SKKN PHƯƠNG PHÁP rèn LUYỆN kỹ NĂNG tự học CHO học SINH TRONG dạy học LỊCH sử ở TRƯỜNG THCS THÔNG QUA sử DỤNG tư LIỆU THAM KHẢO

CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
THCS

Trung học cơ sở

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

SGK

Sách giáo khoa

TLTK

Tài liệu tham khảo

BÁO CÁO KẾT QUẢ
1


NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
Đổi mới phương pháp dạy học góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Đó
là yêu cầu bức thiết trong xã hội hiện đại. Để nâng cao chất lượng dạy và học
không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ tri thức mà phải hướng tới việc bồi dưỡng
cho HS khả năng tự học.

Rèn luyện năng lực tự học cho HS THCS có vị trí quan trọng trong việc
thực hiện mục tiêu bộ môn và góp phần đào tạo ra những con người lao động có
năng lực thực hành, tự chủ, năng động đây là những kỹ năng nền tảng cho các
cấp học cao hơn.
Vấn đề tự học đã được quan tâm, tuy nhiên đa số mới chỉ dừng lại ở lý
luận, còn trong thực tiễn dạy học GV vẫn còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng.
Nhiều GV và HS vẫn chưa ý thức được tầm quan trọng của việc tự học nên chưa
quan tâm chú trọng tới việc rèn kỹ năng này.
Đối với môn Lịch sử, còn nhiều quan niệm Lịch sử là môn phụ, phương
pháp dạy học Lịch sử không hiệu quả và tạo hứng thú cho HS. Việc đổi mới dạy
học cũng chưa được quan tâm.
Phương pháp tốt nhất để HS tiếp nhận đầy đủ và sâu sắc về các sự kiện,
nhân vật, vấn đề lịch sử là phải phát huy được tính tích cực, chủ động của HS.
Qua những năm trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử THCS, bằng những kinh
nghiệm ít ỏi tích lũy được tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến mà tôi đã sử dụng có
hiệu quả tại trường sở tại.
2. Tên sáng kiến:
PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ HỌC
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS
THÔNG QUA SỬ DỤNG TƯ LIỆU THAM KHẢO
3. Tác giả sáng kiến:
2


- Họ và tên: Vũ Thị Phương
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THCS Đồng Tĩnh, Tam Dương, Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 038.4338078
E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Vũ Thị Phương
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:

Vào giảng dạy môn Lịch sử ở trường THCS nhằm nâng cao chất lượng
môn học, tăng cường khả năng giáo dục của bộ môn.

6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Tháng 08/2017
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
- Về nội dung của sáng kiến:
PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ HỌC CHO HS
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS QUA SỬ DỤNG TLTK
I. Mục tiêu, cấu trúc, nội dung cơ bản của chương trình lịch sử THCS
1. Mục tiêu:
Về kiến thức: HS phải nắm được hệ thống những khái niệm, vấn đề lịch
sử khái quát, cơ bản nhất của những sự kiện đã diễn ra trong quá khứ của xã hội
loài người nói chung và Việt Nam nói riêng.
Về kĩ năng: phát triển các năng lực của nhận thức như tri giác, tưởng
tưởng, trí nhớ và đặc biệt là tư duy. Bên cạnh đó, còn phát triển các kĩ năng, kĩ
xảo học tập bộ môn như sử dụng bản đồ, tranh ảnh, tài liệu...
Về thái độ: Có lòng yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc và lòng
biết ơn đối với những anh hùng, chiến sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc.
Về định hướng năng lực: Năng lực sử dụng ngôn ngữ, tái tạo kiến thức,
giải quyết vấn đề, xác định mối quan hệ giữa các sự kiện...
3


2. Cấu trúc, nội dung cơ bản:
Chương trình lịch sử THCS bao hàm khối lượng kiến thức cơ bản của
Lịch sử thế giới và Lịch sử Việt Nam, được sắp xếp một cách hệ thống theo
tuyến tính về mặt thời gian. Để tiếp nhận được nội dung kiến thức hết sức phong
phú trong khi thời lượng các tiết học trên lớp hạn chế, đòi hỏi HS phải tự học
qua khai thác thêm các TLTK ngoài SGK.
3. Một số yêu cầu sử dụng TLTK trong dạy học Lịch sử

