NHỮNG GIẢI PHÁP VẬN DỤNG DẠY HỌC NÊU VẤN ĐỀ VÀO

NHỮNG GIẢI PHÁP VẬN DỤNG DẠY HỌC NÊU VẤN ĐỀ VÀO
HÌNH THỨC XÊMIMA MÔN GIÁO DỤC HỌC QUÂN SỰ ĐỐI VỚI
HỌC VIÊN ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN CẤP
PHÂN ĐỘI Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN SỰ
2.1. Những yêu cầu cơ bản khi vận dụng dạy học nêu vấn đề vào hình thức
Xêmina môn Giáo dục học quân sự đối với học viên đào tạo giáo viên khoa học
xã hội và nhân văn cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự
Quá trình vận dụng DHNVĐ vào hình thức Xêmina môn GDHQS ở
HVCTQS phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu chung về một buổi Xêmina có chất
lượng tốt. Điều đó đòi hỏi việc vận dụng DHNVĐ vào hình thức Xêmina môn
GDHQS cần phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau:
+ Phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cho việc thực hiện mục tiêu dạy học của
phần học, môn học qua đó góp phần thiết thực trong việc thực hiện mục tiêu đào
tạo của Nhà trường.
+ Phải đảm bảo giữ đúng tiến trình của Xêmina trong kế hoạch dạy học đã
được khoa và Học viện phê duyệt.
+ Thực hiện đầy đủ các tiêu chuẩn về nội dung, phương pháp và cách thức tổ
chức của một buổi Xêmina môn GDHQS, phát huy đầy đủ các chức năng của
Xêmina GDHQS trong quá trình dạy học.
+ Phải phù hợp với đối tượng, đảm bảo tính vừa sức và yêu cầu ngày càng
cao, kích thích và phát huy cao độ tính tự giác, tính tích cực, độc lập, sáng tạo của
học viên trong quá trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina, cũng như trong toàn bộ tiến
trình môn học.
+ Vận dụng DHNVĐ phải kết hợp chặt chẽ với các phương pháp dạy học
khác.
+ Phù hợp với khả năng của giáo viên và điều kiện tổ chức dạy học hiện có.
Tạo điều kiện thuận lợi để các giáo viên phát huy tốt vai trò của mình trong việc
hướng dẫn, chỉ đạo, tổ chức, điều khiển quá trình Xêmina của học viên.
+ Phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp, các lực lượng giáo dục như phòng,
khoa,ban, hệ, lớp, tập thể học viên... và các điều kiện vật chất kỹ thuật để tạo điều
kiện thuận lợi cho việc vận dụng DHNVĐ trong Xêmina

+ Giữ vững mối liên hệ nội tại của chủ đề Xêmina, của Xêmina với các bài
giảng và các hình thức tổ chức dạy học khác trong quá trình dạy học môn học.
2.2. Các giải pháp vận dụng dạy học nêu vấn đề vào hình thức Xêmina
môn Giáo dục học quân sự đối với đào tạo giáo viên khoa học xã hội và nhân
văn cấp phân đội ở Học viện chính trị quân sự
2.2.1. Xây dựng quy trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina môn Giáo dục học
quân sự theo kiểu dạy học nêu vấn đề
Đây là giải pháp cơ bản chủ yếu để nâng cao hiệu quả vận dụng DHNVĐ vào
hình thức Xêmina môn GDHQS. Bởi lẽ bản thân Xêmina là một hình thức tổ chức
dạy học cơ bản có quy trình chuẩn bị và tiến hành riêng của nó.
Việc xây dựng quy trình vận dụng DHNVĐ trong chuẩn bị và tiến hành
Xêmina môn GDHQS sẽ cho phép vận dụng rộng rãi và phổ biến DHNVĐ vào
hình thức Xêmina, giúp đỡ giáo viên nâng cao hiệu quả vận dụng DHNVĐ vào
hình thức Xêmina môn GDHQS.
Mặt khác thì thực trạng vận dụng DHNVĐ vào hình thức Xêmina môn
GDHQS cho thấy một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc vận dụng
DHNVĐ còn khó khăn là do chưa có một quy trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina
theo kiểu DHNVĐ. Thực tế là chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu và
đề xuất quy trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina môn GDHQS theo kiểu DHNVĐ
hiện nay.
Quy trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina môn GDHQS dựa trên cơ sở quy
trình DHNVĐ và quy trình chuẩn bị và tiến hành Xêmina nói chung, bao gồm hai
giai đoạn: giai đoạn chuẩn bị và giai đoạn tiến hành Xêmina theo kiểu DHNVĐ.
* Quy trình chuẩn bị Xêmina theo kiểu DHNVĐ
Chuẩn bị Xêmina theo kiểu DHNVĐ là giai đoạn đóng vai trò vô cùng quan
trọng ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng hiệu quả của việc vận dụng DHNVĐ vào
hình thức Xêmina môn GDHQS. Trong tiến trình chuẩn bị Xêmina theo kiểu
DHNVĐ thì vấn đề cốt lõi nhất là phải thiết kế thành công các bài toán nêu vấn đề
hay các vấn đề học tập từ chủ đề Xêmina. Điều đó đòi hỏi phải có sự chuẩn bị công
phu của cả tổ bộ môn, giáo viên và học viên, đặc biệt là của giáo viên.

