Tiểu luận cao học, Truyền hình tương tác xu thế của truyền hình hiện đại

MỞ ĐẦU

Truyền hình hiện nay đã có những bước tiến lớn trong công nghệ cũng
như trong nội dung và những cách thức mới trong sản xuất chương trình
truyền hình, nhằm đáp ứng đời sống, nhu cầu của con người. Xã hội ngày một
phát triển, chất lượng cuộc sống ngày một tốt hơn, đồng nghĩa với nhu cầu về
thông tin và giải trí của công chúng ngày một tăng cao. Điều này đòi hỏi
những người hoạt động trong lĩnh vực báo chí nói chung và những người làm
truyền hình nói riêng phải nghiên cứu và sáng tạo không ngừng để có được
các sản phẩm chất lượng phục vụ công chúng.
Nếu như chỉ những năm trước đây, khán giả là những người thụ động
tiếp nhận các chương trình truyền hình, TV có gì họ sẽ xem chương trình đó.
Sau đó xa hơn, họ bắt đầu thực hiện tương tác thông qua chiếc điều khiển TV
khi họ thể hiện sự quan tâm, tán thành hay không tán thành, tiếp tục xem
chương trình hay chuyển kênh. Tuy nhiên, hiện nay nhu cầu tiếp nhận của
công chúng đã gấp nhiều lần so với trước. Khán giả là những người chủ động
tham gia vào nội dung của chương trình bằng hình thức tương tác thông qua
các hình thức trao đổi, bình luận trực tiếp với chương trình hay có thể tác
động trực tiếp vào kịch bản chương trình
Trong nhiều năm trở lại đây, truyền hình tương tác trở thành một dạng
thức khá phổ biến với những người làm truyền hình cũng như khán giả, bởi
đây là cách thức giúp khán giả đến gần hơn với chương trình và khán giả cũng
đóng một vai trò không nhỏ trong quy trình sáng tạo tác phẩm truyền hình.
Với dạng truyền hình truyền thống, đường truyền truyền hình là một chiều.
Các nhà đài cho phép khán giả xem gì, vào giờ nào, trên kênh nào là quyền
của họ. Với truyền hình tương tác, khán giả được trực tiếp tham gia vào
chương trình đang phát sóng hoặc có thể làm thay đổi nội dung, kịch bản
chương trình. Khán giả ở đây là những người đang xem TV chứ không phải là


những người trong trường quay. Truyền hình tương tác khác biệt với truyền

hình truyền thống ở chỗ, truyền hình truyền thống chỉ truyền đi theo một
chiều từ nhà đài đến khán giả; trong khi đó truyền hình tương tác cần một
đường truyền thông tin từ khán giả tới nhà đài. Và sự phản hồi tương tác của
khán giả phải mang tính tức thời, có ảnh hưởng đến nội dung phát sóng.
Để làm rõ vấn đề tương tác có phải là xu thế của truyền hình hiện đại
hay không tác giả lựa chọn đề tài “Tương tác-xu thế của truyền hình hiện đại”
làm tiểu luận kết thúc môn học.

1


NỘI DUNG
1.
Khái niệm tương tác và tương tác truyền hình
1.1.Khái niệm tương tác
Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên định nghĩa động từ "tương
tác" là "sự tác động qua lại lẫn nhau" ví dụ như quan hệ tương tác giữa hai vật
hay sự tương tác giữa ánh sáng và môi trường.
Đại từ điển Webster đã định nghĩa động từ "tương tác" (to interact) là
"hành động qua lại; thực hiện những hành động qua lại".
Nếu chúng ta xem xét về sự tương tác trong cuộc sống hàng ngày ta sẽ
thấy mỗi hình thức tương tác cần sự cộng tác, các bên liên quan phải phối hợp
với nhau để hoạt động, nếu không quá trình này sẽ sụp đổ; tất cả các bên đều
thực hiện quyền lực với mình đối với bên kia, tác động đến những gì bên kia
làm.
Theo cuốn sách "Báo chí và dư luận xã hội" của PGS.TS Nguyễn Văn
Dững, tương tác là tác động qua lại với nhau, quan hệ hai chiều giữa các sự
việc hiện tượng. Có tương tác vật lý, hóa học giữa các sự vật, hiện tượng. Có
tương tác xã hội - đó là quá trình tác động qua lại giữa các cá nhân, nhóm xã
hội với tư cách là chủ thể - khách thể trong xã hội. Tương tác xã hội, theo từ

điển bách khoa, là khái niệm xã hội học chỉ ra rằng mỗi hoạt động có mục
đích của con gười chỉ trở thành hoạt động xã hội khi nó nằm trong một số mối
quan hệ giữa các chủ thể hoạt động và thông qua các mối quan hệ đó. Đồng
thời, khái niệm đó cũng nói lên rằng mỗi quan hệ đều gắn liên với một hoạt
động nhất định.
Tương tác xã hội có những đặc thù riêng. Mỗi cá nhân hay nhóm, trong
quá trình tương tác vừa là chủ thể vừa là khách thể, đều chịu ảnh hưởng chi
phối của các chuẩn mực giá trị xã hôi, tâm lý xã hội và môi trường văn hóa
với những tương đồng và khác biệt. Trong tương tác, mỗi người, mỗi nhóm xã
hội chịu những tác động khác nhau như lợi ích, động cơ, trình độ hiểu biết,
văn hóa giao tiếp...

