Quan hệ mậu dịch biên giới việt nam trung quốc giai đoạn từ 1991 đến nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN

------------    ------------

NGUYỄN KIỀU TRANG

QUAN HỆ MẬU DỊCH BIÊN GIỚI VIỆT NAM TRUNG QUỐC
GIAI ĐOẠN TỪ 1991 ĐẾN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

HÀ NỘI - 2008


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN

------------    ------------

NGUYỄN KIỀU TRANG

QUAN HỆ MẬU DỊCH BIÊN GIỚI VIỆT NAM - TRUNG
QUỐC
GIAI ĐOẠN TỪ 1991 ĐẾN NAY
LUẬN VĂN THẠC SỸ ĐÔNG PHƢƠNG HỌC

Chuyên ngành: Châu Á học
Mã số: 60. 31. 50

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Trọng Hậu

HÀ NỘI - 2008


MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ BẢNG BIỂU
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ QUAN HỆ MẬU DỊCH BIÊN GIỚI
VIỆT NAM - TRUNG QUỐC TRƢỚC NĂM 1991 ............................................ 8
1.1. Định nghĩa và một số đặc trƣng cơ bản của mậu dịch biên giới ....................... 8
1.1.1 Định nghĩa ...................................................................................................... 8
1.1.2. Đặc trƣng cơ bản ........................................................................................... 8
1.2. Sự khác nhau về mậu dịch biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc................ 10
1.3. Đặc điểm kinh tế xã hội của các tỉnh biên giới Việt Nam -Trung Quốc .......... 11
1.4. Khái quát quá trình phát triển mậu dịch biên giới Việt Nam - Trung Quốc trƣớc
khi quan hệ hai nƣớc đƣợc bình thƣờng hoá tháng 11.1991 ........................... 12
CHƢƠNG II: QUAN HỆ MẬU DỊCH BIÊN GIỚI VIỆT NAM - TRUNG
QUỐC TỪ 1991 ĐẾN NAY .......................................................................... 16
2.1. Những tiền đề khách quan và chủ quan cho việc bình thƣờng hoá quan hệ
mậu dịch biên giới hai nƣớc ......................................................................... 16
2.1.1. Tiền đề khách quan ......................................................................................... 16
2.1.2. Tiền đề chủ quan............................................................................................. 17
2.2. Quan hệ mậu dịch biên giới Việt - Trung giai đoạn từ năm 1991 đến năm
2000 ................................................................................................................. 20
2.2.1. Tình hình biên mậu các tỉnh Lạng Sơn, Lào Cai, Quảng Ninh ...................... 22


2.2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội và mậu dịch biên giới ở tỉnh Lạng Sơn 22

2.2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội và mậu dịch biên giới ở tỉnh Lào Cai . 25
2.2.1.3. Thƣơng mại biên mậu tại cửa khẩu Móng Cái - Quảng Ninh ..................... 26
2.2.2. Tình hình biên mậu các tỉnh Hà Giang , Lai Châu, Cao Bằng ....................... 29
2.2.2.1. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội và mậu dịch biên giới ở tỉnh Hà Giang 29
2.2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội và mậu dịch biên giới ở tỉnh Lai Châu 31
2.2.2.3. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội và mậu dịch biên giới ở tỉnh Cao Bằng 33
2.2.3. Đánh giá chung về tình hình biên mậu Việt Nam - Trung Quốc .................. 35
2.2.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc .......................................................................... 35
2.2.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân ..................................................................... 37
2.3. Quan hệ mậu dịch biên giới Việt Trung giai đoạn từ 2001 đến nay ........... 40
2.3.1. Tỉnh Lạng Sơn. .............................................................................................. 41
2.3.1.1.Tình hình hoạt động trao đổi hàng hóa qua biên giới giữa tỉnh Lạng Sơn và
tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc ......................................................................... 41
2.3.1.2. Một số kết quả đã đạt đƣợc.......................................................................... 42
2.3.1.3. Một số tồn tại .............................................................................................. 44
2.3.2. Tỉnh Lào Cai ................................................................................................... 45
2.3.2.1. Tình hình chung ........................................................................................... 45
2.3.2.2 Tình hình xuất nhập khẩu biên giới Trung Quốc trên địa bàn tỉnh Lào Cai 45
2.3.3. Tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................ 48
2.3.3.1. Tình hình chung ........................................................................................... 48
2.3.3.2. Tình hình xuất nhập khẩu biên giới Trung Quốc trên địa bàn tỉnh Quảng
Ninh ................................................................................................................. 49


