Chính sách đối ngoại của hoa kỳ với nga và trung quốc trong thập niên 1990

m i HOC QUOC GIA HA NQI
TRU)NGft\I HOC KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN

CHINH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY
V6l N(,A VA TRUNG QUOC TRON(i THAP NIEN 1990

Ma so: CB . 01 .30
Ho va ten chu tri de tai: ThS. Nguyen Thi Thanh I hu>
Can bo phoi hop nghien cuu:
- P(;S. TS. Nguyen Thiet Son
- TS. Dinh Cong Tuan
. - CN. Dili Ha Nam

OAI HOC QUOC GIA HA i^lOi
TRUNG TAr,^ THONG TIN 'HU VIEN

pr/_^u

Ha NO! 12-2002


Ldi GAM cm
Nhan djp hoan Ihanh cong vice nghien cuu, ihay inal nhom nghien ciiu
cic lai 'Chfnh sach doi ngoai cua Hoa Ky v6i Nga va Trung Quoc Irong Ihap
nien I99()\ loi xin chan Ihanh gui loi cam i:5w \(i\ Hoi dong Khoa hoc cua
Dai hoc Quoc gia Ha Noi da lin lu'ong giao cho loi chu In mot dS lai nghien
Cliu khoa hoc cd ban quan Irong cua Dai hoc Quoc gia Ha Ngi. Toi xin bay
l(') su' cam (^n loi Ban Khoa hoc - Cong nghe va Ban Ke hoach - Tai chfnh,
Dai hoc Qudc gia I la Ngi, da Iru'c licp lao diSu kien (huan h)i cho vice Iricn
khai nghien ciiu cua dS lai.
Trong qua Irlnh thuc hien viec nghien cuu va chuAn bi cho cong lac

nghiem lhu, chung loi da nhan dugc su' chi dAn cu Ihe va nhiel linh cila cac
can bg Phong Khoa hgc, Trudng Dai hgc Khoa hoc Xa hgi va Nhan Van.
Chung loi xin chan thanh cam on.
Ban chu nhiem Khoa Quoc le hgc rat quan lam ldi lien do nghien cuu
cLia d6 tai va luon lao dieu kien ihuan Igi de chung tdi cd the hoan thanh
vice nghien ciTu dung lien do va dam bao chat luong. Khdng cd su ddng
vicn va giiip dd nay, chung ldi khd cd the lam lot cdng viec cila minh.
Tdi dac biet cam an GS. VQ Duong Ninh, Chu lich Hdi dong Khoa hgc
Khoa Qudc le hgc, v6 nhung gdp y quy bau cua Giao su irong buoi hdi ihao
cua d6 tai. Nhung y kien nay da giup nhdm nghien ciiu kip thdi dua nhung
bd sung can thiel vao ngi dung nghien cuu cua d6 tai de gdp phan hoan Ihicn
cdng Irlnh tnrdc khi nghiem lhu.
Cudi cung, ldi xin chan thanh cam ^w cac ban ddng nghiep da nhicl
linh tham gia nghien ciiu va ddng vien kip ihdi. Su nhicl linh va cd vu cua
cac ban la mdt yeu td gdp phAn vao sir ihanh cdng cila nhdm nghien ciru.

CIIU TRI D A TAI
77/.S. Nguyen Tin Thanh

Thiiy


MUC LUC
L()l NOI DAU

I

PHAN 1. CHINH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY Vdl NGA vA
TRUNG QUOC TRONG THAP NIEN 1990

5

NHJNG YEU TO TAG D O N G TCH CHJNH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY
TRONG QUAN HE v d l NGA VA TRUNG QUOC
5

1. Cue dien the gidi sau Chien tranh Lanh
2. Tinh hinh kinh le, chfnh tri, xa hoi nudc My
3. Chicn hide loan cfiu cua My
II. CHiNH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY VOI LIEN BANG NGA

5
8
11
23

«

1. Nhung bien ddng chfnh Iri ldn a Ddng Au va Lien Xd va chfnh
sach cila chfnh quyfin Bush
2. Nhung thach lluic khac lir chau Au va nirdc Nga va chfnh sach cua
chfnh quy6n Clinton
3. Lien minh Nga Trung thdi ky hau Chien tranh Lanh: mdl thach
ihiic ddi vdi My
III. CHiNH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY VOI TRUNG QUOC

1. Nhung yeu id ngi lu'c cua Trung Qudc
2. Trung Qudc va Ddng Bac A
3. Nhung thach thiic d chau A-Thai Binh Dirong

23
29
36
42

43
44
5I

PHAN 11. ANH HUbNG CUA CHINH SACH DOI NGOAI CUA HOA
KY TRONG QUAN HE Vdl NGA VA TRUNG QUOC
60
I. QUAN HE M Y - N G A TRONG THAP NIEN 1990

1. Van dc kiem st)al \Ti Irang va giai irir quan hi
2. Quan he iVIy - Nga irong mgl so van de an mnh d chau Au
2./. Win cic ni()' rofii^ NATO vc phia doni^
2.2. Quan clicni ciia My - Nga irong cuoc \iing dot 6' Nam Tif

60

60
72
72
78


3. Quan diem cua My ~ Nga v^ van 66 Chechnya
4. Chfnh sach kinh le, thuang mai ciia Hoa Ky vdi Nga
II. QUAN HE MY - TRUNG QUOC TRONG THAP NIEN 1990

1. Quan diem cua Hoa Ky ve van de nhan quyen va dan chil d Trung
Quoc sau su kien Thien An Mdn, 6-1989
2. VAn de Dai Loan va chfnh sach "mot nudc Trung Hoa" ciia My
3. VAii de kiem soat va khdng pho bieitvu khf hat nhan
4. Chfnh sach kinh IS', thuong mai cua Hoa Ky vdi Trung Qud'c
•»*

87
93
102

102
109
I 16
122

/\

KliTI.UAN

133

TAI LIEU THAM KHAo

139


LOI NOI

DAU

Thap nien 1990 co nhi^u bie'n dOng sau sac ve an ninh chinh tri ivtn
pham vi toan c^u. Sir sup 66 cua khoi cac nu6c xa hoi chu nghTa o D6ng Au
cu6i nam 1989 vh su tan rS cua Lifen X6 thang 12-1991 da lam dao Ion trat ta
qu6c i€ t6n tai trong gSn nira the' ky k^ tCr sau Chie'n tranh The' gi6i II. So sanh
luc luong tren the' gi6i ti^ ch6 tuong ddi can bing giGa hai he IhO'ng chfnh tri xa tjOi doi lap trd thanh tam thdi co loi cho Hoa Ky va cac nu6c dong minh.
Tuy nhicn, Hoa Ky, sieu cu5ng quoc duy nha't luc nay, khong tranh khoi
nhung tac dong to 16n ciia nhung bie'n dong tren the' gidi, dac biet trong quan
he vdi Lien bang Nga, nudc ke' thCra di san to ldn ve chinh tri, quan sir va kinh
te' cua Lien Xo, va Trung Qud'c, mot cudng qud'c dang trdi day d khu vuc
Chau A - Thai Binh Duong. Hai nudc nay duoc danh gia la hai trong sd nam
trung tam lire lugng chfnh tri cua the gidi (ben canh Hoa Ky, chau Au va Nluit
Ban) trong thap ky cudi cung cua the ky XX. Tren thuc te trong nhieu thap ky
qua, quan he giu'a Hoa Ky vdi Lien Xo va sau dd la Nga va Trung Qud'c ludn
de lai nhung da'u an, nhung tac dgng ldi cac mdi quan he cua nhicu nudc khac
cd lien quan. Mdi quan he cua Hoa Ky vdi Lien bang Nga va Trung Qudc a
nhung miic do nhat dinh se cdn tiep tuc tac ddng tdi tlnh hinh an ninh chfnh
trj the gidi va cac mdi quan he qudc te tren pham vi toan cau cijng nhu khu
vuc trong the ky XXL
Budc vao thap nien 1990, tlnh hinh chinh tri, xa hgi va kinh te ciia nudc
My cung cd nhu'ng yeu Id mdi xuat hien. O nhu'ng muc do khac nhau, nhung
yeu id nay, dac biet trong ITnh virc kinh te, da chi phdi viec hoach dinh chfnh
sach ddi ngoai cila cac chfnh quySn duang nhiem, mdt ph^n dudi che do cua
Tong thdng George H. W. Bush (1988-1992) va chu yeu la dudi che do ciaa
Tong Ihd'ng Bill Clinton (1993-2000).


