NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN
CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG
DOANH NGHIỆP
I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH
GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP.
1. Chi phí sản xuất
1.1. Khái niệm về chi phí sản xuất
Sự phát triển của xã hội loài người gắn liền với quá trình sản xuất. Để tiến
hành một quá trình sản xuất bất kỳ một phương thức sản xuất nào cũng gắn
liền với sự vận động và tiêu hao các yếu tố cơ bản tạo nên quá trình sản xuất.
Hay nói cách khác, quá trình sản xuất hàng hoá là quá trình kết hợp của ba yếu
tố đó là: Tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động, đồng thời quá
trình sản xuất hàng hoá cũng chính là quá trình tiêu hao của chính bản thân
ba yếu tố trên. Sự tham gia của các yếu tố này vào quá trình sản xuất hình
thành nên các khoản chi phí tương ứng.
Như vậy, chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về
lao động sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên
quan đến hoạt động sản xuất trong một thời kỳ nhất định (tháng, quý,
năm).
Chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại, nhiều yếu tố khác nhau song chung quy
lại không nằm ngoài chi phí về lao động sống và lao động vật hoá:
Chi phí về lao động sống bao gồm: tiền lương, các khoản trích theo lương:
bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn. . . của công nhân sản xuất .
Chi phí về lao động vật hoá bao gồm: chi phí về nguyên vật liệu, nhiên liệu,
năng lượng, khấu hao tài sản cố định . . . dùng vào sản xuất.
1.2. Phân loại chi phí sản xuất
Đối với mỗi doanh nghiệp sản xuất thì chi phí sản xuất bao gồm rất nhiều
loại. Do đó để quản lý chặt chẽ việc sử dụng tiết kiệm và hợp lý chi phí sản
xuất cũng như để tổ chức tốt công tác kế toán thì cần phải tiến hành phân loại
chi phí, chi phí sản xuất có thể được phân loại theo một số tiêu thức chính:
a. Phân loại chi phí theo yếu tố chi phí.

Dựa vào tính chất của các chi phí để sắp xếp các chi phí có tính chất chung
vào cùng một yếu tố :
Theo cách phân loại này chi phí được chia thành bảy yếu tố sau:
♦ Yếu tố nguyên liệu, vật liệu.
♦ Yếu tố nhiên liệu, động lực sử dụng vào quá trình sản xuất.
♦ Yếu tố tiền lương và các khoản phụ cấp theo lương.
♦ Yếu tố BHXH, BHYT,KPCĐ trích theo tỷ lệ quy định trên tổng số tiền
lương và phụ cấp lương.
♦ Yếu tố khấu hao TSCĐ.
♦ Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài.
♦ Yếu tố chi phí khác bằng tiền.
Cách phân loại chi phí này cho biết kết cấu, tỷ trọng của từng loại chi phí, nó
cung cấp thông tin về chi phí một cách cụ thể nhằm phục vụ cho việc xây dựng
và phân tích định mức vốn lưu động, việc lập, kiểm tra và phân tích dự toán chi
phí của doanh nghiệp.
b. Phân loại chi phí theo khoản mục giá thành.
Theo cách phân loại này chi phí được chia thành các yếu tố sau:
♦ Các chi phí liên quan trực tiếp đến quá trình sản xuất sản phẩm. Chi phí
này kết cấu nên giá thành sản xuất:
- Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Là những khoản chi phí về nguyên vật
liệu chính, vật liệu phụ có liên quan trực tiếp đến việc sản xuất và chế tạo
sản phẩm hay thực hiện lao vụ, dịch vụ.
- Chi phí nhân công trực tiếp: Là những khoản tiền phải trả, phải thanh
toán cho công nhân trực tiếp sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ
dịch vụ như: Tiền lương, các khoản phụ cấp, BHXH, BHYT, KPCĐ được
tính vào chi phí sản xuất.
- Chi phí sản xuất chung: Bao gồm các chi phí phục vụ sản xuất, kinh doanh
phát sinh trong quá trình chế tạo sản phẩm, phục vụ các lao vụ, dịch vụ
như: Chi phí lương nhân viên phân xưởng, các khoản trích theo lương
của nhân viên phân xưởng, chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí vật liệu công