2.3.4. Tỉnh Hà Giang ................................................................................................ 52
2.3.4.1. Tình hình chung ........................................................................................... 52
2.3.4.2. Những khó khăn, tồn tại chủ yếu................................................................. 52
2.3.5. Tỉnh Lai Châu ................................................................................................. 53
2.3.6. Tỉnh Cao Bằng ................................................................................................ 55
2.3.7. Tỉnh Điện Biên ............................................................................................... 57

2.3.8. Đánh giá chung về tình hình biên mậu Việt Nam - Trung Quốc giai đoạn 2001
- đến nay .......................................................................................................... 59
2.4. Một số đặc điểm chủ yếu trong quan hệ biên mậu Việt - Trung từ khi bình
thƣờng hoá quan hệ năm 1991 đến nay....................................................... 66
CHƢƠNG III: TRIỂN VỌNG TRONG QUAN HỆ BIÊN MẬU HAI
NƢỚC TRONG TƢƠNG LAI .............................................................................. 68
3.1. Quan điểm phát triển biên mậu Việt - Trung ............................................... 69
3.2. Định hƣớng phát triển biên mậu Việt - Trung ............................................. 69
3.3. Một số giải pháp phát triển biên mậu Việt - Trung ................................... 71
3.3.1. Hoàn thiện chính sách biên mậu ..................................................................... 71
3.3.2. Cải thiện thể chế quản lí cửa khẩu biên giới .................................................. 72
3.3.3. Tăng cƣờng xây dựng hạ tầng cơ sở biên mậu ............................................... 73
3.3.4. Xúc tiến hợp tác biên giới Việt - Trung trên các lĩnh vực kinh tế, thƣơng mại,
du lịch, văn hoá ............................................................................................... 74
3.3.5. Chú trọng đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực sản xuất gia công chế biến ....... 74
3.3.6. Đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền nhân dân đấu tranh với các hành vi
buôn lậu, trốn thuế, gian lận thƣơng mại ........................................................ 75
3.3.7. Tăng tỷ trọng xuất khẩu của địa phƣơng ........................................................ 75


3.3.8. Tăng cƣờng vai trò của hệ thống ngân hàng thƣơng mại trong thanh toán biên
mậu .................................................................................................................. 76
3.3.9. Thành lập những hiệp hội của các nhà xuất khẩu hàng hoá sang Trung Quốc để
tránh các hiện tƣợng tranh mua, tranh bán giữa những ngƣời xuất khẩu........ 76
3.3.10. Giải pháp giảm nhập siêu từ Trung Quốc .................................................... 77
3.4. Một số kiến nghị nhằm thúc đẩy quan hệ mậu dịch biên giới ở các tỉnh Việt
Nam - Trung Quốc ....................................................................................... 78
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 83
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 87

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

ASEAN

Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á

C

Chính (cửa khẩu)

CHND

Cộng hòa nhân dân

CHXHCN

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

EU

Liên minh Châu Âu

GDP

Tổng giá trị sản phẩm quốc nội

KTCK

Kinh tế cửa khẩu

KTXH

Kinh tế xã hội

LM

Lối mở (biên giới)

P

Phụ (cửa khẩu)

QĐ

Quyết định

QT

Quốc tế (cửa khẩu)

UBND

Ủy ban nhân dân

USD

Đồng đô-la Mỹ

WTO

Tổ chức thƣơng mại thế giới

VAT

Thuế giá trị gia tăng

XNK

Xuất nhập khẩu


DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ BẢNG BIỂU

Hình vẽ
Hình 1.1

Bản đồ 7 tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam

Hình 2.1

Bản đồ địa giới tỉnh Lạng Sơn

Hình 2.2

Bản đồ địa giới tỉnh Lào Cai

Hình 2.3

Bản đồ địa giới tỉnh Quảng Ninh

Hình 2.4

Bản đồ địa giới tỉnh Hà Giang

Hình 2.5

Bản đồ địa giới tỉnh Lai Châu

Hình 2.6

Bản đồ địa giới tỉnh Cao Bằng

Hình 2.7

Bản đồ địa giới tỉnh Điện Biên

Bảng biểu
Bảng 1.1

Tổng kim ngạch mậu dịch hai chiều qua biên giới Việt Nam - Trung
Quốc trƣớc khi hai nƣớc bình thƣờng hóa quan hệ (1988 - 1991)

