Chương I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BHXH VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU QUỸ BHXH

Chương I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BHXH VÀ CÔNG TÁC QUẢN
LÝ THU QUỸ BHXH
I- BẢO HIỂM XÃ HỘI
1. Tính tất yếu của Bảo hiểm xã hội:
Đất nước ta ngày nay, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo định
hướng xã hội chủ nghĩa, là định hướng chủ đạo nó tạo thêm nhiều việc làm mới
cho người lao động. Các khu công nghiệp mới tăng nhanh đã làm hoàn thiện cơ
cấu kinh tế vùng, nền kinh tế Quốc dân bằng những chính sách ưu đãi, hỗ trợ
của mình nhà nước đã định hướng thực hiện được các mục tiêu nhiệm vụ cụ
thể làm động lực thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế của cả nước và từng bước
hoà nhập với nền kinh tế thế giới.
BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta.BHXH mang tính
nhân văn sâu sắc, vì cuộc sống an lành, an sinh xã hội.
BHXH được Nhà nước ta quan tâm rất nhiều ngay từ ngày đầu thành lập
và được cụ thể hóa bằng các sắc lệnh của Chính phủ, các chính sách này đã giúp
cho đội ngũ cán bộ công nhân viên chức, người lao động và người làm việc
trong lực lượng vũ trang như công an, quân đội yên tâm, nhiệt tình trong công
tác góp phần không nhỏ vào việc xây dựng, đấu tranh thống nhất đất nước.
Trong công cuộc đổi mới, phát triển đất nước ngày nay chính sách BHXH càng
được củng cố, hoàn thiện theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước
theo định hướng Xã hội chủ nghĩa (XHCN). Quỹ BHXH được bảo tồn tăng
trưởng và phát triển đồng thời được sử dụng có hiệu quả để chi trả các chế độ,
trợ cấp BHXH cho người lao động tham gia đóng BHXH ở các thành phần kinh
tế một cách ổn định lâu dài. Sự xuất hiện nhanh chóng của các loại hình Bảo
hiểm, các quỹ tương hỗ, đã đánh dấu một bước quan trọng trong quá trình tồn
tại và phát triển xã hội loài người. Từ đó những nỗi lo toan, phiền muộn về các
biến cố, sự cố bất lợi xảy ra trong cuộc sống hàng ngày của con người đã được
giải toả. Tâm lý con người cảm thấy an toàn vui vẻ hơn với sự giúp đỡ của các
công ty, các doanh nghiệp, các đơn vị ,các tổ chức BHXH, hoạt động của các
loại hình Bảo hiểm này đã đem lại chỗ dựa, niềm tin vững chắc trong cuộc sống
của người lao động, tạo sự ổn định của các doanh nghiệp, các công ty và các tổ

chức. Như vậy có thể thấy sự xuất hiện của BHXH là một nhu cầu tất yếu
khách quan của cuộc sống. việc quản lý quỹ BHXH là việc làm rất cần thiết bởi
vì BHXH là chi phí giúp đỡ về mặt tài chính cần thiết và có ý nghĩa vô cùng
quan trọng cho người lao động.
Xét từ các doanh nghiệp: các Doanh nghiệp phải thực hiện đóng góp đầy
đủ, thường xuyên vào quỹ BHXH theo mức quy định chung của nhà nước và
pháp luật. Trong nền kinh tế thị trường nhiều thành phần hiện nay mối quan hệ
cơ bản giữa các chủ Doanh nghiệp và người lao động là mối quan hệ chặt chẽ,
gắn bó ràng buộc nhau bởi các quyền lợi và trách nhiệm của mỗi bên. Các
doanh nghiệp vừa phải tạo điều kiện làm việc tốt cho người lao động vừa phải
trả tiền lương, tiền công cho họ vừa phải có trách nhiệm bảo vệ, giúp đỡ khi họ
không may gặp phải những rủi ro trong quá trình lao động, trong cuộc sống.
Chính từ các chi phí phát sinh này đã làm ảnh hưởng đến tình hình tài chính của
các doanh nghiệp, đặc biệt là những khi dịch bệnh, rủi ro mang tính thảm hoạ
ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các Doanh nghiệp
khi phải trang trải cho các chi phí đó. Đối với chủ sử dụng lao động cũng phải
tham gia đóng góp đầy đủ và thường xuyên vào quỹ BHXH theo mức quy định
chung của nhà nước của pháp luật. Sau đó người sử dụng lao động có quyền
yêu cầu về quyền lợi hưởng các chế độ trợ cấp về BHXH căn cứ vào sự đóng
góp và theo chế độ quy định.
Xét từ nhà nước và xã hội: xây dựng hệ thống pháp luật về chính sách
BHXH, tổ chức thực hiện tốt các chính sách về BHXH đồng thời cũng có trách
nhiệm tham gia đóng góp và hỗ trợ thêm để đảm bảo quỹ BHXH tăng trưởng
phát triển thực hiện đầy đủ các chế độ BHXH đối với người lao động. Việc
tham gia đóng góp và hỗ trợ thêm quỹ BHXH của nhà nước là thể hiện cụ thể
vai trò của Nhà nước trong việc điều tiết kinh tế xã hội và trách nhiệm của Nhà
nước thể hiện trong việc giữ gìn ổn định chính trị xã hội. Sự vận động của các
quy luật trong nền kinh tế thị trường đặc biệt là quy luật cạnh tranh nhiều
trường hợp một số doanh nghiệp vào rơi vào tình trạng bất ổn về tài chính, thậm
trí phá sản dẫn đến một loạt người lao động bị mất công ăn việc làm, không đảm

