Tiểu luận cao học, môn NGON NGU BAO MANG đặc điểm NGÔN NGỮ báo MẠNG điện tử

ĐỀ TÀI: ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ
PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Báo chí ra đời là để thỏa mãn và đáp ứng nhu cầu thông tin giao tiếp ngày
càng cao của con người. Xã hội ngày càng phát triển, để đáp ứng nhu cầu
thông tin giao tiếp, báo chí cũng không ngừng thay đổi về nội dung và hình
thức để làm trọn trách nhiệm và bổn phận của mình. Sự ra đời của Báo
mạng điện tử là một bước nhảy vọt tuyệt vời trong lịch sử phát triển của
truyền thông nói chung và báo chí nói riêng.
Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí ra đời muộn hơn báo in, phát
thanh và truyền hình. Tuy nhiên, không vì vậy mà nó trở nên yếu thế. Bản
thân báo mạng điện tử mang trong mình sức mạnh của phương tiện truyền
thông vừa truyền thống, vừa hiện đại.
Báo mạng điện tử có nhiều ưu thế so với các loại hình báo chí khác.
Yếu tố ngôn ngữ cũng là yếu tố quan trọng góp phần vào thành công ngày
hôm nay của báo mạng điện tử.
Nghiên cứu đặc điểm ngôn ngữ của báo mạng sẽ giúp người học và làm báo
sử dụng ngôn ngữ thành thạo và chuyên nghiệp hơn khi sáng tạo tác phẩm
báo chí.
2. Đề tài, nội dung, phương pháp nghiên cứu
• Đề tài: đặc điểm ngôn ngữ báo mạng điện tử
• Nội dung
- Lý thuyết cơ bản về báo mạng điện tử
- Nguyên tắc viết báo mạng điện tử
- Đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ báo mạng điện tử
• Phương pháp nghiên cứu
- Kết hợp giữa những kiến thức đã học từ môn “ Ngôn ngữ truyền thông”
và thực tiễn hoạt động báo chí.
PHẦN II: NỘI DUNG
1. Báo mạng điện tử và đặc điểm

Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí hiện đại, tuy ra đời muộn hơn so với báo
in, báo phát thanh và báo truyền hình, nhưng có thể đảm đương được nhiệm vụ đưa
tin của phát thanh, minh họa của truyền hình và phân tích, giải thích của báo in một
cách dễ dàng.
Bản thân báo mạng điện tử mang trong mình sức mạnh của phương tiện truyền
thông đại chúng truyền thống nhưng kết hợp với internet nên có nhiều ưu điểm
vượt trội, trở thành kênh truyền thông vô cùng hiệu quả, đặt các phương tiện truyền
thông đại chúng khác vào một cuộc đua tranh khốc liệt.
Báo mạng điện tử có nhiều ưu thế ở khả năng tương tác qua lại giữa tờ báo với
công chúng, giữa công chúng với nhau, tạo điều kiện thuận lợi để thiết lập các diễn
đàn báo chí; có khả năng cập nhật thông tin nhanh chóng và nóng hổi nhất, đồng
thời cũng giúp cho người đọc lưu giữ

• Độc giả tiếp cận và tiếp nhận thông tin từ báo mạng điện tử không giống với
những loại hình báo chí khác. Đối với báo in, toàn bộ nội dung thông tin xuất hiện
đồng thời trước mắt người đọc, do vậy họ hoàn toàn chủ động trong việc tiếp nhận
thông tin. Sự chủ động bao gồm từ việc bố trí không gian, thời gian, địa điểm, lựa
chọn trình tự, tốc độ và cách thức đọc. Họ có thể đọc lướt, đọc kỹ hay đọc lại
những nội dung phức tạp.
Trong khi đó, trên báo mạng điện tử, người đọc bị hạn chế bởi độ rộng của màn
hình, sẽ có những khu vực khuất khiến họ không xác định được bố cục và độ dài
tối đa của văn bản. Độc giả vừa đọc vừa liên tục cuộn thanh trượt dọc vì họ chỉ có
thể xem được từng trang báo hiển thị trên màn hình. Hơn nữa, sự phát sáng và độ
phân giải của màn hình các thiết bị như máy vi tính, điện thoại di động, máy tính
bảng… dễ gây nhức mỏi mắt, chóng mặt và cảm giác mệt mỏi nếu người đọc theo


dõi quá lâu. Một nghiên cứu của nhà phân tích web Jakob Nielsen cho thấy tốc độ
đọc trên máy tính thường chậm hơn trên giấy khoảng 25%.

Theo nghiên cứu của dự án Eyetrack III (nghiên cứu thói quen đọc, xem web tin
tức) thì ở trang chủ, người đọc báo mạng điện tử thường bắt đầu tại góc phía trên,
bên trái của trang, nhìn quanh một lúc tại khu vực đó rồi chuyển đến khu vực thấp
hơn bên phải. Sau khi đọc hết phần trên, họ chuyển xuống góc dưới bên trái và
cuối cùng là nhìn khu vực cạnh dưới, cạnh bên phải của trang báo. Điều này đúng
với quy luật đọc từ trái sang phải, từ trên xuống dưới của phần lớn con người.
• Khi tiếp nhận thông tin từ báo in, cả tờ báo đều nằm trong tay người đọc và
nội dung bài viết hiển hiện lên ngay trước mắt họ, bởi vậy, việc đọc của họ diễn ra
một cách trôi chảy, tuần tự theo quán tính mà không có bất kì trở ngại nào. Ngay cả
đối với phát thanh, truyền hình, độc giả có thể lựa chọn tư thế thoải mái nhất để
tiếp nhận thông tin như nằm, ngồi hoặc có thể vừa làm việc vừa theo dõi. Còn khi
người đọc tiếp nhận thông tin từ báo mạng điện tử, họ cần tập trung cao độ vào
màn hình máy tính hoặc điện thoại, máy tính bảng…, việc đọc có thể bị gián đoạn
và gây mệt mỏi bởi việc cuộn và lướt chuột.
• Khi theo dõi báo mạng điện tử, độc giả được chủ động trong quá trình tiếp
nhận thông tin, hoàn toàn có quyền lựa chọn tần suất và trình tự tiếp nhận chứ
không cần phải lần lượt theo định sẵn như đối với báo phát thanh, truyền hình. Tuy
nhiên, cũng giống như 2 loại hình này, báo mạng điện tử khó giúp người đọc đánh
dấu vào tác phẩm (bằng kí hiệu, bút màu…) để xác định những thông tin quan
trọng hoặc muốn đọc lại như khi đọc báo in. Họ phải đọc lại từng dòng, từng đoạn,
lần theo logic thông tin để xác định được vị trí cần tìm.
• Công chúng tìm tới báo mạng điện tử thường là những người bận rộn, có ít
thời gian rảnh. Đa phần trong số họ không tập trung đọc nhiều mà chỉ “lướt mắt”
để tranh thủ thời gian và chỉ click chuột khi thấy những tiêu đề hấp dẫn hoặc một


vấn đề đáng quan tâm. Hơn nữa, trong một công cụ như máy tính hay máy tính
bảng, độc giả có thể mở nhiều tờ báo cùng lúc, có rất nhiều sự lựa chọn dành cho
họ nên nhìn chung họ luôn có xu hướng tìm đọc những tin bài nổi bật, lướt nhìn
một vài từ đầu tiên của tiêu đề và sapo để xem qua nội dung thông tin. Do vậy, nếu

không tìm thấy thông tin nào hấp dẫn, thú vị, công chúng sẽ không dừng mắt tại
trang báo đó, và có rất ít trường hợp người đọc lưu và tải văn bản về máy.
2. Đặc điểm ngôn ngữ báo mạng điện tử
• Ngôn ngữ đa phương tiện
Báo mạng điện tử là loại hình tích hợp được rất nhiều ngôn ngữ thông tin dưới
dạng chữ viết, hình ảnh (tĩnh và động), âm thanh, tiếng động…. Trên một tác phẩm
báo mạng điện tử, công chúng có thê tiếp nhận thông tin bằng cả ba cách: đọc,
nghe và xem. Điều này khác với các loại hình còn lại, khi báo in chỉ thể hiện thông
tin qua các con chữ; phát thanh chỉ cho phép tiếp nhận thông tin bằng thính giác;
truyền hình linh hoạt hơn nhờ ngôn ngữ hình ảnh, lời nói, âm thanh sống động
nhưng buộc công chúng phải tuân theo thời gian tuyến tính. Điểm vượt trội của báo
mạng điện tử là vừa giúp độc giả thu nhận thông tin một cách đa dạng, phong phú,
hấp dẫn, vừa khiến họ cảm thấy hài lòng khi được quyền chủ động tiếp nhận theo
cách riêng của mình.
• Ngôn ngữ kết hợp nhiều phong cách trong nhiều lớp tin
Các bài viết trên các trang báo mạng điện tử thực chất là những siêu văn bản – loại
văn bản có cơ chế “nở ra” vì có những tham chiếu tới những văn bản khác. Do vậy,
công chúng không bị bó hẹp bởi phạm vi của một tờ báo mà có thể tới những văn
bản khác hay những tệp dữ liệu âm thanh, hình ảnh… Mỗi lớp thông tin mang một
phong cách ngôn ngữ riêng, bổ sung thông tin cho nhau.
• Ngôn ngữ ít mang dấu ấn cá nhân của tác giả


Một bài viết trên báo mạng điện tử có thể sử dụng nhiều phương tiện truyền tải như
chữ viết, hình ảnh, âm thanh… và có thể được nhiều người thể hiện. Hơn nữa,
nhiều lớp thông tin với nhiều phong cách thể hiện được chứa đựng trong một văn
bản nên người đọc khó nhận biết bản sắc riêng của tác giả trong từng tác phẩm.
• Ngôn ngữ mang bản sắn dân tộc và có tính quốc tế
Tất cả các loại hình báo chí đều có điểm chung là ngôn ngữ mang đậm bản sắc văn
hóa của đất nước, của dân tộc. Đó là ngôn ngữ của toàn dân, biểu hiện của ý thức

dân tộc thống nhất. Tuy nhiên, ngôn ngữ báo mạng cũng mang tính quốc tế bởi
phạm vi phục vụ, đối tượng độc giả của loại hình báo chí này là toàn cầu nên từ
ngữ, ngữ pháp, văn phong… phải phù hợp, giành cho nhiều đối tượng độc giả khác
nhau.
 Từ những đặc điểm nêu trên, có thể đưa ra một số cách viết cho báo mạng
điện tử sao cho truyền tải được lượng thông tin cần thiết và giúp người đọc
cảm thấy thoải mái, dễ dàng nhất khi tiếp nhận thông tin.
• Viết ngắn gọn, đúng trọng tâm
Dựa vào đặc điểm của người đọc báo mạng là bận rộn, ít thời gian, nên cần phải
viết ngắn gọn, súc tích, nhằm thẳng vào đối tượng, chủ đề của bài báo. Cần viết dễ
hiểu, cụ thể và rõ ràng, tránh lối diễn đạt gián tiếp, lòng vòng phức tạp, bởi nhu cầu
của người đọc là nhận được thông điệp cô đọng, đúng trọng tâm trong khoảng thời
gian ngắn nhất. Bài viết ra đời để thỏa mãn thông tin, ý thích của người đọc chứ
không phải ý thích của bản thân nhà báo.
Để đạt được tiêu chí này, nhà văn người Mỹ Stephen King đã đưa ra khái niệm
“Phương pháp 10%”, có nghĩa là “Bản thảo thứ hai = Bản thảo thứ nhất – 10%”,
bao gồm một số nguyên tắc:
- Chuyển câu dài thành câu ngắn và cắt bớt một số câu ngắn vừa tách ra.


- Chuyển những động từ bị động (không cần thiết) sang chủ động.
- Bỏ bớt các từ như thì, là, mà, rằng, này, sự, một cách, ngoài ra, bên cạnh
đó, có, của, những, các, về, được…
- Giảm các từ có chung nghĩa trong câu như “đang” thì thôi “hiện”, “đã” thì
thôi “từng”…
- Trong nhiều tình huống có thể chỉ dùng một trong hai từ: “thành” hoặc
“lập”, “sang” hoặc “thăm”, “phòng” hoặc “chống”, “tham” hoặc “dự”…
- Không đặt quá nhiều động từ vào cùng một chỗ, trong một câu.
- Trong câu, cố gắng để động từ gần với chủ ngữ; lưu ý hạn chế dùng các phó
từ, các cụm từ bổ nghĩa (không cần thiết) để tránh làm dài câu.

• Nên sử dụng nhiều bài ngắn, đoạn ngắn, câu đơn giản
Thay vì viết một bài dài như trên báo in, báo mạng điện tử nên viết nhiều bài
báo nhỏ có độ dài chỉ khoảng một đến hai trang màn hình, mỗi bài báo nhỏ viết sâu
về một vấn đề. “Viết gì thì viết nhưng phải dưới 800 từ” – Roy Peter Clark, một
cây bút chuyên viết cho Viện nghiên cứu báo chí Poynter phát biểu. Nếu dài hơn,
bản thân bài báo đó phải thu hút sự chú ý và thuyết phục công chúng hơn rất nhiều.
Hơn nữa, người đọc báo mạng không tiếp nhận thông tin theo dòng mà theo
từng khối, vì vậy cần cắt thông tin làm nhiều khối hoặc đoạn ngắn và viết thêm tit
phụ trong bài để không chỉ giúp phân chia ý một cách mạng lạc, logic mà còn giúp
người đọc hiểu nhanh được nội dung toàn bài. Mỗi đoạn không nên quá dài (chỉ
khoảng 4 – 5 dòng), diễn đạt được một ý trọn vẹn và nằm gọn trên một trang màn
hình. Giữa các đoạn nên có một khoảng trắng nhất định, vừa là điểm dừng mắt của
người đọc, vừa để phân biệt các đoạn.
Việc sử dụng nhiều kiểu câu cũng có thể tránh sự nhàm chán đối với người đọc.
Tuy nhiên, trên báo mạng điện tử, đặc biệt là ở trang chủ không nền dùng kiểu câu
phức tạp, dài dòng.
• Tăng cường thông tin lý giải và định hướng


Một trong những đặc điểm vượt trội của báo mạng điện tử là đưa tin một cách
nhanh chóng và nóng hổi nhất. Cũng chính vì lí do này mà trên thực tế có rất nhiều
tờ báo luôn đua tranh nhau để trở thành người đưa tin nhanh, sớm và nhiều nhất,
mỗi khi có diễn biến mới nhất về sự kiện là cập nhật thông tin liên tục. Họ không
cần quan tâm xem diễn biến mới đó có quan trọng và cần thiết đối với độc giả hay
không, điều này dẫn tới hậu quả là những thông tin được đưa thiếu sự chọn lọc.
Trong khi đó, hầu hết bạn đọc không quan tâm tới việc tờ báo nào đưa tin nhanh
nhất và nhiều nhất, họ quan tâm nhiều hơn tới việc gì đã xảy ra cũng như tầm quan
trọng và ý nghĩa của tin tức đó. Vì vậy, cần phải chọn lọc thông tin khi đăng bài, lý
giải thông tin tốt, định hướng được nhu cầu và thẩm mĩ của người đọc.
Ví dụ, sau hàng loạt những bài viết tường thuật, phân tích, giải thích về nguyên

nhân, diễn biến, kết quả của vụ nổ tại nhà riêng của ông Phương “khói lửa” khiến
10 người chết hồi tháng 2 vừa rồi, tờ VnExpress tiếp tục đăng tải những bài viết
mang tính ngoài lề, không có nhiều liên quan tới diễn biến điều tra của vụ việc như
Cách tạo cháy nổ trong phim của “Phương khói lửa”, Nghệ sĩ đau buồn khi cả
nhà “Phương khói lửa” tử nạn hay Dòng người đưa tiễn các nạn nhân vụ sập nhà.
Những bài viết đó mặc dù đáp ứng được một cách toàn diện về thị hiếu của độc giả
đối với sự việc này, tuy nhiên chúng lại không đóng vai trò lý giải thông tin hoặc
định hướng nhu cầu của người đọc, vì vậy cần phải đăng bài một cách chọn lọc
hơn nữa.
• Không bao giờ quên viết sapo
Một tác phẩm báo mạng điện tử thường được việt theo kiểu “mô hình chữ T”,
tức là thông tin được sắp xếp từ trên xuống dưới theo mức độ quan trọng giảm dần.
Theo đó, sapo là phần gạch ngang của chữ T, có nhiệm vụ tóm tắt hoặc cho biết
thông tin quan trọng, cần thiết, hấp dẫn của sự kiện hoặc vấn đề. Đây là phần bắt
buộc của một tác phẩm báo mạng điện tử, bởi đặc điểm đọc trực tuyến của công


chúng là luôn có nhu cầu nắm bắt được những thông tin quan trọng, hấp dẫn nhất.
Đọc xong sapo cũng là lúc độc giả quyết định có đọc tiếp bài báo hay không.
Đôi khi sapo không cần thông báo kết quả sự kiện mà chỉ cần dẫn dắt, lôi cuốn
người đọc đến với toàn bộ sự kiện. Sau sapo, phần còn lại của tác phẩm có thể
được viết theo dạng tháp ngược.
Ví dụ, bài viết Cây xăng Trần Hưng Đạo bị cháy không được cấp phép kinh
doanh có sapo như sau: “Trạm xăng dầu số 9, nơi bị hỏa hoạn không hề được cấp
phép kinh doanh, cây xăng này ra đời nhằm phục vụ nhu cầu nội bộ của Bộ Quốc
phòng. Thế nhưng vào thời điểm xảy ra vụ cháy, nơi đây vẫn tấp nập kinh doanh
xăng dầu cho người dân…”. Sapo này đã làm được đúng nhiệm vụ tóm tắt nội
dung bài viết, cung cấp cho độc giả thông tin quan trọng nhất. Bên cạnh đó, sapo
cũng khiến người đọc cảm thấy hứng thú muốn đọc tiếp để biết được kết cục của
cây xăng này như thế nào, bởi nó chỉ dẫn dắt chứ không thông báo kết quả, câu

cuối của sapo có tính chất gợi mở, thể hiện rất rõ ở dấu ba chấm.
• Tăng cường tạo lập các lớp thông tin qua siêu liên kết
Với lợi thế là một siêu văn bản, báo mạng điện tử có thể và nên tăng cường tạo
lập những siêu liên kết (đường dẫn) trong một bài viết và trong một trang báo.
Ngoài những thông tin chính, nên tạo các lớp thông tin liên quan bổ sung bằng cả
chữ viết, hình ảnh, âm thanh… giúp người đọc có cái nhìn khách quan và đầy đủ
về sự kiện, vấn đề. Những thông tin này được xây dựng như các tập hồ sơ, mỗi tập
hồ sơ chứa đựng nhiều thông tin về một chủ để nhất định. Bản thân những đường
dẫn phải giống như các cửa sổ mở ra cho người đọc một thế giới thông tin phong
phú, đa dạng.
Đối với những liên kết đến thông tin ngoài tờ báo, nhà báo phải có trách nhiệm
thẩm tra tính chính xác và cân nhắc trước khi thực hiện việc liên kết, lựa chọn


những liên kết giúp làm tăng giá trị của câu chuyện hoặc làm chi tiết hơn câu
chuyện. Thông thường mỗi trang chỉ nên có 20 đường dẫn, thường có màu xanh.
• Kết hợp đa phương tiện truyền tải thông tin
Báo mạng điện tử có đặc trưng đa phương tiện, vì vậy nhà báo luôn phải cân
nhắc đến việc thể hiện tác phẩm bằng chữ, bằng âm thanh, tiếng động, bằng hình
ảnh hay đồ hình hoặc là kết hợp tất cả các phương tiện trên. Việc sử dụng phải
được kết hợp hài hòa, logic để chúng có thể hỗ trợ cho nhau.
Đối với những lời nói của nhân vật, những trích dẫn cụ thể cần phải biên tập và
chọn lọc kỹ càng để đảm bảo sự ngắn gọn súc tích. Khi sử dụng ảnh minh họa thì
cần kèm theo chú thích cung cấp thông tin tới nhân vật, sự việc, nội dung… Có thể
tăng cường sử dụng ảnh động, tức là vài bức ảnh lần lượt thay thế nhau nhằm đưa
đến người xem một lượng thông tin sinh động, hấp dẫn. Còn khi sử dụng video,
cần chú ý đến tính thống nhất trong văn bản cũng như trong tờ báo
• Hạn chế sử dụng ngôn ngữ địa phương
Trong hoàn cảnh nhất định và ở một mức độ nào đó, từ địa phương có khả năng
diễn đạt và tăng sức biểu cảm cho văn bản. Tuy nhiên, do phạm vi sử dụng của từ

địa phương chỉ gắn với địa phương hoặc một ngành, một lĩnh vực nào đó, không
nên lạm dụng để tránh gây ra sự khó khăn trong tiếp nhận cho đông đảo công
chúng.
Đối với thành ngữ, tục ngữ và từ “lóng” cũng tương tự như vậy. Trong một vài
trường hợp, có thể sử dụng chúng để diễn đạt theo ý đồ của tác giả, nhưng tránh
lạm dụng hoặc dùng mà không hiểu rõ nghĩa, không phù hợp với hoàn cảnh của bài
viết.
• Hạn chế sử dụng dạng bị động và thời quá khứ


Dạng câu bị động hướng người đọc chú ý đến hành động và kết quả hơn là chủ
thể gây ra hành động đó. Hơn nữa, cách vết này có vẻ khách quan hơn. Tuy nhiên
dạng bị động thường có một hạn chế là dài dòng, khó hiểu, người đọc phải mất
công và thời gian để đọc thêm từ mà lượng thông tin thu được không khác gì. Vì
vậy, chỉ khi nào cần thiết, nhà báo mới sử dụng dạng bị động chứ không nên lạm
dụng.
Những trạng từ thời quá khứ cũng nên được sử dụng có mục đích. Trên báo mạng
điện tử, thông tin luôn trực tuyến, được cập nhật từng giờ, từng phút nên những
trạng từ chỉ quá khứ nên được hạn chế. Ví dụ như các cụm từ “tuần vừa rồi”,
“những ngày vừa qua”, “ngày hôm qua”, “sáng qua”… dễ gây cho người đọc cảm
giác thông tin đã cũ, không có tính thời sự.
 KẾT LUẬN: Báo mạng điện tử với những thế mạnh về ngôn ngữ của mình
đã và đang phát huy tối đa lợi thế để phát triển vượt bậc và trở thành loại
hình báo chí hiện đại rất mạnh, có sức ảnh hưởng lớn.
 Nắm được những ưu thế của ngôn ngữ báo mạng điện tử, người làm báo sẽ
thuận lợi hơn để tạo ra những sản phẩm báo chí chất lượng cho độc giả của
mình.