cụ, dụng cụ, dịch vụ mua ngoài, chi phí bằng tiền khác phục vụ cho quản
lý sản xuất.
♦ Các chi phí gián tiếp không gắn liền với quá trình sản xuất, chi phí này
cấu thành nên giá thành toàn bộ của sản phẩm, chi phí này được phân bổ
cho số thành phẩm, hàng hoá được tiêu thụ trong kỳ để tính vào giá
thành toàn bộ của số sản phẩm hàng hoá đó:
- Chi phí bán hàng: Là tất cả các khoản chi phí liên quan đến việc tiêu thụ
sản phẩm, hàng hoá, lao vụ, dịch vụ trong kỳ như: chi phí quảng cáo, giới
thiệu sản phẩm, đóng gói, vận chuyển, hoa hồng bán hàng . . .
- Chi phí quản lý doanh nghiệp: Là toàn bộ những chi phí liên quan đến
việc quản lý hành chính và quản lý kinh doanh mà doanh nghiệp bỏ ra
trong kỳ như: Chi phí khấu hao TSCĐ, lương, phụ cấp và các khoản trích
theo lương, chi phí nguyên vật liệu, đồ dùng văn phòng . . . phục vụ cho
quản lý toàn doanh nghiệp.
Cách phân loại này có ý nghĩa rất lớn trong việc tổ chức kế toán tập hợp chi
phí sản xuất thực tế ở các doanh nghiệp và việc xây dựng các tài khoản kế toán
trong việc kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm tại doanh nghiệp.
c. Phân loại chi phí sản xuất kinh doanh theo mối quan hệ giữa chi
phí với khối lượng sản phẩm, dịch vụ hoàn thành.
Theo cách phân loại này chi phí được chia thành hai yếu tố:
♦ Định phí (chi phí cố định) là những chi phí không thay đổi theo khối
lượng sản phẩm, dịch vụ hoàn thành như: Chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí
thuê tài sản, chi phí quản lý, chi phí phục vụ. . .
♦ Biến phí (chi phí biến đổi) là những chi phí thay đổi theo khối lượng sản
phẩm dịch vụ hoàn thành như: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí
nhân công trực tiếp. . .
Việc phân loại chi phí theo nguyên tắc này thuận lợi cho việc lập kế hoạch và
điều tra chi phí đồng thời làm căn cứ để đề ra các quyết định kinh doanh của
các nhà quản lý doanh nghiệp.
Việc phân loại chi phí theo những tiêu thức khác nhau cho phép phân định

rõ nội dung và tính chất của chi phí, vị chí của các chi phí trong quá trình sản
xuất và chế tạo sản phẩm, mức độ và phạm vi quan hệ của mỗi loại chi phí
trong quá trình sản xuất. Từ đó có thể đáp ứng được nhu cầu thông tin đa
dạng của quá trình quản trị doanh nghiệp và những người ngoài doanh
nghiệp, sử dụng phương pháp phân loại nào là tuỳ thuộc vào từng yêu cầu cụ
thể của từng nhà quản lý.
2. Giá thành sản phẩm.
2.1. Khái niệm giá thành sản phẩm.
Giá thành sản phẩm là một phạm trù kinh tế gắn liền với sản xuất hàng hoá,
Giá thành sản phẩm là một chỉ tiêu quan trọng của quản lý theo nguyên tắc
hạch toán kinh tế. Giá thành sản phẩm được tính toán, xây dựng theo từng loại
sản phẩm, dịch vụ hoàn thành cụ thể.
Vậy, Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các khoản
hao phí về lao động sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra
có liên quan đến khối lượng sản phẩm, công tác lao vụ và dịch vụ đã
hoàn thành trong kỳ.
Giá thành là một chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh chất lượng toàn bộ hoạt
động sản xuất kinh doanh và quản lý kinh tế tài chính của doanh nghiệp.
Giá thành sản phẩm có mối quan hệ mật thiết với giá trị hàng hoá và là một
bộ phận cơ bản của giá trị hàng hoá. Như chúng ta đã biết, các chi phí mà
doanh nghiệp bỏ ra cấu thành nên giá trị của sản phẩm, lao vụ dịch vụ. Giá trị
của sản phẩm, lao vụ dịch vụ gồm ba bộ phận :
C + V + m = Giá trị sản phẩm, lao vụ dịch vụ.
Trong đó:
- C : Là toàn bộ giá trị tư liệu sản xuất đã tiêu hao trong quá trình tạo ra
sản phẩm, dịch vụ như: khấu hao TSCĐ, chi phí nguyên vật liệu, công cụ,
dụng cụ. Chi phí này được gọi là hao phí lao động vật hoá.
-
-
- V : Là chi phí về tiền lương, tiền công trả cho người lao động tham gia

