Pháp luật chống gian lận thương mại từ thực tiễn tỉnh thanh hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
PHÁP LUẬT CHỐNG GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TỪ
THỰC TIỄN TỈNH THANH HÓA

LÊ THỊ THU HUYỀN

CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ
MÃ SỐ: 8380107

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ NGỌC HIỂN

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2019

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Thị Thu Huyền

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn Thạc sỹ Luật kinh tế của mình, ngoài sự nỗ lực của
bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể.
Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới sự giúp đỡ, chỉ bảo tận
tình của các thầy cô Trường Đại học Mở Hà Nội. Đặc biệt là sự quan tâm, chỉ dẫn
tận tình của Giảng viên TS. Hồ Ngọc Hiển trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá
trình thực hiện đề tài.
Qua đây, tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đối với gia đình đã giúp đỡ tôi cả
về vật chất lẫn tinh thần và luôn động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên
cứu.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Thị Thu Huyền


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................ 11
Chương 1:NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CHỐNG GIAN
LẬN THƯƠNG MẠI .................................................................................... 17
1.1. Khái niệm và các hình thức gian lận thương mại
................................................ 17
1.1.1. Khái niệm gian lận thương mại .......... 17

1.1.2. Các hình thức gian lận thương mại ...... 20
1.1.3. Những ảnh hưởng tiêu cực của hoạt động gian
lận thương mại đối với tình hình kinh tế, xã hội
của nước ta ................................... 22
1.2. Pháp luật chống gian lận thương mại ở nước ta
trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay . 25
1.2.1. Khái niệm pháp luật chống gian lận thương
mại ........................................... 25
1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật chống gian
lận thương mại ................................ 27
Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT CHỐNG GIAN LẬN
THƯƠNG MẠI Ở TỈNH THANH HÓA .................................................... 31
2.1. Tình hình gian lận thương mại ở tỉnh Thanh Hóa
trong những năm gần đây ......................... 32
2.2. Thực trạng áp dụng pháp luật chống gian lận
thương mại trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......... 34
2.2.1. Hệ thống các cơ quan chức năng về chống
gian lận thương mại của tỉnh Thanh Hóa ........ 34


2.2.2. Công tác chỉ đạo, điều hành của Ban chỉ đạo
389 tỉnh Thanh Hóa ............................ 39
2.2.3. Kết quả hoạt động của các cơ quan chức năng
của tỉnh Thanh Hóa vê thực hiện pháp luật chống
gian lận thương mại ........................... 44
2.2.4.Kết quả cụ thể trong công tác chống gian lận
thương mại trong 05 năm (từ năm 2014 đến năm 2018)
trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................... 50
2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật chống
gian lận thương mại ở tỉnh Thanh Hóa ............ 71

2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân của ưu điểm ..... 71
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ..... 73
Chương 3:MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG
CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT CHỐNG GIAN LẬN
THƯƠNG MẠI TẠI TỈNH THANH HÓA ................................................ 76
3.1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật
chống gian lận thương mại ............................. 76
3.1.1. Tổng rà soát các văn bản pháp luật liên
quan đến chống gian lận thương mại để phân loại, xem xét
để sửa đổi, bổ sung hay bãi bỏ những quy định pháp
luật đã lạc hậu, bất cập. ..................... 77
3.1.2. Xác định rõ ràng trách nhiệm và cơ chế phối
hợp giữa các cơ quan trung ương và địa phương về
chống gian lận thương mại trong các văn bản pháp luật.79
3.1.3.Đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, ổn định của hệ thống
pháp luật chống gian lận thương mại .................... 80
3.1.4. Sửa đổi, bổ sung các quy định về pháp luật
phòng chống gian lận thương mại điện tử ....... 83
3.2. Một số kiến nghị về các giải pháp áp dụng pháp
luật chống gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa84


3.2.1. Tăng cường trách nhiệm, năng lực tổ chức
thực hiện pháp luật chống gian lận thương mại của các cơ
quan chức năng ................................ 84
3.2.2. Đầu tư kinh phí, đẩy mạnh nghiên cứu và ứng
dụng khoa học công nghệ, tăng cường hợp tác quốc
tế trong quá trình toàn cầu hóa về chống gian lận
thương mại. ................................... 85
3.2.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm

minh, công bằng mọi hành vi vi phạm pháp luật
phòng, chống gian lận thương mại. ............. 85
3.2.4. Giáo dục pháp luật cho các cá nhân, tổ chức
tại cộng đồng, thu hút sự tham gia của cộng đồng,
doanh nghiệp vào đấu tranh phòng chống gian lận
thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. . 87
3.2.5. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ,
trách nhiệm công tác và đạo đức nghề nghiệp của
đội ngũ cán bộ, công chức trong thực hiện pháp
luật chống gian lận thương mại ................. 89
KẾT LUẬN .................................................................................................... 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

TÊN VIẾT
TẮT

Ý NGHĨA

1

BCĐ

Ban chỉ đạo

2

ĐTCBL

Đấu tranh chống buôn lậu

3

GLTM

Gian lận thương mại

4

VPHC

Vi phạm hành chính

5

VSATTP

Vệ sinh an toàn thực phẩm

6

QLTT

Quản lý thị trường

7

UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Biểu
Biểu
Biểu
Biểu
Biểu
Biểu

