MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÔNG TY ERNST YOUNG VIỆT NAM NHẰM HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU TRÌNH TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN VIÊN

MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÔNG TY
ERNST YOUNG VIỆT NAM NHẰM HOÀN THIỆN KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN VIÊN.
3.1 Nhận xét về qui trình chung
Như đã trình bày ở trên, chu trình tiền lương và nhân viên có ý nghĩa quan
trọng đối với doanh nghiệp vì nó có ảnh hưởng lớn đến các chỉ tiêu trên báo cáo
tài chính của doanh nghiệp và ảnh hưởng đến chất lượng làm việc của người lao
động. Do đó kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên có ý nghĩa quan trọng
đối với doanh nghiệp, nó thể hiện chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp qua
chính sách đãi ngộ, tuyển dụng nhân viên và điều hành chi phí của doanh
nghiệp. Chu trình tiền lương và nhân viên tuy là chu trình mang tính rủi ro thấp
nhưng việc kiểm toán chu trình này tương đối phức tạp và mất nhiều thời gian
đặc biệt là trong công tác thu thập thông tin về chính sách lương và nhân viên
của doanh nghiệp.
Kiểm toán chu trình tiền lương là hết sức cần thiết và hoàn thiện kiểm toán
chu trình tiền lương và nhân viên nói chung không chỉ cần sự nỗ lực của công ty
kiểm toán mà còn ở các cơ quan chức năng và bản thân doanh nghiệp như việc
đề ra hanh lang pháp lý cho hoạt động kiểm toán và ban hành đầy đủ các chuẩn
mực Kế toán và Kiểm toán cũng như việc áp dụng và tuân theo các qui định đó
tại doanh nghiệp.
Nhìn chung, tại công ty kiểm toán Ernst & Young Việt Nam, kiểm toán qui
trình tiền lương và nhân viên được thực hiện một cách khoa học, đầy đủ, tuân
thủ chặt chẽ chuẩn mực kiểm toán Việt Nam cũng như các chuẩn mực kiểm
toán quốc tế. Việc có một qui trình kiểm toán hiệu quả là lợi thế rất lớn cho các
công ty kiểm toán trong vấn đề giảm rủi ro kiểm toán, tiết kiệm thời gian và chi
phí, tạo uy tín cho công ty trên thị trường tài chính.
Qui trình kiểm toán tiền lương của Ernst & Young được thực hiện chặt chẽ
theo ba giai đoạn lập kế hoạch, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán.
3.2 Nhận xét riêng về phần hành
Từ thực tiễn kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán
báo cáo tài chính tại hai công ty ABC và XYZ đã cho thấy việc thực hiện kiẻm

toán chu trình tiền lương và nhân viên được tuân thủ một cách thống nhất, chặt
chẽ theo các hướng dẫn trong chương trình kiểm toán và theo phần mềm GAM.
Tuy nhiên do khách hàng có đặc điểm kinh doanh khác nhau do đó họ có
chính sách lương và hệ thống nhân viên khác nhau nên KTV có sự vận dụng
linh hoạt chương trình kiểm toán chung vào từng hoàn cảnh cụ thể để có thể đạt
hiệu quả một cách tốt nhất.
Qua quá tình tìm hiểu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên tại hai
công ty ABC và XYZ do công ty Ernst & Young Việt Nam thực hiện, em có
một số nhận xét như sau:
3.2.1 Lập kế hoạch kiểm toán
Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn hết sức quan trọng trước khi
tiến hành kiểm toán bât cứ một chu trình nào nên công việc lập kế hoạch là do
trưởng nhóm kiểm toán hoặc những người có nhiều kinh nghiệm lập ra nhằm
lên kế hoạch cho tất cả các bước công việc từ việc phân công công việc đến việc
lên chương trình kiểm toán một cách chi tiết.
Sau khi kí kết hợp đồng với khách hàng, thông thường trước khi bắt đầu
thực hiện kiểm toán với khách hàng, công ty sẽ cử ra một người liên lạc trước
với khách hàng về ngày bắt đầu đến kiểm toán và đưa cho khách hàng một bản
danh sách các tài liệu mà khách hàng cần cung cấp cho kiểm toán.
Bắt đầu từ công việc tiếp cận với khách hàng, đặc biệt là khách hàng mới
của công ty được công ty rất coi trọng vì đây là bước đầu tiên tạo ấn tượng và
niềm tin cho khách hàng.
Thông thường tùy theo qui mô của công ty hay dự án mà nhóm kiểm toán
được cử đi sẽ gồm có bao nhiêu người trong đó có một chủ nhiệm kiểm toán là
người có kinh nghiệm hoặc là người có kinh nghiệm kiểm toán khách hàng này
từ các năm trước, người này cũng là người có trách nhiệm giám sát cuộc kiểm
toán từ đầu đến cuối và sẽ có từ một đến hai người phụ trách kiểm toán chu
trình tiền lương và nhân viên và được chia thành hai phần: phần đầu (interim)
và phần cuối (final)
Ngay từ ban đầu khi lập kế hoạch kiểm toán, KTV đã phải thực hiện công