Nhu vay, nhirng thay ddi ldn trong tlnh hinh an ninh chinh tri the gidi va
khu vuc cung nhu cac ye'u td' mdi xua't hien trong tinh hinh ndi bd chinh trj,

kinh te' vtl xa hOi nudc My thdi ky sau Chie'n tranh Lanh da anh hudng dC'n sir
thay ddi chie'n luge to^n cSu ciia My ndi chung va chinh sach ddi ngoai ciia
My vdi Lien bang Nga va Trung Qud'c ndi rieng trong thap nien 1990.
Vl day la mdt giai doan cd nhieu bien dong quan trong trong tinh hinh
the' gidi va khu vuc nen cd nhieu hoc gia d^ tam nghien cuu ve cac van de cd
lien quan de'n chinh sach dd'i ngoai ciia Hoa Ky ndi chung va chinh sach ma
My ap dung vdi Lien bang Nga va Trung Qudc ndi rieng trong thdi ky nay.
Mdi mgt cdng trinh d6u cd gSng tap trung nghien cuu sflu mot khfa canh cua
cac va'n d6 cd li6n quan den chfnh sach ddi ngoai cua Hoa Ky trong thap nien
nay cung nhu mdi quan he cua nd vdi hai cudng qudc Nga va Trung Qudc. Vf
du, hgc gia Trung Qudc Ly Thuc Cdc da nghien cii'u mot each kha loan dien
sir thay doi trong chien luac toan cfiu cua My ngay sau Chien tranh Lanh. Tuy
nhien, cdng trinh nay mdi chl dij*ng lai d thdi diem nam 1993 nen chua phan
anh dfiy du nhirng sir dieu chlnh cua chfnh sach ddi ngoai cua Hoa Ky trong
nhu'ng nam sau dd cua thap ky 1990. Mdt cdng Irlnh nghien cii'u cua lac gia
Mariddn Tuarena vi 'Sir dao lgn cua the gidi: Dia chfnh tri the ki XXL dugc
nha xuat ban Chinh trj Qudc gia xuat ban nam 1996 da gianh phan ldn ngi
dung cua cdng trinh de ban ve su thay doi trong cue dien the gidi sau Chien
Iranh Lanh cung nhu nhu'ng tac dgng cua nd ddi vdi nhieu khu vuc tren the
gidi. Cdng trinh nghien cuu nay cung neu bat vai trd ciia nhan td My Irong
cue dien the gidi mdi sau sir sup dd cua khdi cac nudc xa hgi chu nghia d
Ddng Au va Lien Xo. Tac gia cung dua ra mgt sd khuye'n nghi ve cac vfin 66
an ninh va quan he qudc te cd lien quan den vai trd cila My trong thdi gian
tdi. Mot cdng trinh khac cua tac gia Phi Bang dugc Nha xuat ban Tre xuat ban
nam 2001, cuon sach 'Nhung sir kien quan trgng Irong quan he My - Trung
Qudc', la mdt tap tu lieu thii vi va bo fch ve quan he My - Trung Qudc tren
mgt sd phuang dien khac nhau. VI eudn sach chu yeu liinh bay ve nhung sir


ki^n quan trpng trong quan he giua hai nudc, dung nhu ten goi cua nd, nen

chua chu trong phan tich ve chinh sach ddi ngoai ciia Hoa Ky trong quan he
vdi Trung Qud'c trong bd'i canh chung ciia su thay ddi ldn chien luge toan c^u
Clia My trong thap nien 1990. Mdt sd cdng trinh khac ciia cac hgc gia My cd
lien quan den mdi quan he ciia tam giac My - Nga - Trung cung phan nao
phan anh dugc chfnh sach dd'i ngoai ciia Hoa Ky vdi hai cudng qud'c nay
trong niJa d^u ciaa thap nien 1990. Vi du nhu cud'n "America, Russia, and the
Cold War, 1945-1996' (My, Nga, va Cudc Chie'n tranh Lanh, 1945-1996) cua
tac gia Walter LaFeber, hay cuon 'America's Half-Century: United States
Foreign Policy in the Cold War and After' (Nua the ki nudc My: Chinh sach
doi ngoai ciia Hoa Ky trong Chien tranh Lanh va sau dd) ciia tac gia Thomas
J. McCormick dugc tai ban ldn thu: hai cd bo sung nam 1995. Nhieu bai viet
cua cac hgc gia nudc ngoai va Viet Nam lien quan den d6 tai nay cung da
duac nhdm nghien cuu thu thap va dua vao danh muc tai lieu tham khao. Vi
gidi han cua nhiJng bai viet nen cac tac gia chi cd the tiinh bay mdt va'n 66
nha't dinh cua chinh sach ddi ngoai ciia My cung nhu cac va'n 66 cd lien quan
de'n quan h6 ciaa My vdi Nga va Trung Qudc trong thap nien 1990. Xua't phat
til thiJc te nay, viec nghien ciru mdt each ca ban va tong the ve chfnh sach ddi
ngoai cua Hoa Ky vdi Lien bang Nga va Trung Qudc trong giai doan nay la
can thiet.
Mat khac, trong khudn kho ciia chuang trinh giang day va nghien cuu
chau My ciia Khoa Qudc te hgc, Trudng Dai hgc Khoa hgc Xa hgi va Nhan
van, Dai hgc Qudc gia Ha Ngi, viec nghien ciiu ve chfnh sach ddi ngoai ciia
Hoa Ky la mgt phan quan trgng cua chuang trinh. Ke't qua ciia cdng trinh
nghien cuu nay se dugc sir dung lam mgt phan cua ngi dung giang day ve
chinh sach ddi ngoai cua Hoa Ky va la mdt tap tai lieu tham khao cho sinh
vien chuyen ban chau My ndi rieng va sinh vien ciia Khoa Qudc te hgc va
Khoa Lich sir ndi chung, trong dieu kien tai lieu tham khao ve chfnh sach ddi
ngoai Clia Hoa Ky bfmg tieng Viet cdn ft va trong dieu kien sinh vien cd kha

nang doc tir li6u true tiep bang tie'ng Anh con kem. Ket qua ciia cdng tiinh
nghien ciru nay, dii con nhirng han che nha't dinh, nham ddng gdp vao ngudn
tu lieu tham khao cho cac nha nghien curu va nhirng ngudi quan tam ve chfnh
sach ddi ngoai ciia Hoa Ky ndi rieng va quan he ddi ngoai ciia Hoa Ky ndi
chung trong mgt thap ky dSy nhirng bien dgng ldn trong linh hinh an ninh
chfnh tri tren the' gidi.
Nhdm nghien cuu da chat Igc nhiing thdng tin cung nhu so sanh nhiJng
each danh gia khac nhau ciia nhieu tac gia, ca trong va ngoai nudc, ddi vdi
tung va'n de de cd the dua ra mgt bu'c tranh chung ve chie'n luac loan cau cung
nhu chfnh sach ddi ngoai ciia My ddi vdi Lien bang Nga va Trung Qud'c
trong giai doan nay, nhu duac trinh bay trong PhSn I cua cdng trinh nghien
cuu. De minh hga cho chfnh sach ddi ngoai cua Hoa Ky vdi Nga va Trung
Qud'c thdi ky sau Chie'n tranh Lanh, Phan II ciia cdng Irlnh nghien cuu Irlnh
bay mdt sd van de noi bat d cac ITnh vuc khac nhau trong quan he song
phuang Clia My vdi hai cudng qudc nay.
Trong nhdm nghien cuu ciia de lai nay, PCS. TS. NguyCn Thiel San viet
ve chfnh sach kinh te ciia Hoa Ky vdi Nga va Trung Qudc, TS. Dinh Cdng
Tuan vie'l ve van de Chechnya d Nga va van de nhan quycn va dan chu d
Trung Qudc, CN. Bui Ha Nam dam nhiem phrin viet ve quan he My - Nga
xung quanh van de md rdng NATO va cudc xung dot d Nam Tu. Toan bd ngi
dung cdn lai do TIiS. Nguyen Tlii Thanh Tliiiy, chii Irl de lai, dam nhiem.
Do dieu kien nghien cuu cd ban, cdng trinh nghien ciiu nay khong tranh
khdi nhung han che. Di hoan Ihien cdng Irlnh nay, nhdm nghien ciiu ciia de
Uii rai mong nhan duac nhu'ng ddng gdp y kien ciia cac ban ddng nghiep, cac
chuyen gia nghien ciiu ve quan he qud'c le va Hoa Ky ndi chung, chfnh sach
ddi ngoai ciia My ndi rieng.
Chung ldi danh gia cao mgi y kien ddng gdp va xin Iran trgng cam an.