2


Như vậy có thể hiểu: tương tác là hoạt động, tác động qua lại lẫn nhau
của hai hay nhiều chủ thể nhằm mang đến những kết quả mới hơn trong sự
vận động của xã hội
1.2.Khái niệm tương tác truyền hình
Trong xu thể báo chí hiện đại, một trong những đặc điểm để nhận diện
đó là tính tương tác của thông tin báo chí. Với lĩnh vực báo chí truyền thông,
tương tác được hiểu là sự tác động, giao tiếp qua lại hai chiều giữa chủ thể và
khách thể truyền thông, giữa cơ quan báo chí với công chúng. Tương tác
không phải là dòng thông tin phản hồi chậm chạp và rời rạc mà đồng thời diễn
ra sự trao đổi qua lại giữa chủ thể và khách thể.
Trong xã hội hiện đại, tương tác xã hội là phương thức cơ bản nhất để
trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm, chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm, tìm
kiếm, trao đổi và nâng cao năg lực sáng tạo cho mỗi cá nhân và các nhóm xã
hội. Tương tác xã hội trong báo chí là đặc điểm thông tin của báo chí là đặc
điểm thông tin của báo chí hiện đại, nhờ sự giúp sức của công nghệ thông tin

hiện đại, cùng với sự phát triển của xã hội trên các bình diện trình độ dân cư,
thiết kế dân chủ đảm bảo và trình độ phát triển chuyên nghiệp.
Trong thông tin báo chí, tương tác bình đẳng nhưng cần kỹ năng định
hướng thông tin, hướng dẫn dư luận xã hội. Cơ sở đánh giá hiệu quả tương tác
thông tin báo chí là tạo ra sự đồng thuận xã hội, bảo đảm sự phát triển bền
vững, phòng tránh những nguy cơ bất ổn trong cộng đồng, Do đó, đảm bảo
tính tương tác trong thông tin báo chí về những vấn đề nêu ra, đòi hỏi người
làm báo không chỉ có kiến thức, trình độ am hiểu vấn đề, mà còn có phong
cách làm báo chuyên nghiệp - tôn trọng tuân thủ nguyên tắc hành nghề, có kỹ
năng tác nghiệp vơi sự hiểu biết, chia sẻ với nhóm công chúng để có thể khơi
nguồn và hướng dẫn dư luận xã hội.
Đối với truyền hình, tương tác cho phép khán giả tương tác với nội
dung nhận được, gửi đi ý kiến của họ trong các buổi tranh luận hoặc tham gia
vào các trò chơi, trả lời các câu hỏi điều tra.. Truyền hình tương tác khác biệt
với truyền hình truyền thống ở chỗ, truyền hình truyền thống chỉ truyền đi
3


theo một chiều từ nhà đài đến khán giả; trong khi đó truyền hình tương tác
cần một đường truyền thông tin từ khán giả tới nhà đài.
Theo quan điểm của Đài Truyền hình CFI - Cộng hòa Pháp, Truyền
hình tương tác là dạng chương trình cho phép người xem trước màn hình có
thể trực tiếp tham gia, có thể làm thay đổi kịch bản của chương trình đang
được phát sóng. Theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững: "Truyền hình tương tác,
một cách hiểu là dạng thức truyền hình trong đó khán giả vừa với tư cách
khán giả, vừa với tư cách tham gia thông qua việc sử dụng những phương tiện
kỹ thuật để được giao tiếp bằng nhiều hình thức như truyền hình, internet
(email, webcam, blog...), điện thoại di động, điện thoại đường dài ... ngay
trong lúc chương trình đang phát sóng hay trước đó.
Cũng có ý kiến cho rằng: Tương tác trên truyền hình là khi người xem

và nguồn phát có thể trao đổi thông tin với nhau một cách thường xuyên trong
thời gian thực (Nguồn: www.nma.co.uk). Không ít người cho rằng: tương tác
trên truyền hình với sự gắn liền của kênh phản hồi. Thông tin không chỉ
truyền từ nguồn phát tới người xem mà còn quay trở lại từ người xem đến
nguồn phát (Nguồn: www.itvdictionary.com) Theo tác giả Mark Gawlinski
trong cuốn "Sản xuất chương trình tương tác", NXB Focal Press, 2003:
Tương tác truyền hình nghĩa là có thể xem tất cả những gì khiến cho khán giả
truyền hình, hoặc khán giả và người làm chương trình truyền hình, hoặc dịch
vụ tham gia vào cuộc đối thoại. Cụ thể hơn, hoạt động tương tác đó có thể coi
là một cuộc đối thoại đưa khán giả vượt qua kinh nghiệm ngồi xem thụ động
và cho họ lựa chọn và hành động - hành động đó có thể đơn giản là việc viết
vào tấm thiệp rồi bỏ vào thùng thư hoặc phác họa một hình vẽ lên màn hình
TV.
Một số khác lại cho rằng, truyền hình tương tác đồng nghĩa với các dịch
vụ truyền hình theo yêu cầu (video-on-demand hay VoD). Đối với các nhà
công nghệ, truyền hình tương tác lại hoàn toàn có nghĩa là sự hội tụ của
truyền hình với mạng thông tin toàn cầu (Internet). Điều này được phát triển
theo hai hướng. Hướng thứ nhất, truy cập vào Internet thông qua truyền hình
4


nhờ việc sử dụng một thiết bị giải mã, bộ điều khiển từ xa, bàn phím. Hướng
thứ hai, việc truy cập vào truyền hình thông qua máy tính.
Tại Hội thảo "Báo chí trong quá trình toàn cầu hóa: Cơ hội, thách thức
và triển vọng", Ths Lê Thu Hà - Giảng viên khoa Báo chí, Học viện Báo chí
và Tuyên truyền cho rằng: "Truyền hình tương tác là một dạng truyền hình
cho phép người xem tham gia, điều khiển các chương trình truyền hình. Với
dạng truyền hình truyền thống, đường truyền truyền hình là một chiều. Các
nhà đài cho phép khán giả xem gì, vào giờ nào, trên kênh nào là quyền của
họ. Với truyền hình tương tác, khán giả được trực tiếp tham gia vào chương