đồ
đồ
đồ
đồ
đồ
đồ

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Tỷ

Tỷ
Tỷ
Tỷ
Tỷ
So

trọng loại hình vi
trọng loại hình vi
trọng loại hình vi
trọng loại hình vi
trọng loại hình vi
sánh kết quả chống

phạm
phạm
phạm
phạm
phạm
gian

năm
năm
năm
năm
năm
lận

2014 .... 56
2015 .... 58
2016 .... 60

2017 .... 65
2018 .... 68
thương mại

trong 05 năm (từ năm 2014-2018) ................... 70
MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU .....................................................................................................
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ..................................................................................
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .......................................................
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu....................................................
6. Kết cấu của luận văn .............................................................................................
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀCHỐNG
GIAN LẬN THƯƠNG MẠI..................................................................................
1.1. Khái niệm và các hình thức gian lận thương mại ..............................................
1.1.1. Khái niệm gian lận thương mại ..................................................................
1.1.2. Các hình thức gian lận thương mại .............................................................
1.1.3. Những ảnh hưởng tiêu cực của hoạt động gian lận thương mại đối với
tình hình kinh tế, xã hội của nước ta .....................................................................
1.2. Pháp luật về chống gian lận thương mại ở nước ta trong thời kỳ hội nhập
kinh tế quốc tế hiện nay ............................................................................................
1.2.1. Khái niệm pháp luật về chống gian lận thương mại ...................................
1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật về chống gian lận thương mại ..................
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀCHỐNG GIAN
LẬN THƯƠNG MẠI Ở TỈNH THANH HÓA ....................................................


2.1. Tình hình gian lận thương mại ở tỉnh Thanh Hóa trong những năm gần đây ...

2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về chống gian lận thương mại trên địa bàn
tỉnh Thanh Hóa..........................................................................................................
2.2.1. Hệ thống các cơ quan chức năng về chống gian lận thương mại của tỉnh
Thanh Hóa .............................................................................................................
2.2.2. Công tác chỉ đạo, điều hành của Ban chỉ đạo 389 tỉnh Thanh Hóa ............
2.2.3. Kết quả hoạt động của các cơ quan chức năng của tỉnh Thanh Hóa vê
thực hiện pháp luật chống gian lận thương mại ....................................................
2.2.4.Kết quả cụ thể trong công tác chống gian lận thương mại trong 05 năm
(từ năm 2014 đến năm 2018) trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ..................................
2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về chống gian lận thương mại ở tỉnh
Thanh Hóa .................................................................................................................
2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân của ưu điểm .......................................................
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế .........................................................
CHƯƠNG 3.MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG
CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ CHỐNG GIAN
LẬNTHƯƠNG MẠI TẠI TỈNH THANH HÓA .................................................
3.1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về chống GLTM .........................
3.1.1. Tổng rà soát các văn bản pháp luật liên quan đến PCGLTM để phân
loại, xem xét để sửa đổi, bổ sung hay bãi bỏ những quy định pháp luật đã lạc
hậu, bất cập. ..........................................................................................................
3.1.2. Xác định rõ ràng trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trung
ương và địa phương về chống GLTM trong các văn bản pháp luật. ....................
3.1.3.Đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, ổn định của hệ thống pháp luật về
chống GLTM ........................................................................................................
3.1.4. Sửa đổi, bổ sung các quy định về pháp luật về phòng chống gian lận
thương mại điện tử ................................................................................................
3.2. Một số kiến nghị về các giải pháp thực hiện pháp luật về chống gian lận
thương mại tại tỉnh Thanh Hóa .................................................................................
3.2.1. Tăng cường trách nhiệm, năng lực tổ chức thực hiện pháp luật về chống
GLTM của các cơ quan chức năng .......................................................................

3.2.2. Đầu tư kinh phí, đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ,
tăng cường hợp tác quốc tế trong quá trình toàn cầu hóa về chống gian lận
thương mại. ...........................................................................................................
3.2.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm minh, công bằng mọi hành
vi vi phạm pháp luật về phòng, chống gian lận thương mại.................................
3.2.4. Giáo dục pháp luật cho các cá nhân, tổ chức tại cộng đồng, thu hút sự
tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp vào đấu tranh phòng chống gian lận
thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. ....................................................
3.2.5. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trách nhiệm công tác và đạo
đức nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ, công chức trong thực hiện pháp luật về
chông gian lận thương mại....................................................................................
KẾT LUẬN .............................................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gần đây, tình hình gian lận thương mại ngày càng gia tăng,
diễn biến phức tạp và đang là một trong những vấn đề lớn gây thất thu ngân sách,
thiệt hại đối với người kinh doanh chân chính, ảnh hưởng đến môi trường kinh
doanh và làm xấu hình ảnh quốc gia trong mắt các nhà đầu tư và bạn bè quốc tế,
gây hậu quả cho sức khỏe, tính mạng con người, năng suất lao động và an ninh trật
tự quốc gia.
Hiện nay, tình trạng gian lận thương mại thường diễn ra phức tạp ở nhiều
tỉnh, thành phố, trong đó có tỉnh Thanh Hóa. Với vị trí là tỉnh có đường biên giới
giáp nước Lào và đường bờ biển dài nên các hoạt động kinh doanh, thương mại,
giao thương hàng hóa, dịch vụ diễn ra sôi động, là địa bàn trọng điểm trong cuộc
chiến chống gian lận thương mại. Tuy nhiên, công tác chống gian lận thương mại ở

tỉnh Thanh Hóa vẫn còn gặp nhiều khó khăn và phức tạp; nguyên nhân xuất phát từ
việc các đối tượng vi phạm có nhiều phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, có tổ
chức và chuyên nghiệp cao để đối phó với sự kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan
chức năng; hệ thống các văn bản pháp luật quy định về vấn đề chống gian lận
thương mại còn chưa nhiều, chưa cụ thể, các chế tài áp dụng khi xử phạt các hành
vi vi phạm chưa nghiêm, chưa phát huy được tính răn đe; chức năng, nhiệm vụ của
cán bộ công chức trong lực lượng tham gia thực hiện chống gian lận thương mại
chưa được quy định cụ thể rõ ràng; cùng với đó là chế độ đãi ngộ nghề nghiệp,
phương tiện, trang thiết bị phục vụ thực thi nhiệm vụ của cán bộ công chức trong
lực lượng tham gia thực hiện chống gian lận thương mại chưa đầy đủ, hiện đại...
Những yếu tố đó có tác động lớn đến hiệu quả của công tác đấu tranh phòng chống
gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa.


Trong bối cảnh đó, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng cũng
như tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các nhà
sản xuất kinh doanh chân chínhtrên địa bàn tỉnh Thanh Hóa thì cần thiết phải
nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện hệ thống pháp luật chống gian lận thương
mại, tìm hiểu thực trạng thực hiện pháp luật chống gian lận thương mại trên địa bàn
tỉnh Thanh Hóa để từ đó chỉ ra những bất cập, hạn chế và đề xuất các giải pháp
hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật chống gian lận
thương mại tại tỉnh Thanh Hóa. Chính vì các lý do đó mà tôi chọn đề tài “Pháp luật
chống gian lận thương mại từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa” làm nội dung nghiên
cứu.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Qua nghiên cứu và thu thập các tài liệu có liên quan, cho đến nay đã có nhiều
công trình nghiên cứu, bài viết đã được công bố về công tác chống gian lận thương
mại như:
- Nguyễn Trung Tiến (2017), “Quản lý nhà nước về phòng, chống buôn lậu
và gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Kiên Giang”, Luận văn thạc sĩ, Học viện

hành chính Quốc gia;
- Nguyễn Thế Linh (2015), “Thực hiện pháp luật về phòng chống gian lận
thương mại qua thực tiễn thành phố Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ, khoa Luật - Đại
học Quốc gia Hà Nội;
- Tá Văn Tuyên (2018), “Pháp luật về chống buôn lậu và gian lận thương
mại từ thực tiễn tỉnh Bắc Giang”, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Mở Hà Nội;
- Lê Anh Tuấn (2013), “Hoạt động phòng chống buôn lậu, gian lận thương
mại của Cục Hải quan tỉnh Nghệ An hiện nay”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật Hà
Nội;
- Nguyễn Văn Trường (2017), “Hoàn thiện quản lý chống buôn lậu và gian
lận thương mại của Chi cục quản lý thị trường tỉnh Lạng Sơn”, Luận văn thạc sĩ,
Đại học Mở Hà Nội;


- Nguyễn Tiến Vinh (2016), “Hoạt động phòng, chống buôn lậu và gian lận
thương mại tại Cục Hải Quan tỉnh Quảng Ninh”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Mở Hà
Nội;
- Phan Đình Quân (2016), “Pháp luật về chống buôn lậu và gian lận thương
mại -Thực trạng và giải pháp hoàn thiện”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Mở Hà Nội;
- Nguyễn Đức Dũng (2014), “Báo chí đấu tranh chống buôn lậu và gian lận
thương mại”, Luận văn thạc sĩ, Học viện Báo chí và tuyên truyền;
- Phạm Quốc Việt (2003), Hải quan Hà Nội trong công tác chống buôn lậu
và gian lận thương mại, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính quốc gia;
- Đinh Thị Kim Cúc (2011), “Các giải pháp phòng, chống gian lận thương
mại trên địa bàn tỉnh Bình Dương”, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính quốc
gia;
- Nguyễn Công Luận (2005), Thực trạng pháp luật về vấn đề buôn lậu và
gian lận thương mại ở một số quốc gia trên thế giới, Luận văn tiến sĩ Luật học;
- Nguyễn Thị Thiên Hương (2010), “Tăng cường quản lý nhà nước đối với
công tác chống gian lận thương mại trong giai đoạn hiện nay trên địa bàn tỉnh Tây

Ninh”, Luận văn thạc sỹ , Học viện Hành chính Quốc gia;
- Nguyễn Minh Hải (2010), “Một số giải pháp tăng cường đấu tranh chống
hàng giả và gian lận thương mại”, Tạp chí Quản lý nhà nước số 12, tr.36-39;
- Nguyễn Bỉnh Lại (2013), “Đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương
mại ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Cộng sản số 02, tr.45-48;
- Nguyễn Ngọc Khánh (2007), “Pháp luật về buôn lậu và gian lận thương
mại”,Nghiên cứu Lập pháp số 3, tr.42-44;
- Phạm Văn An , “Một số nhức nhối về pháp luật trong công tác chống buôn
lậu và gian lận thương mại tại các tỉnh vùng núi phía Bắc”, Tạp chí Luật học số 34;