Việc rèn luyện kỹ năng tự học phải giúp HS nắm vững kiến thức cơ bản
và đáp ứng mục tiêu dạy học.
Các biện pháp rèn luyện kỹ năng tự học phải có tính vừa sức, phù hợp với
nhận thức của HS.
Việc rèn luyện kỹ năng tự học qua sử dụng TLTK cho HS phải góp phần
tích cực vào đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường THCS.
Việc rèn luyện kỹ năng tự học qua sử dụng TLTK cho HS bao gồm quá
trình hình thành, rèn luyện và phát triển một số hệ thống các kỹ năng liên quan.
4. Một số phương pháp rèn luyện kỹ năng tự học cho HS qua sử dụng TLTK
trong dạy học Lịch sử
4.1. Rèn luyện kỹ năng phát hiện kiến thức cơ bản qua TLTK
TLTK là nguồn tài liệu bổ trợ, làm sâu sắc hơn kiến thức cơ bản. Do đó,
HS cần tìm được ý bản chất, chủ đạo nhất. Việc này có ý nghĩa rất quan trọng
trong khâu thu nhận thông tin.
- Thứ nhất, rèn kỹ năng tìm ý chính, lập dàn ý
GV có thể khéo léo tổ chức công việc cho HS như sau:
+ Yêu cầu HS đọc hoặc gọi một HS đọc to cho cả lớp cùng nghe đoạn TLTK.
+ Đặt câu hỏi để HS tóm tắt kiến thức được nghe đồng thời đánh giá được ý
thức thái độ trong quá trình học tập.
+ Nhận xét ý kiến của HS và hoàn thiện câu trả lời.
4


Về phía HS, để rèn luyện kỹ năng tìm ý chính cần thực hiện các công việc:
+ Đọc lướt toàn bộ nội dung cần tìm ý chính để xác định nội dung đó gồm
những tiểu mục hay đoạn nào.
+ Phân tích nội dung và gạch chân những từ quan trọng, từ khóa để tìm ý chính.
+ Sắp xếp các ý chính đó theo mối quan hệ của chúng thành một chính thể.
Việc rèn luyện cho HS kỹ năng lập dàn ý chính, giúp các em nắm vững
kiến thức cơ bản, là cơ sở của các kỹ năng khác khi làm việc với TLTK.

- Thứ hai, rèn luyện kỹ năng sử dụng phiếu học tập kết hợp với SGK và TLTK để
lĩnh hội kiến thức cơ bản của bài.
Phiếu học tập là một trong những phương tiện dạy học nhằm tăng cường
hứng thú cho HS. Để rèn luyện cho HS kỹ năng tự học qua sử dụng phiếu học
tập vào việc khai thác bài viết trong TLTK, GV phải thực hiện các công việc:
+ Giải thích cho HS hiểu ý nghĩa, tác dụng của việc sử dụng phiếu học tập trong
khai thác kiến thức cơ bản của TLTK.
+ Xây dựng phiếu học tập phù hợp với đặc điểm nội dung, mục tiêu, đối tượng.
+ Đưa ra phiếu học tập khuyến khích cho HS hoàn thành.
+ Nhận xét và bổ sung ý kiến cho câu trả lời của HS.
Về phía HS, cần thực hiện các bước:
+ Bước 1: Đọc kỹ phần dẫn (yêu cầu) của phiếu học tập.
+ Bước 2: Khai thác nội dung TLTK phù hợp với yêu cầu của phiếu học tập.
+ Bước 3: Thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập.
+ Bước 4: Đại diện nhóm trình bày nội dung phiếu học tập, các nhóm khác nhận
xét và bổ sung ý kiến.
GV nâng dần độ khó của phiếu học tập từ thấp đến cao, từ dễ đến khó.
Điều này sẽ tạo cho các em thói quen tự học với TLTK dưới sự chỉ đạo tổ chức
của GV dần hình thành kỹ năng tự học. Qua đó, HS nắm vững được kiến thức
trong tài liệu và hiểu bài một cách hệ thống, sâu sắc hơn.
5