trình đang phát sóng". Đồng thời thạc sĩ Lê Thu Hà cũng đề cập đến xu hướng
tham gia tương tác của công chúng tại Việt Nam: Khảo sát với 1.800 công
chúng trên cả nước năm 2013 cho thấy, nhu cầu tương tác đối với báo chí của
công chúng Việt Nam rất cao. Trong đó, khả năng tương tác tốt với công
chúng của truyền hình là cao nhất chiếm 62.8%, ngay sau đó là báo mạng với
48.7%, báo in xếp vị trí thứ ba với 29.1% và cuối cùng là đài phát thanh chỉ
chiếm 15.8%. Lý do truyền hình chiếm tỷ lệ cao nhất là bởi các yếu tố âm
thanh, quảng cáo và chất lượng hình ảnh tốt, sự phong phú về các chương
trình gameshow, ca nhạc và giải trí, phim ảnh được chọn lọc có định hướng.
Xếp vị trí thứ 2 là báo mạng điện tử do tốc độ truy cập nhanh, hình ảnh và
quảng cáo cũng không kém phần bắt mắt, khả năng tương tác thuận tiện,
nhanh chóng. Hơn thế nữa, internet còn lập trình nên các mạng xã hội như
facebook, zingme, blog, yahoo…giúp cho công chúng trong và ngoài nước có
thể trao đổi, trò chuyện một cách dễ dàng. Điều này khiến cho tương tác của
báo mạng điện tử không thua kém so với truyền hình. Vẫn còn lượng công
chúng không thể đánh giá được khả năng tương tác của mình với báo
in19.2%, báo phát thanh là 25.2%, truyền hình là 14.8% và báo mạng là
25.4%. Những con số này rơi chủ yếu vào công chúng thuộc vùng nông thôn,
kiến thức chưa đủ hiểu biết để đánh giá được sự tương tác. Điều này đặt vấn
đề về cách thức truyên tải thông tin tới công chúng hiện nay của các cơ quan
5


báo chí đã thật sự hiệu quả và rộng khắp hay chưa. Việc công chúng không
tương tác với báo chí cũng có nhiều lý do, và lý do chiếm tỷ lệ cao nhất là "vì
không biết cách" chiếm 24%, và lý do "vì ngại, lười" chiếm 21%.
Bên cạnh đó, một số lý do khác như “không có phương tiện, công cụ để
tương tác với báo chí” hay “tương tác không có tác dụng gì” chiếm tỷ lệ
không đáng kể. Điều đó cho thấy công chúng đã phản ánh đúng thực tế hiện
nay, là các cơ quan báo chí muốn biết khả năng tương tác của các loại hình

báo chí với công chúng như thế nào, nhưng lại không chú ý tới những cách
thức giúp công chúng hiểu để tương tác tốt hơn với báo chí. Đặc biệt là đối
tượng công cúng thuộc vùng nông thôn. Còn đối tượng công chúng đánh giá
được sự tương tác, mục đích chính họ tương tác với báo chí là bởi mong
muốn được “chia sẻ, đồng cảm” muốn “lên án, phê phán hiện tượng tiêu cực”
hay “thể hiện quan điểm cá nhân” tới độc giả cũng chiếm tỉ lệ cao trong sự
tương tác.
Tương tác trên truyền hình là hoạt động cho phép người xem truyền
hình trực tiếp tham gia, điều khiển hoặc tác động, làm thay đổi nội dung của
chương trình truyền hình. Khán giả ở đây là những người đang xem TV chứ
không phải là những người trong trường quay. Ví dụ, chương trình "Ai là triệu
phú" đang phát sóng, nó sẽ là chương trình truyền hình tương tác nếu như
khán giả (những người đang ngồi trước TV) được phép trả lời thông qua
đường điện thoại hoặc đường phản hồi nào khác. Truyền hình tương tác khác
biệt với truyền hình truyền thống ở chỗ, truyền hình truyền thống chỉ truyền
đi theo một chiều từ nhà đài đến khán giả; trong khi đó truyền hình tương tác
cần một đường truyền thông tin từ khán giả tới nhà đài. Từ khi có mạng
internet, nó trở thành đường phản hồi tốt nhất khiến truyền hình tương tác
phát triển rầm rộ. Như vậy hiện nay, khả năng tham gia các hoạt động tương
tác của công chúng với báo chí khá tích cực. Trong đó, truyền hình và báo
mạng được đánh giá rất cao. Tuy nhiên việc khán giả vẫn còn ngại tham gia
tương tác vẫn còn tồn tại số lượng không nhỏ, cũng sẽ khiến cho những người
6


làm truyền hình cần tìm ra các giải pháp và sáng tạo hơn, làm phong phú hơn
các cách thức tương tác trên truyền hình để thu hút khán giả xem chương trình
và chịu tương tác nhiều hơn.
2.
Sự ra đời của yếu tố tương tác trên truyền hình

Ngày nay chúng ta đang chứng kiến một cuộc cách mạng công nghệ số.
Có rất nhiều ngành giải trí khác như thị trường đĩa nhạc, báo chí… đã chuyển
sang dùng công nghệ số nhiều. Với truyền hình cũng vậy, có ba sự thay đổi:
Thứ nhất - Cách thức sáng tạo, sản xuất chương trình, nội dung; Thứ 2 - thay
đổi trong phương thức phát hành, truyền tải hình ảnh; Thứ 3 - thay đổi về các
phương tiện, vật truyền tin: thiết bị đầu cuối hay giao diện kết nối internet để
người nghe tận dụng tối đã các công nghệ. Hiện nay ở Pháp mỗi nhà có từ 6
đến 10 màn hình : gồm ti vi, máy tính, điện thoại. Tại Mỹ, thời gian sử dụng
các thiết bị công nghệ trung bình là: ipod - 17 phút, ipad - 30 phút, máy tính 39 phút và TV - 43 phút. Có thể thấy rằng, công chúng hiện đại, đặc biệt là
giới trẻ có sự dịch chuyển, di chuyển rất cao và có xu hướng tiếp cận thông
tin bằng điện thoại, các thiết bị smartphone ngày một nhiều hơn là dùng các
thiết bị đầu cuối. Các thiết bị đầu cuối ngày càng đa dạng, tạo mọi cơ hội giải
trí cho người sử dụng.
Trước đây công chúng chỉ giải trí trên tivi, nhưng bây giờ người ta giải
trí trên smartphone nhiều hơn. Theo thống kê thanh niên Mỹ từ 12 – 17 tuổi :
xem phim trên smartphone từ 8 tiếng/ tháng. Chính bởi vậy về hình thức,
công nghệ, người làm truyền hình có xu hướng tích hợp các thiết bị công nghệ
di động thông minh với truyền hình để tạo ra những hoạt động tương tác để
đáp ứng được thói quen của khán giả, thao tác làm việc được nhiều trên nhiều
loại màn hình khác nhau. Trước đây khán giả để ý nhiều đến nội dung, nhưng
giờ đây khán giả có xu hướng để ý đến sự trải nghiệm của họ với chương
trình nhiều hơn. Bởi vậy, khi xây dựng chương trình, người làm truyền hình
phải hình dung ngay khán giả được đón nhận, trải nghiệm những gì từ chương
trình của mình theo chu trình của một chương trình. Trước chương trình
7