bảo được cuộc sống hàng ngày và tạo ra nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh trong
xã hội.
Cùng với sự phát triển kinh tế, tiến bộ của xã hội việc quản lý thu BHXH
được coi như là nhu cầu tất yếu của con người nó có thể thấy được xem như là
một trong những quyền cơ bản nhất của con người, được Đại hội đồng liên hợp
quốc thừa nhận và ghi vào tuyên ngôn nhân quyền ngày 10 tháng 12 năm 1948 "
Tất cả mọi người với tư cách là thành viên của xã hội đều có quyền hưởng
BHXH. quyền đó đặt cơ sở trên sự thoả mãn các quyền kinh tế, xã hội và văn
hoá cần cho nhân cách và sự tự do phát triển con người" (trích từ: Một số vấn đề
cơ bản về bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Hà Nội tháng 4/2001);
2. Chức năng của BHXH.
BHXH có một số chức năng chủ yếu như sau :
+ Chức năng hạn chế bớt một phần khó khăn về kinh tế của người lao
động. Với chức năng này BHXH cho phép tất cả các hoạt động kinh tế xã hội
hoặc các đối tượng đã tham gia trong quá trình kinh tế xã hội trước đây hoặc tất
cả các công dân...hình thành các quyền lợi đảm bảo để duy trì một chuẩn mực
sống tương đối ổn định ngay cả khi trong trường hợp có sự cố bất ngờ rủi ro xảy
ra.
+ Chức năng hình thành một hệ thống an sinh, an toàn xã hội. Với chức
năng này rất cần thiết cho người lao động, Người sử dụng lao động mà còn đảm
bảo sự ổn định chính trị, an toàn xã hội cho quốc gia, đảm bảo chắc chắn đối với
mọi thành viên trong xã hội gặp cảnh nghèo đói đều được cung cấp một khoản
thu nhập bằng tiền cũng như các dịch vụ chăm sóc về ytế và dịch vụ xã hội đầy
ý nghĩa.
+ Hai chức năng trên này hỗ trợ cho nhau. Đảm bảo ổn định kinh tế tài
chính cho người lao động, khuyến khích họ yên tâm làm việc phát huy hết khả
năng, năng lực chuyên môn giúp cho nền kinh tế phát triển, ổn định xã hội, đảm
bảo an toàn cho quốc gia về kinh tế chính trị và an ninh quốc phòng. Chính vì
thế mà hiện nay đã có 182 nước có luật về BHXH. Có thể nói BHXH là một
trong những hoạt động mà tất cả các quốc gia đều quan tâm không phân biệt thể

chế chính trị, trình độ phát triển kinh tế xã hội.
Bảo hiểm xã hội đã đóng góp vai trò to lớn trong việc bảo đảm an sinh xã
hội, ổn định và phát triển kinh tế, được thể hiện thông qua các tác động chủ yếu
cụ thể sau:
-Bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị giảm thu nhập
hoặc bị mất thu nhập do bị suy giảm sức khỏe hoặc mất khả năng lao động bị
mất việc làm. Đây là sự đảm bảo chắc chắn sẽ xảy ra vì mọi người sẽ mất khả
năng lao động khi họ hết tuổi lao động, theo các điều kiện quy định của BHXH.
Đây là chức năng cơ bản của BHXH nó quyết định tính chất, nhiệm vụ và cơ
chế hoạt động của hệ thống BHXH.
-Thực hiện phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người tham
gia đóng góp quỹ BHXH. Tham gia BHXH có người sử dụng lao động, người
lao động và nhà nước hỗ trợ đóng góp hình thành xây dựng lên quỹ BHXH .
Quỹ BHXH này được sử dụng để chi trả trợ cấp BHXH cho những người tham
gia BHXH không may gặp tai nạn, rủi ro. Thực tế chỉ ra rằng số tiền trợ cấp
được hưởng thường nhỏ hơn rất nhiều so với số số tiền mình tham gia, do áp
dụng theo quy luật số đông bù ít, quỹ BHXH đã thực hiện phân phối lại thu
nhập theo cả chiều ngang lẫn chiều dọc. Sự phân phối này thể hiện phân phối
thu nhập giữa những người có thu nhập cao với những người có thu nhập thấp,
giữa những người đang làm việc khoẻ mạnh với những người tuổi cao sức yếu,
già cả, ốm đau đang nghỉ việc. chức năng này của BHXH đã góp phần tạo nên
sự công bằng trong xã hội mang tính nhân văn sâu sắc.
- Góp phần thúc đẩy, kích thích tinh thần lao động, khuyến khích người
lao động hăng hái sản suất nâng cao chất lợng, năng xuất lao động tạo ra nhiều
của cải cho xã hội. Quỹ BHXH thực hiện chức năng này là do họ không may
gặp phải các tai nạn rủi ro, phần thu nhập của họ bị giảm sút hoặc không còn
nhưng sự suy giảm này đã được bù đắp một phần, hay toàn bộ từ quỹ BHXH.
Vì vậy mà đời sống sinh hoạt hàng ngày của người lao động và gia đình họ
không còn bị sáo trộn. Hay nói một cách khác là họ luôn luôn được bảo đảm ổn
định cuộc sống và có chỗ dựa về mặt vât chất, tinh thần. Chính vì vậy họ luôn

