LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM NHÂN THỌ VÀ ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ

LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM NHÂN THỌ VÀ ĐẠI LÝ BẢO HIỂM
NHÂN THỌ
I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM NHÂN THỌ
1. Lịch sử ra đời và vai trò của bảo hiểm nhân thọ
1.1. Lịch sử phát triển của bảo hiểm nhân thọ .
Bảo hiểm nhân thọ là sự cam kết giữa người bảo hiểm và người tham
gia bảo hiểm, mà trong đó người bảo hiểm sẽ trả cho người tham gia bảo hiểm
( Hoặc người hưởng quyền lợi bảo hiểm ) một số tiền nhất định khi có sự kiện
đã định trước xảy ra ( người đựoc bảo hiểm bị chết hoặc sống đến thời điểm
nhất định. Còn người tham gia bảo hiểm phải nộp phí bảo hiểm đầy đủ và
đúng thời hạn.Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đầu tiên trên thế giới ra đời năm
1585 do công dân Luân đôn là ông William Gybbon tham gia. Phí bảo hiểm lúc
đó ông phải đóng là 32 bảng anh, khi ông chết trong năm đó người thừa kế
của ông được hưởng 400 bảng Anh.
Năm 1759 công ty bảo hiểm nhân thọ đầu tiên ra đời ở Philadephia( Mỹ)
công ty này đến nay vẫn hoạt động nhưng lúc đầu nó chỉ bảo hiểm cho các con
chiên ở trong nhà thờ của mình. Năm 1762 công ty bảo hiểm nhân thọ
Equitable ở nước Anh ra đời và bán bảo hiểm nhân thọ cho mọi người dân. Ở
châu Á công ty bảo hiểm nhân thọ đầu tiên ra đời ở Nhật Bản. Năm 1868 công
ty bảo hiểm Meiji của Nhật ra đời và đến năm 1889 hai công ty khác là Kyoei
và Nippon ra đời và phát triển cho đến nay. Hiện nay trên thế giới bảo hiểm
nhân thọ là loại hình phát triển nhất. Năm 1985 doanh thu phí bảo hiểm nhân
thọ mới chỉ đạt 630,5 tỷ đôla năm 1989 đã lên tới 1.221,2 tỷ đôla và năm 1993
con số này là 1.647 tỷ đôla.
Hiện nay có năm thị trường bảo hiểm nhân thọ lớn nhất thế giới là Mỹ,
Nhật Bản, Cộng hoà liên bang Đức, Anh và Pháp. Theo số liệu thống kê năm
1993 phí bảo hiểm nhân thọ của năm thị trường này được thể hiện ở bảng sau:


Bảng1: Cơ cấu phí bảo hiểm nhân thọ của 5 thị trường lớn nhất thế
giới năm 1993

Chỉ tiêu
Tên nước
Tổng doanh thu
phí bảo hiểm
nhân thọ(triệu $)
Cơ câu phí BHNT (%)
Nhân thọ Phi nhân thọ
Mỹ
Nhật
Đức
Anh
Pháp
522,468
320,143
107,433
102,360
84,303
41,44
73,86
39,38
64,57
56,55
58,56
26,14
60,62
35,43
43,65
Nguồn : “Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam tháng 8 năm 1996”.
Ở Việt Nam bảo hiểm nhân thọ có thể được coi như xuất hiện từ thời
Pháp thuộc, ở miền bắc khi những viên chức làm việc cho Pháp được bảo hiểm