4.2. Rèn luyện kỹ năng so sánh, đối chiếu TLTK với SGK để khắc sâu kiến
thức cơ bản:
TLTK có vai trò quan trọng trong việc củng cố kiến thức cơ bản cho HS.
Sau khi làm việc với TLTK, HS sẽ có thêm lượng thông tin hữu ích để đối chiếu,
so sánh với SGK. Nhờ đó, các em hiểu sâu sắc bản chất của sự kiện, vấn đề lịch
sử.
Để phát triển kỹ năng này, GV cần thực hiện các bước sau:

- Yêu cầu HS đọc TLTK (hoặc gọi HS đọc to cho cả lớp nghe).
- Đưa ra các câu hỏi, bài tập.
- HS suy nghĩ trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, hoàn thiện câu trả lời của HS.
HS cần thực hiện:
- Đọc TLTK phát hiện và gạch chân dưới những từ khóa, nội dung liên quan đến
kiến thức cơ bản.
- Suy nghĩ, sắp xếp để trả lời câu hỏi, bài tập của GV.
- Sau khi GV nhận xét, HS so sánh, đối chiếu với SGK, bổ sung, hoàn thiện nội
dung, kiến thức.
Với việc trả lời các câu hỏi như trên, HS đã thực hiện công việc so sánh
nội dung kiến thức từ TLTK với SGK nhằm củng cố, nêu bật kiến thức cơ bản.
Từ đó, kiến thức cơ bản trở nên phong phú, được minh họa, cụ thể hóa. Để rèn
luyện kỹ năng này, đòi hỏi các em phải tiến hành nhiều thao tác đối chiếu TLTK
với SGK, tìm ý chính, từ khóa chung, sắp xếp ý và vận dụng khả năng tư duy: so
sánh, tổng hợp, đánh giá... Đây là biện pháp rất quan trọng nhằm phát triển kỹ
năng tự học cho HS.
4.3. Rèn luyện kỹ năng trình bày kiến thức thu được qua TLTK:
Được hiểu là khả năng trình bày nội dung kiến thức dưới 2 hình thức:
trình bày miệng và trình bày viết. Nếu kỹ năng diễn đạt tốt, HS sẽ chủ động lĩnh
6


hội kiến thức, hiểu sâu vấn đề, tăng độ bền của kiến thức, góp phần phát triển tư
duy cho HS.
- Thứ nhất, rèn luyện kỹ năng viết
Viết là kênh thông tin vô cùng quan trọng, nhưng viết như thế nào để đảm
bảo đầy đủ kiến thức cơ bản và thể hiện được năng lực của cá nhân không phải
là vấn đề đơn giản. GV phải thực hiện các bước:
+ Nêu, giải thích rõ yêu cầu câu hỏi, bài tập.

+ Yêu cầu HS đọc kỹ nội dung TLTK.
+ Hướng dẫn HS phát hiện kiến thức cơ bản trong TLTK.
+ Khuyến khích HS trình bày theo quan điểm cá nhân bằng cách sử dụng các
câu hỏi mở, các gợi ý.
+ Nhận xét bài viết của HS và hoàn thiện bài viết.
Về phía HS, cần phải tiến hành theo các bước:
+ Đọc kỹ nội dung TLTK.
+ Xác định kiến thức cơ bản trong TLTK (ở bước này, HS thực hiện các thao tác
như hoạt động phát hiện kiến thức cơ bản).
+ Vận dụng các kiến thức và sự hiểu biết cá nhân để diễn đạt theo quan điểm cá
nhân HS, cần chú ý tránh các lỗi diễn đạt: lặp từ, dùng các ngôn ngữ nói, diễn
đạt không thoát ý...
+ Các HS khác đưa ra ý kiến nhận xét. GV là người tổng kết.
- Thứ hai, rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm
Khi tham gia hoạt động nhóm, HS được rèn luyện tinh thần thi đua, ý thức
trách nhiệm, đánh giá và tự đánh giá. Ngoài ra, HS sẽ được rèn luyện kỹ năng
diễn đạt, hứng thú học tập, tạo động lực thi đua cho các thành viên cũng được
nâng cao... Để rèn luyện kỹ năng tự học qua hoạt động nhóm, GV tiến hành:
+ Bước 1: Chia nhóm (tùy theo số lượng, trình độ nhận thức của HS).
+ Bước 2: Đưa ra nhiệm vụ cho các nhóm (GV nêu rõ thời gian, hình thức...)
7