PHAN L CHINH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY VClI LIEN BANG

NGA VA TRUNG QUdC TRONG THAP N I £ N 1990

I.

NHQNG Y ^ U TO TAC

DONG

T6|

CHfNH SACH DOI NGOAI CUA HOA KY

TRONG QUAN HE V6l NGA VA TRUNG QUOC

1. Cue dien the gioi sau Chien tranh Lanh
TiJ cudi nhirng nam 1980, the' gidi da chiing kie'n nhiJng bien dgng diJ
ddi d Ddng Au, dSn den su sup do hoan toan ciia khdi cac nudc xa hgi chii
nghla Ddng Au vao cudi nam 1989 va ciia Lien Xd cudi thang 12-1991. Su
tan ra ciia Lien Xd cung cd nghia la ddi thii trong Chie'n tranh Lanh ciia Hoa
Ky gid day khdng cdn niJa. Day cOng chfnh la hdi kei ciia cugc Chien tranh
Lanh do hai sieu cudng Lien Xd va Hoa Ky diing dfiu. Tmh the dd da lam cho
Hoa Ky trd thanh sieu cudng duy nhai va manh nhai ve quan sir, cd lgi the so
sanh ve lire luang quan siJ - chien luac trong ITnh vuc an ninh toan cfiu. Liic
nay, nhieu ngudi My td ra vui miing trude vi the mdi ciia nude My ngay sau
Chien tranh Lanh, dac biet la sau chien thang ciia My trong cudc chie'n tranh
Vung Vinh d^u nam 1991. Bao chf va cac tap chf nghien ciiu My tran ngap
nhiJng bai viei phan anh mgt quan diem ve vi tri sieu cudng duy nhai ciia Hoa
Ky Vci cho rang day la "mdt vi trf khdng the thay the" trong mdt trat tu the
gidi mdi sau Chien tranh Lanh. Mdt sd ngirdi tham chf cdn di xa ban trong
viec keu ggi chfnh quyen George H. W. Bush phai thuc hien mot du an mang

tfnh ba quyen, coi dd la mdt nhiem vu ma nu'dc My khdng the thoai thae de
dam bao vai trd lanh dao the'gidi ciia nudc My thdi ky hau Chien tranh Lanh.'
Trong hoan canh dd thang 8-1990, Tong thdng Bush lan dau tien dua ra khai

' lliam khao lliomas J. McConiiick. America's Half-Century: UnileclSlates Foreign Policy in the C\)hl War
and After. The Johns Hopkins University Press. Maryland. 1995. Tr. 248-249.


niem vi mOt "Tr9t tu the' gidi mdi" sau Chien tranh Lanh do Hoa Ky lanh dao
vk da nhan duac su (ing hd manh me ciia chfnh gidi My.
Tren thuc te, cue dien the' gidi luc nay cd nhidu bien ddi, lir hai cue
chuyen sang nhieu cue vdi su noi len ciia cac trung tam quyen lire mdi ve
chfnh Iri va kinh te' d chau A va chau Au. Cac ddng minh ciia Hoa Ky d Tay
Au da cd nhirng phan iing budc dau ddi vdi khai niem 'Trat lir the gidi mdi'
Clia chfnh quydn Bush, thd hien Iham vgng ciia hg Irong viec chia sc quydn
luc vdi Hoa Ky trong cai trai lu the gidi mdi dd. Su thdng nhal Ihanh cong hai
nlui nudc Diic thang 10-1990 tao ra mdt nude Due manh me d ngay trung him
ciia chau Au. Tren ca sd dd, Tliii tudng Due Helmut Kohl cho rang Ihap ky
1990 la "thap ky ciia chau Au". Tong thdng Phap Francois Mitterrand va Bd
trirdng Ngoai giao Anh Hughes cung phan ddi viec gan ghep nen hda binh the'
'gidi dudi sir ihdng tri ciia My. Rd rang cac ddng minh Tay Au ciia My khong
cha'p nhan su ap dal vai trd lanh dao tuyet ddi ciia Hoa Ky ma ddi cung chia
sc quydn luc trong vai trd lanh dao ihc gidi.
Lien Xd sijp do, Lien bang Nga ke ihira di san ciia Lien Xd. Nudc Nga
lam Ihdi suy yeu nhung van cd the manh liem Uing: 1) Nga la mdl dffl nudc
rdng ldn vdi ngudn lai nguyen thien nhicn phong phu, hua hen mot tidm nang
kinh le ldn. Ddng thdi, vdi dan sd tren 140 trieu ngirdi (nam 2001), Lien bang
Nga se la mdt thi tru'dng rdng ldn. Neu My khdng nhanh chan tham nhap vao
thi tru'dng nay thi se bi cac ddng minh Tay Au dd dang thay the; 2) Nga duac
ke ihiia phan ldn kho vu khf hat nhan ciia Lien Xd, vl the Nga la mgt cirdng

qudc hat nhan ma My khdng the coi thudng; 3) Nga ke ihiia chiic thanh vien
Ihudng inrc ciia Hgi ddng Bao an Lien Hiep Qudc, vl the Nga cd licng ndi
quan Irgng trong cac van dd qudc te. Nhung the manh tidm lang nay cila Nga
lam cho My khdng 66 gl bfil Nga luan theo cay gay chi huy ciia My.
C) khu vuc chau A - Thai Binh Duong, sir ndi len nhu la mgl cirdng qudc
kinh le cila Nhat Ban trong may thap ky qua cung lao ca sd cho ciru Thil


tudng Nhat Toshiki Kaifu cdng khai ddi Hoa Ky chia se quydn luc trong trat
tu the' gidi mdi sau Chie'n tranh Lanh, trong dd Nhat Ban ciing vdi Hoa Ky va
Tay Au ddng vai trd chii dao.^ Ciing trong khu vuc nay, Trung Qudc dang
vuan len trong tu the' mgt cudng qud'c khu vuc. Thanh qua ciia cdng cudc cai
each va md cua, dugc khdi xudng tir cudi thap ky 1970, da lam cho Trung
Qudc di vao the' on dinh va phat trien vd kinh te - xa hgi. Han niJa, nhfrng cai
thien vd quan he ngoai giao ciia Trung Qudc vdi cac nudc lang gidng va cac
nudc trong khu vuc tir dau thap nien 1990 da tao ra mdt mdi trudng an ninh
tdt xung quanh Trung Qudc. Su ke luc ciia Nga ddi vdi Lien Xd trong vai trd
an ninh d chau A -.Tliai Binh Duang da giam di rat nhidu do nhu'ng khd khan
ngi tai cua nudc Nga. Vdi nhirng didu kien nhu vay, tii dau thap nien 1990
Trung Qudc da noi len nhu la mdl cudng qud'c trong khu vuc va ird thanh
nhan td quan trgng cua su on dinh d khu vuc chau A - Thai Binh Duong. VI
the' nhung muc lieu cua Hoa Ky trong khu vuc nay khong the khong tfnh den
nhu'ng tham vgng chia se quydn lire ciia Nhal Ban va vai trd ciia Trung Qudc
ddi vdi Ccic van dd an ninh, chfnh tri, quan sir va kinh te d Ddng Bac A cung
nhu d chau A - Thai Binh Duang.
Sau khi duac briu lam tong thdng My nam 1992, Bill Clinton mac dii
khdng dd cap nhidu den trat tu the gidi mdi nhung cung da the hien rd quan
diem vd vai trd lanh dao cua Hoa Ky ddi vdi the gidi thdi ky hau Xd viei.
Quan diem nay dugc the hien ro trong bai phat bieu tai trudng Dai hgc My d
thii dd Washington ngay 26-2-1993. Trong bai phat bieu nay, Tong thdng