tưởng tượng khán giả sẽ đón nhận chương trình như thế nào. Khi chương
trình phát sóng, họ sẽ cảm thấy, trải nghiệm những gì. Và sau chương trình,
khán giả được tác động như thế nào. Đó là những lý do để hình thành nên các

hoạt động tương tác trên truyền hình.
Về thực chất, cách đây hơn 20 năm, những hoạt động tương tác truyền
hình bắt đầu được các kênh và chương trình truyền hình xây dựng nên. Tính
đến nay, đã có khá nhiều những hình thức tương tác được ứng dụng. Dưới đây
sẽ là một vài ví dụ:
- Dự án của BBC : yêu cầu khán giả trẻ đang hát hoặc đang nhảy xong
đưa lên Youtube. Và kết quả sẽ được trao cho clip có nhiều người bình chọn
nhiều nhất. - Kênh cannal+ : có ứng dụng hiển thị các camera sân bóng. Muốn
xem góc nào sẽ xem được góc đó, tức là sử dụng nhiều camera một lúc.
- Và cũng có các hãng quảng cáo đã quan tâm đến truyền hình trực
tuyến, truyền hình xã hội có nghĩa họ nhìn thấy cơ hội doanh thu từ đây. Một
hoạt động của Heineken cho phép cá độ bóng đá ngay khi trận đấu diễn ra.
ứng dụng do Heineken cho phép người chơi được lên hạng nhiều. Nó sẽ tạo
độ gây nghiện nhiều đối với người cá cược bóng đá. Đây là một dạng trò chơi.
Sức lan tỏa từ sáng kiến của Heineken rất lớn. Mỗi quảng cáo bình thường có
30” nhưng với trò chơi này người xem có thể xem logo này 90 phút như vậy
hiệu quả cao hơn. Với trò chơi này, người xem được trải nghiệm theo một
cách mới. Trò chơi này mang tính giải trí và xã hội, có thể dùng kết quả trò
chơi này để chia sẻ so sánh với bạn bè mình cùng chơi. - Kênh truyền hình
Current TV của Mỹ đã được trao giải thưởng Emmy – giải thưởng danh giá
cho những kênh truyền thông xuất sắc khi Current TV biết tìm ra một hướng
đi khi xây dựng các chương trình truyền hình mang phong cách riêng, tận
dụng các ý kiến, ý tưởng của khán giả (1/3 các chương trình của Current TV
là do khán giả quan tâm, yêu thích chương trình đóng góp ý kiến). - Với
“American Idol” (Mỹ), giờ đây, khán giả đã quen thuộc với khái niệm truyền
hình tương tác. Chương trình đã đánh dấu tầm quan trọng của cổng kết nối

8

bằng cách nhắc nhở gần 23 triệu lượt người xem trung bình mỗi đêm sử dụng
chiếc màn hình thứ hai của mình để bình chọn cho thí sinh yêu thích.
- Chương trình Super Bowl (Mỹ) năm nay cũng đã tạo ra những cột
mốc quan trọng trong truyền hình xã hội khi đạt kỷ lục mới với hơn 30 triệu
comment (bình luận) trên các trang mạng xã hội như: Twitter, Facebook,
GetGlue, ứng dụng mạng xã hội bao gồm phim điện ảnh, show truyền hình và
sách cho người dùng.
- Tại Việt Nam, khái niệm về truyền hình tương tác hay hoạt động
tương tác trên truyền hình manh nha xuất hiện từ những năm 2003 - 2004.
Liên hoan Truyền hình toàn quốc lần 23 có thêm ba thể loại mới là phim
truyền hình dài tập, truyền hình tương tác, trò chơi truyền hình. Khi ấy, truyền
hình tương tác về thực chất, được hiểu như thể loại “đàm luận chuyên đề” talk show (tọa đàm, gặp gỡ, giao lưu, đối thoại, bình luận truyền hình). Nhà
báo Trường Phước (công tác tại ban chuyên đề của Đài truyền hình VN),
trưởng ban giám khảo thể loại talk show, nhận xét: "Theo tôi, thói quen chỉ
xem hình cho vui mắt của công chúng là thói quen đã qua... Ngày nay, công
chúng chú ý xem truyền hình tương tác để mong giải quyết được những vấn
đề gì mà họ đang quan tâm. Các chuyên mục như Đối thoại, Chính sách cuộc sống, Sự kiện - bình luận, gần đây có Người xây tổ ấm trên VTV (đi sâu
vào “tế bào” gia đình với nhiều tình huống chạm trán thử thách trong cuộc
sống đời thường)... được người xem gọi điện thoại, gửi thư hoặc email rất
đông”.
3. Xu thế tương tác trên truyền hình ngày càng phổ biến ở Việt
Nam
Vui cùng Hugo là một trong những chương trình truyền hình đầu tiên
áp dụng hình thức tương tác với người chơi qua điện thoại. Đối tượng chính
mà Vui cùng Hugo hướng tới là các bé tuổi từ 6-14. Vui cùng Hugo thuộc bản
quyền của Công ty ITE (Đan Mạch), xuất hiện thường xuyên trên các hãng
truyền hình của hơn 40 quốc gia và được hàng triệu trẻ em trên thế giới yêu
thích. Cuộc thi gồm nhiều màn chơi khác nhau, với Hugo là nhân vật chính,
9

