Bài giảng Pháp luật đại cương: Bài 1 Ths. Đinh Thị Hoa

MÔN HỌC

PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG

Giảng viên: Ths Đinh thị Hoa – Khoa lý luận chính trị


Khái quát nội dung môn học

Môn học Pháp luật
đại cương là một học
phần bắt buộc thuộc
phần kiến thức giáo
dục đại cương theo
chương trình khung
của bộ giáo dục đào
tạo.


Đối tượng nghiên
cứu
Những kiến chung
cơ bản về nhà nước
và Pháp luật nói
chung, nhà nước và
Pháp luật việt nam
nói riêng

Phương pháp nghiên
cứu
 Phương pháp luận :

chủ nghĩa Mác Lênin (CN
duy vật biện chứng & CN
duy vật lịch sử)
 Phương pháp cụ thể :
-

Phân tích
So sánh
Diễn dịch
Quy nạp
…


Mục tiêu môn học

- Trang bị cho người học những kiến thức cơ
bản vè nhà nước và Pháp luật nói chung, Nhà
nước và Pháp luật nhà nước CHXHCN Việt
Nam nói riêng.
- Trang bị kiến thức lý luận chung làm cơ sở
để nghiên cứu các môn luật chuyên ngành.
- Hình thành kỹ năng xử lý các tình huống
liên quan đến Pháp luật


Kết cấu môn học :

Phần 1 :Những vấn đề chung về
nhà nước và Pháp luật

Phần 2 : Một số ngành luật cơ
bản của hệ thống Pháp luật Việt
Nam


BÀI 1

NHỮNG
NHỮNG VẤN
VẤN ĐỀ
ĐỀ CƠ
CƠ BẢN
BẢN
VỀ
VỀ NHÀ
NHÀ NƯỚC
NƯỚC


BÀI 1

Kết cấu nội dung
I. NGUỒN GỐC NHÀ NƯỚC
II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
III. THUỘC TÍNH NHÀ NƯỚC
IV. CHỨC NĂNG NHÀ NƯỚC
V. KIỂU VÀ HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC
VI BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
VII. NHÀ NƯỚC CỘNG HOÀ XHCN VIỆT NAM

I. Nguồn gốc Nhà nước
HAI LOẠI QUAN ĐIỂM CHÍNH

Các
Các quan
quan
Điểm
Điểm phi
phi
MácMác- xít
xít

Quan
Quan điểm
điểm
Của
Của
chủ
chủ nghĩa
nghĩa
MácMác- lêNin
lêNin


BÀI 1
1

Thuyết thần học :
Nhà nước là lực lượng

siêu nhiên,quyền lực

là vĩnh cửu và sự phục tùng
là tất yếu

2

Thuyết gia trưởng
Nhà nước là kết quả
phát triển của gia đình,
là hình thức tổ chức tự
nhiên con người.

1/ Các quan điểm phi MacXit về nguồn gốc NN
3

Thuyết bạo lực: Bộ lạc
chiến thắng sẽ “nghĩ
ra” một hệ thống cơ
quan đặc biệt để cai trị
kẻ chiến bại

Thuyết khế ước Nhà nước
4
ra đời thông qua một khế ước
được ky` kết giũa các thành viên
trong xh.Khi nào NN không thực
hiện được vai trò của mình thì
ND có quyền lật đổ

BÀI 1

1/ Các quan điểm phi Mac- Xit về nguồn gốc
NN

Kết
luận

Nhìn chung các quan điểm
phi Mac-xit chưa đưa ra
được cơ sở khoa học về
nguồn gốc nhà nước. Vì
vậy,
không giải quyết
được một cách đúng đắn
vấn đề về bản chất nhà
nước


2. Quan điểm của chủ nghĩa Mac-Lênin

Nhà n
ước kh
ông ph
hi ệ n t ư
ải l à
ợng vĩn
h cửu,
bất biế

n mà l
à
mộ t p h
ạm trù
lịch sử
có quá
,
trình p
hát sin
phát tr
h,
iển và
tiêu vo
NN là
ng.
một hi
ện tượ
mang
ng xã h
tính lịc
ội
h sử.


