Quản Lý Thiết Bị Dạy Học Ở Trường Trung Học Phổ Thông A Hải Hậu Đáp Ứng Yêu Cầu Đổi Mới Giáo Dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM THỊ THU HIỀN

QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI –2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM THỊ THU HIỀN

QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học:PGS. TS. NGUYỄN XUÂN THỨC

HÀ NỘI - 2016

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Giáo dục, Đại học
Quốc gia Hà Nội và các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Giáo dục đã tận
tình giảng dạy, cung cấp những kiến thức cơ bản, tạo điều kiện giúp đỡ tôi
hoàn thành chương trình học tập và có được những kiến thức, kĩ năng cần
thiết để nghiên cứu, thực hiện luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định,
trường trung học phổ thông A Hải Hậu đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp
thông tin, đóng góp ý kiến, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để
hoàn thành luận văn này.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến
PGS.TS.Nguyễn Xuân Thức đã tận tình hướng dẫn để tác giả hoàn thành
luận văn này.
Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã luôn quan tâm giúp đỡ, cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện cho tôi trong
quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù đã có nhiều
cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính
mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy, các cô, các nhà
khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn hoàn
thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 10 năm 2016
Tác giả

Phạm Thị Thu Hiền

i

DANH MỤC VIẾT TẮT
TT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.

Chữ viết tắt
CBGV
CBQL
CSVC
GD&ĐT
GDTX
GV
HS
NQ

NV
NXB
PPDH
QLGD
SGK
TBDH
THCS
THPT
TW

Chữ viết đầy đủ
Cán bộ giáo viên
Cán bộ quản lý
Cơ sở vật chất
Giáo dục và Đào tạo
Giáo dục thường xuyên
Giáo viên
Học sinh
Nghị quyết
Nhân viên
Nhà xuất bản
Phương pháp dạy học
Quản lý giáo dục
Sách giáo khoa
Thiết bị dạy học
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Trung ương

ii

MỤC LỤC
Lời cảm ơn.........................................................................................................i
Danh mục viết tắt..............................................................................................ii
Mục lục............................................................................................................iii
Danh mục bảng...............................................................................................vii
Danh mục biểu đồ, sơ đồ...............................................................................viii
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC.......................................................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................6
1.1.1. Các nghiên cứu về thiết bị dạy học trong hoạt động dạy học ở trường
phổ thông...........................................................................................................6
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học ở trường phổ thông............9
1.2. Một số khái niệm cơ bản..........................................................................11
1.2.1. Quản lý..................................................................................................11
1.2.2. Quản lý trường học...............................................................................13
1.2.3. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.........................................................14
1.2.4. Quản lý thiết bị dạy học........................................................................14
1.3. Thiết bị dạy học trong quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông. 15
1.3.1. Thiết bị dạy học và mối quan hệ với đổi mới phương pháp dạy học
trong trường phổ thông...................................................................................15
1.3.2. Phân loại thiết bị dạy học.....................................................................16
1.3.3. Nguyên tắc sử dụng thiết bị dạy học.....................................................18
1.3.4. Các điều kiện đảm bảo hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học....................20
1.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy học và
quản lý thiết bị dạy học trong nhà trường phổ thông......................................22
1.4.1. Đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay...................................................22

iii


1.4.2. Yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạy học trong
nhà trường phổ thông......................................................................................24
1.5. Quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.........................................................................26
1.5.1. Lập kế hoạch.........................................................................................26
1.5.2. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng thiết bị dạy
học...................................................................................................................29
1.5.3. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học......................32
1.5.4. Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo
dưỡng) thiết bị dạy học...................................................................................35
1.6. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ
thông đáp ứng yêu cầu đổi với giáo dục..........................................................36
1.6.1. Yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông....................36
1.6.2. Yếu tố thuộc về giáo viên trung học phổ thông.....................................37
1.6.3. Yếu tố thuộc về môi trường quản lý thiết bị dạy học.............................37
Kết luận chương 1...........................................................................................38
Chương 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU, TỈNH NAM
ĐỊNH..............................................................................................................39
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng.....................................................................39
2.1.1. Mục đích khảo sát.................................................................................39
2.1.2. Nội dung khảo sát..................................................................................39
2.1.3. Phương pháp khảo sát...........................................................................39
2.1.4. Tiêu chí và thang đánh giá....................................................................39
2.1.5. Mẫu khảo sát và địa bàn khảo sát (nêu vài nét về trường trung học phổ
thông A, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định).......................................................40
2.2. Thực trạng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh

Nam Định........................................................................................................43
2.2.1. Chủng loại thiết bị dạy học...................................................................43
iv


2.2.2. Trang bị, sử dụng, bảo dưỡng, tu sửa thiết bị dạy học..........................46
2.3. Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trung học phổ thông A Hải Hậu,
tỉnh Nam Định.................................................................................................48
2.3.1. Nhận thức tầm quan trọng của thiết bị dạy học và quản lý thiết bị
dạyhọc;............................................................................................................48
2.3.2. Lập kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học.............49
2.3.3. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng thiết bị dạy
học...................................................................................................................51
2.3.4. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học......................53
2.3.5. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết
bị dạy học;.......................................................................................................56
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng
trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định.................................59
2.4.1. Yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông....................59
2.4.2.Yếu tố thuộc về giáo viên trung học phổ thông......................................60
2.4.3.Yếu tố thuộc về môi trường quản lý.......................................................62
2.5. Đánh giá về thực trạng quản lí thiết bị dạy học ở trường trung học phổ
thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định....................................................................63
2.5.1. Điểm mạnh và nguyên nhân..................................................................63
2.5.2. Điểm yếu và nguyên nhân.....................................................................64
Kết luận chương 2...........................................................................................65
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌCỞ TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH ĐÁP ỨNG
YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC...............................................................66
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................66

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi.......................................66
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và tính kế thừa...............................67
3.2. Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải
Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.................................68
v


3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng
của thiết bị dạy học trong việc đổi mới phương pháp dạy học.......................68
3.2.2. Kế hoạch hóa công tác mua sắm, sử dụng, bảo dưỡng thiết bị dạy học
trong nhà trường;............................................................................................72
3.2.3. Xây dựng hệ thống văn bản qui định quản lý trang bị, sử dụng và bảo
dưỡng thiết bị dạy học trong nhà trường........................................................74
3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo
viên..................................................................................................................77
3.2.5. Tăng cường kiểm tra đánh giá hoạt động sử dụng thiết bị dạy học trong
dạy học............................................................................................................80
3.2.6. Tổ chức phong trào tự làm thiết bị dạy học phục vụ hoạt động dạy học
trong nhà trường.............................................................................................83
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...............................................................85
3.4. Khảo sát về nhận thức tính cấp thiết và khả thi của biện pháp quản lý
thiết bị dạy học................................................................................................87
3.4.1. Mục đích khảo sát.................................................................................87
3.4.2. Nội dung khảo sát..................................................................................87
3.4.3. Tiêu chuẩn và thang đánh giá...............................................................87
3.4.4. Mẫu khảo sát.........................................................................................87
3.4.5. Kết quả khảo sát....................................................................................87
Kết luận chương 3...........................................................................................95
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................96
1. Kết luận.......................................................................................................96

2. Khuyến nghị................................................................................................98
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................100
PHỤ LỤC.....................................................................................................103

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Mẫu khảo sát...................................................................................40
Bảng 2.2. Chủng loại thiết bị dạy học hiện có.................................................43
Bảng 2.3. Chất lượng thiết bị dạy học.............................................................45
Bảng 2.4. Thực trạng trang bị, sử dụng, bảo dưỡng, tu sửa thiết bị dạy học...46
Bảng 2.5. Nhận thức tầm quan trọng của thiết bị dạy học và quản lý thiết bị
dạy học.............................................................................................................48
Bảng 2.6. Lập kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học........49
Bảng 2.7. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng TBDH.. .51
Bảng 2.8. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học.................54
Bảng 2.9. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng)
thiết bị dạy học................................................................................................56
Bảng 2.10. Bảng tổng hợp về việc thực hiện lập kế hoạch, tổ chức bộ máy, chỉ
đạo và kiểm tra công tác trang bị, sử dụng, bảo dưỡng thiết bị dạy học.........58
Bảng 2.11. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường
trung học phổ thông.........................................................................................59
Bảng 2.12. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về người giáo viên đến
quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông...................................60
Bảng 2.13.Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về môi trường quản lý đến
quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông...................................62
Bảng 3.1. Mẫu khảo sát...................................................................................87
Bảng 3.2. Tính cấp thiết của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học..............87
Bảng 3.3. Tính khả thi của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học.................90