gồm 6 trò chơi là Hugo leo dây, Cưỡi đà điểu, Lái trực thăng, Cầu vồng, Cơn
sốt kim cương và Hugo trong đường hầm... Điểm đặc biệt riêng chỉ có ở
Hugo đó chính là các chương trình được phát sóng trực tiếp. Những người
đăng ký dự thi chỉ cần ngồi ở nhà, sử dụng truyền hình và bàn phím trên điện
thoại bàn để tham gia trò chơi. Trẻ em đăng ký tham dự chương trình này
bằng cách sử dụng điện thoại gọi đến tổng đài 19001560. Khi được Ban Tổ
chức chương trình chấp thuận, các em sẽ trực tiếp chơi trò chơi này với hình
thức sử dụng các phím bấm của điện thoại (thay bàn phím máy vi tính) để di
chuyển nhân vật Hugo, và có thể thắng được nhiều giải thưởng khác nhau nếu
hoàn tất trò chơi. Trong số tám thí sinh được chọn trong ngày phát sóng, có ba
thí sinh tham gia chơi. Qua hai vòng thi sẽ chọn ra người chơi xuất sắc nhất
lọt vào vòng đặc biệt.
Đây là trò chơi truyền hình đầu tiên của Việt Nam được truyền hình
trực tiếp và có số buổi phát sóng nhiều nhất (ba buổi/tuần). Vui cùng Hugo là
chương trình sử dụng hệ thống AMS (Animation Mask System- Hệ thống thể
hiện nhân vật hoạt hình qua mặt nạ điều khiển - thiết bị thổi hồn vào nhân
vật). Theo đại diện Công ty LASTA, đơn vị phối hợp với Đài Truyền hình
TPHCM sản xuất chương trình này, trong hai kỳ phát sóng trực tiếp, Vui cùng
Hugo đã nhận được hơn 60.000 cuộc điện thoại đăng ký từ các trẻ em Việt
Nam.
Từ khoảng năm 2003 - 2005 là sự xuất hiện của một loạt chương trình
thực hiện hình thức bình chọn cho các nội dung của chương trình (qua tin
nhắn, tổng đài điện thoại, phiếu bình chọn...). Tương tác bằng tin nhắn là hình
thức đơn giản nhất được các chuơng trình truyền hình tại Việt Nam sử dụng
thời kỳ đầu. Hoạt động này giúp cho chính khán giả truyền hình trở thành
giám khảo quyền lực của những cuộc thi truyền hình. Có thể kể đến như VTV
bài hát tôi yêu (VTV3), Ngôi sao tiếng hát Truyền hình TPHCM, Sao Mai
2003, Sao Mai điểm hẹn 2004 ...Với hình thức bình chọn qua tổng đài, khai
sinh cho dịch vụ này là chương trình Giải trí với truyền hình, do Trung tâm

10


Công nghệ Thông tin CDiT phối hợp với Công ty Dịch vụ Viễn thông GPC và
Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện vào đầu tháng 1/2003. Người sử dụng
dịch vụ có thể gửi tin nhắn hoặc gọi điện thoại qua tổng đài 19001570 để dự
đoán kết quả bóng đá và bình chọn bài hát, ca sĩ.
Riêng Giải trí với truyền hình nay cũng đã nở phình thêm nhiều chương
trình khác như Đi tìm triệu phú (tổng đài 19001789), Sống khỏe mỗi ngày
(19001778), An toàn giao thông (19001776-8338)... Đài Truyền hình TP Hồ
Chí Minh trước đây cũng có chương trình tương tự như Thử tài người hâm
mộ (tổng đài 19001560), sau đó chương trình Người dẫn chương trình truyền
hình cũng mở ra 2 tổng đài 19001790 và 19001799 để người xem đài gửi tin
nhắn bình chọn thí sinh đoạt giải “Én vàng” hay “Người có giọng nói truyền
cảm nhất”. Sau đó vào năm 2007, một trong những chương trình truyền hình
tương tác rất thu hút khán giả là Nhật ký Vàng Anh. Đây là chương trình do
Hãng phim Truyền hình Việt Nam và Đông Tây Promotion hợp tác sản xuất.
Kịch bản được Việt hóa từ chương trình "Nhật ký Sofia" (Diário de Sofia) của
Bồ Đào Nha. Phim kể về cuộc sống thường ngày của các cô cậu học trò mà
nhân vật chính là Vàng Anh. Ở độ tuổi mới lớn, Vàng Anh cũng như bạn bè
cùng trang lứa bắt đầu làm quen với những mối quan hệ trong xã hội và dĩ
nhiên họ cũng gặp phải những băn khoăn, thắc mắc, khó xử. Những tâm sự,
nghĩ suy của mình, Vàng Anh đều viết vào cuốn nhật ký và coi đó như một
người bạn tri kỉ. Kết thúc mỗi tập phim của Nhật ký Vàng Anh là một câu hỏi
tình huống "Tôi nên làm thế này hay thế khác?" với hai lựa chọn. Khán giả sẽ
là người quyết định giải pháp cho vấn đề bằng cách gửi tin nhắn từ điện thoại
di động đến tổng đài của chương trình. Tập phim tiếp theo sẽ đi theo hướng
của giải pháp được nhiều khán giả bình chọn nhất.
Cũng trong năm 2007, khi kênh truyền hình thanh thiếu niên VTV6
(Đài Truyền hình Việt Nam) ra đời đã hướng đến mục tiêu là kênh truyền hình

tương tác, tạo nên sự mới mẻ mang tính đột phá, phù hợp với giới trẻ năng
động. Một loạt các chương trình được xây dựng có các hoạt động tương tác
11