+ Bước 3: Theo dõi, khuyến khích hoạt động của các nhóm.
+ Bước 4: Nhận xét, bổ sung phần trình bày của các nhóm.
Đối với HS, trong quá trình làm việc nhóm, HS cần:
+ Đọc và hiểu rõ nhiệm vụ của nhóm.
+ Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm một cách hợp lý.
+ Tìm kiếm kiến thức trong TLTK, kết hợp SGK để trả lời câu hỏi.
+ Đưa ra ý kiến cá nhân và thảo luận với nhóm để thống nhất.

+ Đại diện nhóm trình bày.
Trong quá trình làm việc nhóm, GV đóng vai trò là người tổ chức, định
hướng cho HS, đưa ra nhận xét và kết luận cuối cùng về nội dung, cách trình
bày và diễn đạt của HS.
- Thứ ba, rèn luyện kỹ năng thuyết trình
GV tổ chức cho HS thuyết trình một vấn đề trong giờ học là cách tạo
dựng cho HS tinh thần tự học tích cực, khả năng ngôn ngữ và lòng tự tin vào bản
thân. GV thực hiện những bước cụ thể sau:
+ Bước 1: Giao nhiệm vụ cho HS.
+ Bước 2: Hướng dẫn HS công việc chuẩn bị cho bài thuyết trình và phương
pháp thuyết trình hiệu quả.
+ Bước 3: Tổng kết, cùng HS nhận xét bài thuyết trình của HS.
Trong việc hướng dẫn cho HS, GV chú ý một số vấn đề:
+ Việc thu thập thông tin: GV có thể cung cấp TLTK cho các em, hoặc yêu cầu
HS tự thu thập tài liệu (phụ thuộc vào nhiệm vụ giao cho HS): Sách tham khảo,
mạng Internet...
+ Xây dựng cấu trúc bài thuyết trình: Xác định rõ chủ đề thuyết trình, cấu trúc
gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết luận...

8


+ Hướng dẫn HS phương pháp thuyết trình hiệu quả: ngôn ngữ to, rõ ràng, tư thế
tác phong khi thuyết trình, ngôn ngữ cử chỉ, sử dụng các phần mềm hỗ trợ:
Powerpoint...
+ Cung cấp tiêu chí đánh giá bài thuyết trình – đây là cơ sở định hướng để HS
thực hiện bài thuyết trình.
Ở mức độ nhằm rèn luyện kỹ năng thuyết trình cho HS, GV chỉ cần giao
chủ đề thuyết trình, HS bằng các kỹ năng đã có phải tự thực hiện các hoạt động
để thực hiện nhiệm vụ đó. Các tiêu chí đánh giá cũng ở cấp độ cao hơn.

Về phía HS, để rèn luyện kỹ năng thuyết trình trên lớp, HS cần thực hiện
các công việc:
+ Đọc kỹ chủ đề cần thuyết trình để xác định công việc cần làm.
+ Nghiên cứu TLTK để lập đề cương chi tiết về nội dung cần thuyết trình (minh
họa bài thuyết trình bằng cách ví dụ, sơ đồ...)
+ Thuyết trình vấn đề trước lớp.
+ HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến và đưa ra câu thảo luận.
Nếu được chuẩn bị bài thuyết trình ở nhà, HS thực hiện như sau:
+ Đọc kỹ chủ đề cần thuyết trình.
+ Sưu tầm, thu thập tài liệu.
+ Lập đề cương chi tiết về nội dung thuyết trình (có thể sử dụng các phần mềm
hỗ trợ như Powerpoint...)
+ Tự luyện tập kỹ năng thuyết trình.
+ Trình bày trên lớp và lắng nghe nhận xét, góp ý của các bạn.
Để thực hiện tốt bài thuyết trình, HS cần chú ý thực hiện tốt các hướng
dẫn của GV, tích cực chủ động tham gia thuyết trình. Các HS khác cần chú ý nội
dung để tự lĩnh hội kiến thức, rút ra bài học kinh nhiệm cho bản thân.
Như vậy, hình thành và rèn luyện kỹ năng diễn đạt với hai hình thức: viết
và nói (hoạt động nhóm, thuyết trình) là rất cần thiết trong việc phát triển cho
9


HS kỹ năng tự học. Bởi để diễn đạt được theo ý hiểu của mình, HS phải thực sự
hiểu và nắm được kiến thức cơ bản từ TLTK.
4.4. Rèn luyện kỹ năng sử dụng TLTK để trả lời câu hỏi:
HS phải biết lựa chọn kiến thức thu nhận được từ việc nghiên cứu TLTK,
kết hợp với SGK và phân tích, tổng hợp, để hoàn thành các câu hỏi, bài tập
trong SGK và do GV giao cho.
GV cần tiến hành các công việc sau:
- Nêu câu hỏi cho HS.

- Gọi một HS đọc to đoạn TLTK hoặc yêu cầu HS tự đọc.
- Tổ chức cho HS trả lời bằng hệ thống câu hỏi mở.
- Nhận xét và bổ sung câu trả lời của HS.
HS cần thực hiện các bước cụ thể:
- Bước 1: Xác định rõ yêu cầu của câu hỏi, ghi nhớ (gạch chân) các từ để hỏi
như: Như thế nào? Tại sao? Giải thích? Trình bày?... Đây là công việc cần thiết,
là cơ sở để HS giải quyết vấn đề đúng hướng.
- Bước 2: Dựa vào yêu cầu câu hỏi, đọc TLTK, vận dụng kiến thức, kết hợp với
SGK, suy nghĩ trả lời.
- Bước 3: Hoàn thành và tự kiểm tra câu trả lời, trình bày trước lớp.
- Bước 4: Các HS khác lắng nghe ý kiến, bổ sung câu trả lời của bạn.
Điều quan trọng trong việc rèn luyện kỹ năng sử dụng TLTK để trả lời câu
hỏi là GV đưa ra hệ thống câu hỏi khoa học, hợp lý, đảm bảo tính vừa sức, phù
hợp với từng đối tượng và trình độ nhận thức của HS.
Bằng việc trả lời các câu hỏi như vậy, nội dung kiến thức dần hé mở, HS
tự khai thác mọi góc cạnh của kiến thức thể hiện qua tài liệu lịch sử, đồng thời
làm rõ trọng tâm kiến thức và tự mình rút ra kết luận cần thiết.
4.5. Rèn luyện kỹ năng sưu tầm TLTK:

10


Sưu tầm TLTK phải đúng nội dung, đúng chủ đề và có nguồn gốc đáng tin
cậy. Để làm được điều đó, GV thực hiện các công việc:
- Trước hết, GV phải định hướng mục đích việc sưu tầm TLTK.
- Hướng dẫn cho HS cách sưu tầm TLTK.
- Xác định nội dung cần sưu tầm.
- Nơi sưu tầm TLTK: Đối với các loại sách thì lựa chọn các nhà xuất bản uy tín,
nếu sưu tầm TLTK trên mạng phải truy cập những trang web đã kiểm định.
Đối với HS cần thực hiện những công việc sau:

- Bước 1: Xác định rõ mục đích sưu tầm tài liệu, nghĩa là các em phải trả lời
được câu hỏi: Sưu tầm TLTK làm gì?
- Bước 2: Xác định nội dung, chủ đề cần sưu tầm tài liệu (trả lời câu hỏi: Sưu
tầm TLTK về nội dung gì?)
- Bước 3: Khoanh vùng nguồn tài liệu để sưu tầm (sưu tầm tài liệu ở đâu?). Ở
bước này, HS cần biết được nguồn tài liệu mình sưu tầm. Các em có thể tiến
hành tìm kiếm tài liệu trên mạng, các hiệu sách, thư viện...
- Bước 4: HS tiến hành tìm kiếm tài liệu. Sau đó, chọn lọc và sắp xếp nội dung
cho phù hợp với người học và mục tiêu đề ra.
Có thể thấy, sưu tầm TLTK đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển
kỹ năng tự học của HS. Vì sưu tầm tài liệu là bước đầu tiên để HS có thể tiến
hành những thao tác tiếp theo: ghi chép, khai thác kiến thức cơ bản...
4.6. Rèn luyện kỹ năng ghi chép nội dung kiến thức qua TLTK
HS cần chắt lọc kiến thức nhưng đảm bảo tính logic, chặt chẽ giữa các nội
dung và ghi theo ý hiểu của mình (bởi việc ghi chép thể hiện sắc thái cá nhân,
độc lập, sáng tạo). HS có thể hệ thống hóa bằng sơ đồ tư duy, lập bảng...
HS cần thực hiện tốt các công việc sau:
- Trước hết, HS phải chuẩn bị tâm thế để ghi chép.

11


- HS cần xác định được nguồn TLTK cần ghi chép: tên tài liệu, tác giả, nhà xuất
bản (hoặc nguồn xuất xứ)... chuẩn bị các công cụ cần thiết để ghi chép, bút, vở...
- Lựa chọn chính xác nội dung cần ghi chép: Tra mục lục, xác định nội dung.
Quá trình ghi chép của HS cần lưu ý:
- Dùng các chữ viết tắt và các kí hiệu quy ước một cách nhất quán. Cần ghi chép
sạch sẽ, ngay ngắn, rõ ràng.
- Ghi lại những vấn đề chính có số liệu và niên đại quan trọng, lập niên biểu, ghi
các tài liệu gốc, câu nói nổi tiếng của các danh nhân, câu trích trong các tác

phẩm kinh điển của Mác-Lênin, Hồ Chí Minh, văn kiện Đảng...
- Ghi và gạch chân những thuật ngữ, khái niệm khó, những tư tưởng, luận điểm
chủ yếu của bài học.
Như vậy, rèn luyện cách ghi chép là kỹ năng quan trọng trong quá trình tự
học ở nhà của HS. Thông qua hoạt động này, HS lĩnh hội, lưu giữ và khắc sâu
được kiến thức một cách hệ thống. Đồng thời, rèn luyện cho các em kỹ năng lập
luận, sáng tạo trong học tập.
4.7. Rèn luyện kỹ năng biết thắc mắc, đặt câu hỏi và tìm cách trả lời:
TLTK cung cấp khối lượng kiến thức rất lớn. Do đó, HS không thể nhận
thức được hết nội dung bài viết. Việc đưa ra những thắc mắc, câu hỏi và tìm
cách trả lời những thắc mắc không chỉ giúp các em chủ động tiếp nhận kiến thức
mà còn hiểu sâu sắc bản chất vấn đề. Bên cạnh đó, HS phát triển óc sáng tạo, tư
duy phê phán và tính chủ động học tập – những kỹ năng vô cùng quan trọng, cần
thiết trong cuộc sống.
Để làm được điều này, GV cần hướng dẫn cho HS:
- Học sinh đọc TLTK và lập dàn ý những nội dung cơ bản.
- Ghi lại những vấn đề khó hiểu, thuật ngữ, khái niệm, câu hỏi cần giải đáp.
- Huy động kiến thức đã học, so sánh với SGK, vở ghi và khai thác các nguồn
tài liệu khác để trả lời.
12


GV có vai trò hỗ trợ, định hướng cho HS và thường xuyên khuyến khích,
động viên các em động não tìm câu trả lời.
Đối với HS, cần thực hiện các công việc:
- Bước 1: Đọc TLTK và xác định nội dung cơ bản.
+ Về nội dung: Đọc toàn bộ bài viết, kênh hình, phần chú thích, diễn giải...
+ Cách đọc:
Đọc lướt toàn bộ nội dung để nắm được các vấn đề một cách sơ lược về các
mục, mối liên hệ giữa các mục làm nổi bật chủ đề chung của đoạn tài liệu.

Đọc kỹ: Khi đọc cần đặt ra câu hỏi nội dung của đoạn, của mục vừa đọc là gì?
Có những ý chính nào? Đồng thời, HS cần gạch chân những từ ngữ quan trọng
và lập dàn bài, gạch chân dưới những thuật ngữ, khái niệm mới, khó hiểu...
- Bước 2: Đặt ra vấn đề khó, câu hỏi cần giải đáp. Sau khi đọc tài liệu, HS cần
ghi chép lại. Đây là việc làm cần thiết để HS lưu lại thông tin.
- Bước 3: Tìm cách trả lời các thắc mắc, câu hỏi đã đề ra. Để làm việc này, HS
cần đối chiếu lại với SGK, vở ghi, nhớ lại bài giảng của GV, huy động thêm các
nguồn tài liệu khác để tìm cách trả lời.
- Bước 4: Trình bày và hỏi lại GV, bạn bè ... để kiểm tra lại kết quả.
Có thể nói việc biết đưa ra thắc mắc, câu hỏi và tìm cách trả lời là biện
pháp, thói quen rất tốt cho HS. Kiến thức các em tự tìm ra sẽ được ghi nhớ rất
lâu, hiểu sâu sắc bản chất. Bên cạnh đó, còn giúp các em có được những phẩm
chất cá nhân tốt đẹp: sự chủ động, phát triển khả năng tư duy, quyết tâm trong
học tập.
4.8. Rèn luyện kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập qua TLTK
HS có thể sử dụng TLTK làm thước đo kết quả học tập, mức độ tiếp thu
kiến thức của mình. Để phát triển kỹ năng tự kiểm tra đánh giá, HS thực hiện
các công việc sau:

13


- Tái hiện lại kiến thức đã học, đã đọc và trình bày lại cho bản thân hoặc người
khác nghe bằng cách tự lập hoặc nhớ lại dàn ý bài đã học, nhớ lại các sự kiện,
hiện tượng, khái niệm, tự trình bày hay trao đổi với bạn...
- Tự trả lời các câu hỏi trong SGK và tự tìm đáp án cho các thắc mắc trong
TLTK.
- Hoàn thành các bài tập GV hoặc bản thân đặt ra.
Để rèn luyện kỹ năng kiểm tra, đánh giá, các câu hỏi, bài tập GV giao
phải giúp HS tự kiểm tra được mức độ biết, hiểu và vận dụng kiến thức đã lĩnh

hội được. Bên cạnh sự nỗ lực của HS cần có sự hướng dẫn, kiểm tra thường
xuyên của GV, mục tiêu giáo dục đề ra.
4.9. Rèn luyện kỹ năng đọc TLTK để chuẩn bị cho các hoạt động ngoại khóa:
Công tác ngoại khóa lịch sử góp phần bồi dưỡng, làm sâu sắc, phong phú,
toàn diện tri thức lịch sử mà HS thu nhận trên lớp.
Thứ nhất, hướng dẫn HS đọc tài liệu lịch sử để chuẩn bị và tham gia kể
chuyện lịch sử
Để thực hiện tốt việc đọc TLTK để kể chuyện trong hoạt động ngoại khóa,
GV thực hiện các công việc sau:
- Đưa ra yêu cầu về hình thức thể hiện, thời gian, chủ đề buổi ngoại khóa.
- Hướng dẫn HS sưu tầm, đọc TLTK.
- HS tìm hiểu TLTK, luyện tập cách trình bày và thể hiện trong buổi ngoại khóa.
- Các HS khác lắng nghe, nhận xét. GV tổng kết, đánh giá.
Tương tự đối với HS, các em cũng thực hiện như sau:
- Xác định yêu cầu về nội dung, chủ đề, thời gian, hình thức tổ chức ngoại khóa.
- Sưu tầm, đọc tài liệu để chuẩn bị cho câu chuyện.
- Kể chuyện và lắng nghe lời nhận xét, góp ý của GV và các bạn.
Để làm tốt tất cả các bước trên đòi hỏi HS phải vận dụng tổng hợp các kỹ
năng, kỹ năng sưu tầm TLTK, kỹ năng ghi chép TLTK, kỹ năng trình bày....
14


Thứ hai, tổ chức buổi tọa đàm, dạ hội lịch sử, trao đổi, thảo luận về một
vấn đề lịch sử
Trao đổi, thảo luận... là hình thức ngoại khóa giúp học sinh bày tỏ ý kiến
của mình để củng cố kiến thức đã học, lòng tin sau khi đọc một quyển sách,
nghe kể chuyện, nói chuyện lịch sử, hoặc suy nghĩ về một vấn đề nào đó.
- Về khả năng áp dụng của sáng kiến:
Để đánh giá tính hiệu quả, tính khả thi của đề tài, tác giả đã tiến hành thực
nghiệm sư phạm tại trường THCS Đồng Tĩnh.

* Mô tả thực nghiệm:
- Mục đích thực nghiệm: Thực nghiệm nhằm kiểm chứng các biện pháp sư
phạm nâng cao hiệu quả việc phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy học
lịch sử.
- Đối tượng thực nghiệm: Học sinh lớp 9A, 9B, 8A, 8B.
- Giải pháp đã được áp dụng: Quan sát, dự giờ, trao đổi với GV, HS, điều
tra xã hội học, phương pháp thống kê toán học...
* Kết quả thực nghiệm sư phạm:
Qua phân tích và thực nghiệm tôi thấy sử dụng TLTK trong dạy học, góp
phần to lớn nâng cao chất lượng dạy học, gây hứng thú học tập và phát triển khả
năng tư duy, bồi dưỡng tình cảm, tư tưởng cho học sinh.
8. Những thông tin cần được bảo mật: Không
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
Lớp học; Phiếu điều tra; Sách giáo khoa; Tài liệu tham khảo.
10. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến:
10.1. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả:
Do chưa nhận thức được hết giá trị to lớn của việc sử dụng tư liệu tham
khảo vào giảng dạy lịch sử ở trường THCS, nên nhiều giáo viên chưa dành

15


nhiều thời gian cho vấn đề này. Vì vậy, năm học 2016 - 2017, kết quả bộ môn
chưa cao. Cụ thể:
Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

8A

30

02

10

10

08

8B

32

01

08

14

09

9A

35

04

12

12

07

9B

35

02

10

11

12

Tổng

132

09

40

47

36

(73% từ trung bình trở lên, trong đó học sinh khá giỏi chiếm 37%)
Qua thực tế giảng dạy, với kinh nghiệm của bản thân và sau khi áp dụng
đề tài tôi nhận thấy học sinh có hứng thú học tập hơn và khi hỏi các em cũng rất
thích phương pháp này. Thể hiện qua việc đánh giá kết quả của học sinh qua các
tiết học của năm học 2017 - 2018, như sau:
Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

8A

30

05

17

08

0

8B

32

04

12

10

06

9A

35

08

18

09

0

9B

35

05

11

12

07

Tổng

132

22

58

39

13

(90% từ trung bình trở lên, trong đó học sinh khá giỏi chiếm 61%)

10.2. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức,
cá nhân:

16

Qua một số tiết thăm lớp (dự giờ) của tổ chuyên môn: Đây là một trong
những phương pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy, tiết học không còn
nhàm chán, phát huy được tư duy logic của học sinh.
Hỏi ý kiến học sinh, các em cũng rất thích thú với phương pháp này, vì
vậy sau mỗi bài học nắm bắt bài học nhanh chóng và nhớ lâu hơn.
Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, nên đề tài
không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp,
chỉ bảo của các thầy, cô giáo để tôi tiếp tục bổ sung, hoàn thiện đề tài nghiên
cứu này. Tôi xin trân thành cảm ơn!
11. Danh sách những tổ chức đã tham gia áp dụng sáng kiến:
Số Tên tổ chức/cá
TT
1

Địa chỉ

nhân

áp dụng sáng kiến

Lớp 9A,9B, 8A, Đồng Tĩnh - Tam Dương –
8B
...., ngày.... tháng.... năm
Thủ trưởng đơn vị

Phạm vi/Lĩnh vực

Vĩnh Phúc

Trường THCS Đồng Tĩnh
Môn Lịch sử
,ngày

tháng

năm

Tác giả sáng kiến

17