việc phỏng vấn bộ phận nhân sự để thu thập thông tin về các chính sách lương
thưởng, qui trình tuyển dụng và chính sách tăng lương của Ban Giám Đốc.
Cụ thể trong hai công ty ABC và XYZ, Ernst & Young đều phân công
nhóm kiểm toán từ 5 đến 10 người trong đó người trưởng nhóm kiểm toán là
các kiểm toán viên cấp cao và trợ lý kiểm toán là những người có kinh nghiệm
kiểm toán trên hai năm trở lên. Đặc biệt là kiểm toán báo cáo tài chính công ty
XYZ là khách hàng mới của công ty nhưng việc thu thập tài liệu rất đầy đủ và
không bị mất nhiều thời gian do nhóm kiểm toán là những người giàu kinh
nghiệm và thực hiện phỏng vấn khách hàng rất tốt.
Công ty còn thực hiện việc ước lượng mức độ trọng yếu cho toàn bộ báo
cáo tài chính (PM) và phân bổ cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính (TE
và SAD). Việc xác định này được thực hiện dựa trên nhiều cơ sở tùy thuộc vào
bản chất và động cơ của công ty trong từng thời kỳ ( ví dụ: lợi nhuận trước thuế,
doanh thu thuần….)
Qua việc thực hiện phỏng vấn, điều tra các chính sách và quan sát việc áp
dụng các chính sách trong doanh nghiệp, KTV có thể đánh giá một cách sát
thực những rủi ro có thể xảy ra tập trung chủ yếu vào nhóm nghiệp vụ nào cũng
như đánh giá sơ bộ về hệ thống kiểm soát nội bộ của công ty.
Kế hoạch kiểm toán tổng quát sẽ được gửi trước cho khách hàng nhằm tạo
điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác giữa khách hàng và kiểm toán.
Tóm lại, công tác lập kế hoạch của công ty Ernst & Young được thực hiện
hết sức cẩn thận, khoa học và chặt chẽ tạo tiền đề thuận lợi cho việc thực hiện
kiểm toán.
3.2.2 Thực hiện kiểm toán
Công ty Ernst & Young theo chuẩn mực kiểm toán và chuẩn mực kế toán
Việt Nam làm cơ sở thực hiện kiểm toán.
Công tác lưu trữ hồ sơ và bảo mật của công ty rất tốt nên khi thực hiện
kiểm toán từ những năm trước, KTV có thể biết được những chiến lược và mục
tiêu của khách hàng trong năm nay từ đó biết được các mục tiêu đó ảnh hưởng
như thế nào đến các chỉ tiêu tài chính năm nay của khách hàng do vậy chương

trình kiểm toán của công ty được thay đổi, cập nhật và điều chỉnh sao cho phù
hợp với từng thời kỳ kinh doanh của doanh nghiệp.
Thực hiện kế hoạch kiểm toán luôn được tiến hành sát với chương trình
kiểm toán đã được đề ra trong phần lập kế hoạch. Thủ tục phân tích và thủ tục
kiểm tra chi tiết luôn được tiến hành một cách kỹ lưỡng và được kết hợp một
cách nhuần nhuyễn tạo ra sự thuận lợi trong việc kiểm tra đối chiếu và soát xét
tính hợp lý giữa kết quả phân tích và kết quả kiểm tra chi tiết.
Trong kiểm tra chi tiết, các tiêu thức chọn mẫu được Ernst & Young áp
dụng mang tính đại diện cao thông qua phần mềm GAM và kinh nghiệm xét
đoán nghề nghiệp của kiểm toán viên. Điều này cho thấy hiệu quả mà phần
mềm kiểm toán của Ernst & Young mang lại cũng như trình độ và kinh nghiệm
của KTV.
Bên cạnh đó, trong kiểm tra chi tiết, việc kiểm tra chứng từ, đối chiếu
bảng lương, bảng theo dõi thời gian làm việc, sao kê của ngân hàng là việc rất
được KTV coi trọng, , số lượng mẫu chọn thường lớn thậm chí là toàn bộ các
nghiệp vụ bởi các nghiệp vụ về tiền lương thường không nhiều do đó mọi dấu
hiệu nghi ngờ đều được phát hiện, các chênh lệch đều được đưa vào SAD và so
sánh với mức độ trọng yếu đã được xác định từ trước để đưa ra bút toán điều
chỉnh phù hợp.
3.2.3 Kết thúc kiểm toán
Giai đoạn kết thúc kiểm toán cũng được công ty Ernst & Young thực hiện
đầy đủ từ việc soát xét các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc niên độ kế toán
xem có ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo kiểm toán và nếu ảnh hưởng thì KTV
sẽ có những chỉnh sửa phù hợp nhất. Sau đó, KTV soát xét giấy tờ làm việc và
xem xét lại các bằng chứng kiểm toán xem có phù hợp và thống nhất với ý kiến
kiểm toán đưa ra hay không.
Công việc cuối cùng là KTV đưa ra ý kiến kiểm toán, phát hành báo cáo
kiểm toán và thư quản lý gửi cho Ban giám đốc.
3.3 Bài học kinh nghiệm từ kiểm toán chu trình tiền lương và hướng thực
hiện qui trình hiệu quả

Những nhận xét ở trên là những nhận định của em khi được tìm hiểu thực
tế kiểm toán chu trình tiền lương trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty
Ernst & Young thực hiện. Do là một trong bốn hãng kiểm toán hàng đầu quốc tế
nên công nghệ và qui trình kiểm toán của công ty Ernst & Young tương đối
hoàn thiện, mang tính hiệu quả cao. Sau đây chỉ là một vài bài học kinh nghiệm
mà em rút ra trong kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên do công ty Ernst
& Young Việt Nam thực hiện.
Thứ nhất, công nghệ kiểm toán của Ernst & Young Việt Nam bắt nguồn và
xây dựng trên cơ sở công nghệ kiểm toán Ernst & Young toàn cầu được xây
dựng hàng trăm năm nay, công nghệ này thường thích hợp với các nước có nền
kinh tế phát triển cao, có hành lang pháp lý tốt, hệ thống kế toán đồng bộ, đầy
đủ và nhất quán. Khi áp dụng các kỹ thuật kiểm toán này có một số sự không
tương thích do hệ thống kế toán và hành lang pháp lý của Việt Nam vẫn đang
trong thời kỳ xây dựng và hoàn thiện nên vẫn còn nhiều bất cập.
Thứ hai, chương trình kiểm toán cụ thể do KTV lập ra chỉ đề cập đến mục
tiêu chung của cả chu trình chứ không đề cập đến mục tiêu riêng của từng thủ
tục. Cụ thể là trong kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, mục tiêu chung
của cả qui trình là đảm bảo không có sai phạm trọng yếu nào liên quan đến tính
hợp lý,tính có thật, tính đúng kỳ, tính chính xác, tính phân loại và trình bày trên
các khoản mục phải trả công nhân viên, chi phí lương, các khoản trích theo
lương, trợ cấp thất nghiệp, thưởng và trợ cấp khác. Tuy nhiên, khi thực hiện