Bảng 3.4. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và khả thi của biện pháp quản lý
thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông........................92

vii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý thiết bị dạy học của
Hiệu trưởng trường trung học phổ thông.........................................................59
Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở
trường trung học phổ thông.............................................................................89
Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở
trường trung học phổ thông.............................................................................92
Biểu đồ 3.3. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp
quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông...........94
Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý thiết bị dạy học..............86

viii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1.Để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, ngoài việc
đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng giáo dục, cán bộ quản lý giáo dục
còn phải chú ý đến việc tăng cường cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cho các
nhà trường. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho
quá trình dạy - học. Bởi vì có thiết bị dạy học tốt thì chúng ta mới có thể tổ
chức được quá trình dạy học khoa học, huy động được đa số người học tham
gia thực sự vào quá trình này, họ tự khai thác và tiếp nhận tri thức dưới sự
hướng dẫn của người dạy một cách tích cực. Như vậy, thiết bị dạy học phải

đủ và phù hợp mới triển khai được các phương pháp dạy học một cách hiệu
quả. Các thiết bị dạy học hiện đại đã đem lại chất lượng mới cho các phương
pháp dạy học.
Thiết bị dạy học là tiền đề quan trọng của việc thực hiện phương pháp
dạy học mới, nó là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa học và hành, là
thành tố quan trọng đảm bảo phương pháp, chất lượng dạy học bởi không thể
nói đến giáo dục toàn diện một khi không có cơ sở vật chất - thiết bị dạy học
trường học. Thiết bị dạy học tốt thì chúng ta mới phát huy được tính sáng tạo,
chủ động của học sinh đáp ứng được việc đổi mới phương pháp dạy học nâng
cao chất lượng giáo dục.
Vì vậy, người cán bộ quản lý cần có những biện pháp hợp lý, khoa học
mới phát huy được hiệu quả thiết bị dạy học của nhà trường trong công tác
quản lý hoạt động giáo dục mà đặc biệt là hoạt động dạy và học. Vấn đề quản
lý cơ sở vật chất và sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học luôn được cán bộ
quản lý quan tâm, nhưng trong thực tế còn nhiều bất cập, đòi hỏi phải có sự
thay đổi phù hợp với từng hoàn cảnh, đối tượng cụ thể. Vấn đề đặt ra là: làm
thế nào để quản lý cơ sở vật chất và sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học, đáp ứng
nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

1


1.2.Trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định có thiết bị dạy
học tương đối đầy đủ theo quy định của trường chuẩn Quốc gia nhưng việc
bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa thật
cao. Khả năng sử dụng thiết bị của giáo viên còn nhiều hạn chế, chưa có cán
bộ chuyên trách phụ trách các phòng học bộ môn, các biện pháp quản lý chưa
phù hợp. Chi phí cho việc bảo dưỡng, sửa chữa các thiết bị, đồ dùng học tập
còn hạn hẹp.
Xuất phát từ những yêu cầu cả về mặt lý luận và thực tiễn trên, là một

cán bộ quản lý được phân công phụ trách quản lý mảng cơ sở vật chất, thiết bị
dạy học, tôi luôn trăn trở làm thế nào để quản lý tốt mảng hoạt động này
nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của nhà trường trung học phổ thông
trong giai đoạn hiện nay.
Với các lí do trên, đề tài “Quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học
phổ thông A Hải Hậu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” được lựa chọn tiến
hành nghiên cứu nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục
trong nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lý thiết bị dạy học đề
xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải
Hậu, tỉnh Nam Định nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học, nâng
cao chất lượng dạy học và giáo dục trong nhà trường trung học phổ thông.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý thiết bị dạy học trong trường trung học phổ thông
4. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu: Làm thế nào để nâng cao hiệu quả
quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam
2


Định đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong
bối cảnh hiện nay?
5. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông A
Hải Hậu, tỉnh Nam Định mặc dù đã đạt được kết quả nhưng đứng trước yêu
cầu đổi mới giáo dục phổ thông thì còn bộc lộ những hạn chế và bất cập chưa

đáp ứng kịp thời đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông
hiện nay. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị dạy học: lập
kế hoạch, tổ chức bộ máy sử dụng, chỉ đạo sử dụng thiết bị dạy học và kiểm
tra việc thực hiện kế hoạch sử dụng thiết bị dạy học phù hợp hơn với điều
kiện của nhà trường sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học và góp
phần nâng cao chất lượng dạy và học ở nhà trường phổ thông.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý thiết bị dạy học ở trường trung
học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học
phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
6.3. Đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông
A Hải Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
7. Phạm vi nghiên cứu
7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu:
- Một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường
trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Nghiên cứu quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng theo tiếp cận
chức năng quản lý và trong mối quan hệ với đổi mới phương pháp dạy học ở
trường trung học phổ thông.
7.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: 80 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân
viên trường trung học phổ thông A Hải Hậu, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.