• Sự chuẩn bị của tổ bộ môn và khoa GDHQS
Khoa GDHQS và các tổ bộ môn là người chuẩn bị kế hoạch Xêmina làm cơ
sở định hướng cho các giáo viên chuẩn bị và tiến hành Xêmina. Việc chuẩn bị của
khoa và các tổ bộ môn cho kế hoạch Xêmina theo kiểu DHNVĐ sẽ tạo điều kiện
thuận lợi cho giáo viên chuẩn bị Xêmina theo kiểu DHNVĐ.
Căn cứ vào nội dung, chương trình mà khoa và các tổ bộ môn chuẩn bị kế
hoạch Xêmina. Mỗi tổ bộ môn đảm nhiệm chuẩn bị một hoặc một vài chủ đề
Xêmina tùy theo bộ môn của mình bao gồm tên các chủ đề, nội dung các chủ đề,
phương pháp tiến hành, phương tiện vật chất, tài liệu bảo đảm, phân công người
hướng dẫn, điều khiển Xêmina.
Điểm cốt lõi nhất trong sự chuẩn bị của tổ bộ môn cho Xêmina theo kiểu
DHNVĐ là ở chỗ xác định tên chủ đề và nội dung các chủ đề Xêmina phải mang
tính nêu vấn đề chứ không phải là thông báo tái hiện. Điều đó đòi hỏi chủ đề
Xêmina phải hoàn toàn mới mẻ đối với học viên, chưa từng được giải quyết qua
bài giảng hay thực hành, thực tập. ở đây cần tránh việc lựa chọn các chủ đề
Xêmina đã được giải quyết trên lớp rồi, chủ đề Xêmina phải mang tính tổng hợp
dựa trên cơ sở các bài giảng của học trình, phải là những vấn đề thời sự nóng bỏng
gắn liền với thực tiễn hoạt động huấn luyện, giáo dục ở Học viện. Mặt khác chủ đề
Xêmina phải là những vấn đề vừa sức với học viên, đảm bảo trong những thời gian
và điều kiện nhất định họ có thể giải quyết được, tránh chọn những chủ đề quá khó,
quá lớn hoặc quá dễ. Với những chủ đề Xêmina thỏa mãn những yêu cầu trên thì sẽ
tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên vận dụng DHNVĐ vào Xêmina môn
GDHQS.
Từ chủ đề Xêmina, tổ bộ môn phải xác định những nội dung chính của chủ
đề dưới dạng những câu hỏi nêu vấn đề, hay các bài toán nêu vấn đề. Nhiệm vụ
của tổ bộ môn là chuẩn bị những bài toán, những vấn đề lớn mà chủ đề đặt ra, còn
việc tiếp tục triển khai nội dung Xêmina thành các bài toán nhỏ là nhiệm vụ của
người giáo viên.
Sau khi mỗi tổ bộ môn chuẩn bị xong các chủ đề của mình. Các chủ đề
Xêmina sẽ được sắp xếp thành một kế hoạch Xêmina hoàn chỉnh, thông qua bàn

