Đề cương Ôn tập nghề Điện (70 tiết) phần 2

Trng : THCS inh Xỏ Nm hc 2010 - 2011
Máy biến áp
Câu 1: Trình bày cấu tạo của máy biến thế điện 1 pha ?
1 2
1. Lõi thép
2. Dây quấn


Máy biến thế điện 1 pha gồm ba bộ phận chính:
- Bộ phận dẫn từ (lõi biến thế),
- Bộ phận dẫn điện (dây quấn)
- Vỏ bảo vệ (vỏ máy)
a) Bộ phận dẫn từ: Đợc ghép bằng những lá thép kỹ thuật điện cách điện với nhau.
Có nhiệm vụ làm mạch dẫn từ đồng thời làm khung quấn dây.
b) Bộ phận dẫn điện: là những cuộn dây điện từ quấn trên lõi thép, dây quấn thờng
làm bằng đồng đợc quấn cách điện với nhau và cách điện với lõi thép. Thông thờng
máy biến thế có 2 cuộn dây đợc cách điện với nhau, cuộn dây nối với nguồn vào là
cuộn sơ cấp, cuộn đa điện ra phụ tải là cuộn thứ cấp. Ngoài ra còn có loại biến thế Tự
ngẫu chỉ có một cuộn dây, tự động điều chỉnh điện áp ra luôn ổn định.
c) Vỏ: đợc làm bằng kim loại hoặc nhựa cứng để lắp đặt và bảo vệ các bộ phận của
máy biến thế, trên vỏ có các lỗ thông gió làm mát máy.
Ngoài ra, máy biến thế còn có các bộ phận cách điện, đèn báo, rơ le tự ngắt, các núm
điều chỉnh, ổ cắm, đồng hồ đo điện,...
Cõu 2 : nguyờn lớ hot ng ca mỏy bin ỏp
- Máy biến áp hoạt động nhờ hiện tợng cảm ứng điện từ
Mỏy bin ỏp gm cun dõy s cp cú n
1
vũng dõy, cun dõy th cp
cú n
2
vũng dõy c qun trờn mt lừi thộp khộp kớn.

Khi máy biến áp làm việc, có một điện áp xoay chiều U
1
đặt vào cuộn sơ cấp, khi
đó trong dòng điện I
1
trong cuộn sơ cấp sinh ra trong lõi thép từ thông biến thiên. Do
GV : Quyn ỡnh Trng
1
Trng : THCS inh Xỏ Nm hc 2010 - 2011
mạch từ khép kín nên từ thông này móc vòng sang cuộn thứ cấp, sinh ra sức điện động
cảm ứng E
2
tỉ lệ với số vòng dây N
2
. Đồng thời từ thông biến thiên cũng sinh ra trong
cuộn sơ cấp một sức điện động tự cảm E
1
tỉ lệ với số vòng dây N
1
. Nếu bỏ qua tổn thất
điện áp (thờng rất nhỏ) thì ta có: U
1
E
1
và U
2
E
2

Do đó :

2
1
2
1
2
1
N
N
E
E
U
U
=
= k (Trong đó U
1
, U
2
là trị số hiệu dụng của điện áp sơ cấp
và thứ cấp, N
1
, N
2
là số vòng dây quấn sơ cấp và thứ cấp của máy biến áp)
v k l t s bin ỏp.
Nu k > 1 => U
1
> U
2
=> mỏy bin ỏp gim ỏp
Nu k < 1 => U

1
< U
2
=> mỏy bin ỏp tng ỏp
Cụng sut mỏy bin ỏp nhn c t ngun P
1
= U
1
. I
1
Cụng sut mỏy bin ỏp cp cho ph ti P
2
= U
2
. I
2
B qua tn hao => P
1
= P
2
=> U
1
. I
1
= U
2
. I
2

hay

1 1
2 2
U I
k
U I
= =
nu tng in ỏp k ln thỡ dũng in gim k ln. Ngc li mỏy bin ỏp
gim k ln thỡ dũng in tng k ln

==================================================================
Câu 3: Để máy biến thế làm việc ổn định và bền lâu cần chú ý những yêu cầu gì ?
--------------------------------------------------------------
+ Hiệu điện thế đa vào máy biến thế không đợc lớn hơn hiệu điện thế định mức của
máy biến thế.
+ Công suất tiêu thụ không đợc lớn hơn công suất định mức của máy biến thế.
+ Chỗ đặt máy biến thế phải sạch sẽ, khô ráo, thoáng gió, ít bụi,...
+ Chỉ đợc vận hành với dòng điện xoay chiều một pha, tuyệt đối không vận hành với
dòng điện một chiều.
+ Lắp các thiết bị bảo vệ quá tải, ngắn mạch (áptômat, cầu chì), các thiết bị bảo vệ
chống rò điện.
==================================================================
Câu 4: Vì sao không đợc vận hành máy biến thế điện một pha với dòng điện một chiều ?
--------------------------------------------------------------
+ Nếu đấu máy biến áp vào nguồn điện 1 chiều thì máy biến áp sẽ phát nóng và cháy
trong thời gian ngắn. Do không có hiện tợng cảm ứng điện từ trong lõi thép và cuộn sơ
cấp khi đó chỉ là một điện trở thuần có điện trở rất nhỏ nên dòng điện trong cuộn sơ
cấp sẽ rất lớn.
GV : Quyn ỡnh Trng
2
Trng : THCS inh Xỏ Nm hc 2010 - 2011

+ Nếu ta đặt vào hai đầu cuộn A
1
B
1
của cuộn sơ cấp L
1
một hiệu điện thế một chiều
U
1
. Thì trong cuộn L
1
sẽ có dòng điện một chiều, dòng điện một chiều này làm từ hóa
lõi thép nhng từ trờng lõi thép không phải là từ trờng biến đổi cho nên từ trờng này
xuyên qua cuộn dây L
2
, không làm xuất hiện dòng điện cảm ứng ở cuộn L
2
. Vì vậy ở
hai đầu A
2
B
2
của cuộn thứ cấp L
2
không có hiệu điện thế. Lúc này toàn bộ điện năng
của nguồn điện một chiều đa vào máy biến thế sẽ chuyển hóa thành nhiệt năng làm cho
lõi thép và dây quấn nóng lên, nếu để lâu sẽ cháy cuộn dây của máy biến thế làm cho
biến thế bị hỏng.
Vì vậy tuyệt đối không đợc vận hành máy biến thế điện 1 pha với dòng điện một chiều.
=================================================================

Câu 5: Trình bày những h hỏng thông thờng của máy biến áp, Cách sửa chữa ?
--------------------------------------------------------------
+ H hỏng do chế tạo:
- Dây quấn bị đứt hoặc sai số vòng.
- Ngắn mạch (chập) giữa các vòng dây hoặc giữa các lớp dây do bị hỏng lớp tráng
emay hay lớp sợi bọc cách điện bị bong ra.
- Cách điện không tốt giữa các cuộn dây với nhau hoặc giữa cuộn dây với vỏ do lớp
cách điện không dầy hoặc do chất cách điện kém chất lợng.
+ H hỏng do sử dụng, cách sử lý:
- Nổ cầu chì do quá tải hay chập mạch: Cần phải giảm phụ tải hoặc tìm ra chỗ chập
để xử lý trớc khi thay dây chảy.
- Mất điện vào máy do mối nối bị ôxi hóa nên tiếp xúc kém hoặc đứt dây: Cần phải
kiểm tra các chỗ tiếp xúc của mối nối, phích điện, các núm chuyển mạch,... Nếu công
tắc điều khiển tiếp xúc kém, cần sửa lò xo, làm sạch tiếp điểm hoặc thay thế nếu cần.
Nếu phích điện lỏng thì xiết lại hoặc thay mới.
- Hiện tợng rò điện ra vỏ máy thờng là bị ẩm, ta cần xử lý bằng cách sấy. Nếu rò
điện do các đầu dây chạm vỏ hoặc lõi thép thì cần bọc cách điện các đầu dây, thay lớp
cách điện với lõi thép.
- Máy làm việc nhng kêu to: Do các lá thép ép không chặt, cần tháo máy ép chặt lại
các lá thép.
- Máy nóng và cháy: Do chập mạch hoặc do quá tải, cần quấn lại cuộn dây bị cháy
và giảm tải tiêu thụ.
=================================================================
Câu 6: Trình bày các số liệu định mức của máy biến áp?
--------------------------------------------------------------
a) Công suất định mức(S
đm
):là công suất toàn phần đa ra ở dây quấn thứ cấp, Đơn
vị Vôn-ampe (V.A).
b) Điện áp sơ cấp định mức(U

1đm
): là điện áp của dây quấn sơ cấp tính bằng Vôn
(V) hoặc Kilôvôn (KV)
GV : Quyn ỡnh Trng
3
Trng : THCS inh Xỏ Nm hc 2010 - 2011
Dòng điện sơ cấp định mức(I
1đm
): là dòng điện của dây quấn sơ cấp ứng với công
suất và điện áp định mức, đơn vị ampe (A) hoặc Kilôampe (KA).
c) Điện áp thứ cấp định mức(U
2đm
): là điện áp của dây quấn thứ cấp tính bằng
Vôn (V) hoặc Kilôvôn (KV)
Dòng điện thứ cấp định mức(I
2đm
): là dòng điện của dây quấn thứ cấp ứng với
công suất và điện áp định mức, đơn vị ampe (A) hoặc Kilôampe (KA).
Giữa công suất, điện áp và dòng điện có quan hệ: S
đm
= U
1đm
. I
1đm
= U
2đm
.I
2đm
Máy biến áp làm việc không đợc phép vợt quá các trị số định mức ghi trên nhãn
máy.

=================================================================

ng c in
Câu 1: a, Trình bày cấu tạo của động cơ khụng ng b một pha ?
Động cơ không đồng bộ 1 pha gồm hai bộ phận chính là stato và rôto, ngoài ra còn có các
bộ phận khác nh vỏ máy và nắp máy. Giữa stato và rôto có khe hở không khí nhỏ.
a) Stato ( Phần tĩnh ) : làm từ lá thép kĩ thuật điện đợc dập rãnh bên trong ghép lại với
nhau thành hình trụ, phía trong có các rãnh hớng trục để đặt dây quấn hoặc có cực từ xẻ rãnh
để đặt vòng ngắn mạch. Mỗi dây quấn gồm nhiều bối dây nối tiếp hoặc nối song song. Dây
quấn xtato gồm có dây quấn làm việc, dây quấn khởi động, dây quấn số.
b) Rôto ( Phần động) : Gồm có lõi thép, dây quấn và trục quay.
- Lõi thép đợc làm từ lá thép kĩ thuật điện đợc xẻ rãnh bên ngoài ghép lại thành hình trụ có
rãnh hớng trục.
- Dây quấn:
+ Với rôto lông sóc: dây quấn gồm nhiều khung dây gép lại thành hình lông sóc. Thực tế
ngời ta đúc nhôm hoặc đồng vào rãnh lõi thép thành dây quấn lồng sóc.
+ Với rôto dây quấn: các rãnh của lõi thép có đặt các cuộn dây, đầu các cuộn dây nối với
mạch điện bên ngoài nhờ vành trợt và chổi than.
+ Trục: đợc làm từ thép đặc biệt có độ trơ cao, đợc lắp cố định vào lõi thép.
GV : Quyn ỡnh Trng
4
Trng : THCS inh Xỏ Nm hc 2010 - 2011
Ngoài ra động cơ điện một pha còn có vòng đoản mạch ở cực hoặc dây quấn phụ có
tụ điện để giúp động cơ khởi động khi đóng điện.
b, Trình bày nguyên tắc hoạt động của động cơ khụng ng b một pha ?
+ Động cơ không đồng bộ một pha hoạt động nhờ từ trờng quay. Từ trờng quay đợc tạo ra
bằng cách cho 2 dòng điện xoay chiều lệch pha nhau vào hai cuộn dây quấn lệch trục với
nhau trong không gian.
- Động cơ có vòng ngắn mạch: trên cực của stato có xẻ rãnh để lắp một khung dây
bằng đồng gọi là vòng ngắn mạch. Từ trờng xoay chiều qua cực từ làm xuất hiện dòng

điện cảm ứng ở vòng ngắn mạch khiến phần từ trờng qua vòng ngắn mạch bị chậm pha.
Kết quả từ trờng tổng ở cực từ là từ trờng quay.
- Động cơ có cuộn dây phụ nối tiếp với cuộn cảm: Động cơ này có hai dây quấn đặt
lệch trục nhau một góc 90
0
. Dây quấn phụ nối tiếp với cuộn cảm nên dòng điện bị
chậm pha hơn dòng điện qua dây quấn chính. Kết quả tổng từ trờng ở hai dây quấn
chính và phụ là từ trờng quay.
- Động cơ có cuộn dây phụ nối tiếp với tụ điện: Động cơ này có hai dây quấn đặt
lệch trục nhau một góc 90
0
. Dây quấn phụ nối tiếp với tụ điện nên dòng điện bị sớm
pha hơn dòng điện qua dây quấn chính. Kết quả tổng từ trờng ở hai dây quấn chính và
phụ là từ trờng quay
+ Trong thực tế phổ biến dùng loại động cơ có cuộn dây phụ kèm tụ điện (là loại
động cơ khởi động bằng tụ).
c) Công dụng- Kéo các máy công tác nh máy ca, máy nghiền bột, máy ép nớc hoa quả,
- Sử dụng trong một số thiết bị nh: quạt bàn, máy bơm mớc, máy giặt, máy sấy tóc
Câu 2 : Nêu phân loại của động cơ điện 1 pha và u nhợc điểm của từng loại.
Động cơ không đồng bộ 1 pha đợc chia thành các loại sau:
- Động cơ dùng vòng ngắn mạch.
- Động cơ có dây quấn phụ nối tiếp với cuộn cảm L.
- Động cơ có dây quấn phụ nối tiếp với tụ điện C.
- Động cơ có vành góp (động cơ vạn năng).
a)Động cơ dùng vòng ngắn mạch:
- Ưu điểm:
+ Có cấu tạo đơn giản.
GV : Quyn ỡnh Trng
5