3


7.3. Địa bàn nghiên cứu
Trường trung học phổ thông A Hải Hậu, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam
Định
7.4. Giới hạn về thời gian khảo sát

Thời gian khảo sát từ năm 2014 đến năm 2016.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
8.1. Ý nghĩa lý luận
Tổng kết lý luận về công tác quản lý thiết bị dạy học hiện nay ở các
trường trung học phổ thông, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung
cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp quản lý thiết bị dạy học
hiệu quả.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu được áp dụng cho công tác quản lý thiết bị dạy học
ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định và các trường trung
học phổ thông có điều kiện tương tự.
9. Phương pháp nghiên cứu
9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, phân loại tài liệu nhằm tìm hiểu và
xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu quản lý thiết bị dạy học ở
trường trung học phổ thông.
9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp phỏng vấn;
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
Nhằm mục đích xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất biện pháp
quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông.

4


9.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu: sử dụng các công thức toán thống kê
như số trung bình cộng, tần xuất, hệ số tương quan... để định lượng kết quả
nghiên cứu rút ra các nhận xét về quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học

phổ thông.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thiết bị dạy học ở trường trung
học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
Chương 2: Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ
thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
Chương 3: Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ
thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về thiết bị dạy học trong hoạt động dạy học ở trường
phổ thông
Thiết bị dạy học là thành phần không thể thiếu trong việc đào trong nhà
trường. Thiết bị dạy học đóng vai trò cung cấp nguồn thông tin cho học sinh
trong quá trình học tập và tạo ra nhiều khả năng để giáo viên trình bày nội dung
bài học một cách sâu sắc, bao quát, tổng thể; phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của học sinh. Thiết bị dạy học là yếu tố tác động trực tiếp đến quá trình
giáo dục của nhà trường, là điều kiện thiết yếu của quá trình sư phạm; là thiết bị
để tác động đến thế giới tâm hồn của học sinh và cũng là thiết bị để tác động đến
thế giới tâm hồn của học sinh và cũng là thiết bị để truyền thụ lĩnh hội tri thức; là
điều kiện và thành tố góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục.

Trực quan trong dạy học là một trong những nguyên tắc lý luận dạy
học, được nghiên cứu xuyên suốt qua các thời kỳ triết học: Trực quan trong
triết học cổ đại, trực quan trong triết học siêu hình cận đại, trực quan trong
triết học biện chứng duy tâm và trong triết học duy vật biện chứng.
Cùng với sự phát triển của các tư tưởng trong lĩnh vực tâm lý học, giáo
dục học, lý thuyết về dạy học trực quan đã có những bước tiến mới nhận thức
được vai trò quan trọng của thiết bị dạy học trực quan. Tính trực quan trong dạy
học đóng vai trò minh họa trong bài giảng của giáo viên, giúp học sinh không
chỉ nhận biết được hiện tượng mà còn nắm rõ được bản chất của hiện tượng.
Chính vì vậy, công tác quản lý cơ sở vật chất trường học nói chung và công tác
quản lý thiết bị dạy học nói riêng đã được nhiều tổ chức và cá nhân nghiên cứu.

6


Trong tác phẩm: “Phép dạy học vĩ đại” J.A.Komensiki (1592-1679) đã
viết: “… không có gì trong trí não nếu như trước đó không có gì trong cảm
giác. Vì thế, tất nhiên bắt đầu dạy học không thể từ sự giải thích bằng lời về
các sự vật mà từ sự quan sát trực tiếp chúng. Lời nói không bao giờ đi trước
sự vật”. Như vậy, trái hẳn với lối dạy học kinh viện, nhồi nhét và bắt học sinh
thuộc lòng còn phổ biến thời kỳ đó. [3]
Nhà giáo dục học vĩ đại J.A.Komenski(1592-1679) đã đặt nền móng
đầu tiên cho dạy học trực quan, với quan điểm cơ bản là: Dạy học được bắt
đầu từ việc quan sát sự vật, hiện tượng, quá trình. Ông đề cao phương pháp
dạy học khuyến khích người học tự tiếp thu tri thức bằng chính giác quan của
mình. Ông nhấn mạnh “Cái có thể tri giác bằng các giác quan của chúng, cái
nhìn được hãy để còn nhìn, cái nghe được hãy để cho nghe…Đó là quy tắc
vàng đối với trẻ em, đối với dạy học”. [3]
Phát triển nguyên tắc dạy học trực quan của Komenski, nhà giáo dục
H.Pestalossi(17460-1872) đã chỉ rõ giữa tri giác cảm tính với sự phát triển tư