- TS. Nguyễn An Hiếu (2004), “ Hoàn thiện pháp luật về chống buôn lậu, gian
lận thương mại và hàng giả”,Tạp chí Dân chủ và pháp luật.
Như vậy, ở mỗi góc độ tiếp cận và nghiên cứu khác nhau trong những thời
điểm khác nhau, hầu hết các tác giả đã đề cập đến những vấn đề riêng hoặc ở một số
khía cạnh nhất định của pháp luật chống gian lận thương mại. Tuy nhiên, chưa có công
trình nào nghiên cứu cụ thể và trực tiếp đến vấn đề pháp luật chống gian lận thương
mại từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa. Do đó, tác giả nhận thấy cần phải tiếp tục nghiên
cứu sâu hơn nữa đề tài này trên cơ sở tiếp thu các thành quả, giá trị khoa học của
các đề tài nghiên cứu trước đó, đồng thời đặt vấn đề nghiên cứu trong mối liên hệ
chặt chẽ với yêu cầu của thực tiễn hiện tại để làm rõ những bất cập ở tỉnh Thanh
Hóa trong vấn đề chống gian lận thương mại dưới cả góc độ lý luận và thực tiễn.
Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra một số kiến nghị mang tính tổng quan và cập nhật từ
những yêu cầu thực tiễn, nhằm góp một phần hoàn thiện hơn nữa cơ chế pháp lý
trong việc chống gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật chống gian lận thương mại tại
tỉnh Thanh Hóa; từ đó đề xuất các kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao
hiệu quả thực hiện pháp luật chống gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu và làm rõ các vấn đề lý luận và pháp luật chống gian lận thương
mại;
- Nghiên cứu, đánh giá tình hình gian lận thương mại, thực tiễn áp dụng pháp
luật pháp luật chống gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa;
- Đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật chống gian lận thương mại tại tỉnh Thanh Hóa.


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là hoạt động chống gian lận thương mại, các quy định
của Pháp luật Việt Nam về chống gian lận thương mại, mà chủ đạo là các quy định
của Bộ luật hình sự 2015, Luật Hải quan, Luật xử lý vi phạm hành chính, Luật thuế,
Luật Thương mại và các văn bản hướng dẫn liên quan đến vấn đề này cùng các văn
bản hướng dẫn… và thực tiễn áp dụng pháp luật chống gian lận thương mại tại tỉnh
Thanh Hóa.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Đề tài nghiên cứu về pháp luật chống gian lận thương mại
tại tỉnh Thanh Hóa.
- Về thời gian: Số liệu thu thập 05 năm(từ năm 2014 - 2018).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà
nước ta về phát triển kinh tế xã hội, về xây dựng và hoàn thiện pháp luật trong quá
trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Các phương pháp được sử dụng chủ yếu để nghiên cứu trong đề tài bao gồm
các phương pháp nghiên cứu khoa học nói chung và phương pháp nghiên cứu khoa
học pháp lý nói riêng như phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, hệ
thống hóa pháp luật, suy luận logic, nghiên cứu tài liệu, nghiên cứu bản án, quy nạp,
diễn dịch.

6. Kết cấu của luận văn
Ngoài lời nói đầu và kết luận, luận văn bao gồm 3 chương:
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CHỐNG
GIAN LẬN THƯƠNG MẠI
1.1. Một số vấn đề lý luận về gian lận thương mại


1.2. Pháp luật chống gian lận thương mại ở Việt Nam hiện nay
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT CHÔNG GIAN LẬN
THƯƠNG MẠI TẠI TỈNH THANH HÓA
2.1. Tình hình gian lận thương mại ở tỉnh Thanh Hóa trong những năm gần
đây
2.2. Thực trạng áp dụng pháp luật chống gian lận thương mại trên địa bàn
tỉnh Thanh Hóa
2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật chống gian lận thương mại ở
tỉnh Thanh Hóa
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ
NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT CHỐNG GIAN LẬN
THƯƠNG MẠI TẠI TỈNH THANH HÓA
3.1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật chống gian lận thương mại
3.2. Một số kiến nghị về các giải pháp thực hiện pháp luật chống gian lận
thương mại tại tỉnh Thanh Hóa


Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ
CHỐNG GIAN LẬN THƯƠNG MẠI

PHÁP

LUẬT

1.1. Khái niệm và các hình thức gian lận thương mại
1.1.1. Khái niệm gian lận thương mại
Gian lận thương mại (GLTM) là một hiện tượng phổ biến. Ở đâu có sản xuất
hàng hóa, các sản phẩm được mang ra trao đổi trên thị trường, có người mua, người
bán nhằm thực hiện phần giá trị được kết tinh trong hàng hóa thì GLTM cũng xuất
hiện. Theo từ điển Tiếng Việt (Nhà xuất bản Khoa học, Hà Nội 2008), gian lận là
hành vi thiếu trung thực, dối trá, mánh khóe nhằm lừa gạt người khác. Theo nghĩa
rộng gian lận là việc xuyên tạc sự thật, thực hiện các hành vi không hợp pháp nhằm
lừa gạt, dối trá để thu được một lợi ích nào đó, biểu hiện tiêu biểu của gian lận là:
chiếm đoạt, lừa đảo và ăn cắp.
Ở Việt Nam, GLTM không phải là vấn đề mới, từ xa xưa, ông cha ta đã đúc
kết hành vi GLTM thành câu: "Buôn gian, bán lận" để chỉ mặt trái của việc buôn
bán, để mọi người cảnh giác với thủ đoạn, mánh khóe, lừa dối khách hàng của các
gian thương.Hành vi buôn gian, bán lận trong dân gian được hiểu bao gồm một số
hành vi, thủ đoạn đơn giản như hàng xấu nói tốt, hàng ít nói nhiều, rẻ nói đắt, cân
đo, đong đếm sai, buôn bán hàng cấm, lén lút trốn lậu thuế, lẩn tránh sự kiểm soát
của Nhà nước, lừa đảo, hối lộ, lấy cắp bí mật sản xuất, cạnh tranh tiêu cực phi kinh
tế... Mục đích của hành vi GLTM là nhằm thu được lợi nhuận không chính đáng,
trên sức lao động và quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức.
Hiện nay, chưa có tài liệu nào quy định một cách đầy đủ khái niệm về gian
lận thương mại. Ở nhiều văn bản, các nhà làm luật cũng đã đưa ra nhận thức các
hành vi rất khác nhau của gian lận thương mại, thường là để chung trong các quy
định về "hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và làm hàng giả". Tuy nhiên, các
văn bản pháp luật nhìn chung nói đến hành vi GLTM trong lĩnh vực tài chính, trong
khi đó còn rất nhiều lĩnh vực nơi diễn ra hành vi thương mại; hàng loạt vấn đề
GLTM liên quan đến chất lượng sản phẩm, hàng hóa; tiêu chuẩn đo lường chất


lượng; an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ người tiêu dùng... lại không được nêu lên

hoặc lại nằm rải rác ở các văn bản khác, hoặc thậm chí không được hướng dẫn một
cách cụ thể.
Khái niệm về gian lận thương mại chưa được định nghĩa một cách cụ thể
trong pháp luật Việt Nam hiện nay, nhưng ở một số văn bản, các nhà làm luật đã cố
gắng "nhận diện" các hành vi rất khác nhau của gian lận thương mại. Cách nhận
diện hành vi gian lận thương mại mỗi bộ, ngành mỗi kiểu, mỗi lĩnh vực một sự xác
định đã khiến cho tình hình quản lý có thể bị rối bời cần sự thống nhất, khái quát
cao để có thể xác định rõ hành vi gian lận thương mại, thậm chí hình sự hóa hành vi
gian lận thương mại trong các điều luật của Bộ luật hình sự.
Định nghĩa theo quan niệm của Hiệp hội DEP về bảo vệ người tiêu dùng của
Dubai thì gian lận thương mại được xác định là giả mạo hàng gốc, gian lận là có ý
định lừa dối hoặc gây nhầm lẫn một trong các bên trong giao dịch hợp đồng, liên
quan đến các đặc điểm kỹ thuật nguồn gốc, mô tả... của hàng hóa và dịch vụ bán ra,
hoặc trình bày thông tin sai lệch về hàng hóa liên quan đến nguồn gốc của hàng hóa,
thông số kỹ thuật, nội dung.Thông tin sai lệch liên quan đến bất kỳ những thông tin
liên quan như sau: Số lượng hàng hóa bán, quảng cáo, chất lượng, trọng lượng đo
lường, công suất hoặc mô tả, nước xuất xứ, tức là đất nước mà hàng hóa được sản
xuất. Nguồn gốc của hàng hóa, tức là họ đến từ đâu; các thành phần loại, xuất xứ và
nguồn; Tên hoặc mô tả của nhà sản xuất; Thương hiệu, bằng sáng chế, hoặc bất cứ
điều gì liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ.
Theo Chương 56 của Điều lệ New Jersey về gian lận quyền, trong kết nối với
bán hoặc quảng cáo hàng hóa, bất động sản, định nghĩa gian lận thương mại
là:"Hành động, sử dụng hoặc việc làm của bất kỳ người nào của bất kỳ vô lương
tâm tập quán thương mại, lừa dối, gian lận, giả vờ sai, lời hứa sai, xuyên tạc, hoặc
sự hiểu biết, che giấu, đàn áp, hoặc bỏ sót những sự kiện với mục đích mà những
người khác dựa trên che giấu như vậy, đàn áp hoặc thiếu sót, liên quan đến việc bán
hàng, quảng cáo của bất kỳ hàng hóa, bất động sản, hoặc với việc thực hiện tiếp


theo của người đó theo cách trên, có hoặc không có bất kỳ người nào có trong thực

tế bị lừa, bị lừa dối hoặc bị hư hỏng do đó, được tuyên bố là một thực tế trái pháp
luật; cung cấp, tuy nhiên, rằng không có gì trong tài liệu này có áp dụng đối với chủ
sở hữu hoặc nhà xuất bản của các tờ báo, tạp chí, các ấn phẩm, các ấn phẩm trong
đó quảng cáo như vậy xuất hiện, hoặc chủ sở hữu hoặc điều hành một đài phát
thanh hoặc đài truyền hình mà phổ biến quảng cáo như vậy khi chủ sở hữu, nhà xuất
bản, nhà điều hành hoặc không có kiến thức về mục đích, thiết kế hoặc mục đích
của nhà quảng cáo".
Theo chương 815 của Điều lệ Tổng hợp Illinois (ILCS) về gian lận và lừa
dối người tiêu dùng Luật Thực hành kinh doanh cũng cấp định nghĩa như
sau:"Phương pháp không lành mạnh của đối thủ cạnh tranh và hành vi hoặc không
công bằng hay lừa đảo, bao gồm nhưng không giới hạn việc sử dụng hoặc việc làm
của bất kỳ gian lận lừa dối, giả vờ sai, sai lời hứa, trình bày sai hoặc che giấu, ức
chế hoặc bỏ sót bất kỳ sự kiện quan trọng, với mục đích mà những người khác dựa
vào sự che giấu, đàn áp hoặc thiếu sót như vậy thực tế vật liệu..."
Gian lận thương mại là hành vi dối trá, mánh khóe, lừa lọc trong lĩnh vực
thương mại thông qua hoạt động mua, bán, kinh doanh, xuất nhập khẩu hàng hóa,
dịch vụ nhằm mục đích thu lợi bất chính do thực hiện trót lọt hành vi lừa đảo, dối
trá. Chủ thể tham gia hành vi gian lận thương mại bao gồm: người mua, người bán,
hoặc cả người mua và người bán thông qua đối tượng là hàng hóa.
Mỗi một định nghĩa nêu trên đều có tính phù hợp, nhưng cũng chưa có định
nghĩa nào bao quát, thể hiện hết được nội dung, bản chất và các hành vi của gian lận
thương mại.
Qua nghiên cứu, tuy trong pháp luật chưa nêu rõ về khái niệm hành vi gian
lận thương mại mà chỉ nêu cụ thể về một số hành vi GLTM, tác giả luận văn cho
rằng, có thể hiểu gian lận thương mại như sau:


Gian lận thương mại là hành vi có tính chất không trung thực, lừa dối, gây
ảnh hưởng tiêu cực đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức, nhà nước và xã hội,
được quy định về nguyên tắc trong các văn bản pháp luật, nhằm mục đích trục lợi

trong hoạt động thương mại.
1.1.2. Các hình thức gian lận thương mại
Trong bối cảnh hoạt động thương mại quốc tế ngày càng phát triển, songsong
với xu thế này là hoạt động gian lận thương mại cũng ngày càng tinh vi, phức tạp.
Vì vậy, tại Hội nghị quốc tế lần thứ V về chống gian lận thương mại trong lĩnh vực
hải quan được tổ chức từ ngày 9 đến ngày 13-10-2007 ở Brucxen (Bỉ) với sự tham
gia của 50 nước và tổ chức quốc tế đã khẳng định gian lận thương mại tồn tại dưới
16 hình thức sau:
1. Buôn bán hàng cấm qua biên giới hoặc ra khỏi sự kiểm soát của hải quan
(buôn bán động vật quý hiếm, sản vật văn hoá,...)
2. Khai báo sai chủng loại hàng hoá.
3. Khai tăng, giảm giá trị hàng hoá.
4. Lợi dụng chế độ ưu đãi xuất xứ hàng hoá (thí dụ: Nhà nước ta có chính
sách ưu đãi về thuế đối với hàng hoá của các nước ASEAN).
5. Lợi dụng chế độ ưu đãi đối với hàng gia công.
6. Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập (đây là hàng hoá
được miễn thuế XNK nhưng đã sử dụng sai mục đích,...).
7. Lợi dụng các yêu cầu về giấy phép XNK (như các loại giấy phép theo nhu
cầu chuyên ngành như hàng cho an ninh, quốc phòng, y tế, văn hoá,...)
8. Lợi dụng chế độ quá cảnh đem dùng trong nước (thí dụ: hàng của Lào,
Trung Quốc vận chuyển qua lãnh thổ Việt Nam)
9.Khai báo sai về số lượng, chất lượng hàng hoá.


10. Lợi dụng chế độ, mục đích sử dụng, buôn bán trái phép hàng hoá được ưu
đãi về thuế nhập khẩu cho những đối tượng sử dụng nhất định. Thí dụ: hàng cho
đồng bào bị lũ lụt, cho các cơ quan ngoại giao, cho đồng bào các dân tộc thiểu số,
miền núi để xoá đói giảm nghèo,....
11. Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định bảo vệ người tiêu
dùng.

12. Buôn bán hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã.
13. Buôn bán hàng không có sổ sách.
14. Làm giả, làm khống việc hoàn hay trung hoàn thuế hải quan. Thí dụ: làm
giả chứng từ về hàng đã xuất,...
15. Kinh doanh “ma” để hưởng tín dụng thuế trái phép.
16. Thanh lý, phá sản có chủ đích để trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế như: công
ty đăng ký kinh doanh một thời gian ngắn, nợ thuế rồi tuyên bố phá sản,...
Hiện nay, một vấn đề mới trong gian lận thương mại mà Tổ chức Hải quan
thế giới (WCO) cũng đang rất quan tâm đó là gian lận thương mại trong chuyển tải
hàng hóa xuất nhập khẩu. Chuyển tải là một khâu cần thiết trong quá trình thực hiện
hoạt động thương mại, nhằm đưa hàng hóa từ nơi này đến nơi khác nhưng phải đi
qua một số địa điểm nhất định nào đó. Tuy nhiên, đôi khi chủ hàng sử dụng hoạt
động chuyển tải để che giấu xuất xứ thực sự của hàng hóa và đó là gian lận thương
mại trong chuyển tải. Do vậy, gian lận thương mại trong chuyển tải được hiểu như
sau “Gian lận trong chuyển tải là việc sử dụng một nước thứ 3 để giấu nguồn gốc
thực sự của hàng hóa, che mắt Hải quan của nước nhập khẩu”. Tại nước thứ 3,
người ta cung cấp các tài liệu giả hoặc có hoạt động gian dối nhằm thay đổi

nguồn gốc hàng từ xuất khẩu sang nước quá cảnh (hay nước thứ 3). Như
vậy đến khi nhập vào, họ tránh được hạn chế đặt ra của nước nhập như:
hạn ngạch, li xăng, chế độ ưu đãi,…


