay khòng tu trong vàn bàn,
con cài dugc thóng bào ve nò lai nàm trong nhùng thành tó khàc cùa thóng
bào. Nhu vày, "de" co màt trong phàt ngòn, nò mang thòng tin cu, nhò dò
nhùng thóng tin mói dugc nuòi duóng.
Trong tà't cà càc truóng hgp gành nàng giao tiép cùa "de" là tói thièu.
Tuy nhién, cùng phài thùa nhàn mot diéu ràng càc thành toccai dugc ggi là
"de" cùng co thè là thòng tin mói, va nhùng càu nhu vày truóc hét dugc tìm
thà'y trong phàn dàu cùa vàn bàn, song dièm xuàt phàt cùa cài mói trong
thòng bào thuóng dugc xuà't hién theo thè tuóng thuàt. Nhùng phàt ngòn này


là nhùng phàt ngòn hoàn toàn mang cài mói, dò là nhùng phàt ngòn ma dièm
xuà't phàt hay dò'i tugng cùa lòi nói trong ngù cành dò hoàn toàn là mói.
Nhir vày néu lày tiéu chi cài mói va cài cu va càn cu vào càu tao
phàt ngòn thì co thè phàn loai càu nhu sau:

Loai phàt ngòn - càu

Thóng

thòng

tin cu

tin mói

Phat ngòn thuyét-tìlr va phàt ngòn thuyét co

-1-

quan he mot chiéu
Phàt ngòn càu de thuyét D (C-V)T

+

+

Phàt ngòn càu thuyét T(C-V)

-

+'

Phàt ngòn càu hai dinh thuyét T1(C-V)T2

-/+

+

Nhu vày, nèu la'y cà'u trùc (C-V) làm don vi dièn hình cùa càu thì ta co
SII dói làp giùa càu va don vi nhò hon nò (tù/ciim tu ) trong tu càch phàt
ngón.Trong phàt ngòn góm hai thành tó chù ngù va vi ngù, càn cu vào thóng
tin ta lai co su dò'i làp càu vùa co thóng tin cu vùa co thòng tin mói nghià là
trong càu dò co sii tuong ùng giùa cà'u trùc (C-V) va cau trùc de thuyé't. Dò'i
làp vói loai càu de thuyé't [D(C-V)T] là mot càu ma trong dò cà'u trùc (C-V)
chi chùa nhùng thòng tin mói. Chùng tòi ggi loai càu này là càu thuyé't [T(CV)]. Kièu càu ma cài mói vùa nàm o phàn dàu va phàn cuòi cùa càu tao
thành hai trung tàm thòng tin, dugc ggi là càu hai dinh thuyé't : T1(C-V)T2.
Thòng thuóng càu de thuyé't chi su phàn doan chù quan cùa nguói nói,

nguòi viét. Phàn de co chù de. Phàn de là nguòi nói, nguói nghe dà biét. Con

19


phàn thuyé't chi sii giài thich, ly giài, y kién, y muón cùa nguói nói, nguòi
viét ve phàn de.
Càu thuyé't là kièu càu thuóng dugc sù dung de miéu tà hién tugng
khàch quan, nghla là sir vàt dugc miéu tà nàm ngoài sii kièm soàt cùa nguói
nói, nguói viét.
Chùng tòi nhàc lai ó day ràng phàt ngòn càu-thuyèt là phàt ngòn day
dù xét ve phuong dién cà'u trùc ngù phàp. Nhìn nhàn mot càch róng rài thì
don vi này khòng phu thuòc vào viéc nò là càu mot thành phàn hay càu hai
thành phàn.Trong nhùng phàt ngòn này cài ggi là "de" co thè dugc phàn ành
bang su hàm àn. nhung tà't cà nhùng thành phàn trong càu déu mang mot nói
dung mói. Trong tiéng Viét nhùng càu-thuyèt song phàn dugc phàn biét vói
càu de- thuyé't. Càu dé-thuyé't khàc vói càu thuyét ò chò: trong càu thuyé't
khòng néu ra dò'i tugng nhu mot dièm xuà't phàt cùa thòng bào cài ggi là
"dé"trong càu thuyé't cùng mang nói dung mói : dò'i tugng cùa thòng bào
khòng dugc hièu mot càch so bò tu truóc nghìa là nguòi nghe hoàn toàn chua
biét gì ve dói tugng này. Song, cho dù là cài mói cùa thòng tin nhung khòng
phài tà't cà càc nhóm ngù nghia này trong càu déu là trung tàm ngù nghia cùa
phàt ngòn.Tà't cà nhùng thóng tin mói dò'i vói nguòi nhàn nhung gành nàng
giao tiép hay trgng tàm giao tiép lai dugc phàn phói theo mùc dò tàng dàn tu
dièm xuà't phàt cùa thóng bào vói nhiém vii giao tiép tói thièu trong phàt
ngòn, con trgng tàm ngù nghìa cùa phàt ngòn lai vàn nàm ò phàn "thuyé't"
vói nhiém vu giao tiép tói da cho "thuyé't", néu chùng ta coi cài mói cùng là