duy có mối quan hệ hữu cơ với nhau. [3]
Nhà giáo dục học người Nga Usinski (1824-1870) và các học trò của
ông tiếp tục phát triển nguyên tắc này dạy học trực quan dựa trên thành tựu
mới về tâm lý học sinh và sinh lý học. Usinski (1824-1870) viết “không có
cái gì có thể giúp anh san bằng bức tường ngăn cách giữa giáo viên và học
sinh như là việc anh đưa cho học sinh xem một bức tranh và giải thích nó…
đứa trẻ sẽ suy nghĩ bằng hình dạng, bằng màu sắc, âm thanh và bằng cảm
giác nói chung”. [3]
Theo Lê nin quy luật nhận thức của con người là: “Từ trực quan sinh
động đến tư duy trừ tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn là con đường
biện chứng của sự nhận thức chân lý, nhận thức hiện thức khách quan”. [Dẫn
theo 8]

7


Như vậy, để quá trình nhận thức của con người đạt hiệu quả cao thì phải
thông qua quá trình nghe, nhìn và thực hành. Các nhà giáo dục học đã chứng
minh được rằng việc khuyến khích học sinh nhận thức thế giới thông qua chính
giác quan của mình là phương pháp dạy học phù hợp với phát triển tâm sinh lý
của học sinh và do vậy nó là phương pháp hữu hiệu nhất giúp học sinh phát
triển tư duy, nhận biết hiện tượng và tiến tới nắm bắt được bản chất của sự vật
hiện tượng. Các nhà khoa học cũng đã chỉ ra rằng thiết bị dạy học ngoài tác
dụng trực quan còn nhiều ý nghĩa khác trong việc rèn luyện kĩ năng, phát triển
tư duy, nhận biết hiện tượng và tiến tới nắm được bản chất của sự vật, hiện
tượng. Các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng thiết bị dạy học ngoài tác dụng trực
quan còn có nhiều ý nghĩa khác nhau trong việc rèn luyện kĩ năng, phát triển tư
duy, nâng cao năng lực xử lý đối với các tình huống, mặt khác việc sử dụng
thiết bị dạy học còn góp phần tạo ra cho học sinh những cơ sở ban đầu của
công tác nghiên cứu khoa học, khả năng tổ chức kỹ năng hợp tác để cùng thực

hiện mục tiêu chung.
Trên cơ sở những lý thuyết về giáo dục của nền giáo dục thế giới, ở
nướcta cũng có nhiều nghiên cứu về thiết bị dạy học. Có một số nhà khoa học
Việt Nam đã phát triển và truyền bá lý luận về nguyên tắc dạy học trực quan
như tâm lý học Phạm Minh Hạc; Các nhà giáo dục học Tô Xuân Giáp, Trần
Khánh Đức. Các nhà khoa học đã chỉ ra một số vấn đề chung về thiết bị dạy
học cũng như vai trò của thiết bị dạy học trong hoạt động dạy và học, những
yêu cầu sư phạm khi lựa chọn và sử dụng thiết bị dạy học.
Thiết bị dạy học là một trong những điều kiện cơ sở vật chất không thể
thiếu trong mỗi nhà trường, mỗi cơ sở giáo dục, đã được Đảng, Nhà nước đưa
vào thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục:“Học đi đôi với hành, giáo dục
kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”.Thiết bị dạy
học là công cụ lao động của giáo viên, là thiết bị giúp học sinh dễ hiểu các
khái niệm, dễ lĩnh hội kiến thức, giúp học sinh hình thành những kỹ năng thói
quen cần thiết, bước đầu luyện tập thực hành, lao động, ứng dụng trong đời
8


sống. Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ X chỉ rõ:“Tất
cả các trường phổ thông đều có các thiết bị tối thiểu để thực hiện các thí
nghiệm trong chương trình. Sớm chấm dứt tình trạng dạy chay, học chay
nhằm nâng cao chất lượng dạy và học”. [4]
Như vậy, có thể nói rằng thiết bị dạy học là một bộ phận, là một thành
tố không thể thiếu được trong quá trình dạy và học. Thiết bị dạy học vừa là
một thành tố, vừa là một thiết bị, một phương hướng, vừa hàm chứa nội dung
của một quá trình dạy, học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tự học
của học sinh, đáp ứng được mục tiêu của việc đổi mới giáo dục.
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học ở trường phổ thông
Để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường thì công tác quản
lý sử dụng thiết bị dạy học có hiệu quả là hết sức quan trọng. Các nhà nghiên

cứu đã nghiên cứu thực tiễn quản lý nhà trường để tìm ra các biện pháp quản
lý hiệu quả nhất.
Trong cuốn “Quản lý giáo dục - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” do
tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc làm chủ biên có phần nghiên cứu về “Quản lý tài
chính và thiết bị giáo dục” đã chỉ ra cách phân loại và các nguyên tắc quản lý
thiết bị dạy học ở trường phổ thông. [15]
Trong cuốn tài liệu dùng cho học viên cao học chuyên ngành quản lý
giáo dục của tác giả Phạm Văn Thuần đã đề cập đến quản lý cơ sở vật chất và
thiết bị dạy học, đưa ra những vấn đề chung về cơ sở vật chất- thiết bị dạy học
và nội dung quản lý cơ sở vật chất- thiết bị dạy học. [27]
Ở cấp độ luận văn thạc sỹ đã có một số công trình nghiên cứu về quản
lý thiết bị dạy học trong nhà trường. Có thể kể ra một số công trình sau:
Phạm Đức Khỏe (2012) “Quản lý thiết bị dạy học tại trường Trung cấp
Cảnh sát Nhân dân 1”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà
Nội;[14]

9


Hoàng Minh Tuấn (2012) “Quản lý thiết bị dạy học tại các Trung tâm
GDTX khu vực miền núi tỉnh Phú Thọ”,luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản
lý giáo dục, Hà Nội; [28]
Trần Thị Thanh Trang (2015) “Quản lý thiết bị dạy học trong các
trường trung học phổ thông Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình”,luận văn thạc sỹ
chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [30]
Sầm Hoàng Minh “Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các
trường trung học cơ sở huyện Phục Hiệp, tỉnh Cần Thơ”, luận văn thạc sỹ
chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [18]
Phạm Đăng Quát “Biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng
trường trung học phổ thông huyện Yên Mô tỉnh Ninh Bình”, luận văn thạc sỹ

chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [21]
Lê Quốc Trưởng “Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học của Hiệu
trưởng các trường trung học phổ thông huyện An Khánh tỉnh Nam Bình”,
luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội;[32]
Ngô Thị Phong “Một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu
trưởng các trường trung học cơ sở thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ”, luận văn
thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [20]v.v...
Những công trình này các tác giả đã luận giải về cơ sở lý luận và thực
tiễn và đưa ra các biện pháp quản lý để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị,
thiết bị dạy học trong nhà trường theo góc độ chuyên ngành khác nhau, với
phạm vi, đối tượng nghiên cứu khác nhau.
Nhận xét:
- Quản lý thiết bị dạy học đã được nhiều người quan tâm nghiên cứu.
Các công trình nghiên cứu về thiết bị dạy học đều chỉ ra rằng: Đánh giá được
thực trạng thiết bị dạy học, thực trạng quản lý việc tiếp nhận, bảo quản và
chất lượng sử dụng, khai thác thiết bị dạy học ở nhà trường, từ đó đề ra các

10


biện pháp chiến lược nhằm phát huy hiệu quả của thiết bị dạy học là việc làm
hết sức cần thiết, cấp bách với CBQL ở các nhà trường.
- Nghiên cứu quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông
còn ít đề tài đề cập đến, đặc biệt ở các trường trung học phổ thông tỉnh Nam
Định về công tác quản lý thiết bị dạy học còn nhiều hạn chế và bất cập. Vì
vậy, tác giả nghiên cứu đề tài: “Quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học
phổ thông A Hải Hậu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” nhằm nghiên cứu
thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học góp phần nâng
cao chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam
Định trong bối cảnh hiện nay là hết sức cần thiết.