Clinton cho rang trong the ky XX lich sir da hai lan chgn nudc My vao vai trd
lanh dao the gidi: lan thii nhai la sau Chien tranh Tlie gidi I va lan thii hai la
sau Chien tranh Lanh. Han nua, Tong thdng Clinton cdn cho rang su lanh dao
the gidi ciia Hoa Ky irong lan thii hai la mang linh cap ihiei, vdi trgng tam la

' Tliani khao Ly TIiuc Cdc. My ihay ddi Ic'/n chicn htc/c todn can. Nxb Clu'nh Iri Quoc gia. lla NOi. 1996. Tr.
98-99.


linh vuc kinh te', trong mdt the' gidi dang cd nhidu bie'n doi, nhidu thach thiic
ddi vdi nudc My. Ngoai nhirng thach thiic nhu da tiinh bay d tren, ban than
nudc My cung cd nhung khd khan ngi bg vd chfnh tri, kinh te va xa hgi, nhu
se dugc trinh bay d phan tiep theo. NhiJng khd khan nay cung la nhung thach
thiic ddi vdi tham vgng lam ba chii the gidi ciia My, vl the' d muc do nhai dinh
da chi phdi sir thay doi trong chie'n lugfc toan cau ciia My.
2. Tinh hinh kinh te, chinh tri, xd hgi nuoc My
Budc vao thap nien 1990, nudc My diing trude nhu'ng thach thiic ldn vd
kinh te, chinh tri va xa hgi. Ndn kinh te' My him vao tlnh irang suy thoai
•manh me lii dSu nhiem ky ciia Tong thdng Bush nam 1989. Miic tang Irudng
kinh le ciia My Irong giai doan nay d muc thap nhai so vdi cac giai doan trude
day. Bat dau lii quy 1/1990, kinh le My Uim vao cugc khung hoang lan ihii 9
ke li^r nam 1945. Nam 1990, miic tang trudng ciia kinh te My la 1%, nam
1991 la 0,7% va nam 1992 lang len 1,6%. Mac dii vay, kinh tc My bi coi la
dang trong tlnh trang dm yeu. Tinh trang suy Ihoai ciia ndn kinh tc da lam nay
sinh nhu'ng van dd kinh te khac. Ngan sach ciia chfnh phil lien bang luon
tham hut d mii'c 300 ly dd la (USD)/nam, bien nudc My trd ihanh con na ldn
nhai the gidi. Tong sd ng tfnh den dau nam 1993 vao khoang 6.000 ly USD,
tlie la Vcio khoang 60% long san lugng ciia nueic My. Ngan sach cila nhidu
bang cung trong linh trang bi iham hut hoac lhu nhap giauT Vf du long so na
cua Ccic bang nam 1990 la 642,2 ly USD, anh hirdng ldn ldi cac ke hoach driu

lu xay dung va nang cap ca sd ha tfing d cac bang. Cung thdi gian nay, cac
khoan ng ciia cac doanh nghiep My cung len tdi 3005 ly USD. Lai xuai phai
tra da gdp pluin lam giam miic dau tu vao san xuai cila cac doanh nghiep.
Nhidu xf nghiep iham chf khe)ng dil siic tra ng, lam vao linh trang pha san
hoac gfin nhu pha san. Sir suy thoai cila kinh te My cdn the hicn irong li irgng
long san pham gia tri qudc dan ciia My trong long san pham gia Iri qudc dan


ciia kinh te' th^ gidi. Tii nam 1990 den nam 2000 ti trgng nay da giam. tu 26%
xudng cdn 23%.
Trong khi dd hai trung tam kinh te' ldn hang thii hai va ihii ba ciia the'
gidi la Lien minh chau Au (EU) va Nhat Ban dat miic tang trirdng long san
ph^m gia tri qudc dan vdi cac con sd tuang iing la EU tang tir 21%o len 23%o,
Nhat Ban tir 4% len 16%?. Hai trung tam kinh td ldn nay ciia the gidi da canh
tranh manh me vdi kinh te My. Nam 1991, hang old hang dc1u cua My la
General Motor da bi thua 16 han 5 ty USD do khdng canh Iranh duac vdi xe
hai ciia Nhat va tuyen bd se ddng cua 21 nha may vao nam 1994. Trong cugc
canh tranh tren thuang trudng vdi Nhat Ban va EU, My bl nhap sieu ldn. Nam
1990, nhap-sieu ciia My dd'i vdi Nhat Ban la 41,1 ly USD, nam 1991 con sd
nay la 43,44 ty USD, chiem khoang 2/3 loan bg nhap sieu thuang mai ciia
My.'
Nhu'ng khd khan vd kinh te da day nudc My vao cugc khiing hoang xa
hgi sau sac vdi su gia tang ciia nan thai nghiep, khoang each ldn giu'a ngirdi
giciu va ngudi ngheo, cac van dd ky thi chiing tgc. Cdng nhan thai nghiep
trong nira day nam 1992 theo cdng bd chinh thiic ngay 2-7-1992 ciia Bd Lao
dgng My la 9 trieu 70 van ngirdi, vdi li le thai nghiep 7,8%. Tren thuc le, long
sd dgi quan thai nghiep gan 18 trieu ngudi va ty le thai nghiep la 18%o. Nan
thai nghiep vii'a la kei qua ciia su suy thoai kinh te viia la yeu td gay khd khan
cho su phuc hoi kinh te. Kinh te suy thoai lam cho miic thu nhap thuc le ciia
ngudi My tii nam 1989 ludn bi giam. Tinh trang na nan qua nhidu ciia lu nhan

da lam giam ty le giii tiet kiem va siic mua ciia ngirdi dan My, vdn dugc coi la
ddn bay kfch thfch ndn kinh te san xuat hang hda. Tlieo sd lieu ciia Cue didu
tra dan sd My cdng bd ngay 3-9-1992, ty le ngheo kho cua ngudi dan My
nam 1991 Uing len 14,2%r? so vdi 0J% ciia nam 1990, luc la cd khoang ban 35
trieu ngirdi sdng dudi miic ngheo khd. Hon nfra, khoang each giua ngirdi giau
• l a i Ban Vong - Vuong Tieu Bau. Ddi Chnton: Chan^ dirdng ccr han va thanh dat. Nxh C6ng an Nli;^ii (h'\u.
Ili^ Noi. 2001. Tr. 197; MY thay dd'i Idn chien luoc toan cdn, sdd. tr. 62-84. 108-109.


va ngirdi ngheo, giOa cac chung tCc, dac biet giCra da trSng va da den, cang gia
tang. S6 lieu ciJa Cue Ki^m ke Dan s6 My cho bie't nam 1990, muc chenh
lech vi. tai san giua ho da trang 16n ga'p 10 lan ho da den va mu'c lhu nhap
trung binh cua nhom co thu nhap tha'p nha't la 16.970 USD va nhom co thu
nhap cao nha't la 66.794USD. Nam 1993, trong s6' 39 trieu ngu5i ngheo a My
thi chi CO 12% ngudi da trang, ngudi da den chiem 33% va ngudi My gdc My
La tinh chie'm 30%.^
Su sa Slit cua kinh te' gdp ph^n lam nay sinh nhung vA'n de xa hoi khac
nhu nan nghien hilt xi ke ma Uiy, tdi pham, giao due sa sut, bao loan chiing
tdc. Mdt trong nhiing vi du dien hinh minh hga cho biic tranh khiing hoang xa
hdi la cudc bao loan ciia ngudi My da den d thanh phd Los Angeles thude
bang California biing no thang 4-1992 va da lan ra nhidu thanh phd khac d
My nhu San Fransisco, Atlanta, Boston, Philadelphia. Cudc bao locan d thanh
phd Los Angeles da lam 58 ngudi chei, 2383 ngudi bi thuang, 5273 Ida nha bi
thieu chay hoac bi hu hdng nang vdi long Ihiet hai khoang 1 ty USD."
Cugc briu cir long thdng My thang 11-1992 da didn ra trong khung canh
Clia nlurng khd khan vd kinh te, nhu'ng mau thufm gay gat dang didn ra trong
ldng xa hdi My. Trude tinh hinh nghiem trgng ndi lren, Tdng ihdng dac cii
Bill Clinton chii truang phuc hdi kinh te, Tigan chan su xudng ddc loan dien
ciia nu'dc My dd cd the giu vu'ng vi trf 'lanh dao' the gidi ciia Hoa Ky. Chii
truo'ng nay duac the hien rd trong bai phat bieu tai Hgi ddng Cac van dd Tlie'

gidi d Los Angeles trong dd Tong thdng Clinton ndi: 'Trong ky nguyen mdi
nay, sir uu tien hang dau vd ddi ngoai va ddi ndi cua chiing ta gidng nhau va
chl la mgt: viec phuc hdi ndn kinh le cua chung ta. Nudc My phai lay lai sue
manh kinh tc de thuc hien tdt vai trd lanh dao the gidi cua chiing ta. Tlic gidi
nay cfin mdl nu'dc My manh va siic manh ciia nude My bfu dfiu ngay d trong

Phi B;ing. 20 nam tham quan iiudc My. Nha xuf\t ban Tie. TP. ilCM, 2001. 'IV. 288-2S9.

