chuyen de tin hoc phương pháp dạy học trực quan

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN CHUYÊN ĐỀ:
Xuất phát từ cuộc vận động ứng dụng đẩy mạnh công nghệ thông tin vào
dạy học của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục
và Đào tạo và ban lãnh đạo nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Đặc
biệt là bộ môn Tin học nói chung và bộ môn tin học lớp 6 nói riêng việc sử dụng
công nghệ thông tin là rất cần thiết.
Sự thành công của một tiết dạy ngoài phương pháp dạy của giáo viên và
cách học của học sinh, còn cần sự có mặt của đồ dùng dạy học. Chính vì cậy mà
bản thân tôi luôn cố gắng tìm tòi, nghiên cứu, trao đổi với đồng nghiệp và ứng
dụng. Trong qúa trình tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi và ứng dụng đó bản thân tôi
đã tìm ra một số giải pháp hữu ích góp phần rất lớn trong việc nâng cao chất
lượng bộ môn Tin học lớp 6.
Sau đây tôi xin trình bày một số giải pháp về việc sử dụng phương pháp
dạy học trực quan với sự giúp đỡ của đồ dùng dạy học trực quan, đồ dùng dạy
học ở đây là màn hình chiếu, là tranh ảnh, là biểu tượng....mà bản thân tôi đã
tìm ra và áp dụng thành công tại đơn vị trường THCS thị trấn Mỹ Phước.
II. NHIỆM VỤ
- Giúp giáo viên dạy tốt môn tin học lớp 6
- Giúp học sinh học tốt tin học bằng phương pháp trực quan
- Nhằm năng cao hiểu biết cho học sinh
- Trong khuôn khổ của chuyên đề này, nhiệm vụ chính là giúp học sinh
hiểu bài, nắm rõ được các kiến thức lý thuyết và có thể vận dụng tốt
vào thực hành.
III. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH:
- Sử dụng phương pháp trực quan là chính .
- Tiến hành kiểm tra khả năng nắm được các kiến thức cơ bản và khả năng
vận dụng những kiến thức đó vào thực hành của HS
IV. CƠ SỞ VÀ THỜI GIAN TIẾN HÀNH:
Do điều kiện về cơ sở vật chất và trang thiết bị của trường còn hạn chế
nên phạm vi nghiên cứu và thực hiện là với môn Tin học tại 4 lớp 6/1, 6/2, 6/3,

6/4 của trường THCS thị trấn Mỹ Phước trong năm học 2018-2019.

B. PHẦN NỘI DUNG.
1


I. CƠ SỞ LÝ LUẬN.
Hoạt động nhận thức của con người là từ trực quan sinh động đến tư duy
trừu tượng. Đối với học sinh lớp 6 khi học bộ môn Tin học này không thể làm
trái với nguyên lý nhận thức đó. Việc dạy tin học trong nhà trường hiện nay đối
với nước ta không phải là dễ, vì Tin học nó gắn liền với một công cụ riêng của
môn học là máy tính. “Tin học là ngành khoa học nghiên cứu các quá trình có
tính chất thuật toán nhằm mô tả biến đổi thông tin. Là khoa học dựa trên máy
tính điện tử nghiên cứu cấu trúc, các tính chất chung của thông tin, các quy luật
và phương pháp thu thập, lưu trử, tìm kiếm thông tin, xử lý thông tin một cách
tự động chính xác qua công cụ là máy tính điện tử”. Vậy làm thế nào để cho học
sinh dễ hiểu một cách nhanh chóng chính xác và có kỉ năng thực hành là một
nhiệm vụ rất quan trọng của người giáo viên dạy Tin học hiện nay.
Để giảng dạy tốt bộ môn Tin học có chất lượng, đạt kết cao thì người thầy
giáo ngoài tin thông về bộ môn Tin học, cần nắm chắc phương pháp dạy học
trực quan. Phương pháp dạy học trực quan là phương pháp dạy học mà từ các
hình ảnh, hoạt động trực quan đến tư duy trừu tượng hay còn gọi trực quan hoá
thông tin thông qua các công cụ trực quan.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ.
Từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực, giáo viên không còn
đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức, giáo viên trở thành người
thiết kế, tổ chức hướng dẫn các hoạt động độc lập để học sinh tự chiếm lĩnh nội
dung học tập, chủ động các mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu
chương trình. Trên lớp, học sinh hoạt động là chính nhưng khi soạn giáo án, giáo
viên phải đầu tư công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động