vào quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm, dịch vụ, được gọi là hao phí lao
động sống cần thiết.
- m : Là giá trị mới do lao động sống tạo ra trong quá trình sản xuất sản
phẩm, dịch vụ.
Ở góc độ doanh nghiệp thì (C + V ) là chi phí sản xuất mà doanh nghiệp phải
bỏ ra để tạo ra sản phẩm, dịch vụ. Giá thành sản xuất sản phẩm là chi phí sản
xuất tính cho sản phẩm, dịch vụ do doanh nghiệp tiến hành sản xuất đã hoàn
thành.
2.2. Phân loại giá thành.
a. Phân loại theo thời điểm lập giá thành và nguồn số liệu để tính
toán.
Theo cách này giá thành được chia ra thành ba loại sau:
♦ Giá thành kế hoạch: Là chỉ tiêu được xác định trước khi bước vào kỳ kinh
doanh trên cơ sở giá thực tế kỳ trước và các định mức kinh tế kế hoạch
hiện hành.
♦ Giá thành định mức: Là chỉ tiêu được xác định trước khi bắt đầu sản xuất
kinh doanh, được xây dựng trên cơ sở định mức hiện hành tại thời điểm
nhất định trong kỳ kế hoạch hay chính là giá thành thực tế của kỳ trước.
♦ Giá thành thực tế: Là chỉ tiêu được xác định sau khi đã hoàn thành việc
sản xuất sản phẩm, dịch vụ căn cứ vào chi phí thực tế phát sinh.
b. Phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí .
Theo cách này giá thành được chia thành hai loại sau:
♦ Giá thành sản xuất (giá thành công xưởng): Là toàn bộ hao phí của các
yếu tố dùng để tạo ra sản phẩm như: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi
phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung tính cho sản phẩm hoàn
thành.
♦ Giá thành sản phẩm tiêu thụ (giá thành toàn bộ): bao gồm giá thành
thực tế sản phẩm đã tiêu thụ và chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh
nghiệp phân bổ cho số sản phẩm đã tiêu thụ đó. Giá thành sản phẩm tiêu
thụ được dùng để xác định kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

3. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm.
Có thể nói chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là hai mặt khác nhau của
quá trình sản xuất sản phẩm. Chi phí sản xuất biểu hiện mặt hao phí còn giá
thành sản phẩm biểu hiện mặt kết quả của quá trình sản xuất.
Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đều giống nhau về chất cả hai đều
bao gồm chi phí về lao động về lao động sống và lao động vật hoá nhưng trong
phạm vi và nội dung của chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có những
điểm khác nhau:
♦ Chi phí sản xuất bao gồm tất cả các chi phí sản xuất phát sinh trong một
kỳ nhất định (tháng, quý, năm). Giá thành sản phẩm thì giới hạn số chi
phí sản xuất có liên quan đến khối lượng sản phẩm dịch vụ hoàn thành.
♦ Giá thành sản phẩm có liên quan đến chi phí sản xuất dở dang kỳ trước
chuyển sang kỳ này, chi phí phát sinh trong kỳ và chi phí dở dang cuối kỳ
chuyển sang
♦ kỳ sau. Do đó tổng giá thành sản phẩm trong kỳ thường không trùng với
chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ đó.
Tuy nhiên để có thể tính được giá thành sản phẩm thì phải tiến hành công
tác hạch toán chi phí sản xuất. Hay có thể nói “Kết quả của việc tập hợp và
hạch toán chi phí sản xuất phần nào thể hiện qua công tác tính giá thành”.
4. Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.
Để tạo ra sức mạnh cạnh tranh cho sản phẩm của doanh nghiệp mình trên
thị trường, ngoài vấn đề chất lượng thì chỉ tiêu về giá thành được quan tâm
hàng đầu. Các doanh nghiệp luôn đặt ra mục tiêu hạ giá thành mà vẫn đảm
bảo chất lượng sản phẩm. Xét về mặt kinh tế, để hạ được giá thành sản phẩm
thì cần hạch toán đầy đủ, đúng, chính xác chi phí sản xuất vào giá thành sản
phẩm, trên cơ sở phân tích đưa ra những biện pháp tốt nhất để tiết kiệm chi
phí, hạ giá thành sản phẩm. Hơn nữa, tính đúng đủ giá thành sản phẩm còn là
tiền đề để xác định chính xác kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Do vậy có thể nói: việc hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm một cách chính xác là một yêu cầu tất yếu của chế độ hạch toán kinh tế,