10


nudc".'* Nhu vay, Tong thdng Clinton da tha'y rd thuc trang cua nudc My, tha'y
rd nhung han che ciia tinh hinh ndi bd nudc My ddi vdi tham vong dam
duong vai trd lanh dao the gidi ciaa Hoa Ky. Tren cd sd dd, chfnh quyen
Clinton da cd nhung thay doi ldn trong nhung chinh sach kinh te trong nudc
cung nhu trong chien luoc kinh te loan Cc1u de tang cudng sue manh kinh te,
phuc vu cho nhung tham vong loan cSu ciia My.
3, Chien litpc todn cdu ciia My
•>•

NhQng thay doi ldn vd cue dien the gidi cung vdi nhu'ng thach thuc khu
vuc thdi ky sau Qiieii tranh Lanh va nhung khd khan trong linh hinh ndi bd
nudc My, d nhung nuic do khac nhau, da lac dgng ldi sir hinh thanh chien
lugfc loan cfiu mdi ciia Hoa Ky trong thap nien 1990. Dac dicm ciia chien luac
•nay the hicn rd tren cac phuang dien khac nhau.
l^ren phu'ong dien an ninh chinh tri, sir thay ddi ldn ciia cue dicn the gidi
thdi ky hau Chien tranh Lanh vdi viec Hoa Ky Ird thanh sieu cirdng duy nha't
da lluic day tham vgng lam ngirdi lanh dao the gidi va clifnh gidi My da
khdng hd ditu diem y dd bien tham vgng dd thanh hien llurc. Trong cue dien
the gidi sau Chie'n tranh Lanh vdi sir tdn lai ciia mdl sieu cirdng va sir hinh

thanh rd net nhidu trung lam quydn lire khac nhau, nhu da liinh bay d pluin
lren, Hoa Ky vfm chii truang lao ra mgl the gidi don cue, hay ndi each khac
tao ra mdl 'Trai tu the gidi mdi" trong dd Hoa Ky dam duang vai trd Ianh dao
chii choi.
Khai niem vd 'Trat lu the gidi mdi" hin dfiu tien dugc Tong thdng Bush
dua ra vao thang 8-1990. Trong Tlidng diep Lien bang dgc ngay 29-1-1991,
Tdng thdng Bush luyen bd rfmg nudc My tham gia vao cudc chien tranh vung
Vinh khdng phai chi de ci'ru nudc Cd-oet nhd be nui la de xay dung mgl iral lu

•^ Unilecl Stales Information Agency. Dil! Clinton - 42" President of the United States of An icnca.
Washington D.C. November 1992. Tr. 12.


the' gidi mdi. Ndi dung ca ban ciia 'Trat tu the gidi mdi" ciia Tong thdng
Bush bao gom: 1) Vd chinh tri, ap dat quan diem gia tri ciia My ddi vdi loan
the' gidi, dung mgi thii doan lam cho quan didm gia tri ciia My trd thanh
chu^n muc vd ly ludng va hanh dgng ciia nhan loai do dd. My trd thanh lanh
tu the gidi vd tinh than va chinh trj; 2) Vd kinh te, lay md hinh che do sd huu
va kinh te thj trudng ciia My lam khudn mAu cho cac nudc, tien tdi kiem soat
toan bg ndn kinh te toan cau; 3) Vd an ninh, to chiic lai mang ludi, he ihdng
dam bao an ninh loan cau vk khu vuc theo tu tudng an ninh hoan loan mdi ciia
My nham bao ve lgi fch chien luge ciia My.^' Nhu vay, nhung ngi dung co ban
nay ciia chien luge "Trat tu the gidi mdi" ciia Tong thdng Bush da toat len
mdt quan didm nhai quan vd dia vj lanh dao the gidi ciia Hoa Ky d nhung
phuong dien khac nhau Irong mgl trat tu the gidi mdi sau Chien tranh Lanh.
Quan diem nay ciia Tong thdng Bush vd ca ban dugfc ngirdi kc nhiem
dng hi Bill Clinton hoan loan Uin thanh ngay ti^r khi iham gia Iranh cii Tdng
Ihdng va dugc the hien ro trong bai phat bidu lai Dai hgc George li)wn ngay
12-12-1991 nhan 66 "Hgp ddng mdi vd an loan cua nu'dc My".'' Tuy nhien, cd
mdt cluil khac biet trong su didu chinh ciia Clinton vd chien luge loan c;1u ciia

My, dd la su gan kei chat che giu'a chfnh sach ddi ngi va ddi ngoai. 'nmc te
nay xuai phat tii nhung danh gia cua Tdng thdng Clinton vd thuc irang ciia
nhung van dd kinh te - xa hdi ciia nudc My, nhu da tiinh bay d pluin tren.
Tdng thdng Clinton cho rang: "Se khdng pham sai lam khi nhan thiic rang
chfnh sach ddi ndi va ddi,ngoai la khdng lach rdi nhau trong the gidi ngay
nay. Neu chiing ta (My) khdng manh d trong nude, chiing la khdng Ihd lanh
dao cai the gidi nui chiing ta da ddng gdp nhidu cho nd. Va neu chiing la riit
lui khdi Ccii the gidi nay, didu dd se cd hai vd mat kinh le d trong nude cluing
ta".^ Nhu vay, Tong ihdng Clinton clui truang gfm kei vice hoach dinh cac

'^ 'I'ham khao My thay ddi ldn chicn hare todn cdu, sdd. tr. 100-107.
''Iham kliao toan van bai plial bi^u trong Bill Clinton: Chdng dirdng c(rhan va thanh dat, sdd. tr. 275-306
** Bdi Clinton - 42'"' President of the United States of America, sdd. U. 1 I.

12


chfnh sach ddi ndi, dac biet la ciing cd thuc lire kinh te trong nudc, vdi cac
chfnh sach ddi ngoai dd duy tri dia vj lanh dao the gidi ciia Hoa Ky.
Ngay khi budc vao nhiem ky hai, chfnh quydn Clinton tiep tuc xac dinh
ro la Hoa Ky phai duy tri va md rdng vai trd lanh dao the gidi. Trong hue
Thdng diep Lien bang dgc ngay 4-2-1997, Tong thdng Clinton ndi "Dc chuan
bj cho nudc My trong Ihe'ky XXI, chiing ta phai nam vung cac lire lugng ihay
ddi tren the'gidi va giu cho vai trd lanh dao ciia nu'dc My vung manh va chac
chan Irong ky nguyen chua dugc kham pha phfa trude". Tinh than dd cung
dugc the hien rd trong tai ca cac bao cao hang nam vd ehicii luac an ninh
qud'c gia ciia chfnh quydn Clinton. Ban bao cao vd chien luge an ninh qudc
gia My narn 1997 cho rfing Hoa Ky phai dam duang vai trd lanh dao the gidi
vl vai trd dd "cd the ngan chan dugc sir xam luge, lluic day giai phap hda binh
cho cac cudc xung dot nguy hiem, khuyen khfch Ihj Irudng tir do va dn djnh d

nudc ngOcii, thiic day ndn dan chii va khuye'n khfch cac nude khac lao ra mdt
the gidi an loan ban va giai quyei cac van dd loan cau. Khdng cd vai trd lanh
dao Ifch cue va su can du d nudc ngoai ciia My Ihl ndn an ninh ciia My sc bl
de dga".'^ De thuc hien tham vgng nay, chfnh quydn Clinton da dd ra bdn muc
lieu trong chfnh sach ddi ngoai la: 1) Kim ham sir canh tranh vd an ninh va
giam nguy co chien tranh ldn a chau Au, Ddng A va Trung Ddng clui yeu
thdng qua sir can du vd quan ^u ciia My d cac khu vuc nay; 2) Giam nguy ca
de dga ciia cac loai vu khf cd tfnh hiiy diet hang loat; 3) Khuyen khfch tfnh
chai tu do va hieu qua ciia ndn kinh te the gidi Iheo each tao didu kicn cho
kinh le My phat trien; 4) Xay dung mgt the gidi theo nhfrng gia tri ciia My
trong dd khuyen khfch md rdng dan chii va sir dung vu lire dd chdng lai nhung
cai ma My cho la vi pham nhan quydn.'^