mới có thể thực hiện trên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác động viên, cố
vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng tranh luận sôi nổi của học
sinh.
Đây là bộ môn đặc trưng muốn đạt chất lượng cao đòi hỏi các em phải
tiếp xúc với máy tính nhiều nhưng thời lượng mỗi tuần chỉ có 2 tiết trên lớp thì
các em chưa thể thực hành hết các kiến thức đã học mà nếu có thực hành hết thì
sẽ chóng quên.
Nhà trường đã có một phòng máy vi tính để cho học sinh học nhưng vẫn
còn hạn chế về số lượng cũng như chất lượng, mỗi ca thực hành có tới 2 đến 3
em ngồi cùng một máy nên các em không có nhiều thời gian để thực hành làm
bài tập một cách đầy đủ. Hơn nữa nhiều máy cấu hình máy đã cũ, chất lượng

2


không còn tốt nên hay hỏng hóc, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng học tập của
học sinh.
Bên cạnh đó do hoàn cảnh kinh tế còn khó khăn gia đình không có điều
kiện để mua máy tính cho con em học, theo thống kê của giáo viên dạy thì mỗi
lới chỉ được 3 đến 4 em là gia đình có máy vi tính.
Một thực tế khác là ý thức học tập của một số học sinh không cao, không
hứng thú trong học tập, lười hoạt động, không tích cực tự giác, ý thức tự học, tự
rèn luyện yếu.
III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
1. Trực quan hoá thông tin dạy học.
Trực quan là một quá trình tiếp nhận các tài liệu học tập dưới dạng các
biểu trưng hình ảnh, âm thanh, mô hình, vật thật,... với sự hỗ trợ của dụng cụ
trực quan.
Dụng cụ trực quan được sử dụng trong môi trường học tập như trong dạy
học, giáo dục dựa trên cơ sở máy tính,... dụng cụ trực quan có thể được sử dụng

hiệu quả để giảng dạy các sự kiện, các chỉ dẫn, các quá trình và các khái niệm
trừu tượng mà chúng thường khó nhớ, khó hiểu. Các mục tiêu dạy học có thể
thực hiện tốt nếu biết phát huy thông qua công cụ trực quan.
Từ những ưu điểm trên, tôi nhận thấy nếu áp dụng vào dạy học nhờ dụng
cụ trực quan là đèn chiếu, tranh ảnh, biểu tượng.... vào dạy Tin học có hiệu quả
rất cao.
Trước khi sử dụng dụng cụ trực quan cho một bài học thì trước hết Giáo
viên cần xác định bài nào cần dụng cụ trực quan và những dụng cụ trực quan đó
là gì phục vụ cho những đơn vị kiến thức nào trong bài học.
Tiếp đến là công tác chuẩn bị với dụng cụ trực quan. Ví dụ dạy bài :Máy
tính và phần mềm máy tính” cần chuẩn bị những đồ dùng trực quan khi giới
thiệu cấu trúc chung của máy tính điển tử như: bộ xử lí trung tâm (con chíp),
thanh RAM, các ổ đĩa các thiết bị lưu giữ thông tin như USB, đĩa mềm, đĩa CD,
DVD...hay hình ảnh của một số loại máy vi tính trong thực tế bằng cách chụp
bởi tranh ảnh hoặc các dụng cụ trực quan thiết thực như thế HS mới nhớ lâu và
thấy trong thực tế có thể gọi tên dụng cụ trực quan chính xác.
Màn hình chiếu tương đối dễ sử dụng và việc chuẩn bị cho việc dạy học
với màn hình chiếu tương đối dễ dàng, ít tốn thời gian. Tuy nhiên để sử dụng
màn hình chiếu thì phải có sự chuẩn bị kiến thức và các nội dung kiến thức cần
trình chiếu. Nội dung đưa lên máy chiếu phải rõ ràng chính xác và phải có máy
vi tính.