"de".
Nhu vày, su phàn biét giùa de - thuyé't trong càu bình thuóng va cài

ggi là "de - thuyé't" trong càu thuyé't là ó mùc dò cùa nhiém vu giao tiép, cùa
nhùng thành tó "de". Bòi vi "de" cùa càu thuyé't cùng nhu nhùng thành tó
con lai cùa phàt ngòn déu mang nói dung mói, nhiém vu giao tiép cùa nò cao
hon so vói nhiém vii cùa "de" trong càu de - thuyé't. Trong càu "de thuyé't"
20


thóng thuóng "de" chi mang thòng tin cu. Song, "de" trong cà càu de -thuyét
va trong càu thuyé't,"dé" co nhiém vu giao tiép tói thièu so vói nhùng thành
phàn con lai cùa phàt ngòn va nhiém vu cùa "de" trong càu de thuyé't cùng
nhu trong càu thuyét déu thóng nhà't o chò, chùng néu ra dièm xuàt phàt cùa
thòng bào khòng phu thuòc vào viéc nò co mang thòng tin mói hay khòng.
Càu thuyé't nhu chùng tòi dà nói ó trén là càu mang thòng tin mói
chinh vi le dò ma nò xuà't hién ó phàn dàu cùa mot doan vàn..
Trong nhùng phàt ngòn trung tinh, càu thuyét vi nhùng ly do vùa trình
bay cùng là cà'u trùc luy tién. Thòng thuóng thòng bào dugc bàt dàu bang
mot don vi co mot vài yèu tó trong tu càch chù ngù mang nói dung thóng tin
mói va thòng qua don vi ngòn ngù này, vi ngù va nhùng thành phàn theo sau
nò dugc khàng dinh.Vi ngù cùa nhùng don vi sau này theo qui luàt chung,
co trgng lugng ngù cành ngù nghìa cao hon. Nhóm don vi mang nhiém vu
giao tiép nhò nhà't là chù ngù trong phàt ngòn dù ràng chinh nò cùng mang
thóng tin mói.
De chùng minh cho nhùng y kién ò trén, chùng ta hày xét nhùng
truóng hgp sau day :
Suang mù bat ddu pha due bau trai. (TD103)
Nèu càn cu vào nghìa cùa càc phàt ngòn thì thòng thuóng nhùng càuthuyèt này là phàt ngòn phàn ành mot hién tugng khàch quan. Dò co thè là
hién tugng thién nhién va thóng thuóng khòng tìm thà'y trong càu truóc. Mot
hién tugng xuàt hién bà't ngó trén nén mot su kién chinh khàc:
Dàn gicd bàt mudi sdp sé bay khap long dinh.
Only bats wereflying in about in search mosquitoes. (TD85)

Mot trong nhùng hình thùc tié'ng Anh co thè cho ta xàc dinh dugc chù
ngù là thòng tin mói, dò là sii xuà't hién cùa mao tu (a/ an). Chùng ta thuóng
thà'y ràng trong tié'ng Anh khi mao tu "the" xuà't hién thì danh tu theo sau nò

21


la danh tu xàc dinh, nghìa là nhùng thóng tin va danh tu trong cum danh tu
dà dugc biét dé'n tu truóc dò:
- Ly Cm bmg bàt rum ké gàn lén mài, va gàt gàt gù gù:-Mqc day
khòng biét.
The ex-mayor lifted the bowl of spirit to his lips and said, nodding, "I
don't care a Straw for what is going on now. (TD58)
Trong vi du trén day, "the ex-mayor" cho phép chùng ta xàc dinh "Ly
Cuu" là mot thóng tin cu dà dugc xàc dinh trong ngù cành.
Mot trong nhùng càch xàc dinh thòng tin cu trong càc phàt ngòn là
viéc sù dung càc dai tu. Dai tu chi dugc sù dung khi ma nhùng don vi này dai
dién cho cài bièu vàt dà biét :
Thình lình no ngói phat day.
Then he started up. (TD96)
Trong mot so càu tié'ng Viét, ngói thù ba dugc dùng mot càch dàc biét
thuóng dàn dé'n su hièu làm cùa sinh vién. "Anh" trong tié'ng Viét thuóng
dugc sù dung trong tu càch ngói thù hai nhung dói khi nò lai dugc sù dung
nhu là ngói thù ba :
Anh_có mot gigng nói khàc, tram han, chùng chqc, dóng dac hcm.
His voice was different-deeper and richer and more vibrant. (NM/20)
Trong mot doan vàn càc thòng tin cu va thòng tin mói di lién vói nhau
thóng tin mói cùa càu này làm tién de hay thòng tin cu cho càu sau, chùng
tao thành mot chuòi co quan he chat che vói nhau.
-Dién phài tqm quen cài mong vàn chuong de kiém tién. Di day hgc.

Chao ói! Day lày mói thàns co hai mucfi dóne^.
Giving up his literary ambitions temporarily, he became a scoolmaster earning only twenty piastres per month. ( TSI216)
Trong càu này thóng tin cu dugc nói két thành mot chuòi chat che :

22


Dién phài tqm quén cài móng vàn chuong d/hém tién. Di day hoc
Chao ói! Day lày mài thàng co hai muoi dàng.
Càc don vi gach chàn là de, nhùng don vi khòng gach chàn là thuyét.
Anh nói khè. = His voice was low. (NM119)
Trong tié'ng Viét "anh" trong vi du trén dugc hièu là "anh à'y" nghìa là
nò dà dugc hai nguói dò'i thoai nói dé'n trong nhùng phàt ngòn truóc dò.
Trong tié'ng Anh " His voice" dugc sù dung, trong dò "his" là cài dà dugc
xàc dinh tu truóc giùa hai nguói dò'i thoai. Nhu vày, hai phàt ngòn trong
tiéng Viét va tié'ng Anh déu co chù ngù mang thòng tin cu, phàn con lai là
thóng tin mói. Tuy nhién, trong hai phàt ngòn này co nhùng su khàc biét. So
sành :
His voice was low.
Gigng cùa anh ta thàp.
Lai xét hai càu tuong duong nghìa duói day:
Anh thày viéc dò cùng hay hay, lién chàm chù dùng coi.
He_ watched the man because it looked good to him.(113 ct8l 190(114}
Trong cà hai càu này, chù ngù "anh" tuong duong vói "anh à'y" va "he"
déu là chù ngù trong càu va là "de" cùa phàt ngòn. Tuy nhién, ve phuong
dién cà'u trùc hai ngòn ngù co net khàc nhau. Do dò, trong phàn thuyé't lai co
nhùng thòng tin cu. Trong tié'ng Viét "viéc dò" là don vi mang thòng tin cu.
Trong phàt ngòn tié'ng Anh tai phàn thuyé't lai co nhùng don vi bièu thi thóng
tin cu "it" "him". Nhu vày, co thè nói ràng trong phàn thuyé't co chùa nhùng
thóng tin hoàn toàn khòng mói.

He watched the man because it looked good to him
Anh ta nhìn nguói dàn óng bòi vi viéc dò tot dói vói anh ta.
Chùng ta xét vi du duói day:

23


Mot ành dèn pin quét ò ngoài cùa.
^ ^^fc^ flashed near the entrance. (Tvcr220/83)
Trong tié'ng Viét, chù ngù là "mot ành dèn pin". Trong càu tié'ng Anh
"a" mao tu khòng xàc dinh di vói danh tu : torch (dèn pin) mang thòng tin
mói trong phàt ngòn. Trong tié'ng Viét "mot" tuong duong vói mao tu cùa
tié'ng Anh va nò cùng mang thòng tin mói. Phàn con lai cùa phàt ngòn khòng
co bièu hién nào là thóng tin cu. Tuy nhién, né'u xét ve trgng lugng ngù cành
ngù nghìa thì thóng tin trong phàn vi ngù co tinh chat trgng tàm hon. Màc
dàu vày cùng khòng thè khòng thùa nhàn mot diéu ràng dù là thòng tin mói
chù ngù trong phàt ngòn này là dièm xuà't phàt cho thuyé't làm co so ngù
phàp va ngù nghìa cho thuyé't.
***

Co so ly luàn cho de tài nghién cùu này dugc trình bay mot càch tóm
tàt nhu sau :
l.Dè hièu dugc thòng bào nguói ta dà chia nò thành nhùng khùc doan.
Nhùng khùc doan dò dugc ggi là nhùng don vi thóng tin. Nhùng don vi thòng
tin này dugc hién thuc hoà bang nhùng don vi trong lói nói bang nhùng don
vi ngù diéu. Nhùng don vi này khòng phù hgp vói bà't ky mot pham trù ngù
phàp nào, vi nguói nói hoàn toàn tu do phà vó thòng bào nhu anh ta mong
muón. Nhùng don vi này co thè nhò hon hoàc là lón hon mot ménh de .•
2. Mói mot don vi ngù àm bao hàm mot nhùng don vi hat nhàn ngù diéu ma
don vi dò tuong ùng vói mot su thè hién dièm cao nhà't cùa trgng tàm thòng

tin dugc ggi là dinh thuyé't. Trgng tàm thòng tin co thè kéo dai bang mot don
vi ngù phàp ma trong dò co mot don vi hat nhàn.
3. Mói mot don vi thòng bào bao hàm mot don vi thóng tin mói co tinh bàt
buòc, mot thành tó thóng tin dà dugc dua ra truóc là thóng tin cu dói làp vóicài mói (new). Cài dà dugc dua ra là thòng tin ma nguòi nói thè hién nhu là

24


cài nguòi nghe dà biét .Toàn bò don vi ngù àm co thè bao hàm toàn thòng tin
mói thay vi su làp lai mot thóng tin da cu. Don vi chùa toàn thóng tin mói
dugc coi là mot phàt ngón-càu thuyé't.
4. Su phàn chia thành thành thành tó tinh lugc va thành tó thay thè
(substitution) dà dugc sù dung de trành làp lai nhùng thòng tin ma nò dà
dugc nguòi nghe biét tu truóc.
5.Trgng àm thuóng roi vào don vi tu vung cùa mot don vi thòng tin. Su lua
chgn trgng àm de dành dà'u mot don vi nào dò mò ra nhu mot khùc doan
thóng tin mang thóng mói. Né'u mot hat nhàn ngù diéu dugc tao ra roi vào
mot don vi nào dò thi nò da dugc dành dà'u bièu thi thóng tin mói.
6. Trgng tàm thòng tin cùng co thè trùng vói don vi dugc dành dà'u trong vàn
bàn.
7. Trgng tàm co thè cùng dugc sù dung cho mot muc dich bièu càm.

Trong bang phàn loai ò trén, chùng tòi dà de càp tói ba loai càu : loai
thù nhà't là nhùng càu tuong ùng vói mot tu, mot cum tu, nhùng phàt ngóncàu này mang thóng tin mói. Chùng tòi ggi loai càu tuong ùng vói loai phàt
ngòn này là phàt ngòn thuyét don phàn. Phàt ngòn thuyé't don phàn co mot
loai càu co khà nàng tón tai dgc làp va nhùng càu phu thuòc vào ngù cành
vói nhùng tiéu chi nhàn dién duói day : (a) Khòng phài toàn bó nói dung
ngù nghìa va cà'u trùc cu phàp dugc bièu dat day dù trong phàt ngòn. (b) Càc
thành tó dugc bièu dat cho phép xàc dinh vi tri, chùc nàng cùa càc don vi
bièu dat. (e) Nhùng don vi khòng dugc bièu dat, càn thiét cho muc dich trao

dòi. (d) Y nghla tu vung cùa don vi khòng dugc biéu dat, dugc hiéu thòng
qua ngù cành.

25