U.S. Defense Stratcf^Y. hilp://\\'\v'\v.(lcfcnschnk.inil/cxccscc/adi*'7/ch;ipi I hind. Ir. 1.
'" Sicplien M. Wah. Two Cheers f)r Clinton's Foreign POIICY. I-orcign Affairs. Vohinic 79. Nnnibcr 2
March-April. 2000. Tr. 3.

3


Trong qua trinh thuc hien, chfnh quydn Clinton da cd nhiing didu chinh
va b6 sung vao chien luac an ninh qudc gia de Hoa Ky cd the thuc hien vai
trd lanh dao the gidi khi nhan loai budc vao the ky mdi. Trong ban bao cao vd
chie'n luge an ninh qudc gia nam 1999, nhung bo sung nay ndi rd rang nudc
My phai dam duang dugc "vai trd lanh dao ca d Lien Hiep Qudc va trong cac
t6 chiic qudc td, cac mdi quan he bdn vung vdi cac nudc ddng minh va cac
qudc gia ban be la vo ciing quan trgng" ddi vdi an ninh ciia luidc My. Chfnh
quydn Clinton cung cho rang Hoa Ky la cudng qudc duy nhai cd the dam
duang duac vai trd lanh dao toan criu dd ddi phd vdi cac van dd loan cfiu, tai
nhien trude hei la de phuc vu quydn lai ciia nu'dc My." Trong biic Thdng diep

Lien bang-dge ngay 27-1-2000, nam cudi ciing ciia nhiem ky Tong thdng My,
Bill Clinton cho rang nudc My cd vai trd djnh hinh the gidi trong the ky XXI
va de dam duang duac vai trd dd, Hoa Ky phai ddi phd vdi ba van dd chfnh:
1) Phai khuyen khfch cac djch thii cu ciia My la Nga va Trung Qudc trd thanh
cac qudc gia dan chii, ihjnh vugng va on djnh, trong dd thiic day ndn dan clui
Vci ndn kinh te thj irudng d cac nude nay; 2) Phai bao vc ndn an ninh ciia nudc
My trude cac cugc xung dot cd nguy ca dan de'n chien Iranh md rdng; 3)
Ngan chan nhirng ke khung bd va cac nu'dc thii dich sir dung cdng nghc hien
dai vao cac muc dfch qudc phdng cd hai cho an ninh cua nude My.'^ Nlur vay,
Nga va Trung Qud'c tiep luc dugc coi la nfim trong lieu diem cua chieii luge
ngoai giao ciia Hoa Ky trong thap ky ldi, vdi vice Hoa Ky khuyen khfch cac
nu'dc nay di theo nhOng chuan mu'c ciia My trong van dd dan chii va md hinh
kinh te thj tnrdng.
Tren phu'ong dicn qudn sif, cac chfnh quyen My da dua ra cac chieii luge
quan sir dd hd tra cho ciic chien lugfc an ninh nham thuc hien muc lieu ba chii
the gidi. Nam dfiu lien trong nhiem ky ciia Tong thdng Bush (1989) ciing la
" A National Security Strategy for a New Ceniiiry. US President, ['.xccutive Office NalicMial Sccnriiy
Council Report, llie White iloiisc. December. 199^). Ir. 3.
'' Wilhani .1. Clinton. Slate of the Union Address M.S. Capiiol. Wasliitiplon D.C hminiry 27. ?nfif). 11 i()
II.

14


liic Lien Xd va cac nudc xa hdi chii nghia Ddng Au Uim vao khiing hoang
nghiem trgng. Can cii tinh hinh dd, Tong thdng Bush da dd ra "chieii luge
vucrt tren ngan chan", vdi phuang cham tii "ngan chan" Lien Xd chuyen sang
"didn bie'n hda binh", tir ddi dau vd quan su la chfnh chuydn sang tham nhap
vd chfnh trj va kinh te' de day nhanh su suy yeu ciia Lien Xd. Tinh than cua
chie'n luac "vugt tren ngan chan" da trd thanh ca sd cho su didu chinli vd

chicn luge quan sir ciia My trpng nhiing nam tiep theo.
Sau nhu'ng bien doi nhanh chdng va quan trgng ciia tlnh hinh qudc lc vdi
"V

SU sup dd ciia khd'i cac nudc xa hgi chii nghla Ddng Au cudi nam 1989, cudc
khiing hoang Vung Vjnh bung no thang 8-1990, sir giai tan id chiic Warsaw
Ihcing 7-1991 va cudc chfnh bien ngay 19-8-1991 d Lien Xd, chfnii quydii
Bush da khang djnh diit khoat rang sir de dga true liep keo dai trong sudt thdi
ky Chien tranh Lanh da khdng cdn nua vl Lien Xd da khdng the can ihicp
quan sir vao Ddng Au va Vung Vjnh. Tuy nhien trong liic luiy, ngoai Lien Xo,
cd nhidu nudc khac cung dang cd vu khf hat nluin, sinh hgc, hda hgc. Dudi
nhan quan ciia cac nha lanh dao My, thu'c lc luiy 66 tao nen nhung bai on d
mdl sd khu vuc nhu Trung Ddng, Ddng Au, Dong Bac A trong thdi ky qua do
cua mdt trat tu the gidi mdi, vl the cd thd de dga quydn Igfi ciia My d cac khu
vuc nay. Trong hoan canh dd, chfnh quydn Bush ihay ddi chieii luge ddi phd
vdi sir de dga loan cau ciia Lien Xo sang chieii luge ddi phd vdi xung dot cd
Ifnh chai khu vuc, hay cdn ggi la "Chien luge phdng Ihii khu vuc". Chieii luge
nay dugc chfnh Ihiic coi la chieii luge quan sir ciia My trong thap nien 1990
va da dugc Bd trudng Qudc phdng My Richard Cheney liinh bay rd trong
"Bcio cao qudc phdng" nam Uii chhih 1993 ngay 25-2-1992. Ndi dung ca ban
cua chieii lugfc phdng thii khu vuc bao gdm bdn van de chfnh.
1) Tu ludng vc bay kha nang cliicii tranh cd the xay ra, dd la vice LiTic
xam nhap Cd-oet va A-rap Xc-iil; Bac Trieu Ticn lieii cong Han Qudc;
sir nhap ciia I-rac xay ra ddng thdi vdi cudc khung hoang d ban dao


Trieu Tien; dao chinh quan su d Philipin do viec My rut can cu quan
su khdi nudc nay; cugc khung hoang d Panama va sir can thiep quan
su Clia My; va cudi ciing la sir xuat hien trd lai ciia mot nudc sieu
cudng mdi thdng qua canh tranh quan sir loan cau de dga lgi fch ciia