là khâu quan trọng nhất của công tác kế toán trong doanh nghiệp.
Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở các doanh nghiệp có
nhiệm vụ chủ yếu sau:
♦ Căn cứ vào đặc điểm quy trình công nghệ, đặc điểm chi phí, đặc điểm của
sản phẩm và yêu cầu của công tác quản lý của doanh nghiệp mà xác định
đối tượng và phương pháp tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh, đối
tượng và phương pháp tính giá thành phù hợp.
♦ Tổ chức tập hợp và phân bổ từng loại chi phí sản xuất kinh doanh theo
đúng đối tượng tập hợp chi phí đã xác định bằng các phương pháp thích
hợp đối với từng loại chi phí, tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh theo
các khoản mục chi phí và theo các yếu tố chi phí quy định.
♦ Thường xuyên kiểm tra, đối chiếu và định kỳ phân tích tình hình thực
hiện các định mức chi phí đối với chi phí trực tiếp, chi phí sản xuất chung,
chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, đề xuất các biện pháp
tăng cường quản lý và tiết kiệm chi phí sản xuất kinh doanh.
♦ Tổ chức kiểm tra đánh giá sản phẩm đang chế tạo dở dang, tính giá
thành sản phẩm, dịch vụ, lao vụ hoàn thành. Định kỳ kiểm tra việc thực
hiện kế hoạch hạ giá thành, vạch ra nguyên nhân làm cho hoàn thành
hoặc chưa hoàn thành nhiệm vụ, từ đó có phương hướng cần phấn đấu
để không ngừng hạ giá thành một cách hợp lý.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ
THÀNH SẢN PHẨM, DỊCH VỤ.
1. Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.
1.1. Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất.
Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh là các loại chi phí được tập
hợp trong một giới hạn nhất định, nhằm phục vụ cho việc kiểm tra, phân tích
chi phí và giá thành sản phẩm, dịch vụ. Giới hạn tập hợp chi phí sản xuất kinh
doanh có thể là nơi phát sinh chi phí (phân xưởng, bộ phận, giai đoạn công
nghệ. . .) hoặc có thể là đối tượng chịu chi phí (như sản phẩm, nhóm sản phẩm,
chi tiết sản phẩm. . .).