3


Chẳng hạn: khi nói đến máy tính và máy in thì ta đưa hình ảnh minh họa, bằng
quan sát trực quan như thế học sinh sẽ ghi nhớ kiết thức tốt nhất.

2. Tạo những tác nhân kích thích trực quan thông qua biểu trưng ngôn
ngữ, biểu trưng đồ hoạ, biểu trưng tranh ảnh.

a. Dạy học trực quan bằng biểu trưng ngôn ngữ.
Thường khi dạy các bài học lý thuyết tôi thường sử dụng loại biểu trưng
trực quan bằng ngôn ngữ.
Ví dụ: Dạy bài “Máy tính và phần mềm máy tính” tôi chiếu sơ đồ cấu trúc chung
của máy tính điện tử lên màn hình rồi yêu cầu học sinh quan sát và cho biết máy
tính điện tự gồm những phần nào. Sau đó giáo viên chỉ vào từng đối tượng trên
sơ đồ và giới thiệu lần lượt các khái niệm của các thành phần trong cấu trúc máy
tính.

Hay khi dạy bài “Định dạng văn bản”, thì đưa lên màn hình các bước thực hiện
định dạng Font như sau:

4


Bước 1. Chọn khối văn bản cần định dạng
Bước 2. Click Format \ Font
Bước 3. Hộp thoại Font xuất hiện chọn Font
+ Font:
chọn phông chữ
+ Font Style:
kiểu chữ
+ Size :
cở chữ
+ Font color:
màu chữ
+ Underline Style:
đường gạch chân
+ Underline Color:
màu đường gạch chân

+ Effects:
các hiệu ứng
+ Preview:
khung hiển thị
Bước 4. Click OK
Yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi liên quan:
? Nêu các bước để định dạng văn bản phông chữ, kiểu chữ, cỡ chữ bằng menu
lệnh (HS chỉ cần quan sát màn hình và nêu được các bước cần định dạng phông
chữ…)
? Thao tác quan trọng nhất trong định dạng văn bản là gì (HS chọn phần văn
bản cần định dạng)
b. Dạy học trực quan bằng biểu trưng đồ hoạ
Biểu trưng đồ hoạ được tạo ra bằng nhiều cách đồ họa liên quan với hình
ảnh, đồ hoạ liên quan với khái niệm, đồ hoạ tuỳ ý... Việc dạy học trực quan bằng
biểu trưng đồ hoạ trong Tin học giúp người học có thể thao tác nhanh các bước
thực hành - đây là yêu cầu cần đạt của người học Tin học, dựa vào các biểu
trưng đồ hoạ này học sinh có thể phát hiện ra khái niệm, ý nghĩa của nó. ..
Chẳng hạn khi dạy bài “Làm quen với soạn thảo văn bản” giáo viên cần
cho học sinh làm quen với việc sao chép, di chuyển, cắt... nhanh qua các biểu
tượng.
Giáo viên đưa các biểu tượng

Tương tự bài “Chỉnh sửa văn bản” giáo viên đưa các biểu tượng

? Hãy nêu tên các biểu tượng trên và tính năng của các biểu tượng
* Dạy bài “Định dạng văn bản” ngoài việc định dạng văn bản bằng menu
lệnh giáo viên cần cho học sinh định dạng văn bản thông qua các biểu tượng
sau.
5

Hs nhìn vào biểu tượng và nêu chức năng của các biểu trượng từ đó các
em nắm chắc hơn kiến thức lí thuyết để vận dụng vào làm thực hành tốt hơn.
* Dạy bài “Trình bày trang văn bản và in” ngoài việc dùng lệnh in, xem
văn bản bằng menu lệnh thì có thể in, xem văn bản thông qua các biểu tượng
sau.

c. Dạy học trực quan bằng biểu trưng hình ảnh
Biểu trưng hình ảnh được tạo ra như ảnh chụp, tranh minh hoạ, tranh vẽ.
Khi dạy bài “Máy tính điện tử” ta có thể sử dụng một số ảnh, ảnh minh
hoạ về máy tính, một số thiết bị của máy tính như đĩa mềm, USB ổ cứng, … để
học sinh quan sát và phân biệt.