yên tâm để sản xuất nâng cao chất lượng, năng xuất lao động và đạt hiệu quả
kinh tế cao.
- Gắn bó lợi ích giữa người sử dụng lao động và người lao động giữa
người sử dụng lao động với xã hội. Thông qua BHXH những mâu thuẫn giữa
những người lao động và người sử dụng lao động. Như mâu thuẫn về tiền
lương, tiền thưởng, thời gian lao động … sẽ được hoà giải và giải quyết kịp
thời. Đặc biệt nhờ có BHXH mà cả hai bên này đều thấy được quyền lợi của
mình được quan tâm bảo vệ. Từ đó làm cho họ hiểu nhau hơn và gắn bó chặt
chẽ lợi ích với nhau. Đối với Nhà nước và xã hội thì chi hỗ trợ cho BHXH là
khoản chi rất nhỏ nhưng lại đem lại hiệu quả đạt được rất cao đảm bảo ổn định
đời sống của người lao động và gia đình họ, góp phần ổn định sản xuất và phát
triển kinh tế xã hội.
3. Tính chất của bảo hiểm xã hội.
BHXH ra đời gắn liền với đời sống của người lao động do vậy BHXH có
một số tính chất cơ bản sau:
- BHXH mang tính tất yếu khách quan trong đời sống kinh tế xã hội.
- BHXH mang tính ngẫu nhiên phát sinh không đồng đều theo thời gian
và không gian. Những rủi ro không may đem lại trong BHXH đã hình thành nên
tính ngẫu nhiên của nó. Bởi vì các rủi ro này được áp dụng BHXH đều không
thể lường trước được sự việc xảy ra, các rủi ro này thường xảy ra một cách bất
ngờ. Do vậy mà không phải tất cả những người lao động của một tổ chức hay
tất cả các tổ chức đều phải chịu chung một rủi ro hay nhiều rủi ro cùng một lúc,
cùng một thời điểm.
- BHXH vừa mang tính xã hội, vừa mang tính kinh tế và có cả tính chất
dịch vụ. Tính chất kinh tế của BHXH được biểu hiện thông qua cơ chế hình
thành và sử dụng quỹ BHXH, Quỹ BHXH khi được hình thành, bảo toàn và
tăng trưởng quỹ thì nhất thiết phải có sự tham gia đóng góp tài chính của tất cả
các bên liên quan. Mức tham gia đóng góp của các bên được xác định rất cụ thể
dựa trên nguyên tắc hoạt động cơ bản của Bảo hiểm xã hội tr ên cơ sở lấy số
đông bù cho số ít vì thực chất mức tham gia đóng góp của từng nguời lao động

là không đáng kể so với mức họ được thụ hưởng quyền lợi. Xét về góc độ kinh
tế thì người sử dụng lao động, được lợi rất nhiều khi quan hệ BHXH, khi tham
gia BHXH người sử dụng lao động sẽ không phải chi trả các khoản chi phí cho
người lao động bị suy giảm sức khỏe hoặc mất khả năng lao động. Xét về phía
Nhà nước thì việc tạo lập, hoạt động của quỹ BHXH đã góp phần giảm nhẹ
gánh nặng cho Ngân sách nhà nước (NSNN). Đồng thời nó còn góp phần đầu tư
phát triển cho nền kinh tế. Do vậy cơ chế tạo lập và sử dụng, hoạt động của quỹ
BHXH đã đem lại rất nhiều quyền lợi, lợi ích cho nguời lao động, người sử
dụng lao động và Nhà nước.
BHXH là một bộ phận quan trọng chủ yếu trong hệ thống đảm bảo an
toàn xã hội, vì tính chất xã hội của BHXH được thể hiện rất rõ nét về tính chất
lâu dài mọi nguời lao động trong xã hội đều có quyền tham gia đóng góp vào
quỹ BHXH. Ngược lại BHXH phải có trách nhiệm Bảo hiểm đảm bảo quyền lợi
cho mọi người lao động và gia đình họ kể cả khi họ đang còn trong độ tuổi lao
động. Tính chất xã hội của BHXH luôn gắn chặt chẽ với tính dịch vụ của nó,
khi nền kinh tế xã hội ngày càng phát triển mạnh thì tính chất dịch vụ, tính chất
xã hội hoá của hệ thống BHXH ngày càng được nâng cao.
3.1, Đặc điểm của quỹ BHXH: