LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ RỦI RO LÃI SUẤT CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

LÝ LU N C B N V R I RO LÃI SU T C A NGÂN HÀNG TH NG M I TRONG N NẬ Ơ Ả Ề Ủ Ấ Ủ ƯƠ Ạ Ề
KINH T TH TR NGẾ Ị ƯỜ
1.1 T NG QUAN V LÃI SU T Ổ Ề Ấ
1.1.1 Khái ni m lãi su t ệ ấ
Khi s d ng b t kì m t kho n tín d ng nào thì ng i đi vay c ng ph i tr thêmử ụ ấ ộ ả ụ ườ ũ ả ả
m t ph n giá tr ngoài ph n v n g c vay ban đ u, vì ti n t có giá tr v m t th i gianộ ầ ị ầ ố ố ầ ề ệ ị ề ặ ờ
đ ng th i nh m bù đ p chi phí c h i cho ng i vay. T l % c a ph n tăng thêm nàyồ ờ ằ ắ ơ ộ ườ ỉ ệ ủ ầ
so v i v n g c vay ban đ u đ c g i là lãi su t. ớ ố ố ầ ượ ọ ấ
Nói cách khác : lãi su t là giá c c a quy n s d ng v n vay, tính b ng t l ph nấ ả ủ ề ử ụ ố ằ ỷ ệ ầ
trăm trên s ti n đ c vay mà ng i đi vay ph i tr cho ng i s h u đ đ i l yố ề ượ ườ ả ả ườ ở ữ ể ổ ấ
quy n s d ng ti n vay trong m t th i gian nh t đ nh.ề ử ụ ề ộ ờ ấ ị
1.1.2 Phân lo i lãi su tạ ấ
1.1.2.1 Phân theo lo i hình tín d ng ạ ụ
• Lãi su t tín d ng th ng m i đ c áp d ng khi các doanh nghi p choấ ụ ươ ạ ượ ụ ệ
nhau vay d i hình th c mua bán ch u hàng hóa.ướ ứ ị
• Lãi su t tín d ng ngân hàng áp d ng trong m i quan h tín d ng gi aấ ụ ụ ố ệ ụ ữ
ngân hàng v i doanh nghi p, h gia đình, t ch c kinh t , cá nhân. Lãi su t này bao g mớ ệ ộ ổ ứ ế ấ ồ
lãi su t ti n g i, lãi su t ti n vay, lãi su t chi t kh u.ấ ề ử ấ ề ấ ế ấ
• Lãi su t ch đ o là lãi su t NHNN áp d ng đ i v i th tr ng ti n tấ ỉ ạ ấ ụ ố ớ ị ườ ề ệ
g m: lãi su t tái c p v n, lãi su t c b n, lãi su t tái chi t kh u. NHTW các n c th ngồ ấ ấ ố ấ ơ ả ấ ế ấ ướ ườ
hình thành m t c p lãi su t tái c p v n t o m t khung lãi su t ch đ o nh m ki m soát vàộ ặ ấ ấ ố ạ ộ ấ ỉ ạ ằ ể
đi u ti t s bi n đ ng lãi su t trên th tr ng đ c bi t là các m c lãi su t ng n h n.ề ế ự ế ộ ấ ị ườ ặ ệ ứ ấ ắ ạ
• Lãi su t liên ngân hàng là lãi su t mà các ngân hàng áp d ng cho nhauấ ấ ụ
vay trên th tr ng ti n t .ị ườ ề ệ
1.1.2.2. Phân lo i theo giá tr th c c a lãi su tạ ị ự ủ ấ
• Lãi su t danh ngh a là lãi su t c tính theo giá tr danh ngh a c aấ ĩ ấ đượ ị ĩ ủ
ti n t vào th i đi m nghiên c u ( là lãi su t ch a lo i tr đi t l l m phát )ề ệ ờ ể ứ ấ ư ạ ừ ỉ ệ ạ
• Lãi su t th c t là lãi su t đ c đi u ch nh l i cho đúng theo nh ngấ ự ế ấ ượ ề ỉ ạ ữ
thay đ i v l m phát ( lãi su t đã đ c lo i tr đi t l l m phát )ổ ề ạ ấ ượ ạ ừ ỉ ệ ạ
Quan h gi a lãi su t th c, lãi su t danh ngh a, l m phát đ c bi u di n nh sau:ệ ữ ấ ự ấ ĩ ạ ượ ể ễ ư
i

r
= i – п
1.1.2.3 Phân lo i theo b n ch t c a h p ng tài chính ạ ả ấ ủ ợ đồ
• Lãi su t c đ nh: đ c gi c đ nh trong su t th i h n vay. ấ ố ị ượ ữ ố ị ố ờ ạ u đi mƯ ể
c a lãi su t này là các bên bi t tr c s ti n lãi đ c tr và ph i tr nh ng l i có h n chủ ấ ế ướ ố ề ượ ả ả ả ư ạ ạ ế
là b ràng bu c vào m t m c lãi su t nh t đ nh trong m t th i gian nào đó dù cho các lãiị ộ ộ ứ ấ ấ ị ộ ờ
su t khác có thay đ i nh th nào. Đ c áp d ng trong tr ng h p lãi su t th tr ngấ ổ ư ế ượ ụ ườ ợ ấ ị ườ
t ng đ i n đ nh.ươ ố ổ ị
• Lãi su t th n i: là lãi su t có th thay đ i theo lãi su t tham chi uấ ả ổ ấ ể ổ ấ ế
ho c theo ch s l m phát. Áp d ng trong các tr ng h p lãi su t bi n đ ng nhi u, khó dặ ỉ ố ạ ụ ườ ợ ấ ế ộ ề ự
đoán chính xác đ c chi u h ng c ng nh m c đ bi n đ ng lãi su t.ượ ề ướ ũ ư ứ ộ ế ộ ấ
1.1.2.4. Phân lo i theo cách o l ng lãi su tạ đ ườ ấ
• Lãi su t đ n: là lãi su t tính m t l n trên s v n g c cho su t kì h nấ ơ ấ ộ ầ ố ố ố ố ạ
vay. Lo i lãi su t này áp d ng cho các kho n tín d ng ng n h n, tr n m t l n khi đáoạ ấ ụ ả ụ ắ ạ ả ợ ộ ầ
h n. Công th c tinh lãi su t đ n:ạ ứ ấ ơ
I = C
o
× i × n


• Lãi su t kép : là m c lãi su t có tính đ n giá tr đ u t l i c a l i t cấ ứ ấ ế ị ấ ư ạ ủ ợ ứ
thu đ c trong th i h n s d ng ti n vay. Áp dung cho các kho n đ u t cóượ ờ ạ ử ụ ề ả ầ ư
nhi u ề kì h n thanh toán trong đó lãi c a kì tr c đ c nh p vào vào v n g c đạ ủ ướ ượ ậ ố ố ể
tính lãi cho kì sau. Ta có:
i: lãi su t danh ngh a.ấ ĩ
I
r
: lãi su t th c t .ấ ự ế
п : t l l m phát.ỉ ệ ạ
I : s ti n lãi ố ề

i : Lãi su t ấ
C
o
: v n g c ố ố
n : s th i kì g i v n ố ờ ử ố
C = C
o
× ( l + i)
n

• Lãi su t hoàn v n: Là lãi su t làm cân b ng giá tr hiên t i c a s ti n ấ ố ấ ằ ị ạ ủ ố ề
nh p nh n đ c trong t ng lai t m t kho n đ u t v i giá tr hôm nay c a kho nậ ậ ượ ươ ừ ộ ả ầ ư ớ ị ủ ả
đ u t đó.ầ ư
Lãi su t hoàn v n đ c xây d ng trên c s khái ni m giá tr hiên t i (giá tr quy vấ ố ượ ự ơ ở ệ ị ạ ị ề
hi n t i c a các kho n thu nh p nh n đ c trong t ng lai)ệ ạ ủ ả ậ ậ ượ ươ

∑
=
=
n
i
FVPV
1
× (1+ i)
- n

1.1.3 Vai trò c a lãi su t trong n n kinh t th tr ngủ ấ ề ế ị ườ
1.1.3.1. Lãi su t là công c i u ti t n n kinh t v mô ấ ụ đ ề ế ề ế ĩ
Lãi su t bi n đ ng s tác đ ng đ n đ u t , tiêu dùng, ti t ki m nên nó s tácấ ế ộ ẽ ộ ế ầ ư ế ệ ẽ
đ ng gián ti p t i các m c tiêu c a n n kinh t v mô. Khi lãi su t tăng cao, ng i tiêuộ ế ớ ụ ủ ề ế ĩ ấ ườ

dùng có xu h ng ti t ki m h n, h n ch đ u t , h n ch tiêu dùng nên t ng c u gi m,ướ ế ệ ơ ạ ế ầ ư ạ ế ổ ầ ả
s n l ng gi m, giá c gi m, th t nghi p tăng, n i t có xu h ng tăng giá so v i ngo iả ượ ả ả ả ấ ệ ộ ệ ướ ớ ạ
t .ệ
1.1.3.2. Lãi su t là công c phân ph i và kích thích s d ng v n hiêu qu ấ ụ ố ử ụ ố ả
Đ i v i các d án có m c đ r i ro nh nhau, d án nào có lãi su t cao h nố ớ ự ứ ộ ủ ư ự ấ ơ
th ng thu hút v n nhanh h n, nhi u h n. D án nào có nhi u r i ro h n thì ph i tr lãi caoườ ố ơ ề ơ ự ề ủ ơ ả ả
h n m i có kh năng thu hút đ c v n. Nh v y b ng cách đ a ra các m c lãi su tơ ớ ả ượ ố ư ậ ằ ư ứ ấ
khác nhau có th phân lu ng v n theo m c đích mong mu n.ể ồ ố ụ ố
M t nguyên t c trong tín d ng là vay thì ph i tr c g c và lãi khi đ n h n. Vi cộ ắ ụ ả ả ả ố ế ạ ệ
bu c ph i tr lãi vay đã kích thích ng i s d ng v n m t cách có hi u qu . H ph iộ ả ả ườ ử ụ ố ộ ệ ả ọ ả
C : S ti n thu đ c theo lãi g p sau n kì .ố ề ượ ộ
C
o
: s v n g c ban đ u ố ố ố ầ
i : lãi su t đ n. ấ ơ
n : s kì g i v nố ử ố
PV : Giá tr hi n t i .ị ệ ạ
FV : Các kho n thu nh p trong t ng lai.ả ậ ươ
i : Lãi su t hoàn v n.ấ ố
n : S k h n thanh toán.ố ỳ ạ
thúc đ y s n su t kinh doanh t o thu nh p, không ch đ bù đ p chi phí, mà còn ph i cóẩ ả ấ ạ ậ ỉ ể ắ ả
l i nhuân làm c s cho vi c tr lãi.ợ ơ ở ệ ả
1.1.3.3. Lãi su t là công c kích thích l i ích v t ch t. ấ ụ ợ ậ ấ
Lãi su t tr thành nhân t c b n đi u ti t tiêu dùng và ti t ki m. Khi lãi su t caoấ ở ố ơ ả ề ế ế ệ ấ
s khuy n khích ng i ta hi sinh tiêu dùng hi n t i, ti t ki m nhi u h n đ có kho n tínẽ ế ườ ệ ạ ế ệ ề ơ ể ả
d ng cao h n trong t ng lai và ng c l i.ụ ơ ươ ượ ạ
1.1.3.4. Lãi su t là công c o l ng tình tr ng s c kh e c a n n kinh t , ấ ụ đ ườ ạ ứ ỏ ủ ề ế
Trong giai đo n phát tri n c a n n kinh t , lãi su t có xu h ng tăng do nhu c uạ ệ ủ ề ế ấ ướ ầ
tín d ng tăng. Trong đó, t c đ tăng c u tín d ng l n h n t c đ tăng cung tínụ ố ộ ầ ụ ớ ơ ố ộ
d ng. Ng c l i, trong giai đo n suy thoái, lãi su t n n kinh t có xu h ng gi m. Các xuụ ượ ạ ạ ấ ề ế ướ ả

h ng bi n đ ng c a lãi su t đ c ph n ánh trên đ ng cong lãi su t. Do đó nhìnướ ế ộ ủ ấ ượ ả ườ ấ
vào đ ng cong lãi su t có th th y đ c xu h ng bi n đ ng c a lãi su t và tìnhườ ấ ể ấ ượ ướ ế ộ ủ ấ
tr ng s c kh e c a n n kinh t .ạ ứ ỏ ủ ề ế
1.1.3.5. Lãi su t là công c th c hi n CSTT qu c gia.ấ ụ ự ệ ố
Kh năng đi u ti t kinh t v mô c a lãi su t đã làm cho nó tr thành công cả ề ế ế ĩ ủ ấ ở ụ
quan tr ng đ th c hi n CSTT qu c gia. Trong đi u ki n n n kinh t th tr ng c ng nhọ ể ự ệ ố ề ệ ề ế ị ườ ũ ư
th tr ng tài chính ch a phát tri n, lãi su t đ c s d ng làm côngị ườ ư ể ấ ượ ử ụ c tr c ti p tácụ ự ế
đ ng t i m c tiêu trung gian, qua đó t i m c tiêu cu i cùng c a CSTT. ộ ớ ụ ớ ụ ố ủ
Trong đi u ki n th tr ng phát tri n, NHNN s d ng lãi su t là công c gián ti pề ệ ị ườ ể ử ụ ấ ụ ế
c a CSTT nh : lãi su t tái chi t kh u, lãi su t tái c p v n, lãi su t trên th tr ng m đủ ư ấ ế ấ ấ ấ ố ấ ị ườ ở ể
tác đ ng gián ti p t i lãi su t th tr ng. Lãi su t th tr ng thay đ i s tác đ ng đ nộ ế ớ ấ ị ườ ấ ị ườ ổ ẽ ộ ế
các bi n s kinh t v mô nh m đ t đ c các m c tiêu cu i cùng c a CSTT. ế ố ế ĩ ằ ạ ượ ụ ố ủ
1.2 R I RO LÃI SU T VÀ CÁC BI N PHÁP PHÒNG NG A TRONG HO T NG KINHỦ Ấ Ệ Ừ Ạ ĐỘ
DOANH C A NHTM.Ủ
1.2.1 R i ro lãi su t trong ho t ng kinh doanh c a NHTMủ ấ ạ độ ủ
R i ro lãi su t là nh ng t n th t ti m tàng mà ngân hàng ph i gánh chủ ấ ữ ổ ấ ề ả ịu
khi lãi su t th tr ng bi n đ ngấ ị ườ ế ộ . Đó là nguy c bi n đ ng thu nh p và giá tr ròng ( v nơ ế ộ ậ ị ố
t cóự ) c a ngân hàng khi lãi su t th tr ng bi n đ ng.ủ ấ ị ườ ế ộ
Đây là r i ro đ c tr ng c a b t k m t trung gian tài chính nào. Xét trênủ ặ ư ủ ấ ỳ ộ
ph ng di n nh ng lo i thi t h i mà bi n đ ng lãi su t th tr ng gây ra cho ngân hàng,ươ ệ ữ ạ ệ ạ ế ộ ấ ị ườ
r i ro lãi su t có th đ c chia ra hai lo i c b n : r i ro v thu nh p và r i ro gi m giá trủ ấ ể ượ ạ ơ ả ủ ề ậ ủ ả ị
tài s n.ả
1.2.1.1 R i ro v thu nh p .ủ ề ậ
Là kh năng suy gi m thu nh p lãi ròng c a ngân hàng khi lãi su t th tr ng bi nả ả ậ ủ ấ ị ườ ế
đ ng. G m 3 lo i :ộ ồ ạ
•
R i ro nh giá l iủ đị ạ
: th c ch t là r i ro phát sinh khi ngân hàng có sự ấ ủ ự
chênh l ch v k h n gi a TSC và TSN đ i v i các kho n m c có lãi su t c đ nh vàệ ề ỳ ạ ữ ố ớ ả ụ ấ ố ị
chênh l ch v k đ nh giá l i đ i v i các kho n m c có lãi su t th n i Bao g m 2 lo iệ ề ỳ ị ạ ố ớ ả ụ ấ ả ổ ồ ạ

sau :
- R i ro tái tài tr TSNủ ợ
: Khi ngân hàng có k h n TSC l n h n k h n TSN, ngân hàngỳ ạ ớ ơ ỳ ạ
ph i đ i m t v i r i ro lãi su t và th c s ph i gánh ch u r i ro lãi su t khi lãi su t thả ố ặ ớ ủ ấ ự ự ả ị ủ ấ ấ ị
tr ng tăng. Ho t đ ng tái tài tr TSN x y ra khi th i h n s d ng v n l n h n th i h nườ ạ ộ ợ ả ờ ạ ử ụ ố ớ ơ ờ ạ
ngu n v n tài tr nó ồ ố ợ

VD
: Ngân hàng A có kho n cho vay 50 t th i h n 2 năm lãi su t cho vay 16% . G cả ỷ ờ ạ ấ ố
và lãi tr hàng năm. Ngân hàng huy đ ng v n trên th tr ng liên ngân hàng v i lãi su tả ộ ố ị ườ ớ ấ
14%/ năm. Năm th 1 ngân hàng có kho n thu nh p ròng là 2%. Năm th 2, ngân hàngứ ả ậ ứ
ph i huy đ ng thêm 50 t m i v i th i h n 1 năm. Lúc này ngân hàng đ i m t v i r i roả ộ ỷ ớ ớ ờ ạ ố ặ ớ ủ
tái tài tr TSN, và ph i th c s gánh ch u r i ro n u lãi su t liên ngân hàng tăng lên. Khi lãiợ ả ự ự ị ủ ế ấ
su t huy đ ng tăng cao h n 16%, ngân hàng s b l .ấ ộ ơ ẽ ị ỗ

- R i ro tái u t TSCủ đầ ư
: Khi ngân hàng có k h n TSC ng n h n k h n TSN, ngânỳ ạ ắ ơ ỳ ạ
hàng ph i đ i m t v i r i ro lãi su t và th c s ph i gánh ch u r i ro lãi su t khi lãi su t thả ố ặ ớ ủ ấ ự ự ả ị ủ ấ ấ ị
tr ng gi m. Ho t đ ng tái đ u t TSC x y ra khi th i h n s d ng v n ng n h n th iườ ả ạ ộ ầ ư ả ờ ạ ử ụ ố ắ ơ ờ
h n ngu n v n huy đ ng.ạ ồ ố ộ

VD
: Ngân hàng A có kho n v n nhàn r i là 50 t trong 2 năm, lãi su t huy đ ng làả ố ỗ ỷ ấ ộ
14%. Ngân hàng cho vay trong th i h n 1 năm v i lãi su t cho vay là 16%/năm. Sau 1ờ ạ ớ ấ
năm, ngân hàng có kho n thu nh p ròng là 2%. Sang năm th 2, lãi su t th tr ng gi mả ậ ứ ấ ị ườ ả
nên ngân hàng ch có th cho vay theo lãi su t hi n hành là 13,5%. Nh v y ngân hàng đãỉ ể ấ ệ ư ậ
g p ph i r i ro tái đ u t TSC.ặ ả ủ ầ ư
•
R i ro c b nủ ơ ả
: là r i ro phát sinh khi vi c đ nh giá l i không hoàn h oủ ệ ị ạ ả

ho c không gi ng nhau đ i v i nh ng kho n m c khác nhau, ngh a là có s khác nhau vặ ố ố ớ ữ ả ụ ĩ ự ề
m c đ thay đ i gi a lãi su t thu đ c t TSC và lãi ph i tr cho TSN, m c dù nh ngứ ộ ổ ữ ấ ượ ừ ả ả ặ ữ
kho n m c này có cùng th i h n đ nh giá l i.ả ụ ờ ạ ị ạ

VD
: Ngân hàng có kho n cho vay 1 năm đ c đ nh giá l i hàng tháng theo lãi su tả ượ ị ạ ấ
Tín phi u kho b c 1 tháng, và m t kho n huy đ ng v n đ c đ nh giá l i theo lãi su tế ạ ộ ả ộ ố ượ ị ạ ấ
Libor hàng tháng đ tài tr cho kho n cho vay này. N u lãi su t Libor và lãi su t tín phi uể ợ ả ế ấ ấ ế
kho b c nhà n c có bi n đ ng t ng đ ng v i nhau thì ngân hàng không g p r i ro.ạ ướ ế ộ ươ ồ ớ ặ ủ
Nh ng trên th c t , các m c lãi su t có th không bi n đ ng t ng đ ng v i nhau màư ự ế ứ ấ ể ế ộ ươ ồ ớ
còn bi n đ ng ng c chi u nhau. Ví d lãi su t Libor tăng trong khi lãi su t tín phi u khoế ộ ượ ề ụ ấ ấ ế
b c l i gi m, ho c chúng bi n đ ng cùng chi u nh ng m c đ bi n đ ng khác nhau thìạ ạ ả ặ ế ộ ề ư ứ ộ ế ộ
ngân hàng s ph i gánh ch u r i ro.ẽ ả ị ủ
•
R i ro l a ch nủ ự ọ
: là r i ro thay đ i v ph ng th c tính toán đ i v iủ ổ ề ươ ứ ố ớ
các TSC ho c TSN khi lãi su t bi n đ ng. ặ ấ ế ộ

Ví dụ
: khi lãi su t th tr ng tăng, khách hàng có xu h ng trì hoãn thanh toán cácấ ị ườ ướ
kho n vay tr c kia ho c rút tr c h n đ i v i các kho n ti n g i có kì h n đ g i ti nả ướ ặ ướ ạ ố ớ ả ề ử ạ ể ử ề
vào các tài kho n ti n g i m i có lãi su t cao h n. Ng c l i, khi lãi su t th tr ng có xuả ề ử ớ ấ ơ ượ ạ ấ ị ườ
h ng gi m, khách hàng thanh toán tr c h n các kho n vay dài h n nh vay th ch p nhàướ ả ướ ạ ả ạ ư ế ấ
đ th c hi n vay các món m i v i lãi su t th p. Nhìn chung t t c các tr ng h p thayở ể ự ệ ớ ớ ấ ấ ấ ả ườ ợ
đ i ph ng th c thanh toán đ i v i TSN ho c TSC khi lãi su t th tr ng bi n đ ngổ ươ ứ ố ớ ặ ấ ị ườ ế ộ
đ u d n đ n r i ro thu nh p lãi ròng đ i v i ngân hàng.ề ẫ ế ủ ậ ố ớ
1.2.1.2 R i ro gi m giá tr tài s n.ủ ả ị ả
Là kh năng giá tr ròng c a ngân hàng b suy gi m khi lãi su t th tr ng bi nả ị ủ ị ả ấ ị ườ ế
đ ng. RRLS tác đ ng đ n giá tr tài s n bao g m các lo i sau:ộ ộ ế ị ả ồ ạ
•

R i ro k h nủ ỳ ạ
: là r i ro gi m giá tr ròng c a ngân hàng khi t n t iủ ả ị ủ ồ ạ
s không cân x ng v kì h n gi a TSC và TSN.ự ứ ề ạ ữ
Giá tr th tr ng c a TSC hay TSN là d a trên khái ni m v giá tr hi n t i c a ti nị ị ườ ủ ự ệ ề ị ệ ạ ủ ề
t . N u lãi su t th tr ng tăng lên thì m c chi t kh u giá tr tài s n c ng tăng lên làmệ ế ấ ị ườ ứ ế ấ ị ả ũ
cho giá tr hi n t i c a TSC và TSN gi m xu ng và ng c l i. ị ệ ạ ủ ả ố ượ ạ

- K h n TSC < TSNỳ ạ
: ngân hàng s g p r i ro khi lãi su t th tr ng gi m. C th ,ẽ ặ ủ ấ ị ườ ả ụ ể
khi lãi su t gi m thì giá tr hi n t i c a TSC và TSN đ u tăng, nh ng m c tăng c a TSCấ ả ị ệ ạ ủ ề ư ứ ủ
< m c tăng c a TSN nên thu nh p c a ngân hàng tăng ch m h n chi phí ngân hàng ph iứ ủ ậ ủ ậ ơ ả
b ra, d n đ n giá tr ròng c a ngân hàng gi m. ỏ ẫ ế ị ủ ả

VD
: Ngân hàng A có TSC = 100.000 t đ ng, k h n 1 năm và TSN = 100.000 tỷ ồ ỳ ạ ỷ
đ ng, k h n 2 năm. N u lãi su t gi m t 10% xu ng 9% thì giá tr hi n t i c a TSC vàồ ỳ ạ ế ấ ả ừ ố ị ệ ạ ủ
TSN thay đ i nh sau :ổ ư
Δ PV
A
= 100.000 ( 1 + 0,09 )
-1
- 100.000 ( 1 + 0,1 )
-1
= 834 tỷ
Δ PV
L
= 100.000 ( 1 + 0,09 )
-2
- 100.000 ( 1 + 0,1 )
-2

= 1523 tỷ
Nh v y giá tr TSC ch tăng 834 t đ ng trong khi giá tr TSN tăng 1523 t đ ngư ậ ị ỉ ỷ ồ ị ỷ ồ
làm cho giá tr ròng c a ngân hàng gi m đi 689 t đ ng.ị ủ ả ỷ ồ
- K h n TSC > k h n TSNỳ ạ ỳ ạ
: ngân hàng s g p r i ro khi lãi su t th tr ng tăng.ẽ ặ ủ ấ ị ườ
C th , khi lãi su t tăng thì giá tr hi n t i c a TSC và TSN đ u gi m, nh ng m c gi mụ ể ấ ị ệ ạ ủ ề ả ư ứ ả
c a TSC > m c gi m c a TSN, thu nh p c a ngân hàng gi m nhi u h n chi phí làm cho giáủ ứ ả ủ ậ ủ ả ề ơ
tr ròng c a ngân hàng gi m xu ng.ị ủ ả ố

VD
: Ngân hàng A có TSC = 100.000 t đ ng, k h n 2 năm và TSN = 100.000 tỷ ồ ỳ ạ ỷ
đ ng, k h n 1 năm. N u lãi su t tăng t 10% lên 11% thì giá tr hi n t i c a TSC vàồ ỳ ạ ế ấ ừ ị ệ ạ ủ
TSN thay đ i nh sau :ổ ư
Δ PVA = 100.000 ( 1 + 0,11 )
-2
- 100.000 ( 1 + 0,1 )
-2
= -1.482 tỷ
Δ PVL = 100.000 ( 1 + 0,11 )
-1
- 100.000 ( 1 + 0,1 )
-1
= -819 tỷ
Nh v y giá tr TSC gi m 1.482 t đ ng còn giá tr TSN ch gi m 819 t đ ng làmư ậ ị ả ỷ ồ ị ỉ ả ỷ ồ
cho giá tr ròng c a ngân hàng gi m đi 663 t đ ng.ị ủ ả ỷ ồ
•
R i ro ng cong lãi su tủ đườ ấ
Là r i ro c a ngân hàng tr c nh ng thay đ i v đ d c và hình d ng c aủ ủ ướ ữ ổ ề ộ ố ạ ủ
đ ng cong lãi su t. R i ro này phát sinh khi nh ng thay đ i không d đoán tr c c aườ ấ ủ ữ ổ ự ướ ủ
đ ng cong lãi su t làm gi m giá tr tài s n c a ngân hàng, do lãi su t các th i h n khácườ ấ ả ị ả ủ ấ ờ ạ

nhau thay đ i theo nh ng m c đ khác nhau. Ví d đ ng cong lãi su t tr nên d cổ ữ ứ ộ ụ ườ ấ ở ố
h n so v i d đoán ban đ u, khi đó lãi su t c a các kho n cho vay có kì h n 3 năm cóơ ớ ự ầ ấ ủ ả ạ
th tăng lên 2%/năm. Trong khi cùng th i đi m đó lãi su t huy đ ng kì h n m t nămể ờ ể ấ ộ ạ ộ
l i ch tăng 0,5%/năm. Tr ng h p này giá tr TSC c a ngân hàng s càng gi m m nhạ ỉ ườ ợ ị ủ ẽ ả ạ
h n so v i s gi m giá tr TSN, d n đ n r i ro r t l n đ i v i giá tr ròng c a ngân hàng.ơ ơ ự ả ị ẫ ế ủ ấ ớ ố ớ ị ủ
Nh ng tr ng h p nh th này x y ra t ng đ i ph bi n trong th c t kinh doanh c aữ ườ ợ ư ế ả ươ ố ổ ế ự ế ủ
các NHTM.
1.2.2. Nguyên nhân gây ra r i ro lãi su t i v i NHTM.ủ ấ đố ớ
1.2.2.1 S không cân x ng v kì h n TSC và TSN c a ngân hàng. ự ứ ề ạ ủ
•
Nguyên nhân t phía ngân hàngừ
: do ngân hàng có xu h ng duy trì ướ
th i h n TSC l n h n TSN nh m tăng kh năng t o l i nhu n, nh vi c ngân hàng huyờ ạ ớ ơ ằ ả ạ ợ ậ ư ệ
đ ng v n ng n h n v i lãi su t th p đ cho vay trung dài h n v i lãiộ ố ắ ạ ớ ấ ấ ể ạ ớ
su t cao.ấ
•
Nguyên nhân t phía khách hàngừ
: Do s l ng khách hàng đa d ngố ượ ạ
và phong phú. Nh ng ng i vay ti n và g i ti n đ u có nh ng nhu c u khác nhau khi g iữ ườ ề ử ề ề ữ ầ ử
c ng nh khi vay ti n, d n đ n s đa d ng v k h n c a các kho n v n huy đ ng vàũ ư ề ẫ ế ự ạ ề ỳ ạ ủ ả ố ộ
các kho n cho vay.ả
Khách hàng không nh t thi t ph i tuân th tuy t đ i các cam k t v m t k h nấ ế ả ủ ệ ố ế ề ặ ỳ ạ
v i ngân hàng. Ví d : khách hàng có th rút ti n tr c h n,…T n s xu t hi n s vi ph mớ ụ ể ề ướ ạ ầ ố ấ ệ ự ạ
th a thu n v th i h n c a khách hàng vay và g i ti n th ng không t ng x ng nhau,ỏ ậ ề ờ ạ ủ ử ề ườ ươ ứ
đi u này càng làm tăng kh năng m t cân x ng v k h n c a các kho n cho vay và cácề ả ấ ứ ề ỳ ạ ủ ả
kho n huy đ ng v n c a ngân hàng. ả ộ ố ủ
1.2.2.2 Do bi n ng c a lãi su t th tr ng.ế độ ủ ấ ị ườ
Lãi su t đ c hình thành do cung c u tín d ng, vì v y s bi n đ ng c a lãiấ ượ ầ ụ ậ ự ế ộ ủ
su t th tr ng là do s bi n đ ng c a cung và c u tín d ng.ấ ị ườ ự ế ộ ủ ầ ụ
Th nh t : Các nhân t làm d ch chuy n ng cung tín d ngứ ấ ố ị ể đườ ụ

L m phát d tínhạ ự : Khi l m phát d tính tăng lên thì t su t l i t c d tính c aạ ự ỷ ấ ợ ứ ự ủ
công c n gi m so v i lãi su t d tính c a tài s n th c. Ng i có ti n có xu h ngụ ợ ả ớ ấ ự ủ ả ự ườ ề ướ
chuy n sang n m gi tài s n th c nhi u h n các tài s n tài chính, h n ch vi c cho vayể ắ ữ ả ự ề ơ ả ạ ế ệ
ti n làm cung qu cho vay gi m b t k m c lãi su t nào cho tr c. Đ ng cung qu choề ỹ ả ở ấ ỳ ứ ấ ướ ườ ỹ
vay d ch chuy n sang trái.ị ể
R i ro c a công c nủ ủ ụ ợ : M c đ r i ro c a công c n tăng lên khi n cho c uứ ộ ủ ủ ụ ợ ế ầ
mua công c n gi m đi, cung tín d ng gi mn đ ng cung tín d ng d ch chuy n sangụ ợ ả ụ ả ườ ụ ị ể
trái.
Tính l ng công c nỏ ụ ợ : Tính l ng c a công c n càng cao thì tính h p d n c aỏ ủ ụ ợ ấ ẫ ủ
công c n đó càng tăng, làm cho c u công c n tăng lên m i m c lãi su t, cung tínụ ợ ầ ụ ợ ở ọ ứ ấ
d ng tăng làm cho đ ng cung tín d ng d ch chuy n sang ph i.ụ ườ ụ ị ể ả
Chu k kinh doanhỳ : Khi n n kinh t đang tăng tr ng thì tài s n và thu nh p c aề ế ưở ả ậ ủ
các ch th trong n n kinh t tăng lên làm tăng kh năng cung ng v n m i m c lãiủ ể ề ế ả ứ ố ở ọ ứ
su t, cung tín d ng tăng lên làm đ ng cung tín d ng d ch chuy n sang ph i.ấ ụ ườ ụ ị ể ả
Th hai : Các nhân t làm d ch chuy n ng c u tín d ng ứ ố ị ể đườ ầ ụ
L m phát d tínhạ ự : Khi l m phát d tính tăng thì chi phí th c d tính c a vi c vayạ ự ự ự ủ ệ
ti n gi m, ng i vay v n đ c l i nên nhu c u vay v n c a các ch th trong n n kinh tề ả ườ ố ượ ợ ầ ố ủ ủ ể ề ế
tăng lên, c u tín d ng tăng b t k m c lãi su t nào, làm cho đ ng c u qu cho vayầ ụ ở ấ ỳ ứ ấ ườ ầ ỹ
d ch chuy n sang ph i.ị ể ả
Chu k kinh doanhỳ : Khi n n kinh t tăng tr ng, có nhi u c h i đ u t đ cề ế ưở ề ơ ộ ầ ư ượ
trông đ i là có kh năng sinh l i, nhu c u vay v n đ tài tr cho các d án c a doanhợ ả ợ ầ ố ể ợ ự ủ
nghi p tăng lên, c u tín d ng tăng lên làm đ ng c u tín d ng d ch chuy n sang ph i.ệ ầ ụ ườ ầ ụ ị ể ả
Thâm h t ngân sách nhà n cụ ướ : Khi b i chi ngân sách nhà n c tăng lên, nhu c u vayộ ướ ầ
c a nhà n c đ bù đ p thâm h t ngân sách nhà n c làm tăng c u tín d ng, đ ngủ ướ ể ắ ụ ướ ầ ụ ườ
c u tín d ng d ch chuy n sang ph i.ầ ụ ị ể ả
1.2.3 L ng hóa r i ro lãi su t ượ ủ ấ
1.2.3.1 Mô hình nh giá l i đị ạ
M c đích : đo l ng m c đ bi n đ ng c a thu nh p lãi ròng c a ngân hàngụ ườ ứ ộ ế ộ ủ ậ ủ
tr c s bi n đ ng c a lãi su t th tr ngướ ự ế ộ ủ ấ ị ườ
N i dung : phân tích các lu ng ti n d a trên nguyên t c giá tr k toán nh m xácộ ồ ề ự ắ ị ế ằ