cao dành cho khán giả: Thế hệ tôi - một diễn đàn để sinh viên thể hiện tiếng
nói, cách hiểu, cách nhìn của mình về cuộc sống; My Rec là một chương trình
do khán giả là chủ thể tạo nên nội dung bằng cách gửi về các đoạn hình ảnh
hoặc ảnh (quay bằng handycam; di động chuẩn hình ảnh cao; máy ảnh), được
gửi đến chương trình qua Internet, hoặc bưu phẩm; Kết nối trẻ lại là một thảo
luận đa chiều trên mạng và trên truyền hình, hoàn toàn mở cho đối tượng
thanh niên, sinh viên, độ tuổi từ 18-24. Khán giả có thể đưa ra các chủ đề
tranh luận thông qua địa chỉ website của chương trình tại www.allconnek.com
và www.ketnoitre.com; talkshow Nhà tròn với những đề tài được giới teen
quan tâm, qua các mục như Tôi sẽ, Thấy chưa và Các hiệp sĩ giấu mặt sẽ giúp
trẻ vị thành niên về mặt hỗ trợ tâm lý, pháp luật, đưa ra các giải pháp khác
nhau khi họ gặp khó khăn hay Đối thoại trẻ là chương trình tọa đàm, có sự
tranh luận về một vấn đề của hai khách mời. Song song với đó, các khán giả
nhắn tin đến tổng đài của chương trình để gửi bình luận, ý kiến, quan điểm
của mình với vấn đề đó... Hiện nay, sự phát triển liên tục và đa dạng các hình
thức tương tác trên truyền hình đã tạo nên sự phong phú, hấp dẫn cho các
chương trình cũng như đặc biệt với chính khán giả.
4.Các dạng tương tác trên truyền hình hiện đại hiện nay
4.1. Tương tác trực tiếp
Tương tác trực tiếp là hình thức khán giả trực tiếp có tác động đến
chương trình truyền hình hay kết quả của chương trình. Nghĩa là khán giả
tham gia vào nội dung, làm nên một phần nội dung chương trình. Đó có thể là
những ý kiến, câu hỏi đặt ra đối với chương trình hay bình chọn kết quả ...
Thông thường các hoạt động tương tác trực tiếp này diễn ra trong các chương
trình truyền hình trực tiếp. Chỉ với các chương trình trực tiếp, khán giả mới có

thể tiếp cận và có tác động đến chương trình một cách nhanh chóng. Bản thân
các chương trình trực tiếp có một sức nóng riêng đối với khán giả.
Tương tác tại trường quay
Tương tác tại trường quay là hình thức đối tượng khán giả có mặt trực
tiếp tham gia chương trình có các hoạt động trao đổi, bày tỏ ý kiến, quan
12


điểm, sự đồng tình hoặc không đồng tình với các vấn đề đưa ra từ chương
trình. Ngày nay, với dạng chương trình tọa đàm, hình thức tương tác tại
trường quay là khá phổ biến. Khi đó, chương trình xây dựng những kịch bản
mở, nội dung không chỉ có những thông tin mà phóng viên, biên tập viên viết
ra, theo cách nhìn một chiều, mà cùng với đó là những ý kiến, quan điểm,
những thông tin đa chiều của khán giả. Trong chương trình này, khán giả vừa
là khán giả đến theo dõi chương trình, nhưng họ cũng là những người tham
gia trong nội dung chương trình..
Gọi điện thoại (đưa bình luận và đặt câu hỏi)
Đường dây nóng qua điện thoại là một trong những phương thức giao
tiếp giữa khán giả và người làm truyền hình khá phổ biến. Các phóng viên,
biên tập viên truyền hình thông qua đường dây điện thoại nhằm thu thập
những ý kiến phản hồi của khán giả cung cấp cho chương trình. Có lúc,
những thông tin qua điện thoại là cơ sở để những người thực hiện chương
trình triển khai thành các đề tài hay, những chương trình thu hút. Bởi vậy,
trong mỗi chương trình truyền hình được phát sóng, biên tập viên thường gắn
số điện thoại liên lạc tới phòng thực hiện chương trình, đi kèm với các thông
tin liên lạc khác như địa chỉ, email hay facebook của chương trình. Và những
người trực điện thoại cũng là những biên tập viên thực hiện chương trình để
nhanh chóng giải đáp thắc mắc và hỗ trợ khán giả.
Tương tác đa màn hình (multi-screens)
Tương tác đa màn hình là công nghệ mới nhất về mặt kỹ thuật cũng

như hình thức tương tác trên truyền hình đang được xây dựng và sẽ phát triển
mạnh mẽ trong tương lai. Đa màn hình được hiểu một cách chung nhất là
cung cấp dịch vụ truyền hình trên tất cả các thiết bị cho phép: TV, Máy tính,
Thiết bị di động (tablet, điện thoại di động). Người dùng truyền hình tương
tác đa màn hình có thể sử dụng những tính năng ưu việt của hệ thống. Hiện
nay, tại Việt Nam, công nghệ này đang được áp dụng và xây dựng với màn
hình thứ hai. Màn hình thứ hai, có thể được hiểu là một màn hình khác có liên
kết với màn hình TV mà khán giả theo dõi. Màn hình thứ hai là một thiết bị
13


điện tử thứ hai được sử dụng bởi người xem truyền hình để kết nối với một
chương trình mà họ đang xem. Màn hình thứ hai thường là một điện thoại
thông minh hoặc máy tính bảng, nơi mà một ứng dụng bổ sung đặc biệt có thể
cho phép người xem có thể tương tác với một chương trình truyền hình theo
một cách khác - máy tính bảng hoặc điện thoại thông minh trở thành một thiết
bị đồng hành TV..
4.2. Tương tác gián tiếp
Tương tác qua email
Một trong những bằng chứng thông tin rõ ràng nhất và có khả năng lưu
trữ cao đó là văn bản. Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn
ngữ, thể hiện dưới dạng viết. Người ta thường dùng khái niệm "văn bản cứng"
và "văn bản mềm" để phân biệt giữa những nội dung được viết hoặc in với
những nội dung được hã hóa bằng ngôn ngữ siêu văn bản. Email là phương
thức tương tác bằng văn bản truyền qua hệ thống internet giữa công chúng và
cơ quan báo chí. Mọi văn bản, tài liệu "sống" đều có thể được chụp lại, ghi
nhớ lại, được số hóa thành những văn bản ký tự, hình ảnh để gửi kèm một
cách nhanh chóng qua email.
Tương tác qua mạng xã hội Mạng xã hội (social network)
Đây là dịch vụ kết nối những nhóm người cùng sở thích trên internet lại