Qua thực tế cho thấy, một số dạng gian lận thương mại qua chuyển tải
là:
- Hàng hóa đưa vào môt cảng hoặc một kho ở nước chuyển tải ở đây chúng
có thể thay thế được nhãn rồi lại bốc lên tàu và xem như sản phẩm của nước chuyển
tải hoặc một số nước nào đó.
- Hàng đưa vào nước chuyển tải là hàng hoàn chỉnh hoặc bán sản phẩm
nhưng được khai là nguyên nhiên phụ kiện được coi là nguyên liệu để sản xuất hoặc

để chế biến và nghiễm nhiên trở thành sản phẩm của nước chuyển tải.
- Hàng mang giấy tờ giả để chứng minh là hàng của nước thứ 3 trên đường đi
từ nước xuất hàng đến nước nhập hàng.
Để nhận diện hành vi GLTM, có thể thấy các chủ thể thường sử dụng các
hành vi như lừa dối khách hàng thông qua vi phạm trong lĩnh vực đo lường (việc
cân, đo, đong, đếm) phổ biến như gian lận trong kinh doanh xăng dầu, dịch vụ vận
chuyển, hàng tiêu dùng, vi phạm trong lĩnh vực an toàn vệ sinh thực phẩm; vi phạm
trong lĩnh vực chất lượng sản phẩm, hàng hóa đánh tráo nhãn mác, lấy cắp bí mật
kinh doanh; trốn thuế; và rất nhiều các dạng hành vi khác nhau nhằm lẩn tránh sự
kiểm soát của Nhà nước để thu lợi bất chính, lừa dối khách hàng.
1.1.3. Những ảnh hưởng tiêu cực của hoạt động gian lận thương mại đối
với tình hình kinh tế, xã hội của nước ta
Thứ nhất, gây tác động tới nền kinh tế
Gian lận thương mại là hình thức cạnh tranh không lành mạnh ảnh hưởng rất
lớn đến môi trường kinh doanh trong nước, quyền lợi người tiêu dùng, sản xuất trong
nước ... đồng thời nó cũng gây thất thu cho ngân sách Nhà nước. Hiện tượng sản xuất,
kinh doanh hàng giả, kém chất lượng cũng như vi phạm quyền sở hữu công nghiệp,
nhãn mác hàng hoá gây rối loạn thị trường, làm giảm uy tín của các doanh nghiệp
sản xuất chân chính, gây tâm lý e ngại cho các nhà đầu tư muốn đầu tư vào Việt
Nam, nhiều nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam song do môi trường


kinh doanh xấu do vấn đề gian lận thương mại cũng là nguyên nhân khiến họ ngập
ngừng hoặc rút lui. Bên cạnh đó hiện tượng này còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức
khỏe, tính mạng con người và cả mùa màng, môi sinh. Gian lận thương mại đã kích
thích tạo tâm lý và thị hiếu tiêu dùng hàng ngoại, sa sỉ nhiều khi gây lãng phí trong
tiêu dùng đối lập với hiện trạng kinh tế đất nước còn nhiều khó khăn cần phải cần
kiệm để xây dựng và phát triển. Hơn nữa, cũng làm thất thoát nguồn thu ngân sách
thông qua thuế xuất nhập khẩu làm ảnh hưởng đến quá trình tích luỹ vốn của Nhà
nước để tiến hành cân đối thu chi ngân sách và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất

nước.
Thứ hai, gây tác động đến chính trị, văn hóa, xã hội
Sự xuất hiện của gian lận thương mại gây rối loạn và xáo trộn về trật tự an
ninh, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống văn hoá xã hội. Mục đích của các đối tượng
gian lận thương mại là làm thế nào để thu được nhiều lợi nhuận bất chính mà nếu
làm ăn chân chính họ không thể có được, từ đó làm giảm giá trị va lu mờ truyền
thống đạo đức: đói cho sạch, rách cho thơm, mình vì mọi người.... thay vào đó là
chạy theo lối sống vật chất, vì đồng tiền làm tha hoá đạo đức con người, từ người
dân lương thiện đến các cán bộ có chức có quyền, kể cả những người đáng ra phải
có trách nhiệm được giao là chống lại hiện tượng này thì cũng bị các đối tượng xấu
lôi kéo một bộ phận cán bộ Nhà nước tham gia hoạt động gian lận thương mại làm
suy đồi tư tưởng, tư cách đạo đức, gây mất lòng tin của nhân dân. Gian lận thương
mại cùng với tham nhũng, hối lộ như là một quốc nạn đe doạ sự ổn định và vững
mạnh của chế độ, ảnh hưởng an ninh quốc gia, ảnh hưởng uy tín của Đảng và vai
trò quản lý của Nhà nước.
Nạn gian lận thương mại lôi kéo mọi đối tượng tham gia, lợi dụngsự thiếu
hiểu biết, nghèo đói của một bộ phận lớn dân cư khu vực biên giới cửa khẩu, tha
hoá biến chất của một số cán bộ chức năng để thực hiện các hành gian lận thương
mại làm cho tình hình biên giới bất ổn, phức tạp, khó kiểm soát. Các thế lực phản
động lợi dụng để thực hiện âm mưu “diễn biến hoà bình” tuyên truyền phẩn động,