đ nh chênh l ch gi a ti n lãi thu đ c t tài s n có và lãi ph i thanh toán cho tài s n nị ệ ữ ề ượ ừ ả ả ả ợ
sau 1 th i gian nh t đ nh.ờ ấ ị
•
B c 1 : Phân lo i TSC và TSN nh y c m v i lãi su t.ướ ạ ạ ả ớ ấ
TSC và TSN c a ngân hàng có th đ c phân chia thành các nhómủ ể ượ
tài s n nh y c m v i lãi su t theo các m c k h n, tính trên c s th i h n còn l i c a tàiả ạ ả ớ ấ ứ ỳ ạ ơ ở ờ ạ ạ ủ
s n. C s c a vi c phân lo i là d a vào m c đ bi n đ ng c a thu nh p lãi ( v i TSC)ả ơ ở ủ ệ ạ ự ứ ộ ế ộ ủ ậ ớ
và chi phí lãi ( v i TSN) khi lãi su t th tr ng thay đ i.ớ ấ ị ườ ổ
TSC nh y c m v i lãi su t th ng là nh ng tài s n mà ngân hàngạ ả ớ ấ ườ ữ ả
ph i đ nh giá l i khi lãi su t th tr ng thay đ i, nh các kho n cho vay theo ả ị ạ ấ ị ườ ổ ư ả
lãi su t th n i, ch ng khoán s p đáo h n,…ấ ả ổ ứ ắ ạ
TSN nh y c m v i lãi su t là nh ng ngu n v n c n ph i đ c đ nh giá l i khi lãiạ ả ớ ấ ữ ồ ố ầ ả ượ ị ạ
su t th tr ng thay đ i, nh nh ng kho n ti n g i v i lãi su t th n i, các kho n ti n g iấ ị ườ ổ ư ữ ả ề ử ớ ấ ả ổ ả ề ử
s p đ n h n tr , các kho n ti n g i đ n k đi u ch nh lãi, nh ng kho n vay m n trênắ ế ạ ả ả ề ử ế ỳ ề ỉ ữ ả ượ
th tr ng ti n t ,..ị ườ ề ệ
•
B c 2 : Xác nh :ướ đị
Chênh l ch gi a TSC và TSN nh y c m v i lãi su t ệ ữ ạ ả ớ ấ
GAP = RSA – RSL
S thay đ i thu nh p ròng t lãi su t :ự ổ ậ ừ ấ
NII = GAP × I ∆ ∆


K t lu n :ế ậ
Ngân hàng có khe h nh y c m lãi su t d ng (GAP > 0) s g p RRLS khi lãiở ạ ả ấ ươ ẽ ặ
su t gi m.Khi lãi su t gi m làm thu nh p lãi t TSC và chi phí lãi t TSN đ u gi m, nh ngấ ả ấ ả ậ ừ ừ ề ả ư
thu nh p lãi gi m nhi u h n chi phí lãi nên thu nh p lãi ròng gi m và ngân hàng b t n th t.ậ ả ề ơ ậ ả ị ổ ấ
Ngân hàng có khe h nh y c m lãi su t âm (GAP < 0) s g p RRLS khi lãi su tở ạ ả ấ ẽ ặ ấ
tăng. Vì khi lãi su t tăng làm thu nh p lãi t TSC và chi phí lãi t TSN đ u tăng nh ngấ ậ ừ ừ ề ư
chi phí lãi tăng nhanh h n nên thu nh p lãi ròng gi m và ngân hàng b t n th t.ơ ậ ả ị ổ ấ

Khi khe h GAP = 0, ngân hàng đ c coi là không g p RRLS, vì thu nh p lãi tở ượ ặ ậ ừ
TSC và chi phí lãi t TSN s thay đ i theo cùng m t t l .ừ ẽ ổ ộ ỷ ệ
u nh c i m c a mô hình nh giá l i : Ư ượ đ ể ủ đị ạ
Mô hình có u đi m là đ n gi n,ư ể ơ ả
tr c quan và d dàng xác đ nh thay đ i c a thu nh p lãi ròng nh ng v n còn nh ngự ễ ị ổ ủ ậ ư ẫ ữ
nh c đi m sau :ượ ể

Th nh tứ ấ
: Vi c phân lo i các kho n m c nh y c m v i lãi su t không mang đệ ạ ả ụ ạ ả ớ ấ ộ
chính xác tuy t đ i. Ví d đ i v i các kho n m c không có k h n đ nh tr c, khôngệ ố ụ ố ớ ả ụ ỳ ạ ị ướ
tr lãi ho c tr lãi r t th p, ngân hàng th ng x p nó vào các tài s n không nh y c m v i lãiả ặ ả ấ ấ ườ ế ả ạ ả ớ
su t. Tuy nhiên các kho n m c đó th c ra v n nh y c m v i lãi su t vì khi lãi su t thấ ả ụ ự ẫ ạ ả ớ ấ ấ ị
tr ng tăng, khách hàng có xu h ng rút ti n t nh ng tài kho n không h ng lãi ( do chiườ ướ ề ừ ữ ả ưở
phí c h i c a vi c duy trì nh ng tài kho n này tr nên cao h n)ơ ộ ủ ệ ữ ả ở ơ
Th haiứ
: M i ch đo l ng đ c r i ro thu nh p c a ngân hàng. Vì khi lãi su tớ ỉ ườ ượ ủ ậ ủ ấ
thay đ i không ch nh h ng đ n thu nh p lãi mà còn nh h ng đ n giá tr th tr ngổ ỉ ả ưở ế ậ ả ưở ế ị ị ườ
c a TSC, TSN. Mô hình đ nh giá l i ch d a trên giá tr ghi s mà không đ c p đ n giáủ ị ạ ỉ ự ị ổ ề ậ ế
GAP : khe h nh y c m lãi su t.ở ạ ả ấ
RSA : TSC nh y c m v i lãi su t.ạ ả ớ ấ
RSL : TSN nh y c m v i lãi su tạ ả ớ ấ
NII : S thay đ i thu nh p lãi ròng.∆ ự ổ ậ
I : S thay đ i c a lãi su t th tr ng.∆ ự ổ ủ ấ ị ườ
tr th tr ng c a tài s n nên nó ch ph n ánh đ c m t ph n r i ro lãi su t c a ngânị ị ườ ủ ả ỉ ả ượ ộ ầ ủ ấ ủ
hàng.

Th baứ
: V k h n đ nh giá tích l y : Vi c phân nhóm tài s n theo m t khung kề ỳ ạ ị ũ ệ ả ộ ỳ
h n nh t đ nh đã ph n ánh sai l ch thông tin v c c u các TSC, TSN trong cùng m tạ ấ ị ả ệ ề ơ ấ ộ
nhóm.

Th tứ ư
: V n đ tài s n đ n h n : theo mô hình đ nh giá l i, các kho n tín d ngấ ề ả ế ạ ị ạ ả ụ
dài h n không nh y c m v i lãi su t. Nh ng th c t , các kho n cho vay này th ng đ cạ ạ ả ớ ấ ư ự ế ả ườ ượ
hoàn tr theo đ nh k ( tháng, quý ) và ngân hàng th ng xuyên s d ng nh ng kho n nàyả ị ỳ ườ ử ụ ữ ả
đ cho vay m i theo lãi su t hi n hành. Nh v y các kho n tín d ng dài h n này thu cể ớ ấ ệ ư ậ ả ụ ạ ộ
lo i TSC nh y c m v i lãi su t.ạ ạ ả ớ ấ
1.2.3.2 Mô hình th i l ng ờ ượ
Th i l ng c a m t tài s n là th c đo th i gian t n t i trung bình các lu ng ti nờ ượ ủ ộ ả ướ ờ ồ ạ ồ ề
phát sinh t tài s n này, tính trên c s các giá tr hi n t i c a nó.ừ ả ơ ở ị ệ ạ ủ
Mô hình th i l ng đo l ng s nh y c m c a giá c a kho n đ u t có thuờ ượ ườ ự ạ ả ủ ủ ả ầ ư
nh p c đ nh v i s thay đ i c a lãi su t th tr ng. Ph ng pháp nàyậ ố ị ớ ự ổ ủ ấ ị ườ ươ
dùng đ đo l ng r i ro gi m giá tr tài s n.ể ườ ủ ả ị ả
∑
∑
=
=
⋅
=
N
t
t
N
t
t
PV
tPV
D
1
1

D : Th i l ng .ờ ượ
PV
t
: Giá tr hi n t i c a lu ng ti n nh n đ c t i th i đi m cu i k t.ị ệ ạ ủ ồ ề ậ ượ ạ ờ ể ố ỳ
t : Th i gian t n t i th c t c a các dòng ti n phát sinh c a tài s n.ờ ồ ạ ự ế ủ ề ủ ả
N: T ng s lu ng ti n phát sinh t tài s n.ổ ố ồ ề ừ ả

Ý ngh a kinh t c a th i l ngĩ ế ủ ờ ượ
: Đây là phép đo tr c ti p đ nh y c m c a giáự ế ộ ạ ả ủ
tr tài s n đ i v i lãi su t, t c là đo s thay đ i giá tr c a tài s n khi lãi su t th tr ngị ả ố ớ ấ ứ ự ổ ị ủ ả ấ ị ườ
thay đ i.ổ