Việc xác định đối tượng hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh thực chất là
xác định nơi gây ra chi phí và đối tượng chịu chi phí. Để xác định đúng đối
tượng tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh phải căn cứ vào:
♦ Tính chất sản xuất và qui trình công nghệ sản xuất sản phẩm.
♦ Loại hình sản xuất.
♦ Đặc điểm tổ chức sản xuất.
♦ Yêu cầu và trình độ quản lý của doanh nghiệp.
♦ Đơn vị tính giá thành áp dụng trong doanh nghiệp.
♦ Đặc điểm của sản phẩm và yêu cầu của công tác tính giá thành sản
phẩm.
Việc xác định đối tượng hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh theo đúng đối
tượng quy định có tác dụng tích cực cho việc tăng cường quản lý sản xuất kinh
doanh và chi phí sản xuất kinh doanh, cho công tác hạch toán kinh tế, phục vụ
kịp thời cho công tác tính giá thành sản phẩm, dịch vụ.
1.2. Đối tượng tính giá thành sản phẩm.
Đối tượng tính giá thành sản phẩm, dịch vụ là sản phẩm, bán thành phẩm,
công việc hoặc lao vụ, dịch vụ hoàn thành đòi hỏi phải xác định giá thành đơn
vị.
Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh và đối tượng tính giá
thành có nội dung khác nhau nhưng có mối quan hệ mật thiết với nhau và ở
nhiều trường hợp đối tượng hạch toán chi phí sản xuất, kinh doanh có thể phù
hợp với đối tượng tính giá thành sản phẩm, dịch vụ. Số liệu về chi phí sản xuất
kinh doanh đã tập hợp trong kỳ theo từng đối tượng hạch toán chi phí sản
xuất kinh doanh là cơ sở và căn cứ để tính giá thành và giá thành đơn vị cho
từng đối tượng tính giá thành sản phẩm, dịch vụ liên quan.
2. Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm.
2.1. Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất.
Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất là các chi phí sản xuất khi phát sinh
sẽ được tập hợp và phân bổ theo một đối tượng tập hợp chi phí sản xuất đã

được xác định.
Do đối tượng tập hợp chi phí sản xuất có nhiều loại khác nhau nên phương
pháp hạch toán chi phí sản xuất cũng khác nhau cho phù hợp với từng đối
tượng tập hợp chi phí sản xuất. Trong thực tế các phương pháp hạch toán chi
phí sản xuất kinh doanh thường được áp dụng là:
- Phương pháp hạch toán chi phí theo chi tiết hoặc bộ phận của sản phẩm.
- Phương pháp hạch toán chi phí theo sản phẩm.
- Phương pháp hạch toán chi phí theo nhóm sản phẩm.
- Phương pháp hạch toán chi phí theo đơn đặt hàng.
- Phương pháp hạch toán chi phí theo đơn vị sản xuất.
- Phương pháp hạch toán chi phí theo giai đoạn công nghệ.
2.2. Phương pháp tính giá thành sản phẩm dịch vụ.
Phương pháp tính giá thành sản phẩm dịch vụ là phương pháp kỹ thuật sử
dụng các số liệu về chi phí sản xuất mà kế toán đã tập hợp để tính ra tổng giá
thành thực tế đơn vị sản phẩm, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành theo khoản mục
hoặc theo yếu tố đã định.
Để phù hợp với các phương pháp hạch toán chi phí sản xuất đã trình bày ở
trên, doanh nghiệp phải lựa chọn các phương pháp tính giá thành phù hợp.
Những phương pháp tính giá thành thường được áp dụng trong các doanh
nghiệp.
a. Phương pháp trực tiếp.
= +
-
Phương pháp tính trực tiếp áp dụng trong trường hợp đối tượng tập hợp
chi phí sản xuất cũng chính là đối tượng tính giá thành. Phương pháp này
được áp dụng trong các doanh nghiệp có số lượng mặt hàng ít, chu kỳ sản xuất
ngắn.
b. Phương pháp tổng cộng chi phí.
Z = C
1

+ C
2
+ . . . +C
n
Trong đó: - Z là giá thành của sản phẩm, lao vụ, dịch vụ hoàn thành trong kỳ
- C
1
, C
2
, . . . , C
n
là chi phí sản xuất kinh doanh ở giai đoạn 1, 2, . . . , n.
Phương pháp tổng cộng chi phí áp dụng trong trường hợp đối tượng tập
hợp chi phí sản xuất là các giai đoạn công việc còn đối tượng tính giá thành là
sản phẩm, lao vụ, dịch vụ hoàn thành.
c. Phương pháp hệ số.
+
-
=
Chi phí sản xuất
kinh doanh phát
sinh trong kỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang cuối kỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang đầu
kỳ
Giá th nh sà ản phẩm

lao vụ, dịch vụ ho nà
th nh trong kà ỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang cuối
kỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang đầu
kỳ
Chi phí
phát sinh
trong kỳ
Số
lượng
SP tiêu
chuẩn
của từng
thứ SP
Giá th nhà
của từng
thứ sản
phẩm
x
Σ x
Phương pháp tính hệ số áp dụng trong trường hợp đối tượng tập hợp chi
phí sản xuất là toàn bộ quy trình công nghệ sản xuất hoặc nhóm sản phẩm, còn
đối tượng tính giá thành lại là từng sản phẩm.
d. Phương pháp tính giá thành theo tỷ lệ.