1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Xuất phát từ vai trò của quản lý trong việc nâng cao chất lượng của
hoạt động trong đời sống xã hội cho nên đã có nhiều công trình nghiên cứu
xuất phát từ các khoa học khác nhau: Khoa học quản lý, điều khiển học, tâm
lý học, giáo dục học,... và từ các nhà khoa học trên thế giới và ở trong nước
bàn về quản lý. Có thể kể ra một số quan điểm sau:
Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống, quản lý là: “Phương thức tác
động có chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm hệ thống các nguyên tắc, các
ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy
trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt được mục tiêu”[1].
Theo quan điểm của điều khiển học, quản lý là: “chức năng của hệ có
tổ chức, với bản chất khác nhau nó bảo toàn cấu trúc các hệ, duy trì chế độ
hoạt động. Quản lý là một tác động hợp quy luật khách quan, làm cho hệ vận
hành phát triển”[1].
Frederik. Uinslon Taylo (1856-1915) người Mỹ được coi là “cha đẻ của
Thuyết quản lý khoa học”, là một trong những người mở ra“Kỷ nguyên vàng”
trong quản lý đã thể hiện tư tưởng cốt lõi của mình trong quản lý là. “Mỗi loại

11


công việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hoá và đều phải quản lý chặt
chẽ”.Ông cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần
làm và làm cái đó như thế nào bằng phương pháp tốt nhất, rẻ nhất”[1]
Đề cập đến vấn đề quản lý, tác giả Đặng Vũ Hoạt và tác giả Hà Thế
Ngữ cho rằng: “Quản lý là quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu quản
lý một hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định”[10]
Tác giả Nguyễn Văn Lê quan niệm: “Quản lý là một hệ thống xã hội, là
khoa học và nghệ thuật tác động vào từng thành tố của hệ thống bằng những

phương pháp thích hợp, nhằm mục tiêu đề ra cho hệ và từng thành tố của hệ”.
[Dẫn theo 26]
Những quan niệm về quản lý trên đây tuy có cách tiếp cận khác nhau,
nhưng đều bao hàm những điểm chung sau:
- Quản lý là các hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá
nhân, đảm bảo hoàn thành các công việc và là phương thức tốt nhất để đạt
được mục tiêu chung của tập thể.
- Quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có tổ chức của chủ
thể quản lý lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng
có hiệu quả cao nhất các nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động để
hệ thống ổn định phát triển, đạt được mục tiêu đã định.
- Quản lý bao giờ cũng tồn tại với tư cách là một hệ thống bao gồm các
thành phần:
+ Chủ thể quản lý (Người quản lý, tổ chức quản lý) đề ra mục tiêu dẫn
dắt, điều khiển các đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu định sẵn;
+ Khách thể quản lý (Đối tượng quản lý). Con người (được tổ chức
thành một tập thể, một xã hội…) Thế giới vô sinh (các trang thiết bị
kĩthuật...). Thế giới hữu sinh (vật nuôi, cây trồng…);

12


+ Cơ chế quản lý. Những phương thức mà nhờ đó hoạt động quản lý
được thực hiện và quan hệ tương tác qua lại giữa chủ thể quản lý và khách thể
quản lý được vận hành điều chỉnh.;
+ Mục tiêu chung cho cả đối tượng quản lý và chủ thể quản lý, đây là
căn cứ để chủ thể quản lý tạo ra các hoạt động quản lý.
Từ những điểm chung đó có thể hiểu quản lý là quá trình tác động có
mục đích, có hệ thống của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt
được mục tiêu quản lý đặt ra.

1.2.2. Quản lý trường học
Trường học (hay nhà trường) của hệ thống giáo dục quốc dân Việt
Nam, là nơi trực tiếp thực hiện công tác đào tạo và giáo dục thế hệ trẻ. Có
nhiều tác giả quan niệm khác nhau về quản lý trường học:
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối
giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến hành mục tiêu giáo dục,
mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh”
[Dẫn theo 17]
Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Quản lý nhà trường là hoạt động của
các cơ quan quản lý nhằm tập hợp và tổ chức các hoạt động của giáo viên,
học sinh và các lực lượng giáo dục khác, huy động tối đa các nguồn lực giáo
dục để nâng cao giáo dục và đào tạo trong nhà trường”.[ Dẫn theo 17]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Quản lý nhà trường là quản lý hoạt
động dạy và học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang
trạng thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục”[Dẫn theo 17]
Từ các khái niệm, quan điểm trên đây, có thể nói: “Quản lý trường học
được hiểu là một hệ thống những tác động sư phạm hợp lý và có hướng đích
của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh, các lực lượng xã hội
trong và ngoài trường nhằm huy động và phối hợp sức lực, trí tuệ của họ vào