và một số gia đình được hưởng quyền lợi bảo hiểm. Các hợp đồng này đều do
công ty bảo hiểm của pháp thực hiện.
Miền Nam Việt Nam trước năm 1975 đã có công ty bảo hiểm Hưng Việt
triển khai một số loại hình bảo hiểm như trường sinh an sinh giáo dục. Nhưng
công ty này chỉ hoạt động trong một thời gian ngắn từ một đến hai năm cho
nên người dân chưa biết nhiều về loại hình bảo hiểm này.
Khi kinh tế chuyển sang cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ
nghĩa có sự quản lý nhà nước. Năm 1987 Bảo Việt đã tổ chức nghiên cứu đề
tài “ Lý thuyết về bảo hiểm nhân thọ và sự vận dụng vào thực tế tại Việt nam”.
Đã được Bộ tài chính công nhận là đề tài cấp bộ. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu
tình hình triển khai bảo hiểm nhân thọ trên thế giới và thực tế tại Việt Nam.
Với điều kiện thức tế của nước ta lúc đó ý nghĩa thực tế của đề tài mới chỉ
dừng lại ở mức độ triển khai bảo hiểm sinh mạng cá nhân thời hạn một năm,
tuy nhiên qua thực tế thí điểm triển khai các sản phẩm này ít có tính hấp dẫn
nhưng do đầu những năm 1990 kinh tế đất nước đã có bước tăng trưởng đáng
kể. Do đó, ngày 20/3/1996 Bộ tài chính dã ký quyết định cho phép Bảo Việt
triển khai hai loại hình bảo hiểm nhân thọ đầu tiên là: bảo hiểm nhân thọ thời
hạn 5 năm, 10 năm và bảo hiểm trẻ em. Ngày 22/6/1996 Bộ tài chính ký quyết
định số 568/QĐ/TCCB cho phép thành lập công ty bảo hiểm nhân thọ trực
thuộc Bảo Việt. Đây là sự kiện đánh dấu bước ngoặt trong sự phát triển của
ngành bảo hiểm Việt Nam.
Trải qua gần 7 năm hoạt động đến nay bảo hiểm nhân thọ Việt Nam đã
ngày càng khẳng định được vai trò quan trọng của mình đối với người tham
gia bảo hiểm, đối với đất nước.
1.2. Vai trò của bảo hiểm nhân thọ
1.2.1. Vai trò của bảo hiểm nhân thọ đối với người tham gia bảo hiểm.
a.Đối với cá nhân, gia đình.
*Đối với cá nhân : khi tham gia bảo hiểm nhân thọ sẽ giúp họ yên tâm
trong cuộc sống ổn định khả năng tài chính khi có sự kiện rủi ro xảy ra, giảm
sự phụ thuộc vào người thân bè bạn. Tạo điều kiện cho họ thực hiện được một

loạt các nghĩa vụ, trách nhiệm đối với người thân.
* Đối với gia đình :Tham gia bảo hiểm nhân thọ thể hiện sự quan tâm lo
lắng của người chủ gia đình đối với người phụ thuộc. Góp phần tạo nếp sống
tiếp kiệm, lành mạnh thể hiện sự quan tâm lẫn nhau giữa mọi người. Tham gia
BHNT là một biện pháp tiết kiệm thường xuyên và có kế hoạch đối với từng gia
đình. Đáp ứng nhu cầu tài chính trong tương lai như quỹ giáo dục cho con cái,
cưới hỏi, lập nghiệp..... Không những thế khi tham gia bảo hiểm với số tiền lớn
người ta có thể dùng hợp đồng bảo hiểm nhân thọ để làm vật thế chấp vay tiền
của ngân hàng, vay qua hợp đồng tại công ty bảo hiểm mà khách hàng tham
gia.
b.Đối với cơ quan doanh nghiệp.
Tham gia bảo hiểm sẽ góp phần ổn định tài chinh, ổn định sản xuất kinh
doanh cho các cơ quan doanh nghiệp tạo lập mối quan hệ gần gũi gắn bó giữa
người lao động và người sử dụng lao động. Giúp họ giữ chân được nhưng lao
động chủ chốt.
1.2.2. Vai trò của bảo hiểm nhân thọ đối với xã hội
a. Chăm sóc y tế.
Ở các nước trên thế giới khi tham gia bảo hiểm người tham gia bảo hiểm
phải trải qua một cuộc kiểm tra sức khoẻ tại các trung tâm y tế do công ty bảo
hiểm nhân thọ chỉ định. Do đó tham gia bảo hiểm nhân thọ là một cơ hội kiểm
tra sức khoẻ của bản thân, mặt khác khi người tham bảo hiểm gặp một số rủi
ro như ốm đau tai nạn, công ty bảo hiểm nhân thọ sẽ trả cho họ một số tiền
nhằm hồi phục sức khoẻ nhanh.
b. Giáo dục
Đây là một lĩnh vực thu hút được sự quan tâm của hầu hết của các quốc
gia trên thế giới. Đặc biệt đối với Việt Nam đây là vấn đề mang tính then chốt
cho sự phát triển lâu bền của đất nước. Sản phẩm bảo hiểm an sinh giáo dục là
một giải pháp huy động vốn dài hạn để đầu tư cho giáo dục tư việc tiết kiệm
thường xuyên của mỗi gia đình. Đây là một giải pháp đúng đắn góp phần thực
hiên mục tiên công bằng xã hội.

c. Vấn đề việc làm
Bảo hiểm nhân thọ đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết công ăn
việc làm. Bảo hiểm nhân thọ là ngành có cần mạng lưới đại lý rộng khắp, cần
có một lực lượng lao động lớn. Chẳng hạn công ty Manulife đã tuyển hơn 8
nghìn lao động ở châu Á, ở Mỹ năm 2000 là 2,5 triệu người, ở Đài Loan với dân
số 21 triệu người thì có tới 1% dân số làm việc trong ngành bảo hiểm. Ở Việt
Nam tính đến hết năm 1999 số lượng đại lý là 4984.
d. Vấn đề người về hưu và người cao tuổi
Tuổi thọ con người ngày một nâng cao, ở Việt Nam tuổi thọ bình quân là
65. Kinh tế xã hội ngày càng phát triển tỷ lệ người tham gia ngày càng cao do
nhu cầu chăm sóc người già ngày càng lớn. Hơn nữa tuổi càng cao thì họ càng
lo lắng cho tương lai của mình sau khi về hưu. Vì vậy tham gia bảo hiểm nhân
thọ chính là một giải pháp để giảm bớt nỗi âu lo đó, đặc biệt là sản phẩm niên
kim nhân thọ. Phần giảm bớt gánh nặng của xã hội đối với người cao tuổi
tránh sự phụ thuộc vào con cái. Như vậy bảo hiểm nhân thọ là biện pháp tốt
để hỗ trợ cho nhà nước trong việc đảm bảo cuộc sống cho người cao tuổi, giảm
chi quỹ phúc lợi xã hội
e. Vai trò của bảo hiểm nhân thọ đối với phát triển kinh tế.
Bảo hiểm nhân thọ góp phần tăng tích luỹ, tiết kiệm cho ngân sách. Mỗi
cá nhân mua bảo hiểm là cách tự bảo vệ mình đồng thời còn tạo ra một quỹ
tiết kiệm, thu hút huy động những số tiền nhỏ từ các cá nhân nhằm hình thành
quỹ bảo hiểm tập trung để đầu tư vào nhiều lĩnh vực của nền kinh tế. Ở Đài
Loan hàng năm bảo hiểm đầu tư vào nền kinh tế khoảng 500- 800 triệu đôla,
tổng đầu tư của công ty bảo hiểm nhân thọ Mỹ vào nền kinh tế năm 1990
là1.408 tỷ đôla, năm 1991 là 1.551 tỷ đôla, năm 1994 là 1.997 tỷ đôla.
2. Đặc điểm và các loại hình bảo hiểm nhân thọ
2.1. Đặc điểm của bảo hiểm nhân thọ
a. Bảo hiểm nhân thọ vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính rủi ro.
Tính tiết kiệm bảo hiểm nhân thọ thể hiện ngay trong từng cá nhân,
từng gia đình một cách thường xuyên, có kế hoạch và kỷ luật. Người tham gia

bảo hiểm sẽ có hai phương thức nộp phí là nộp một lần và nộp định kỳ, nhưng
do thời hạn bảo hiểm thường dài. Do đó, người tham gia thường nộp phí định
kỳ. Nhưng khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra thì người được hưởng quyền lợi bảo
hiểm sẽ nhận được một khoản tiền lớn hơn rất nhiều.
b. Đáp ứng được nhiêu mục đích khác nhau của người tham gia bảo hiểm
Trong khi bảo hiểm phi nhân thọ chỉ đáp ứng được một mục đích là góp
phần khắc phục hậu quả khi đối tượng tham gia bảo hiểm gặp rủi ro, góp phần
ổn định tài chính cho người tham gia bảo hiểm thì bảo hiểm nhân thọ đáp ứng
được nhiều mục đích hơn mỗi mục đích đều thể hiện trong từng loại hợp đồng.
Chẳng hạn bảo hiểm hưu trí sẽ góp phần ổn định cuộc sống người già, bảo
hiểm tử vong sẽ giúp người đựoc bảo hiểm để lại một số tiền cho gia đình khi
họ bị tử vong...... Ngoài ra hợp đông bảo hiểm nhân thọ còn là một tính chất
giúp khách hàng vay vốn, tiết kiệm tạo lập quỹ giáo dục con cái.....
c. Các loại hợp đồng trong bảo hiểm nhân thọ rất đa dạng và phức tạp
Tính đa dạng và phức tạp của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ được thể
hiện ngay ở các sản phẩm của nó. Mỗi sản phẩm bảo hiểm nhân thọ cũng có
nhiều loại hợp đồng khác nhau, chẳng hạn sản phẩm bảo hiểm nhân thọ hỗn
hợp có các loại hợp đồng 5 năm, 10 năm, mỗi loại hợp đồng có thời hạn khác
nhau số tiền bảo hiểm, hay cách thức đóng phí, độ tuổi của người được bảo
hiểm. Thậm chí trong một hợp đồng mỗi quan hệ giữa các bên cũng rất phức
tạp.....Tất cả những yếu tố đó đã tạo nên sự đa dạng và phức tạp của hợp đồng
bảo hiểm nhân thọ
d. Phí bảo hiểm nhân thọ chịu tác động của nhiều yếu tố vì vậy quá trình định
phí bảo hiểm nhân thọ là rất phức tạp
Bảo hiểm nhân thọ thường có thời hạn dài tình hình kinh tế nói chung
luôn biến động, cho nên khi xác định phí bảo hiểm nhân thọ người ta phải dựa
vào một sồ giả định nào đó chảng hạn :
- Độ tuổi của người tham gia bảo hiểm
-Tuổi thọ bình quân của con người
- Thời hạn tham gia

- Số tiền bảo hiểm
- Phương thức thanh toán
- Lãi suất đầu tư
-Tỷ lệ lạm phát của đồng tiền
..............
g. Bảo hiểm nhân thọ ra đời và phát triển trong những điều kiện kinh tế
xã hội nhất định.
Có những nước bảo hiểm nhân thọ ra đời và phát triển hàng trăm năm
nay, nhưng có những nước hiện nay vẫn chưa triển khai được nghiệp vụ bảo
hiểm nhân thọ Mặc dù người ta hiểu rất rõ vai trò lợi ích của bảo hiểm nhân
thọ. Để lý giải điều này hầu hết các nhà kinh tế đều cho rằng bảo hiểm nhân
thọ gắn liền với điều kiện kinh tế xã hôị nhất định như :
*Các điều kiện kinh tế.
- Tốc độ tăng trưởng nền kinh tế cao, ổn định
- Mức thu nhập của người dân tương đối cao
- Tỷ lệ lạm phát của đồng tiền
- Tỷ giá hối đoái
.....................
* Các điều kiện xã hội ;
- Điều kiện về dân số
- Tuổi thọ bình quân của người dân
- Trình độ học vấn
- Tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh
-........
Để thấy được những đặc điểm cơ bản của bảo hiểm nhân thọ ta hãy so
sánh bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm con người phi nhân thọ ở các phạm vi
sau:
Bảng 2 So sánh bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm con người phi nhân
thọ
Loại hình

BH
CT so sánh
Bảo hiểm nhân thọ Bảo hiểm con người phi nhân
thọ
Tính tiết kiệm
và tính rủi ro
Bảo hiểm nhân thọ vừa
mạng tính tiết kiệm vừa
mạng tính rủi ro
Chỉ mang tính rủi ro
Mục đích tham
gia
Tham gia bảo hiểm nhân
thọ đáp ứng được rất nhiều
mục đích khác nhau
Mục đích khắc phục hậu quả góp
phần ổn định tài chính khi có sự
kiện bảo hiểm xảy ra
Hình thức hợp
đồng
Các loại hợp đồng trong bảo
hiểm nhân thọ đa dạng phức
tạp
Hợp đồng ít đa dạng phức tạp
Yếu tố tác
động đến phí
bảo hiểm
Phí bảo hiểm nhân thọ chịu
tác động bởi nhiều yếu tố vì
vậy quá trình tính phí rất

phức tạp
Phí bảo hiểm con người phi
nhân thọ ít chịu tác động của
các yếu tố khác như phí bảo
hiểm nhân thọ vì thời hạn hợp
đồng bảo hiểm ngắn, ít chịu sự
biến động của kinh tế xã hội
Điều kiện ra
đời và phát
triển
Bảo hiểm nhân thọ ra đời và
phát triển trong điều kiện
kinh tế xã hội nhất định
Bảo hiểm con người phi nhân
thọ ra đời và phát triển trong
điều kiện kinh tế xã hội nhất
định
2.2. Các loại hình bảo hiểm nhân thọ
Để đáp ứng nhu cầu của người tham gia bảo hiểm công ty bảo hiểm
thường đa dạng hoá các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ. Nhưng thực tế có 3 loại
hình bảo hiểm nhân thọ cơ bản đó là :
- Bảo hiểm trong trường hợp tử vong
- Bảo hiểm trong trường hợp sống
- Bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp
Ngoài ra các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ còn áp dụng các điều khoản
bổ sung
- Bảo hiểm tai nạn
- Bảo hiểm sức khoẻ
- Bảo hiểm không nộp phí khi thương tật
- Bảo hiểm cho người đóng phí...

Thực chất các điều khoản bổ sung không phải là bảo hiểm nhân thọ vì
không phụ thuộc vào tuổi thọ của con người, mà là bảo hiểm các rủi ro liên
quan đến con người.
2.2.1 Bảo hiểm trong trường hợp tử vong :
Nội dung của bảo hiểm tử vong là nhà bảo hiểm bảo hiểm cho các rủi ro
liên quan đến cái chết của người được bảo hiểm, vì vậy số tiền bảo hiểm chỉ
được trả một lần khi sự kiện bảo hiểm xảy. Nếu trong thời hạn đó người được
bảo hiểm không chết thì nhà bảo hiểm không phải trả bất kỳ bất kỳ khoản tiền
nào
a.Bảo hiểm tử kỳ :là loại hình bảo hiểm tử kỳ mà trong đó số tiền bảo hiểm sẽ
được trả khi người được bảo hiểm bị chết trong thời hạn có hiệu lực của hợp
đồng
*Đặc điểm
- Thời hạn bảo hiểm luôn xác định
- Số tiền bảo hiểm được trả một lần bất cứ lúc nào khi người bảo hiểm
chết trong thời hạn có hiệu lực của hợp đồng
- Phí bảo hiểm thấp
*Mục đích tham gia bảo hiểm :
- Đảm bảo chi phí mai táng chôn cất hồi hương của người đựoc bảo
hiểm
- Ổn định cuộc sống cho gia đình và người thân sau cái chết của người
được bảo hiểm
- Góp phần chia tài sản cho những người được hưởng thụ quyền lợi bảo
hiểm theo đúng yêu cầu của người được bảo hiểm
*Bảo hiểm tử kỳ được chia làm các loại sau :
-Bảo hiểm tử kỳ cố định
Số tiền bảo hiểm và phí bảo hiểm không được thay đổi trong suốt thời
hạn của hợp đồng
-Bảo hiểm tử kỳ có thể chuyển đổi
Người tham gia bảo hiểm đã mua bảo hiểm tử kỳ cố định nhưng vì một

lý do nào đó họ xin chuyển đổi thành hợp đồng khác mà công ty bảo hiểm vẫn
chấp nhận
- Bảo hiểm tử kỳ có một bộ phận số tiền bảo hiểm giảm dần
- Mục đích giúp người bảo hiểm mua sắm tài sản trả góp
- Bảo hiểm tử kỳ có số tiền bảo hiểm tăng dần
Nhằm khắc phục :
+Tình trạng lạm phát
+Tính đến khả năng thu nhập, chi tiêu trong gia đình
- Bảo hiểm tử kỳ có điều kiện :
Có nghĩa là bên tham gia bảo hiểm có thể đặt ra các điều kiện cho các
công ty bảo hiểm và công y bảo hiểm chấp nhận điều kiện đó.Các điều kiện có
thể là
+Người được bảo hiểm bị chết nhưng người hưởng thụ phải còn sống
+Người hưởng thụ quyền lợi bảo hiểm là một tập thể hay một quốc gia
b.Bảo hiểm nhân thọ trọn đời: là loại hình bảo hiểm tử kỳ trong đó số tiền bảo
hiểm sẽ được trả một lần bất cứ lúc nào người được bảo hiểm bị chết
*Đặc điểm :
- Thời hạn bảo hiểm không xác định
- Số tiền bảo hiểm được trả một lần khi người được bảo hiểm chết bất
cứ lúc nào
- Phí bảo hiểm thường rất cao vì người bảo hiểm chắc chắn sẽ chết,phí
bảo hiểm có thể được nộp định kỳ hay nộp một lần nhưng không thay đổi
trong suốt thời hạn hợp đồng
*Mục đích tham gia bảo hiểm :
- Đảm bảo chi phí mai táng chôn cất khi người được bảo hiểm bị chết
- Giữ gìn tài sản cho thế hệ sau
- Mặc dù đây là bảo hiểm tử vong nhưng do mức phí cao và bên tham gia
bảo hiểm chắc chắn sẽ nhận được số tiền bảo hiểm nên ít nhiều nó mang tính
tiết kiệm
*Các loại bảo hiểm trọn đời

- Bảo hiểm nhân thọ trọn đời không tham gia chia lãi
- Bảo hiểm nhân thọ trọn đời tham gia chia lãi
- Bảo hiểm nhân thọ trọn đời phí đóng đến một độ tuổi nhất định nhằm
đáp ứng nhu cầu của người tham gia bảo hiểm
- Bảo hiểm nhân thọ quy định số lần đóng phí
2.2.2 Bảo hiểm trợ cấp định kỳ
Bảo hiểm trợ cấp định kỳ là loại hình bảo hiểm trong đó công ty bảo
hiểm cam kết chi trả những khoản tiền đều đặn trong một khoảng thời gian
xác định hoặc trong suốt cuộc đời người tham gia bảo hiểm. Nếu người tham
gia bảo hiểm bị chết trước ngày đến hạn thanh toán thì họ sẽ không được chi
tra bất cứ một khoản tiền nào
*Đặc điểm :
- Phí bảo hiểm nộp một lần
- Số tiền bảo hiểm được trợ cấp định kỳ do hai bên thoả thuận
- Thời hạn bảo hiểm có thể xác định và có thể cũng là không xác định.
Nếu thời hạn bảo hiểm xác định là người ta gọi là bảo hiểm niên kim nhân thọ
tạm thời, còn thời hạn bảo hiểm không xác định gọi là bảo hiểm nhân thọ trọn
đời
*Mục địch tham gia :
- Góp phần ổn định cuợc sống khi về già
- Giảm nhẹ gánh nặng phụ thuộc vào con cái và phúc lợi xã hội
2.2.3 Bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp:
Bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp là loại hình bảo hiểm cả trong trường hợp
người được bảo hiểm tử vong hay còn sống, yếu tố tiết kiệm và rủi ro đan xen
nhau vì thế nó được áp dụng rộng rãi các nước trên thế giới
*Đặc điểm :
-Thời hạn bảo hiểm luôn xác định
- Số tiền bảo hiểm được trả một lần khi có sự kiện xảy ra
- Phí bảo hiểm được nộp định kỳ và không thay đổi trong suốt thời hạn
bảo hiểm

- Phí bảo hiểm tương đối cao vì ngoài yếu tố rủi ro còn mang yếu tố tiết
kiệm