x
Phương pháp tính theo tỷ lệ áp dụng trong trường hợp đối tượng tập hợp
chi phí sản xuất là nhóm sản phẩm còn đối tượng tính giá thành là từng sản
phẩm.
e. Phương pháp tính loại trừ giá trị sản phẩm phụ.
Z = +
- -
Phương pháp tính loại trừ giá trị sản phẩm phụ áp dụng trong trường hợp
mà trong cùng một quy trình công nghệ sản xuất vừa thu được sản phẩm chính
vừa thu được sản phẩm phụ.
g. Phương pháp liên hợp.
Có thể tính giá thành sản phẩm dịch vụ theo phương pháp liên hợp bằng
cách kết hợp nhiều phương pháp tính giá thành.
- Có thể kết hợp phương pháp tính trực tiếp với phương pháp hệ số và tỷ
lệ, trong trường hợp đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là nhóm sản
phẩm, đối tượng tính giá thành là sản phẩm.
Số lượng SP
thực tế của
từng thứ SP
Hệ số quy đổi về
SP tiêu chuẩn của
từng thứ SP trong
Giá
th nhà
của từng
loại SP
Giá th nh kà ế
hoạch hoặc giá
th nh à định mức
của từng thứ SP

trong nhóm
Tổng giá th nh thà ực
tế của cả nhóm SP
= x
Tổng giá th nh kà ế hoạch
hoặc giá th nh à định mức
của nhóm SP
Giá trị
sản
phẩm
phụ
Giá trị sản
phẩm dở
dang cuối
kỳ
Chi phí sản
xuất kinh
doanh phát
sinh trong kỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang đầu
kỳ
- Có thể kết hợp phương pháp tính trực tiếp với phương pháp tổng cộng
chi phí, trong trường hợp đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là bộ phận
sản phẩm còn đối tượng tính giá thành là sản phẩm hoàn chỉnh.
III. HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM, DỊCH VỤ.
1. Hạch toán chi tiết chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.
1.1. Hạch toán chi tiết chi phí sản xuất kinh doanh.
Để phục vụ trực tiếp cho việc tính giá thành sản phẩm, dịch vụ được nhanh

chóng và chính xác cần phải tiến hành hạch toán chi tiết chi phí sản xuất kinh
doanh theo đối tượng, qua đó kiểm tra quá trình hình thành giá thành của sản
phẩm, dịch vụ qua các giai đoạn sản xuất.
Mặc dù có nhiều phương pháp hạch toán chi tiết chi phí sản xuất kinh doanh
khác nhau áp dụng ở các doanh nghiệp, nhưng việc hạch toán chi tiết chi phí
sản xuất theo từng đối tượng có thể tiến hành theo một trình tự chung như
sau:
1) Căn cứ vào các đối tượng hạch toán chi phí đã được xác định, mở sổ hoặc
thẻ hạch toán chi tiết chi phí sản xuất kinh doanh theo từng đối tượng
hạch toán.
2) Các chi phí sản xuất kinh doanh phát sinh trong tháng có liên quan đến
đối tượng hạch toán nào được tập hợp ghi vào sổ hoặc thẻ hạch toán chi
phí mở cho từng đối tượng đó.
3) Cuối tháng tổng hợp toàn bộ chi phí phát sinh theo khoản mục thuộc
từng đối tượng hạch toán làm căn cứ cho việc tính giá thành sản phẩm,
dịch vụ.
Trên thực tế có nhiều cách bố trí sổ hoặc thẻ hạch toán chi tiết chi phí sản
xuất kinh doanh, dưới đây trình bày một mẫu sổ sử dụng chung cho nhiều
loại hình doanh nghiệp.
SỔ CHI TIẾT CHI PHÍ SẢN XUẤT, KINH DOANH
(Dùng cho các TK 621, 622, 627, 154, 631, 642, 142, 335).
-Tài khoản. . .
-Tên sản phẩm, dịch vụ. . .
Ngày
tháng
ghi sổ
Chứng từ Diễn giải TK
đối
ứng
Ghi Nợ TK. . .