13


mọi mặt hoạt động của nhà trường, hướng vào hoàn thành chất lượng và hiệu
quả mục tiêu đề ra”
1.2.3. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học
Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học là những hệ thống thiết bị vật chất và
kỹ thuật khác nhau được sử dụng để phục vụ việc giáo dục và đào tạo toàn
diện học sinh trong nhà trường hoặc cơ sở giáo dục (gọi chung là nhà trường

hoặc trường học)
Có thể hiểu khái niệm trên theo 2 góc độ:
- Cơ sở vật chất- thiết bị dạy học của xã hội, được nhà trường sử dụng
vào mục tiêu đào tạo bao gồm: Các trang thiết bị và công cụ của nhà máy xí
nghiệp, nhà văn hoá, nhà truyền thống, câu lạc bộ, sân chơi, bãi thể dục thể
thaocủa địa phương…Nhà trường không trực tiếp quản lý và sử dụng, nhưng
có thể mượn hoặc thuê để phục vụ cho mục tiêu giáo dục.
- Cơ sở vật chất- thiết bị dạy học của nhà trường, đó là các khối công
trình, nhà cửa, sân chơi, thư viện, thiết bị dạy học và các trang thiết bị khác…
được trang bị riêng cho nhà trường, và chia ra làm 3 bộ phận: trường sở, thiết bị
dạy học và thư viện. Các bộ phận này nhà trường trực tiếp quản lý và sử dụng.
1.2.4. Quản lý thiết bị dạy học
Có những cách hiểu khác nhau về quản lý thiết bị dạy học. Một số
người quan niệm rằng, quản lý thiết bị dạy học là phải nắm vững, bảo quản
thiết bị dạy học. Theo cách hiểu này, nội dung quản lý là trực tiếp tác động
vàothiết bị dạy học nhằm giữ tốt, dùng bền.
Dưới góc độ của khoa học quản lý giáo dục, quản lý thiết bị dạy học là
một thành tố trong quá trình dạy học. Theo cách hiểu này, thiết bị dạy học
được đặt trong mối quan hệ với các thành tố khác của quá trình dạy học. Từ
đó đi đến khái niệm, quản lý thiết bị dạy học như sau:
Quản lý thiết bị dạy học là quá trình tổ chức, điều khiển hệ thống quản
lý giáo dục của nhà trường hệ thống và các chủ thể của quá trình dạy học

14


tham gia vào khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học hướng vào thúc đẩy các
thành tố khác của quá trình dạy học vận động theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo
của nhà trường.
1.3. Thiết bị dạy học trong quá trình dạy học ở trường trung học phổ

thông
1.3.1. Thiết bị dạy học và mối quan hệ với đổi mới phương pháp dạy học trong
trường phổ thông
Theo quan điểm chung, đổi mới phương pháp dạy học là đưa các
phương pháp dạy học mới vào các nhà trường để phát huy tính sáng tạo, tích
cực và tự giác họctập của học sinh, giúp HS nâng cao khả năng tự học và biết
cách vận dụng những tri thức đã lĩnh hội được vào trong thực tiễn cuộc sống.
Đổi mới PPDH đó là hướng tới hoạt động chủ động, chống lại thói quen thụ
động của giáo viên. Tăng cường dạy cách tự học, tự tìm tòi, tự sáng tạo của
học sinh.
Như chúng ta đã biết, quá trình dạy học là một chỉnh thể thống nhất bao
gồm nhiều nhân tố của quá trình dạy học quy định nội dung dạy học, nội dung
dạy học quy định PPDH, phương pháp dạy học lại quy định các hình thức tổ
chức thiết bị dạy học…Vì vậy, khi tiến hành đổi mới PPDH cần phải đặt trong
mối quan hệ biện chứng với các nhân tố trong quá trình dạy học.
Trong quá trình dạy học có 4 nhân tố (thành tố): Mục tiêu, nội dung,
phương pháp và thiết bị dạy học. Như vậy, thiết bị dạy học là một nhân tố
trong quá trình dạy học giữ vai trò ý nghĩa quan trọng không thể thiếu trong
quá trình dạy học. Theo lý luận dạy học thì vai trò của thiết bị dạy học trong
quá trình dạy học được thể hiện ở những điểm sau:
- Sử dụng thiết bị dạy học đảm bảo đầy đủ và chính xác thông tin về
các hiện tượng, đối tượng nghiên cứu.
- Sử dụng thiết bị dạy học nâng cao tính trực quan- cơ sở tư duy trừu
tượng, mở rộng khả năng tiếp cận với các đối tượng và hiện tượng.

15