bạc dân chủ trong khoa để bổ sung, hoàn chỉnh kế hoạch và thông qua kế hoạch
Xêmina.
• Sự chuẩn bị của giáo viên
Sự chuẩn bị của giáo viên cho Xêmina môn GDHQS theo kiểu DHNVĐ
đóng vai trò quyết định đến toàn bộ quá trình chuẩn bị Xêmina bởi vì giáo viên là
người trực tiếp nghiên cứu và thiết kế các bài tóan nêu vấn đề từ chủ đề Xêmina, xây
dựng kế hoạch hướng dẫn và điều khiển Xêmina, hướng dẫn học viên chuẩn bị
Xêmina theo kiểu DHNVĐ. Sự chuẩn bị của giáo viên cho Xêmina môn GDHQS
theo kiểu DHNVĐ được tiến hành theo các bước cơ bản sau:
Bước 1: Tìm hiểu chủ đề, xác định hệ thống mục tiêu của chủ đề Xêmina.
Đây là khâu đầu tiên của giai đoạn chuẩn bị cho Xêmina của giáo viên, nó
giúp cho giáo viên xác định được vị trí của chủ đề Xêmina trong kế hoạch đề bài
và trong kế hoạch hướng dẫn Xêmina, xác định mối quan hệ giữa chủ đề Xêmina
với toàn bộ học trình và với các chủ đề khác. Mặt khác việc xác định mục tiêu của
chủ đề Xêmina cho phép giáo viên dễ dàng thiết kế các vấn đề học tập, mức độ của
các vấn đề học tập cho phù hợp với đối tượng học viên.
Mục tiêu của chủ đề Xêmina bao gồm hệ thống mục tiêu: tổng quát - trung
gian - chuyên biệt, chúng được tổ chức thống nhất chặt chẽ với nhau tạo thành hệ
thống cây mục tiêu làm cơ sở cho việc thiết kế các bài toán nêu vấn đề. Khi xác
định mục tiêu của chủ đề Xêmina môn GDHQS phải đáp ứng được yêu cầu cơ bản
sau:
+ Phải đảm bảo tính hệ thống, lôgic, nhất quán. Các mục tiêu cụ thể của từng
bài toán nêu vấn đề phải được kết hợp chặt chẽ nhằm phục vụ cho mục tiêu của
bài toán lớn hơn, đến lượt mình mục tiêu của bài toán lớn hơn lại phục vụ cho việc
thực hiện mục tiêu tổng quát của cả chủ đề Xêmina, mục tiêu của chủ đề Xêmina
phải phục vụ thiết thực cho mục tiêu của phần học, môn học và mục tiêu đào tạo
chung của Học viện.
+ Phải đảm bảo tính đồng bộ trong từng mục tiêu của bài toán nêu vấn đề.
Nghĩa là các mục tiêu phải chứa đựng các yêu cầu cụ thể cả về kiến thức - kỹ năng
- thái độ.

+ Các mục tiêu phải đảm bảo tính khoa học, thiết thực, khả thi, vừa sức, có
thể lượng hóa, đo lường, đánh giá được.
Để xác định chính xác hệ thống mục tiêu của chủ đề và cụ thể hóa các mục
tiêu của nó cần tuân thủ theo các bước sau:
+ Thứ nhất, phân tích những căn cứ xác định mục tiêu của chủ đề và cụ thể
hóa các mục tiêu của chủ đề.
Khi xác định mục tiêu của chủ đề Xêmina cần phân tích cụ thể các yếu tố:
Mục tiêu đào tạo của Học viện, mục tiêu môn học, phần học; đối tượng day học,
điều kiện phương tiện dạy học; mối quan hệ của chủ đề Xêmina với các bài giảng
của học phần, với các chủ đề Xêmina trước và sau nó, và với các hình thức tổ chức
dạy học khác.
Sau khi phân tích các yếu tố để xác định mục tiêu của chủ đề, ta cần cụ thể
hóa các mục tiêu thành các trình độ tương ứng về nhận thức, kỹ năng và thái độ
MTQ
MTG1 MTG2 MTGn
MCB1 MCB2 MCBm
phù hợp với học viên.
+ Thứ hai, cấu trúc hệ thống mục tiêu của bài
Phải xác định mục tiêu của cả chủ đề, từng vấn đề lớn và từng bài toán nêu
vấn đề nhỏ. Cấu trúc mục tiêu phải logíc, nhất quán. Trong từng mục tiêu cần xác
định rõ các nội dung cụ thể về nhận thức, kỹ năng và thái độ. Đồng thời cần xác
định cả hệ thống tiêu chí đánh giá để biến mục tiêu của chủ đề Xêmina thành một
đối tượng có thể đo lường được.
+ Thứ ba, xác định cách thức thực hiện mục tiêu chủ chủ đề, của từng bài
toán nêu vấn đề.
Giáo viên phải dự kiến được cách thức hành động và sự phối hợp hành động
của các học viên và giáo viên để thực hiện các mục tiêu của chủ đề.
Có thể minh họa cho hệ thống mục tiêu mà giáo viên cần xác định bằng sơ
đồ sau:
M