Số
hiệ
u
Ngày
thán
g
Tổng số
tiền
Chia ra
. . . . . . . . .
-Số dư đầu kỳ
. . .
-Cộng phát sinh
-Ghi Có TK. . .
-Ghi dư cuối kỳ
1.2. Hạch toán chi tiết giá thành sản phẩm.
a. Tính giá thành sản phẩm, dịch vụ đối với doanh nghiệp có quy
trình công nghệ sản xuất giản đơn, hạch toán chi phí sản xuất, kinh
doanh theo sản phẩm, dịch vụ.
Đối với doanh nghiệp có quy trình công nghệ sản xuất giản đơn, sản xuất ít
loại sản phẩm, chi phí sản xuất được tập hợp theo từng sản phẩm, dịch vụ, thì
giá thành sản phẩm, dịch vụ trong kỳ được tính bằng phương pháp trực tiếp
(giản đơn)
+ -
Bảng tính giá thành theo khoản mục.
Khoản mục chi
phí
CPhí SX dở
dang đầu kỳ
CPhí SX P/S

trong kỳ
CPhí SX dở
dang cuối kỳ
Tổng giá
thành
Giá thành
đơn vị
NVL trực tiếp
NCông trực tiếp
Sản xuất chung
Cộng
b. Tính giá thành trong trường hợp chi phí sản xuất được tập hợp
theo nhóm sản phẩm.
Giá trị sản
phẩm dở
dang đầu kỳ
Chi phí sản
xuất kinh doanh
phát sinh trong
kỳ
Giá trị sản
phẩm dở
dang cuối kỳ
Giá th nhà
sản phẩm
dịch vụ
ho n th nhà à
trong kỳ
=
Số lượng sản phẩm dịch vụ

ho n th nh trong kà à ỳ
Những sản phẩm được chế tạo từ cùng một loại nguyên vật liệu và quy trình
công nghệ sản xuất tương tự nhau, kết quả thu được nhóm sản phẩm chỉ khác
nhau quy cách, kích thước, chất lượng. Chi phí sản xuất được tập hợp theo
nhóm sản phẩm thì giá thành từng thứ sản phẩm trong nhóm được tính theo
phương pháp liên hợp (phương pháp giản đơn kết hợp với phương pháp hệ số
hoặc tỷ lệ). Cụ thể như sau:
= x
Trong đó:
= + -
Số lượng sản
phẩm tiêu chuẩn
của từng thứ sản
phẩm trong nhóm
Giá th nhà
từng SP
trong nhóm
Tổng giá th nh cà ủa
nhóm sản phẩm
Tổng số sản phẩm tiêu
chuẩn của nhóm sản phẩm
Giá trị sản
phẩm dở dang
cuối kỳ
Chi phí sản
xuất kinh doanh
phát sinh trong
kỳ
Giá trị sản
phẩm dở

dang đầu
kỳ
Tổng giá th nhà
của nhóm sản
phẩm
Hệ số (tỷ lệ) quy đổi về
sản phẩm tiêu chuẩn của
từng thứ SP trong nhóm
Số lượng sản phẩm
thực tế của từng thứ
sản phẩm trong nhóm
Tổng số sản phẩm
tiêu chuẩn của
nhóm sản phẩm
= Σ x
= x
=
c. Tính giá thành sản phẩm, dịch vụ trong trường hợp hạch toán chi
phí sản xuất, kinh doanh theo đơn đặt hàng.
Trong các doanh nghiệp thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh đơn chiếc,
công việc sản xuất, kinh doanh thường được tiến hành căn cứ vào các đơn đặt
hàng của khách hàng, cho nên đối tượng và phương pháp tập hợp chi phí thích
hợp là theo đơn đặt hàng. Còn đối tượng tính giá thành là mỗi đơn đặt hàng.
Đối với chi phí trực tiếp như chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp
phát sinh trong kỳ thuộc đơn đặt hàng nào được hạch toán trực tiếp cho đơn
đặt hàng đó. Chi phí sản xuất chung liên quan đến nhiều đơn đặt hàng, không
thể hạch toán trực tiếp cho từng đơn đặt hàng, phải tập hợp theo nơi phát sinh
chi phí, cuối kỳ phân bổ cho từng đơn đặt hàng theo những tiêu chuẩn phù
hợp. Việc tính giá thành sản phẩm dịch vụ của mỗi đơn đặt hàng chỉ tiến hành
khi đơn đặt hàng hoàn thành. Đối với những đơn đặt hàng chưa hoàn thành