Bảng 2.1

Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá Việt Nam - Trung Quốc thời kỳ
1991 - 2000

Bảng 2.2

Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá Việt Nam - Trung Quốc qua địa
bàn tỉnh Lạng Sơn thời kỳ 1991-2000

Bảng 2.3

Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá Việt Nam - Trung Quốc qua địa
bàn tỉnh Lào Cai thời kỳ 1991-2000`

Bảng 2.4

Kim ngạch XNK qua địa bàn tỉnh Cao Bằng từ 1995-1998

Bảng 2.5

Thống kê kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam - Trung Quốc giai
đoạn 2001-2007

Bảng 2.6

Thống kê kim ngạch XNK 7 tỉnh biên giới Việt Nam - Trung Quốc
2002 - 2007


Bảng 2.7

Kim ngạch xuất nhập khẩu qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn từ năm 20022007

Bảng 2.8

GDP bình quân đầu ngƣời của tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2002-2007

Bảng 2.9

Tình hình thu ngân sách thông qua hoạt động xuất nhập khẩu trên địa
bàn tỉnh Lạng Sơn từ 2002 - 2007

Bảng 2.10

Thống kê kim ngạch xuất nhập khẩu qua địa bàn tỉnh Lào Cai giai
đoạn từ 2001-2007

Bảng 2.11

Cơ cấu mặt hàng XNK Lào Cai

Bảng 2.12

Kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Lai Châu với Trung Quốc giai đoạn
2001-2007

Bảng 2.13

Kim ngạch xuất nhập khẩu trên địa bàn tỉnh Điện Biên từ 2004 2007

Bảng 2.14

Thống kê mức độ nhập siêu từ Trung Quốc giai đoạn 2001-2006

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Bộ Công Thƣơng. Báo cáo tình hình thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc
thời kỳ 2001 - 2008.
2. Bộ Công Thƣơng. Báo cáo hội nghị tổng kết Ban chỉ đạo biên mậu, 2007.
3. Nguyễn Minh Hằng. Quan hệ kinh tế đối ngoại Trung Quốc thời kỳ mở cửa. NXB
KHXH, H, 1996.
4. Nguyễn Minh Hằng. Buôn bán qua biên giới Việt - Trung Lịch sử - Hiện trạng-Triển
vọng. NXB KHXH,H, 2001.
5. Phạm Văn Linh. Các khu kinh tế cửa khẩu biên giới Việt - Trung và tác động của nó
tới sự phát triển kinh tế hàng hoá ở Việt Nam. NXB Chính trị Quốc gia,H, 2001.
6. Phan Kim Nga. Phân tích xu thế phát triển quan hệ thương mại Việt Nam - Trung
Quốc, Tham luận tại hội thảo Việt Nam - Trung Quốc, tăng cƣờng hợp tác, cùng nhau
phát triển, hƣớng tới tƣơng lai, H, 2005.
7. Lƣơng Đăng Ninh. Tìm hiểu pháp luật của TQ trong lính vực thương mại.
NXB Lý luận Chính trị, H, 2006.
8. Lƣơng Đăng Ninh. Một số ý kiến nhằm thúc đẩy quan hệ kinh tế thương mại ở các
tỉnh biên giới Việt Nam - Trung Quốc, Tham luận tại hội thảo Việt Nam - Trung
Quốc, tăng cƣờng hợp tác, cùng nhau phát triển, hƣớng tới tƣơng lai, H, 2005.
9. Lƣơng Đăng Ninh. Đổi mới quản lý nhà nước về hoạt động xuất nhập khẩu trên địa
bàn các tỉnh biên giới Việt - Trung . NXB Khoa học Xã hội, H, 2004.
10. Đỗ Tiến Sâm. Một vài suy nghĩ về quan hệ thương mại Việt - Trung và việc phát huy
ưu thế của cửa khẩu Trung - Việt, thúc đẩy hợp tác kinh tế Trung Quốc - ASEAN và
Trung - Việt, Tạp chí Vòng quanh Đông Nam Á. số 11/2004.
11. Đỗ Tiến Sâm. Chiến lược phát triển miền Tây của Trung Quốc và triển vọng hợp tác
giữa các tỉnh miền Bắc Việt Nam với miền Tây Trung Quốc, Tạp chí Nghiên cứu
Trung Quốc số 5, tháng 10/2003.


12. Đỗ Tiến Sâm. Việt Nam - Trung Quốc Tăng cường hợp tác, cùng nhau phát triển .

Tham luận tại hội thảo "Việt Nam - Trung Quốc, tăng cƣờng hợp tác, cùng nhau phát
triển, hƣớng tới tƣơng lai", H, 2005.
13. Nguyễn Thế Tăng. Quá trình mở cửa đối ngoại của CHND Trung Hoa. NXB
KHXH,H, 1997.
14. Nguyễn Văn Lịch. Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Quốc - Thực trạng và giải
pháp. Đề tài khoa học cấp Bộ, Bộ Thƣơng Mại, 2006.
15. Lê Tuấn Thanh. Buôn bán qua biên giới Việt Nam - Trung Quốc và một số nhận xét
về những điều kiện để phát triển buôn bán qua biên giới hai nước, Tạp chí Nghiên
cứu Trung Quốc số 4, tháng 8/2004.
16. Hà Huy Thành. Về phát triển kinh tế cửa khẩu vùng biên giới Việt Nam - Trung
Quốc. NXB KHXH HN 1996.
17. UBND Tỉnh Lào Cai. Báo cáo tình hình phát triển thương mại du lịch tỉnh Lào Cai
giai đoạn 2001-2005 và định hướng giai đoạn 2006 - 2010.
18. Vụ Châu Á - Thái Bình Dƣơng, Bộ Thƣơng mại 2004, Định hướng và giải pháp
phát triển xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Trung Quốc giai đoạn 2006 - 2010.
19. Quan hệ Việt - Trung.
/>20. Quản lý hoạt động thƣơng mại biên giới với các nƣớc có chung biên giới.
/>21. Triển vọng buôn bán qua biên giới Việt Nam và Trung Quốc.
/>22. Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc từ khi bình thƣờng hóa năm 1991 đến nay và
triển vọng.
/>23. Đổi mới quản lý nhà nƣớc thúc đẩy hợp tác kinh tế thƣơng mại Việt - Trung từ
thực tiễn Lạng Sơn.
/>

24. Quan hệ thƣơng mại Việt Nam - Trung Quốc: hiện tại và triển vọng.
/>31
25. Kinh tế cửa khẩu Việt Nam - Trung Quốc - nguồn lợi còn bỏ ngỏ.
/>26. Vùng biên giới Việt Trung thực tiễn và giải pháp cho thƣơng mại. (Thời báo Kinh
tế Việt Nam, No.188, 21/09/2005)
27. Viện KHXH Vân Nam - Phát triển buôn bán qua biên giới Trung - Việt, Nâng cao

mức sống nhân dân và xây dựng vùng biên.
/>t%E1%BB%89nh%20V%C3%A2n%20NamTrung%20Qu%E1%BB%91c/1263/7258
28. Thƣơng mại Việt - Trung trên đà phát triển.
/>53
29. Bài phát biểu của lãnh đạo Tỉnh Lào Cai tại Hội thảo "Tăng cƣờng quan hệ kinh
tế thƣơng mại Việt Nam - Trung Quốc".
www.langsonqt.info/?q=node/1015
30. Nâng kim ngạch thƣơng mại hai chiều lên 15 tỉ USD
/>31. Website tỉnh Cao Bằng


Tài liệu tiếng Trung:
32. Hoàng Quốc An. Tuyển biên tư liệu quan hệ Trung Việt cận đại. NXB Nhân dân
Quảng Tây, Nam Ninh, 2000.
33. Vu Quốc Chính. Địa lý mậu dịch biên giới Trung Quốc . NXB Thƣơng vụ Trung
Quốc, Bắc Kinh, 1997.


34. Dƣơng Thanh Chấn. Khái luận mậu dịch biên giới Trung Quốc . NXB Thƣơng vụ
Trung Quốc, Bắc Kinh, 2005.
35. Liêu Thiếu Liêm, Trần Văn, Triệu Hồng. Nghiên cứu hợp tác kinh tế khu vực
ASEAN . NXB Mậu dịch kinh tế đối ngoại Trung Quốc, Bắc Kinh, 2003.
36. Quách Minh. 40 năm diễn biến quan hệ Trung Việt . NXB Nhân dân Quảng Tây,
Nam Ninh, 1992.
37. Phân tích triển vọng phát triển mậu dịch biên giới Việt Trung
.
38. Trƣơng Hiểu Oanh. Nhìn lại thực tiễn quan hệ biên mậu Trung - Việt .Thời báo
Hoàn Cầu, Trung Quốc số 15 ngày 9/11/2005.
39. Nghiên cứu chiến lƣợc phát triển mậu dịch biên giới Việt Trung
/>