với nhau với nhiều mục đích khác nhau không phân biệt không gian và thời
gian. Những người tham gia mạng xã hội còn được gọi là cư dân mạng. Mạng
xã hội có những tính năng như chat, email, chia sẻ tệp, chia sẻ phim, âm nhạc,
các blog chia sẻ câu chuyện ... Các cư dân mạng liên kết với nhau có thể dựa
trên các nhóm, dựa trên các thông tin cá nhân, dựa trên sở thích cá nhân hoặc
lĩnh vực quan tâm..
Gặp gỡ khán giả.
Gặp gỡ khán giả được xem là mẫu mực và quan trọng hàng đầu trong
các phương thức tương tác của cơ quan báo chí, hay cụ thể ở đây là ban biên
tập chương trình với khán giả xem truyền hình. Với tính chất "mặt đối mặt",
giúp phóng viên, biên tập viên làm chương trình có thể tìm hiểu quan điểm, ý
kiến, đánh giá của khán giả với chương trình của mình. Cũng qua những cuộc
14


gặp gỡ này, ban biên tập có thể nắm bắt để triển khai thông tin theo ý tưởng
cụ thể với sự giúp đỡ của khán giả. Những ý kiến của khán giả lúc này trở
thành những tư liệu "sống", thành bằng chứng xác thực và vô cùng quý giá.
Những cuộc gặp gỡ còn là cơ hội để ban biện tập thể hiện cách quan tâm đến
hệ thống cộng tác viên thân thiết, từ đó kéo họ đến gần hơn với chương trình
và trở thành những cộng tác viên thân thiết của chương trình. Những cuộc gặp
này có thể theo tần suất: thường niên, gặp gỡ hàng tháng/ hàng quý nhằm tiếp
cận, tri ân những khán giả của chương trình, qua đó khuyến khích khán giả
cung cấp những thông tin tới chương trình. Khi đó khán giả sẽ cảm thấy mình
được gần hơn với chương trình, với ban biên tập chương trình, đồng thời
những ý kiến, góp ý của mình sẽ có giá trị hơn hết.
5. Vai trò của tương tác trên truyền hình
5.1. Vai trò của tương tác đối với chương trình truyền hình
Thắt chặt mối quan hệ giữa khán giả - những người làm truyền hình.
Công chúng và tòa soạn là mối quan hệ đã được các loại hình báo chí truyền

thống thiết lập từ khi báo chí mới ra đời. Đối với bất cứ lọai hình báo chí nào,
từ báo in đến phát thanh - truyền hình, luôn có sự quan tâm đến ý kiến công
chúng. Mỗi trang báo hay mỗi chương trình đều có một địa chỉ để khán giả
gửi thư, chia sẻ, góp ý và tiếp nhận thông tin phản hồi của khán gỉả. Nhờ vậy
luôn duy trì được mối quan hệ giữa công chúng và cơ quan báo chí.
Với truyền hình hiện đại, khi khán giả là những người chủ động tiếp
nhận thông tin và dần cởi mở để chia sẻ suy nghĩ của mình thì chương trình
cũng luôn cần có những cách thức để tiếp nhận thông tin: email, facebook hay
số điện thoại nóng. Có thể hình thức tương tác của truyền hình không nhanh
chóng và thuận tiện như báo mạng điện tử. Bởi việc tiếp nhận thông tin trên
báo mạng cùng là việc tiếp nhận thông tin mang tính chất hai chiều. Trong đó
một chiều từ tờ báo đến độc giả và một chiều ngược lại từ độc giả đến tờ báo,
và gần như đồng thời. Độc giả có thể ngay lập tức lựa chọn thêm thông tin
mình muốn xem và yêu cầu tòa soạn thông tin thêm. Độc giả có thể phản ứng
trực tiếp đối với tin tức tiếp nhận được và bày tỏ thái độ với thông tin đó.
15


Còn với truyền hình, những hình thức tương tác đó không trực tiếp và
không có tác động ngay lập tức vào chương trình phát sóng. Khán giả phải
thông qua những thiết bị khác chiếc TV mới có thể tương tác được với
chương trình. Tuy nhiên, Truyền hình hiện đại đang dần mở rộng thêm nhiều
hình thức tương tác đa dạng, có thể sử dụng những thiết bị gần gũi với khán
giả: điện thoại, máy tính bảng ... hay cách thức tương tác qua mạng xã hội,
nhằm gắn kết khán giả nhiều hơn. Thông qua hoạt động tương tác, những
người quản lý có thể hiểu hơn nhu cầu của công chúng. Một chương trình
tương tác có ít hay nhiều sự quan tâm của khán giả được thể hiện rất rõ bằng
số lượng người tham gia tương tác, bình luận, nhận xét. Dựa trên tương tác
của khán giả trên mạng xã hội này chúng ta có thể đo được độ thích, chưa
thích của khán giả với chương trình để rút kinh nghiệm cho chương trình sau.

Hay biết được khán giả thích nhân vật nào, mình có thể cho nhân vật của
mình sang mùa thứ 2 lên và trả lời trực tuyến ngay cho khán giả. Tạo ra sự
phản biện, dư luận xã hội một cách tích cực: Dẫu đó là những phản hồi đồng
thuận hay phản ứng trái chiều thì cũng tạo điều kiện để phóng viên kiểm định,
xem xét sự chính xác của thông tin, từ đó nhà báo cũng có thể đề nghị bạn đọc
cung cấp thêm thông tin.
Hoạt động tương tác giúp tạo ra sự gần gũi với cơ quan báo chí, bày tỏ
dữ liệu khá đầy đủ về đặc điểm nhu cầu, trình độ, sở thích của từng nhóm đối
tượng công chúng. Mở rộng nguồn thông tin. Trên cơ sở sự tương tác khác
nhau của công chúng: qua điện thoại, email, tin nhắn, thư tay ... nhóm biên
tập có thể xây dựng thành các đề tài, nội dung của chương trình. Góp phần bổ
sung hoặc thay đổi một phần kế hoạch tuyên truyền và phát triển chương
trình. Hoạt động tương tác trên truyền hình góp phần làm phong phú, đa dạng
các chương trình. Nó còn làm đa dạng tiết tấu, âm thanh, hình ảnh, cung cấp
đa dạng các kiến thức trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội Thu hút lượng
lớn công chúng, làm cho lượng công chúng đến với chương trình ngày càng
cao. Khi công chúng thấy chương trình có liên quan hoặc gợi mở những suy
16