TQ
: Mục tiêu tổng quát
M
TG1
: Mục tiêu trung gian 1
M
TGn
: Mục tiêu trung gian thứ n
M
CB1
: Mục tiêu chuyên biệt 1
M
CBm
: Mục tiêu chuyên biệt thứ m
Bước 2: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến chủ
đề Xêmina
Đây là bước chuẩn bị quan trọng giúp giáo viên thu thập thông tin cần thiết
làm cơ sở để thiết kế các bài toán nêu vấn đề. Bài toán nêu vấn đề có phong phú đa
dạng hay không phụ thuộc vào quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn có liên
quan đến chủ đề Xêmina của giáo viên.
Trong bước này giáo viên phải nghiên cứu kỹ sách giáo khoa, giáo trình,
sách kinh điển và sách tham khảo... từ đó rút ra những vấn đề cơ bản nhất, vấn đề
đang còn tranh luận, những quan điểm khác... có liên quan đến chủ đề Xêmina để
thiết kế các bài toán nêu vấn đề.
Đồng thời giáo viên còn phải nghiên cứu các vấn đề thực tiễn như thực tiễn
giáo dục đào tạo của đất nước, quân đội và của học viên; phải thâm nhập vào đối
tượng để nắm bắt trình độ, khả năng, đặc điểm tâm sinh lý, vốn sống kinh nghiệm
của học viên... Từ đó thiết kế các bài toán nêu vấn đề sát với thực tiễn và phù hợp
với học viên.
Bước 3: Thiết kế các vấn đề học tập hay các bài toán nêu vấn đề

Đây là bước chuẩn bị quan trọng nhất của giai đoạn chuẩn bị Xêmina
GDHQS theo kiểu DHNVĐ. Điểm cốt lõi nhất của chuẩn bị Xêmina theo kiểu
DHNVĐ là thiết kế cho được các vấn đề học tập hay các bài toán nêu vấn đề.
Giáo viên cần căn cứ vào kế hoạch Xêmina, căn cứ vào hệ thống mục tiêu đã
xác định và căn cứ vào quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn để thiết kế các bài
toán nêu vấn đề.
Từ chủ đề Xêmina kết cấu thành các vấn đề lớn mà thông qua việc giải
quyết các vấn đề này sẽ giải quyết xong chủ đề Xêmina. Từ các vấn đề lớn lại tiếp
tục kết cấu thành các bài toán nhỏ phù hợp với trình độ học viên. Hệ thống các bài
toán nêu vấn đề hay các vấn đề học tập sẽ tương ứng với hệ thống mục tiêu của
Chủ đề Ximêna
Vấn đề 1 Vấn đề 2 Vấn đề n
Bài toán 1 Bài toán 2 Bài toán m
chủ đề Xêmina. Thông qua giải quyết các vấn đề hay các bài toán mà thực hiện hệ
thống mục tiêu của chủ đề. Ta có sơ đồ thiết kế bài toán nêu vấn đề như sau:
Tất nhiên từ bài toán 1 ta có thể tiếp tục chia nhỏ ra để thêm nhiều bài toán
nữa song như vậy số lượng bài toán sẽ quá nhiều, mặt khác mức độ của bài toán sẽ
đơn giản đi không gây được hứng thú cho học viên. Bởi vậy trong phạm vi một
chủ đề Xêmina từ 3-4 tiết chỉ nên chia đến cấp 2 là hợp lý. Ví dụ theo sơ đồ trên
mỗi một vấn đề ta lại chia được một số bài toán con của nó. Như vậy với n vấn đề
ta sẽ thiết kế được số lượng bài toán là S.
S được tính theo công thức sau:
m
1
: số lượng bài toán được thiết kế từ vấn đề 1
m
2
: số lượng bài toán được thiết kế từ vấn đề 2
m
n

: số lượng bài toán được thiết kế từ vấn đề thứ n
S: Tổng số bài toán được thiết kế của chủ đề Xêmina
Như vậy giả sử một chủ đề Xêmina bao gồm 3 vấn đề lớn mỗi vấn đề lớn lại
thiết kế được 3 bài toán nhỏ thì ta sẽ có tất cả 9 bài toán cho một chủ đề Xêmina.
...
…...
S= m
1
+m
2
+ ... +m
n