Hoặc khi dạy bài “Hệ điều hành Windows” để giúp học sinh sớm hình thành kỉ
năng làm việc với máy tính như khởi động máy tính, tắt máy tính hay phân biệt
các đối tượng trên màn hình máy tính ta tiến hành đưa một số hình ảnh liên
quan.

6


Các biểu tượng chương trình

Thanh công việc

d. Kết hợp các loại hình trực quan.
Giữa các loại hình trực quan, người thiết kế có thể kết hợp đa dạng các
loại biểu trưng trực quan ngôn ngữ, hình ảnh, đồ hoạ với nhau. Đối với hầu hết
học sinh ba loại này bao gồm nhiều mức độ khác nhau rất có ích trong học tập.
Ví dụ: Khi dạy bài “Máy tính và phần mềm máy tính” ta có thể sử dụng kết hợp

giữa biểu trưng hình ảnh và biểu trưng ngôn ngữ.

Giáo viên yêu cầu:
- Quan sát hình ảnh và cho biết ở hình trên đâu là thiết bị xuất, nhập,. ..*
Dạy bài “Giới thiệu hệ soạn thảo văn bản”, “Quản lý tệp văn bản”, “Định dạng
văn bản”... ta có thể sử dụng kết hợp cả ba hình thức trực quan

7


Thanh
bảng chọn

Thước ngang
Thanh công
cụ chuẩn

Thanh trạng
thái

Thanh định
dạng

Thanh
công
cụ vẽ

Thanh cuốn

* Dạy bài “Định dạng văn bản” ta chiếu hình ảnh sau và kết hợp cho học sinh

thực hiện định dạng phông chữ, cỡ chữ, kiểu chữ... trên máy tính thì học sinh dể
tiếp thu bài và ghi nhớ lâu hơn.

* Dạy bài “ Trình bày trang văn bản và in” ta chiếu hình ảnh và kết hợp cho học
sinh thực hiện chọn trang đứng và trang ngang, đặt lề trái, lề phải, lề trên lề dưới
và chọn trang A4, … trên máy tính thì học sinh dễ tiếp thu bài và ghi nhớ lâu
hơn.

8


3. Xây dựng các kĩ năng, thực hành
a. Kĩ năng nhận biết tính năng các loại biểu tượng.
Sau một tiết học tôi thường củng cố lại cho học sinh những cái vừa học
bằng các dạng bài tập trắc nghiệm giúp học sinh nắm lại bài, học sinh có thể
phân biệt được lệnh, các biểu tượng và nắm ý nghĩa của các biểu tượng.
Ví dụ: Dạy bài “Làm quen với soạn thảo văn bản”,: Nối các ý của cột A, B, C, D
sao cho hợp lý.
A
B
C
D
Ctrl + O
Ctrl + N
Ctrl + S
Alt + F4

File \ Open
File \ Save
File \ Exit

File \ New

Tạo tập tin văn bản mới
Đóng tập tin văn bản
Mở văn bản đã có
Lưu văn bản

* Bài “Chỉnh sửa văn bản”: Dùng các từ, cụm từ điền vào chổ trống cho phù
hợp.
(1) Edit \ Copy
(2) Edit \ Cut
(3) Edit \ Paste
(4) Delete

(5) Ctrl + V
(6) Ctrl + C
(7) Ctrl + X

Các bước sao chép khối
Bước1. Chọn khối
Bước2. Click vào. ...........(hay bấm tổ hợp phím......hoặc Click biểu tượng..........)
9


Bước3. Đưa con trỏ đến vị trí mới.
Bước4. Click vào. ..........(hay bấm tổ hợp phím......hoặc Click biểu tượng..........)
Các bước chuyển khối
Bước1. Chọn khối
Bước2. Click vào. ...........(hay bấm tổ hợp phím......hoặc Click biểu tượng..........)
Bước3. Đưa con trỏ đến vị trí mới.