My.
2) Tu tudng vd "Bdn tru cdt" ciia chien luge phdng thii khu vuc gdm cac
yeu to ca ban la de dga hat nhan chieii luge lir cac nirdc khac va
phdng thil chie'n luge ciia My; sir cd mat vd quan sir ciia My d phfa
tnrdc dd ran de va ngan chan; tang cudng kha nang ddi phd vdi khiing
hoang CLia quan ddi My; va cudi ciing la xay dung lai quan ddi de ran
de va ddi phd vdi bat cii sir de dga tidm an luio ddi vdi nude My.
3) l\r tudng vd "lire lugng ca ban" nham didu chinh ca cau lire lugng
quan sir thfch hgfp de ddi phd vdi cac kidu de dga quan sir tidm king d
cac khu vuc khac nhau.
4) Tu tirdng bicn die cu ihd vdi viec cfu giam bicn che quan ddi nhirng
Vein dam bao klui nang phdng tlui qudc phdng ciia quan dgi My.
Hd trg cho chieii luge co ban vd phdng thii khu vuc, chfnh quydn Bush
thuc hien didu chhih chieii luge thdng thudng va chien luge hat nhan. Trong
vice didu chinh chien luac thdng thudng, chfnh quydn Bush thuc hien didu
chinh viec bd trf binh luc cho thich hgp han, tang cirdng xay dung chai lugng
cua lire lugng thdng thudng ddng thdi hoan thien ca cau cac cap chi buy trong
quan ddi, tang cudng hgp tac vdi cac nude ddng minh, dac biet la khdi
NATO, de chia se trach nhiem va ngliTa vu quan sir va phat tridn trang bi vu
khf, ky Ihuat lien tieii. Ddi vdi viec didu chinh chieii luge hat nhan, chfnh
quyen Bush nhin nhan rang luc lu'gfng hat nluin chieii lucfc ciia My cd nhicm
Vll Cling mdl liic ticii luinh de dga hat nhan ddi vdi khu vuc Lien Xd tnrdc day,
nai vfui cdn nhidu vu khf hat nhan, va cac nudc thugc The gidi Tlui ba hien
dang cd hoac sc cd vu khf hat nhan. Xuai phat Hi quan dicm dd, chfnh quydn
Bush thuc hien mgt chinh siich sii dung lire luang hai nhan bao gdm: giam bdi


muc tieu nhung md rdng pham vi tie'n cdng, day nhanh tdc do giam quan bj
hat nhan thdng qua cac didu ude cat giam ky vdi Nga, cat giam cac hang muc
quan su da l6i thdi va tap trung hien dai hda luc lugng hat nhan chieii luge,

didu chinh "ke' hoach chie'n tranh ldn giiia cac vl sao" kdt hgfp vdi "kc hoach
phdng thil ten lira khu vuc chie'n tranh" thanh "he thdng phdng thii loan cfiu
ddi phd vdi sir tie'n cdng han che", va ngan ngiia su pho bien rdng rai vu khf
hat nhan de dam bao on djnh hat nhan.'^
Vd CO ban "chien luac virgfl tren ngan chan" ciia chfnh quydn Bush vAn
dugc chfnh quydn Clinton tiep luc iheo dudi mac du cd mgt sd didu chinh
trong cac ke' hoach phdng thii ngay tii nam dfiu trong nhiem ky ciia Tong
thdng Clinton. Tlieo quan diem ciia Tdng thdng Clinton, nudc My diing Irudc
bdn klui nang uy hiep nghiem trgng: 1) Sir bai on vd an ninh do sir giai ihc ciia
Lien Xd va nguy ca vu khf hat nluin lam xa tu nude Nga; 2) Sir pho bien ciia
Ccic loai vu khf cd tfnh hiiy diet quy md ldn nhu vu khf hda hgc, hat nhan va
sinh hgc; 3) Su bai on ciia mgl sd khu vuc trong dd cd ban dao Tridu Ticn va
Trung Ddng va sir nguy hiem ciia chii nghla khiing bd qudc te; 4) Sir Ian Iran
Clia clui nghia phan biet chung tdc va ly khai d nhidu khu vuc lren the gidi.
Vdi each nhin nhan dd, Tong thdng Clinton chii truang xay dung 'ingt lire
lugng quan su cd quy md nhd nhung linh hoat han de ihay the cho ca cau
quan sir Chie'n tranh Lanh" ciia My va lire lugng nay gdm cac yeu td: cd kha
nang dc dga hat nhan, cd siic co dgng nhanh, cd ky thuat lien lien, va duac
thdng lin tdt.'^ Nhu vay, sir n()i bat Irong didu chinh chieii luge phdng tlui ciia
Tdng thdng Clinton la cat giam luc luang phdng lhu thdng Ihudng va chi phf
quan sir ndi chung, nhan manh hon kha nang iing phd va uu the ky thuat trong
nhung tlnh hudng bai trfic.
Nhu'ng ndi dung ca ban ciia cac chien lugfc phdng Ihii ciia chfnh quyen
Clinton duac djnh hinh ngay ur driu vAn duac ticp luc theo dudi trong nhiing
"Tham khao My thay ddi Idn chien luge loan cdu, sdd, tr. 146-185.
'•* Tham kluio Bdi Clinton: Chang dudng co hai va thdnh dgt, sdd. tr. 284-290.
H ^. 1 :0:

OAi HC r
TRUNG T

^
> //

I '

/1K M

17


nam tiep theo. Tu tudng chi dao the hien trong cac bao cao hang nam vd chien
lugfc an ninh qudc phdng My li cic luc luang quan sir My cd chiic nang quan
trgng: gdp ph^n tao nen mdi cuong an ninh qud'c te de dam bao cho vai Ird
lanh dao the' gidi cua My va igi ich ciia nudc My trong mdi trudng an ninh
qud'c te' theo each ma My dung nen. Dac biet trong bao cao vd chien luge an
ninh qudc phdng ciia My nam 1998 cdn trinh bay rd han ban chai ciia chien
luge an ninh qudc phdng ciia My tii 1998 den nam 2015 la pluii dam bao ba
yeu td: 1) Tao ra mdt mdi truong an ninh qudc lc cd lai cho lai fch ciia nudc
My; 2) Ddi phd mgt each loan dien vdi cac cugc khung hoang duac nhfim ldi;
3) Chuan bj ddi phd vdi nhung thach thiic ciia mdt tuang lai khdng chfic
chan.'-'' Cling vdi mgt chien luge an ninh chung, Bg qudc phdng My cd chieii
luac an ninh cho khu vuc chau A - Thai Binh Duong, dac biet la Dong A, vl
day la khu vuc trong dd mgt sd nudc cd vu khf hat nhan, gay nhung bai dn
tidm an theo danh gia ciia cac quan chiic My.'^ Hg cung cho rfuig cac chicn
lucfc an ninh qud'c phdng nhu vay, ket hap vdi nhu'ng cdng cu siic manh qudc
gia khac nhu ngoai giao, thuong mai va d^u tu, sc ddng mdl vai trd vo ciing
quan trgng trong viec djnh hinh moi Irudng an ninh qudc lc theo each cd lai
nhai cho Igfi fch qudc gia cua Hoa Ky.
Trong ITnh vi/c kinh te', thitong mgi, phai thay rd mgl thuc le Ui mac dii

cdn nhu'ng khd khan bgn bd trong nu'dc, xem xet loan dicn vd thuc lire long
hap, Hoa Ky vfin la mdt sieu cudng kinh te'. Tuy nhien, de dam bao cho vi the
sieu cudng trong linh lilnh mdi, chfnii quydn Clinton thuc hien thay ddi Uin
trong chieii luge kinh te' loan cfiu ciia Hoa Ky la chii Irgng vao canh tranh
kinh te. Chien lugfc nay da duac the hien rd ngay lii khi Clinton cdn dang van
dgng tranh cii. Chieii luac nay xuai phat lii thuc le sir xudng ddc ciia ndn kinh

'^ 'Iliam khao hilp://\\'\\'w.de(enselink,MiiI/e\e( • r(7adr'>S/chapl 1 himl. 7he Defense Siraic^x (unl the N<ih(>n
Security Sfrategv. Iv. 5.
'^' 'Iham khao The United Stales Seciiritv Strategic for the Past AMU - Pacific Rciiton. Dcpainncni of
Defence. Office of International Security Affairs. Washington D.C. November. 1998.