nghĩ của mình, công chúng sẽ tham gia. Một chương trình vì lợi ích của công
chúng sẽ được công chúng hưởng ứng. Hoạt động tương tác trên truyền hình
mang lại khả năng thương mại hóa chương trình.
Chương trình có những tương tác hấp dẫn, thu hút khán giả cũng sẽ
đem lại thương hiệu cho kênh, chương trình Truyền hình đó. Từ đó mở rộng
được thị trường quảng cáo. Tạo cảm hứng sáng tạo cho ekip thực hiện chương
trình, đồng thời tạo kỹ năng làm việc nhóm của các phóng viên, biên tập viên,
đạo diễn, dẫn chương trình, kỹ thuật viên... Góp phần nâng cao trình độ
nghiệp vụ của những người thực hiện chương trình. Với BTV cũng có thể gia
tăng giá trị gia tăng cho chương trình như quay clip, chụp ảnh người dẫn

chương trình, khách mời, ảnh hậu trường để đưa lên Facebook làm thu hút và
tăng số lượng người xem.
5.2. Vai trò của tương tác đối với khán giả truyền hình
Nâng cao kỹ năng cho công chúng tham gia các diễn đàn. Khán giả có
thể bình luận, khuyến nghị cho người khác xem chương trình. Khán giả được
khám phá, học hỏi, hiểu biết, trải nghiệm trong các chương trình, hơn là việc
họ chỉ đơn thuần xem những gì TV đưa đến cho họ. Khán giả có thể có thêm
nhiều thông tin cung cấp từ các cửa sổ tương tác của màn hình thứ hai. Mỗi
chương trình tương tác làm cho sự gần gũi nhiều hơn giữa nhà báo và công
chúng, thông qua cách tiếp cận đồng thời, 2 chiều qua tiện ích của công nghệ.
Công chúng có thể giao lưu trực tiếp với các nhà báo, chương trình, công
chúng khác… Điều này thể hiện rất rõ ở các hoạt động tương tác trực tiếp tại
trường quay, tương tác qua mạng xã hội hay email...

17


KẾT LUẬN
Với những vai trò của tương tác trên truyền hình và thực tế xu hướng
phát triển của truyền hình tương tác có thể khẳng định trong truyền hình hiện
đại không thể thiếu yếu tố tương tác. Do vậy xây dựng các hoạt động tương
tác trên truyền hình đang là một xu thế tất yếu trong tiến trình phát triển của
truyền hình. Với sự phát triển như vũ bão của công nghệ khoa học, ngày càng
có nhiều thiết bị, ứng dụng phục vụ cho truyền hình, đặc biệt là sự lớn mạnh
của hệ thống internet. Không chỉ về mặt công nghệ, mà truyền hình còn có
nhiều thay đổi trong hình thức tổ chức chương trình, chịu ảnh hưởng do sự tác
động, thay đổi về nhu cầu nhận thức thông tin của khán giả.
Nếu như chỉ những năm trước đây, khán giả là những người thụ động
tiếp nhận các chương trình truyền hình, TV có gì họ sẽ xem chương trình đó.
Sau đó xa hơn, họ bắt đầu thực hiện tương tác thông qua chiếc điều khiển TV

khi họ thể hiện sự quan tâm, tán thành hay không tán thành, tiếp tục xem
chương trình hay chuyển kênh. Tuy nhiên hiện nay nhu cầu tiếp nhận của
công chúng đã gấp nhiều lần so với trước. Trước đây khán giả để ý nhiều đến
nội dung, nhưng giờ đây khán giả có xu hướng để ý đến sự trải nghiệm của họ
với chương trình nhiều hơn. Khán giả là những người chủ động tham gia vào
nội dung của chương trình bằng hình thức tương tác thông qua các hình thức
trao đổi, bình luận trực tiếp với chương trình hay có thể tác động trực tiếp vào
kịch bản chương trình. Bởi vậy, khi xây dựng chương trình, người làm truyền
hình phải hình dung ngay khán giả được đón nhận, trải nghiệm những gì từ
chương trình của mình theo chu trình của một chương trình. Trước chương
trình tưởng tượng khán giả sẽ đón nhận chương trình như thế nào. Khi
chương trình phát sóng, họ sẽ cảm thấy, trải nghiệm những gì. Và sau chương
trình, khán giả được tác động như thế nào.
Trong nhiều năm trở lại đây, truyền hình tương tác trở thành một dạng
thức khá phổ biến với những người làm truyền hình cũng như khán giả, bởi
đây là cách thức giúp khán giả đến gần hơn với chương trình và khán giả cũng
đóng một vai trò không nhỏ trong quy trình sáng tạo tác phẩm truyền hình.
18


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. C.V. Cudonhetxop, X.L.Xvich, A.C.Iuropxki (2004), Báo chí truyền
hình (hai tập), Người dịch: Đào Tuấn Anh, NXB Thông tấn, Hà Nội.
2. Hà Minh Đức (chủ biên) (1997), Báo chí - những vấn đề lý luận và
thực tiễn, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.
3. ĐH Khoa học Xã hội Nhân văn (2013), Văn hóa truyền thông trong
thời kỳ hội nhập, NXB Thông tin và truyền thông.
4. Nguyễn Văn Dững (2011), Báo chí truyền thông hiện đại - từ làm
đến đời thường, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.
5. Nguyễn Văn Dững (2011), Báo chí và dư luận xã hội, NXB Lao

động.
6. Nguyễn Văn Dững (2012), Cơ sở lý luận báo chí, NXB Lao động.
7. Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng (2012), Truyền thông, lý
thuyết và kỹ năng cơ bản, NXB Chính trị Quốc gia - sự thật.
8. Hà Minh Đức (chủ biên) (1997), Báo chí - Những vấn đề lý luận và
thực tiễn, NXB Đại học quốc gia.
9. Mark Gawlinski (2003), Sản xuất chương trình tương tác, NXB
Focal Press
10. Gail F. Goodman, Tiếp thị tương tác, NXB Trẻ Thành phố Hồ Chí
Minh.

19