Bước4. Click vào. ...........(hay bấm tổ hợp phím......hoặc Click biểu tượng..........)
Các bước xoá khối
Bước1. Chọn khối
Bước2. Click vào. ........... (hay bấm phím...... hoặc Click biểu tượng..........)
b. Rèn luyện kĩ năng thao tác trên máy
Để việc học Tin học của học sinh đạt kết quả tốt, chất lượng cao, học sinh
nắm chắc bài, biết thao tác trên máy tính cần cho học sinh học tại phòng máy,
học sinh vừa nghe giáo viên giảng bài vừa ghi bài và thực hiện trên máy tính
theo từng bước một. Với cách tổ chức học như thế này kết quả cho thấy học sinh
nắm chắc bài học, đa số các em đều thực hiện được các thao tác thực hành.
4. Học bằng chơi, chơi mà học. Giải trí thư giản.
Để cho học sinh có hứng thú học tập, tạo kích thích tìm tòi, đồng thời góp
phần thư giản cho các em thì trước khi kết thúc tiết học (5-10 phút) tôi thường tổ
chức cho các em chơi một số trò chơi như: Mario (phần mềm luyện gõ
phím),Quan sát trái đất trong hệ Mặt trời... hay cho học sinh vẽ hình tự do bằng
chương trình Paint mà qua các chương trình này học sinh được hình thành các kĩ
năng sử dụng chuột, các thao tác với chuột.
Với các giải pháp thực hiện nói trên nên năm học 2018-2019 bốn lớp 6/1,
6/2, 6/3,6/4 trường THCS thị trấn Mỹ Phước đã đạt được kết quả đáng khả
quan.
IV. Hiệu quả của chuyên đề:
a. Kết quả
Qua một thời gian ngắn thực hiện ứng dụng các dụng cụ trực quan vào
dạy học tin học lớp 6 tôi nhận thấy:
- Việc ứng dụng giúp Giáo viên truyền thụ kiến thức cho học sinh một
cách tích cực và trực quan, tiết kiệm thời gian trong tiết dạy lí thuyết từ đó HS
có thời gian thực hành nhiều hơn và trong quá trình thực hành học sinh nhớ kiến
thức lâu hơn
- Đối với học sinh tôi nhận thấy học sinh học tập tích cực hơn, hào hứng
hơn, chú ý hơn, tham gia xây dựng bài sôi nổi hơn. Đặc biệt các em ghi nhớ

kiến thức lâu hơn, chất lượng đi lên rõ rệt.

10


Sau khi áp dụng các biện pháp trên vào các tiết dạy thể hiện chất lượng
các mứt như sau.
b. Bài học kinh nghiệm:
- Tạo không khí học tập tích cực, giáo viên phải tạo ra mỗi giờ học là một
niềm vui niềm say mê trong học tập của học sinh. Giáo viên luôn tạo ra những
thách thức vừa sức, tổ chức những hoạt động tự lực của học sinh trong từng tiết
học.
- Các thiết bị dạy học rất có ý nghĩa giáo viên phải luôn phát huy hết tác
dụng của các thiệt bị dạy học, đặc biệt là dụng cụ trực quan có như vậy mới gây
được hứng thú học tập của các em. Bên cạnh mỗi tiết dạy giáo viên luôn nổ lực
chuẩn bị các đồ dùng trực quan đầy đủ phù hợp với nội dung bài dạy từ đó vậy
giáo viên mới tạo được sự hứng thú bộ môn cho các em.

C. PHẦN KẾT LUẬN
Muốn học sinh học tốt các môn học nói chung và môn Tin học nói riêng
thì điều đầu tiên người giáo viên phải tạo được ở học sinh niềm say mê, hứng
11


thú học tập bộ môn. Giờ học phải thu hút sự chú ý ham học hỏi của học sinh,
tạo cho các em lòng tin vào khả năng của mình, nhiệt tình ham mê học tập. Trên
đây là một số kinh nghiệm của tôi về việc sử dụng phương pháp học dạy trực
quan và sử dụng giáo cụ trực quan trong giảng dạy Tin học. Rất mong ý kiến
đóng góp của đồng nghiệp. Xin chân thành cám ơn.

12