tham luận về đổi mới PPDH môn Địa Lý THCS

Phũng GD & T huyn ụng Sn
Trng THCS ụng Quang
------------------------------

Bài tham luận về đổi mới phơng pháp
dạy học môn Địa lí ở THCS
Ngi thc hin: Lờ Th Hng
Tổ: Tự nhiên
GV trng THCS ụng Quang

1
Tháng 10 - Nm 2010
I, Đặt vấn đề :
Chỳng ta ang sng trong mt xó hi y bin ng, cỏc thnh tu
KHKT phỏt trin nh v bóo. Bi vy ũi hi mc tiờu dy hc phi trang b
cho HS khụng ch kin thc phong phỳ m cũn cú k nng thun thc ỏp
ng c yờu cu ngy cng cao ca xó hi . Mụn a lớ khụng nm ngoi quy
lut trờn. Mc tiờu ca mụn a lớ cựng cỏc mụn hc khỏc o to ra nhng con
ngi cú nng lc hnh ng , nng lc lm vic, vn dng kin thc, k nng
gii quyt nhng tỡnh hung, vn trong cuc sng. t c mc tiờu
ra, ni dung dy hc a lớ THCS ó cú s thay i, hon thin v ton din
hn so vi chng trỡnh c.
Trc thc t cú s thay i v mc tiờu v ni dung dy hc ũi hi
phng phỏp dy hc cng phi thay i cho phự hp. Ngh quyt i hi i
hi i biu ln th IX ca ng ó ch rừ i mi phng phỏp dy v hc ,
phỏt huy t duy sỏng to v nng lc t sỏng to ngi hc, coi trng thc
hnh, thc nghim , ngoi khoỏ, lm ch kin thc, trỏnh nhụỡ nhột, hc vt,
hc chay . Gi õy trờn lp Gv khụng ch truyn t cho HS theo kiu lit kờ,
mụ t v thụng bỏo m ũi hi HS lm vic nhiu hn, t duy sỏng to nhiu
hn.
Hin nay ton ngnh giỏo dc ang thc hin cuc vn ộng Hai

khụng v phong tro Xõy dng trng hc thõn thin, hc sinh tớch cc thỡ
vic i mi phng phỏp dy hc theo hng phỏt huy tớnh tớch cc ca hc
sinh ó tr thnh vn quan trng hng u trong quỏ trỡnh i mi s nghip
giỏo dc nc ta v c thc hin tt c cỏc b mụn trong ú cú b mụn
a lớ.

II, Nhận thức về quan điểm chỉ đạo đổi mới ph ơng
pháp dạy học:
1,Thc trng s dung cỏc phng phỏp ging dy mụn a lớ cỏc
trng THCS hin nay :
2
Từ trước tới nay trong dạy học môn Địa lí, giáo viên chủ yếu sử dụng
các phương pháp dạy học như phương pháp dùng lời, phương pháp sử dụng các
phương tiện trực quan (mô hình, biểu đồ, tranh ảnh...).Nhiều giáo viên đã sử
dụng tốt các phương pháp này theo hướng phát huy tính sáng tạo của học sinh.
Tuy nhiên, cũng có giáo viên ít quan tâm tới việc giúp học sinh phát huy tính
sáng tạo của mình trong giờ học, chỉ sử dụng các phương tiện trực quan để mang
tính chất minh họa ; tức là giáo viên chưa khai thác triệt để nguồn kiến thức từ
phương tiện và chưa chú ý đến việc học sinh có khả năng tự làm việc với các
phương tiện đó hay không ?
Tuy thời gian gần đây, việc dạy học môn địa lí đã được cải thiện theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh, nhưng học sinh vẫn còn mang nặng
tính thụ động, chưa có kỹ năng tự tìm hiểu, phát hiện kiến thức mới. Có thể kể
đến nhiều nguyên nhân như : Một bộ phận giáo viên chưa thật sự tâm huyết với
môn mình dạy, HS còn mang nặng tính « chính phụ » …….
2,Quan điểm chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học
- Đổi mới không có nghĩa là bỏ đi các phương pháp giảng dạy địa lí
truyền thống mà phải kế thừa, đồng thời tiếp thu những mặt tích cực của phương
pháp giảng dạy địa lí mới.
- Mục tiêu của vấn đề đổi mới phương pháp dạy là:

+ Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh.
+ Bồi dưỡng phương pháp tự học.
+ Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
+ Tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập địa lí cho
học sinh.
- Như vậy, cái cốt lõi của phương pháp dạy địa lí mới là giúp học sinh
phát huy được năng lực của bản thân, phát huy tính sáng tạo trong tiết học.
Muốn đạt được kết quả trên đòi hỏi sự cố gắng của giáo viên và học
sinh, đặc biệt là vai trò của việc định hướng nhận thức cho học sinh là rất quan
trọng.
- Giáo viên là người tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh :
3
Dạy học hướng vào người học, tức người học là trung tâm; nhưng
không vì thế mà quên vai trò đặc biệt quan trọng của giáo viên. Giáo viên là
người tổ chức ra các hoạt động học tập và định hướng cho học sinh mục tiêu, ý
nghĩa của các hoạt động đó.
Trong phương pháp tích cực, người học được cuốn hút vào những hoạt
động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo; nhưng học sinh tiếp thu tri thức
một cách chủ động, sáng tạo chứ không phải thụ động.
Bên cạnh sử dụng phương pháp thuyết giảng thì phương pháp vấn đáp
và dạy học nêu vấn đề cũng là phương pháp được giáo viên sử dụng tối đa. Mục
tiêu của phương pháp này là giúp học sinh giải quyết vấn đề khi học địa lí.
Phương pháp này đòi hỏi người học phải tư duy độc lập để tìm được kiến thức
mới.
- Giúp học sinh khai thác tốt các thiết bị học tập :
+ Sách giáo khoa: Khai thác kiến thức từ sách giáo khoa bao gồm kênh
hình, kênh chữ, bảng thống kê, số liệu, biểu đồ, lược đồ...
Việc sử dụng sách giáo khoa tưởng chừng như rất dễ song lại không
đơn giản để khai thác triệt để kiến thức từ sách giáo khoa và không bị lệ thuộc
quá mức vào nó. Giáo viên nên rèn luyện cho học sinh khả năng sử dụng sách;

biết chú trọng vào phần trọng tâm, lướt qua những phần không cơ bản, phát hiện
những thiếu sót của sách giáo khoa và bổ sung những thông tin, số liệu, tin tức
thời sự liên quan tới bài học mà sách giáo khoa không có hoặc chưa có.
+ Bản đồ và quả địa cầu:
Là những thiết bị quen thuộc khi dạy địa lí. Giáo viên nên rèn luyện để
học sinh có khả năng sử dụng các phương tiện này hợp lí, hiệu quả về kiến thức
lẫn kỹ năng sử dụng.
- Giáo viên nên giúp học sinh học tốt các bài học thực hành bởi các bài
thực hành sẽ định hướng và rèn kĩ năng địa lí cho học sinh.
- Giáo viên giảng dạy theo hướng rèn luyện phương pháp tự học cho
học sinh:
Mỗi giáo viên có những phương pháp riêng biệt để giúp học sinh tự
học. Giáo viên có thể cho học sinh chuẩn bị bài học trước ở nhà. Muốn thế, giáo
4
viên phải thực hiện tốt phần củng cố bài, tức là giáo viên đã phân công cho học
sinh chuẩn bị những vấn đề gì cho tiết sau. Bên cạnh đó, giáo viên thực hiện tốt
phương pháp giao việc có kiểm tra, đánh giá sẽ giúp học sinh chủ động tích cực,
làm việc có hiệu quả.
- Giáo viên nên tăng cường sử dụng phối hợp các phương pháp như :
Học tập cá nhân, tập thể, phân nhóm....Trong đó phương pháp chia nhóm là hiệu
quả nhất. Khi chia nhóm nhỏ, giáo viên cần tạo điều kiện cho học sinh làm việc
tích cực, năng động ; khi làm việc cần bầu ra nhóm trưởng và thư ký để ghi lại
kết quả thảo luận của nhóm. Giáo viên nên chọn chủ đề thảo luận có tình huống,
cần tới sự chia sẻ hợp tác giải quyết; thành viên nhóm không nên quá đông, mỗi
nhóm từ 4 đến 6 học sinh. Khi cho học sinh thảo luận giáo viên phải quy định rõ
ràng về thời gian; giáo viên không nên quên vai trò hướng dẫn, quan sát, kiểm
tra khi học sinh thảo luận và đánh giá, nhận xét kết quả thảo luận của học sinh,
khái quát các kiến thức cơ bản nhằm củng cố kiến thức cho học sinh.
- Đối với việc nâng cao kỹ năng địa lí :
Giáo viên tạo điều kiện cho học sinh tham gia các trò chơi địa lí nhằm

tạo không khí thoải mái; đây cũng là phương pháp hiệu quả để thực hiện cuộc
vận động « Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực ». Tuy vậy,việc lựa
chọn trò chơi địa lí phải thích hợp với thời lượng bài dạy, tránh sa đà mất nhiều
thời gian.
Bên cạnh đó giáo viên có thể tổ chức cho học sinh xem phim tư liệu,
tham quan địa lí nếu có điều kiện; khuyến khích học sinh quan sát thế giới tự
nhiên; tìm kiếm, xử lí thông tin và kiến thức địa lí từ mọi nguồn, đặc biệt là qua
mạng Internet.
-Về việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy được xem là một
tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo
viên.
Ngoài việc soạn và trình chiếu giáo án điện tử thì khả năng lấy thông
tin, hình ảnh để bổ sung vào những gì mà sách giáo khoa không có hoặc chưa có
cũng được xem là ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.

5
III. Vận dụng đổi mới ph ơng pháp dạy học vào thực tế
giảng dạy :
Vớ d 1 : ng dng cụng ngh thụng tin vo ging dy v kt hp vi
phng phỏp dy hc nờu vn :
Mụn : a 7
Bi 27 : Thiờn nhiờn Chõu Phi- Phn 3 : Khớ hu
GV s dng giỏo ỏn in t chiu cho HS quan sỏt Bn t nhiờn
Chõu Phi Thay vỡ t cõu hi :
? Nờu c im khớ hu Chõu Phi ? Gii thớch nguyờn nhõn vỡ sao ?
Thỡ GV hi bi c : Nờu c im tip giỏp ca Chõu Phi ?
(HS : Tip giỏp vi bin v i dng)
GV t ra cõu hi cú vn : Ti sao c bao bc bi bin v i
dng m Chõu Phi cú khớ hu khụ, núng bc nht th gii ?
Cõu hi s to ngay cho HS tõm lớ tũ mũ khỏm phỏ.Giỏo viờn t ú

hng dn cho hc sinh quan sỏt v v trớ, a hỡnh, b bin, hi lu => Kt lun:
- Chõu Phi cú khớ hu khụ, núng bc nht th gii .
Nguyờn nhõn :
-Phn ln lónh th Chõu Phi nm gia hai ng chớ tuyn nờn Chõu Phi
l lc a núng.
-B bin Chõu Phi ớt b ct x, a hỡnh Chõu Phi l mt khi cao nguyờn
lc a khụ.
-Chu nh hng ca dũng bin lnh.
-Chu tỏc ng ca giú mựa ụng bc t lc a - u thi sang.
GV chiu HS quan sỏt mt s hoang mc Chõu Phi nh : Xahara,
Calahari vi li bỡnh v cỏc hoang mc ny cho bi hc thờm sinh ng, HS
nh lõu hn.
Vớ d 2 : Tổ chức cho HS tham gia trũ chi a lớ :
Mụn : a 8- Bi 6 :
Thc hnh : c, phõn tớch lc phõn b dõn c v cỏc thnh ph ln
ca chõu - Phn 2 : Cỏc thnh ph ln Chõu
? Xỏc nh v trớ v in tờn cỏc thnh ph ln trong bng 6.1 vo lc ?
6