IX


te' My cLing vdi nhOng va'n dd khiing hoang xa hdi trong ndi bg nudc My, nhu
da trinh bay d ph^n tren. Ngoai ra nhirng thach thiic tir ben ngoai doi vdi tham
vgng vd vai trd lanh dao kinh te the gidi ciia My cQng khdng phai la nhd.
Trong khi My lam vao cudc cliay dua vu trang ton kem vdi Lien Xd d nhiing
thap ky trude thi cac nudc ddng minh ciia My nhu Tay Au va Nhat Ban lai cd
thdi ca vuan ien, trd thanh nhu'ng trung tam kinh te ngay cang ldn manh va
canh tranh quyet liet vdi My. Theo danh gia ciia cac chuyen gia, cac trung
tam kinh te nay cd kha nang duoi kjp va vugt My tren mgt sd ITnh vuc vd kinh
te va ky thuat trong nhirng thap ky dau ciia the ky XXI.
Diing trude nhung thach thiic ldn ca trong va ngoai nudc, Tong thdng
Clinton nhin nhan rang khdng cd mgt nudc My vdi ndn kinh te hiing manh thi
•khdng cd mdt nudc My cd dja vj lanh dao the gidi. Neu ndn kinh te trong
nudc ye'u kem thi khdng the ldn manh d ben ngoai nudc du'gfc. Do dd, Tong
thdng Clinton dat viec phuc hdi kinh te len hang dau trong chuong Irlnh nghi

su ciia chfnh phii My. Trong bai phat bieu vd chfnh sach kinh te tai Dai hgc
George Town ngay 20-11-1991, Tong thdng Clinton chii Iruong phai thuc
hien nhung cai each kinh te trong nudc trong dd phai trao cho nhan dan, clui
khdng phai nhiing tap doan cd lgi fch dac biet, cd tidn va cd quydn, nhu'ng co
hdi kinh te, ddng thdi "co vu xi nghiep tu nhan to chiic theo phuang thiic mdi,
lien hgp thuc hien tang tru'dng kinh te". Vd kinh te' ddi ngoai Tong thdng
Clinton "nghiem khac ddi hdi lanh dao nudc My tham gia canh tranh kinh le
toan cau va gianh phfin thang, chu khdng phai buong long dja vj lanh dao the
gidi". Theo Tong thdng Clinton, nhu'ng chinh sach tren la nham "lay lai dia vj
lanh dao the gidi ciia nudc My".'^ Quan diem nay sau dd cung da dugc Bg
trudng Ngoai giao Hoa Ky Madeleine K. Albright liinh bay rd trong bai phat
bidu ngay 11-8-2000 tai Albu^iucrque, bang New Mexico ifuig vai lid lanh
dao loan criu ciia My ngay cang tnd hien rd ban va nd dap iing ba muc lieu co

" Bill Clinton: Chang dudng ca hdn va fhdih dat, sdd. tr. 251 -252,


ban la: 1) Bao dam sir thjnh vugng ciia nudc My trong ndn kinh tc loan cau do
My gdp ph^n tao dung; 2) Dam bao su an toan cho cong dan My va hda binh
CLia the gidi; 3) Thiic day nhiing nguyen tac va gia trj dan chu tren the gidi.'
Nhu vay, muc tieu cung cd kinh te My va thiic day qua trinh loan cau hda ndn
kinh te' the gidi dd phuc vu cho quydn lgi ciia My da dugc dal len hang dau
trong chfnh sach ddi ngoai ciia chfnii quydii Clinlon nluim dam bao vi trf
cudng qudc kinh te ciia Hoa Ky, phuc vu cho chieii luge ba chii loan cfiu ciia
My.
Dc thuc hien tham vgng ba clui kinh le the gidi, chuih quydn Clinton
theo dudi mdt chieii luge kinh le vdi nhung ndi dung clui yeii sau. Vc ddi ngi,
chfnii quydn My chii truang xay dung mdl ndn kinh le manh lren co sd iing
dung nhu'ng thanh luu quan trgng mdi nhai ciia cugc each mang khoa hgc va
cdng nghe hien dai, dii siic lam ca sd cho chie'n luge loan cfiu mdi cam kci va

md rdng ciia My. Nha nudc tfch cue can Ihicp va didu liei vao ndn kinh lc,
lang cirdng dau lu vao cac nganh cdng nghiep mui nligii ky thual cao vdi vice
khuyen khfch driu tu ciia tu nhan. Ddng thdi cat giam lluim hut ngan sach
thdng qua viec cat giam chi lieu va tang thue. Vd ddi ngoai, chfnh quyen
Clinton chii trgng vao vice gianh lai siic canh tranh ciia My lren ihi Irudng the
gidi de lao didu kien cho viec phuc hdi va lang Irudng kinh le trong nude.
Tlieo tfnh loan ciia Tong thdng Clinlon, cii' 1 ly USD hang xuai khau tao ra
20.000 viec lam cho ngudi My. Vl vay, Tong thdng Clinlon Ihco dudi chfnh
Scich tu do hda thuong mai vdi nudc ngoai, thiic ep cac nudc ban hang, chii
yeu la cac ddi thii Nhat Ban va Tay Au, md ciia thi trudng ciia hg cho cac san
pham Clia My. Muc lieu ciia chfnh sach nay la nhfim giam iham hut budn ban,
giiinh lai siic canh tranh ciia My lren thi trudng the gidi. Day cung la each dc

*' * Madeleine Albright. Albright Outlines U.S. Foreign Policy Successes. Challenges. US rDcpartmenl of Slalc.
International Information Programs. Washington File. 1 1 August. 2000. Tr. 2.

20


chinh quydn Clinton tao didu kien thuan lgi cho kinh te trong nudc phat
tridn. »*^
Ke't qua cua viec thuc hien chie'n luge kinh te nay da dugc Tong thdng
Clinton tong kei nhu sau. Trong 8 nam nhiem ky ciia minh, chfnh quydn
Clinton da tao ra "han 20 trieu viec lam mdi; tang trudng kinh te' dal d miic
cao nhai trong ban 30 nam qua; ty le thai nghiep ciia ngirdi My gdc Phi va
Tay Ban Nha d miic tha'p nhSit; ISn dau tien trong 42 nam lien liep dat thang
du ngan sach". Vi vay, theo Tong thdng Clinton nudc My da thuc hien mdt
cudc each mang va da tao ra mdt ndn kinh te mdi.^^ Cung trong thdi gian nay,
nudc My da tie'n hanh dam phan ban 300 hiep dinh vd thuang mai, cdng nghe
thdng tin, dich vu tai chfnh vidn thdng ca ban. Khdi lugng ihuong mai hang

nam ciia My da tang tii 4 nghin ty USD len 6,6 nghin ty USD.^' Tlieo Bd
Irudng Ngoai giao M. Albright, nhung nd lire trong kinh te ddi ngoai ciia My
trong thdi ky nay da gdp phfin lam giam ldn thieu hut ngan sach My va kidm
soat dugc lam phat, hon 11 trieu viec lam mdi da dugc lao ra nhd xiuii kluiu,
lao cho kinh te' My vj the' canh tranh ldn nhai tren the gidi, dem lai nhidu thj
tnrdng mdi va mdt sd lgi ich kinh te khac cho nudc My.^^
Tdm lai, de phuc vu cho nhu'ng chie'n luge loan cau mdi d cac phuong
dien ndi trdn, cac chfnh quydn My, chiiyeu la chfnh quydn Clinton, trong
thap ky 1990 da thuc hien nhiing didu chinh trong chfnh sach ddi ngoai de
thuc hien cac chie'n luge toan cSu va de dat dugc cac muc lieu cu the. Hgc gia
Samuel P. Huntington da long kei nhiing muc tieu cua cac chinh sach ddi
ngoai dd nhu sau. Tnrdc hei. My gay ap luc bugc ciic nirdc chap nhan nhung
gici trj Clia My va ap dung nhirng gia trj nay trong van dd nhan quydn va dan

'''Tham khao Bill Clinton. Dichi van doc tgi Trudng Dgi hgc American, ngay 26-2-1993 trong sach .Alvin Z.
Rubinstein. Albina Shayevich, & Doris Zlotnikov. The Clinton Foreign Policy Reader: Presidential Speeches
with Commentary. M E . Sharpe Inc.. Armonk, New York, 2000. Tr. 8-13.
'"William J. Clinton. State of the Union Address. U. S. Capitol, Washington D. C. January 27, 2000. Tr. I.
'' Samuel R. Berger. A Foreign Policy for the Global Age. Foicign Affairs. Volume 79. Number 6.

November-December, 2000. Tr. 32.
'• Albright Outlines U.S. Foreign Policy Successes. Challenges, sdd. ir. 3.

21