thì toàn bộ chi phí sản xuất kinh doanh tập hợp theo đơn đặt hàng đều coi là
sản phẩm dịch vụ dở dang.
Bảng kê chi phí sản xuất theo tháng
Chi tiết theo
đơn đặt hàng
Chi phí NVL
trực tiếp
Chí phí nhân
công trực tiếp
Chi phí sản
xuất chung
Cộng
Đơn đặt hàng A
Đơn đặt hàng B
. . . .
Cộng
Hệ số (tỷ lệ) quy đổi về
SP tiêu chuẩn của từng
thứ SP trong nhóm
Số lượng SP thực
tế của từng thứ SP
trong nhóm
Số lượng sản phẩm
tiêu chuẩn của từng
thứ SP trong nhóm
Tổng giá th nh tà ừng thứ sản phẩm trong nhómGiá th nh à đơn vị
của từng thứ SP
trong nhóm
Số lượng sản phẩm thực tế của từng thứ SP trong nhóm
Bảng tính giá thành theo đơn đặt hàng hoàn thành.

TK ghi Nợ Tháng 621 622 627 Cộng
154-đơn đặt hàng A Thứ nhất
154-đơn đặt hàng A Thứ hai
154-đơn đặt hàng A . . . .
Tổng giá thành
Giá thành đơn vị
d. Tính giá thành sản phẩm, dịch vụ trong trường hợp hạch toán chi
phí sản xuất kinh doanh theo giai đoạn công nghệ.
Theo phương pháp này thì các chi phí phát sinh ở giai đoạn công nghệ nào
thì được tập hợp theo giai đoạn công nghệ đó. Các chi phí nguyên vật liệu trực
tiếp, nhân công trực tiếp được hạch toán theo giai đoạn công nghệ, trong mỗi
giai đoạn công nghệ được chi tiết theo từng thứ sản phẩm hoặc nhóm sản
phẩm cùng loại. Đối với chi phí sản xuất chung được tập hợp theo phân xưởng
hoặc bộ phận sản xuất, sau đó được phân bổ cho từng thứ sản phẩm ở từng
bước công nghệ theo tiêu chuẩn thích hợp.
Hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh theo phương pháp này có thể được
thực hiện theo phương pháp có bán thành phẩm hoặc không có bán thành
phẩm. Phương pháp tính giá thành của thành phẩm (hay bán thành phẩm)
thường được áp dụng theo phương pháp tổng cộng chi phí kết hợp với phương
pháp trực tiếp, phương pháp hệ số hoặc phương pháp tỷ lệ. Đầu tiên xác định
tổng giá thành của sản phẩm dịch vụ bằng phương pháp tổng cộng chi phí sản
xuất trong các giai đoạn công nghệ, sau đó bằng phương pháp trực tiếp xác
định giá thành đơn vị sản phẩm, dịch vụ. Nếu tập hợp chi phí sản xuất theo
nhóm sản phẩm thì sau khi xác định được tổng giá thành của nhóm sản phẩm,
dịch vụ, để xác định giá thành của từng thứ sản phẩm trong nhóm phải dùng
phương pháp hệ số hoặc phương pháp tỷ lệ.
♦ Tính giá thành trong trường hợp hạch toán chi phí sản xuất theo phương
án có bán thành phẩm.
Trong trường hợp này phải tính giá thành bán thành phẩm trong mỗi giai
đoạn công nghệ theo trình tự: Đầu tiên tính giá thành của bán thành phẩm

bước 1, rồi lấy giá thành của bán thành phẩm bước 1 cộng với chi phí chế biến
bước 2, để tính giá thành