lôi kéo chống lại chính quyền, chế độ Nhà nước... làm cho trật tự xã hội bị đảo lộn,
an ninh khu vực biên giới bị đe doạ nghiêm trọng. Một số mặt hàng mà pháp luật
cấm như thuốc phiện, thuốc nổ, văn hoá phẩm đồi truỵ, độc hại... đã được các đối
tượng xấu đưa vào gây tác hại rất lớn trên nhiều mặt đời sống xã hội, đạo đức, văn
hoá truyền thống, an ninh và trật tự xã hội
Thứ ba, gây tác động đến doanh nghiệp và người tiêu dùng
Trong điều kiện đất nước còn nghèo nàn, kỹ thuật lạc hậu, sản xuất trong
nước còn gặp nhiều khó khăn, năng suất lao động thấp, chất lượng sản phẩm chưa

cao, giá thành và chi phí sản xuất cao, các sản phẩm trong nước khó hoặc không
thể cạnh tranh được với hàng lậu và gian lận cùng loại, nhiều doanh nghiệp sản
xuất phải đứng trước nguy cơ đóng cửa do không tiêu thụ được sản phẩm. Một số
hàng có khả năng thay thế do gian lận thuế được bán với giá thấp và chất lượng
cao hơn do được sản xuất với công nghệ hiện đại chi phí cho sản phẩm thấp,... đã
chiếm lĩnh thị trường làm cho doanh nghiệp phải điêu đứng và không bảo vệ được
kế hoạch sản xuất kinh doanh của mình. Một số mặt hàng gian lận có chất lượng
kém nhưng mẫu mã đẹp giá thấp hơn nhiều so với giá của sản phẩm trong nước,
làm cho các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh gặp nhiều khó khăn, trở ngại
trong cạnh tranh, tiêu thụ và cải tiến chất lượng sản phẩm, hạ giá thành, giải quyết
công ăn việc làm cho người lao động.
Gian lận thương mại không chỉ tác động đến sản xuất trong nước mà còn tác
động rất lớn đến người tiêu dùng trong nước. Một số khách hàng thích và ưu tin
dùng hàng ngoại hàng rẻ dễ bị lừa gạt vì trong số đó có những mặt hàng đã qua sử
dụng được mông má lại hoặc chất lượng kém,... Một số mặt hàng như dược phẩm
thuốc bảo vệ thực vật,... không chỉ gây thiệt hại về vật chất mà còn gây thiệt hại cả
về sức khoẻ, tính mạng cho cả người và động vật, thực vật, thiệt hại cả về ngắn hạn
lẫn lâu dài do hàng hoá chất lượng kém, quá hạn sử dụng, ,.... không đảm bảo an
toàn cho người tiêu dùng.


1.2. Pháp luật chống gian lận thương mại ở nước ta trong thời kỳ hội
nhập kinh tế quốc tế hiện nay
1.2.1. Khái niệm pháp luật chống gian lận thương mại
Kinh tế thị trường và những đặc trưng của nó cũng như sự tự do kinh doanh
đã mở ra những điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh, thúc đẩy nền kinh tế
phát triển, thúc đẩy quan hệ giao thương buôn bán giữa các quốc gia phát triển
mạnh mẽ thì việc ban hành pháp luật chống gian lận thương mại là điều rất cần
thiết. Pháp luật quy định tác động đến hoạt động thương mại trên các khía cạnh:
- Điều chỉnh các hoạt động thương mại, giao thương buôn bán trên thị trường,

giúp ngăn chặn các hành vi hoạt động gian lận thương mại trên thị trường.
- Đảm bảo sự bình đẳng giữa các chủ thể kinh doanh, các thương nhân thực
hiện việc kinh doanh trên thị trường và công bằng xã hội giúp nền kinh tế đất nước
phát triển mạnh mẽ.
- Hướng dẫn các cơ quan chức năng có thẩm quyền trong công tác chống và
gian lận thương mại thực hiện tốt công tác phòng chống của mình.
Việc cơ chế kinh tế mở đã tạo ra những điều kiện thuận lợi cho Việt Nam
trong tiến trình hội nhập với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới đồng thời
thúc đẩy nền kinh tế trong nước phát triển. Từ đó đã mở ra những điều kiện thuận lợi
cho hoạt động kinh doanh của nhân dân trong cả nước, tự do giao thương buôn bán
các loại mặt hàng. Nhưng cũng chính vì thế đã làm cho tệ nạn gian lận thương mại
diễn ra một cách tràn lan ở hầu khắp các cửa khẩu, địa phương trong cả nước.
Chính vì vậy, việc ban hành pháp luật chống gian lận thương mại là điều tất
yếu của mỗi quốc gia, từ đó tạosự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành và đoàn thể
các cấp cùng đấu tranh chống hành vigian lận thương mại, đem lại sự công bằng
cho các nhà kinh doanh cũng như thương nhân trên thị trường, giúp cho nền kinh tế
đất nước không bị ảnh hưởng vì hành vi này.