Xã hội Cộng sản nguyên thủy chưa có Nhà nước
2.1 Xã hội nguyên thuỷ và tổ chức Thị tộc,Bộ lạc
ĐẶC TRƯNG
 Cơ
Cơ sở
sở kinh

kinh tế:
tế: sở
sở hữu
hữu chung
chung về
về TLSX
TLSX thô
thô sơ
sơ và
và sản
sản

phẩm lao
lao động-(Mọi
động-(Mọi ng
ng như
như nhau,
nhau, bình
bình đẳng,
đẳng, ko
ko có
có
phẩm
giàunghèo)
nghèo)
giàu


Tổ chức
chức xã

xã hội:
hội: rất
rất đơn
đơn giản.
giản. Tế
Tế bào
bào đầu
đầu tiên
tiên làlà thị
thị tộc,
tộc, theo
theo
Tổ
huyếtthống
thống(mẫu
(mẫuhệ
hệ))vừa
vừalàlàđơn
đơnvịvịkinh
kinhtế,
tế,vừa
vừalàlàđơn
đơnvịvịtiêu
tiêu
huyết
dùng.Từđó
đótạo
tạonên
nênhình
hìnhthức

thứcxh
xhlớn
lớnhơn
hơnlàlàbào
bàotộc
tộcvà
vàBộ
Bộlạc.
lạc.
dùng.Từ

Quyềnlực
lựcXH:
XH:
Quyền
Thuộc
Thuộc về
về xã
xã hội,
hội, do
do toàn
toàn bộ
bộ xã
xã hội
hội

tổ chức
chức ra.
ra.
tổ

Phục
Phục vụ
vụ lợi
lợi ích
ích cả
cả cộng
cộng đồng.
đồng.

Không
Không có
có bộ
bộ máy
máy riêng
riêng để
để cưỡng
cưỡng

chế.
chế.


Trải qua lao động, XH loài người đã vận động và phát triển, tư
hữu nảy sinh, phân hóa g/c. Sự phân hóa giai cấp trong XH
loài ng được đánh dấu bởi 3 lần phân công lao động
Lần 1: Chăn nuôi tách khỏi trồng
trọt, mầm mống tư hữu xuất hiện, XH
bắt đầu phân chia thành người giàu
và người nghèo
LẦN 2: Ngành tiểu thủ công nghiệp ra đời,

đẩy thêm một bước sự phân hóa giàu nghèo
Mâu thuẫn giữa các giai cấp ngày càng tăng

LẦN 3: Ngành thương nghiệp ra đời, mâu thuẫn

Giai cấp càng thêm sâu sắc.
Vật trao đổi trung gian Là tiền đã ra đời


2. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN
2.2 SỰ PHÂN HOÁ GIAI CẤP TRONG XÃ HỘI VÀ NHÀ NƯỚC XUẤT HIỆN

Trước
Trước biến
biến cố
cố
Của
Của Xhội
Xhội
(( Tư
Tư hữu
hữu
xuất
xuất hiện,
hiện,
xã
xã hội
hội
phân

phân chia
chia
g/cấp)
g/cấp)

Một số ít kẻ giàu có
chiếm hữu TLSX
bóc lột nô lệ trở
thành g/c thống trị
Khối dân cư thuần
nhất
Trong xh nguyên
thủy
Phân thành hai bộ
phận

Số đông người
nghèo không có
TLSX trở thành
G/C bị thống trị)

Tổ chức thị tộc,
bộ lạc tan rã

Mâu thuẫn giữa các
g/c giàu nghèo
ngày càng gay gắt


2. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN

2.2 SỰ PHÂN HOÁ GIAI CẤP TRONG XÃ HỘI VÀ NHÀ NƯỚC XUẤT HIỆN

Trước mâu thuẫn gay gắt giữa các
g/c, có thể dẫn đến tiêu diệt lẫn nhau, g/c
nắm quyền lực về kinh tế đã lập ra một tổ
chức làm dịu đi những mâu thuẫn trong
XH, duy trì quyền lực của mình và t/c đó
chính là Nhà

NGUỒN
NGUỒNGỐC
GỐC
NHÀ
NƯỚC
NHÀ NƯỚC

nước

Nhà nước ra đời từ 2 nguyên nhân chính:
+ Về kinh tế: Xuất hiện chế độ tư hữu về
tài sản
+ Về xã hội: Xuất hiện giai cấp và đấu
tranh giai cấp


2.2 SỰ PHÂN HOÁ GIAI CẤP TRONG XÃ HỘI VÀ NHÀ NƯỚC XUẤT HIỆN

Sự
Sựphát
phát

triển
triểncủa
của
Lực
Lựclượng
lượng
Sản
Sảnxuất
xuất

Kinh
Kinhtế
tế
Phát
Pháttriển
triển
Và
Vàcó
cósự
sự
Phân
Phâncông
công
Lao
Laođộng
động
Xã
Xãhội
hội

Xuất
Xuấthiện
hiện
Của
Củacải
cải
dư
dưthừa
thừavà
và
Chế
Chếđộ
độ
tư
tưhữu
hữu
Ra
Rađời
đời

Sự
Sựhình
hình
Thành
Thànhg/c
g/c
mâu
mâuthuẫn
thuẫn
Giai

Giaicấp
cấpvà
và
Đấu
Đấutranh
tranh
giai
giaicấp
cấp

Nhà
Nhànước
nước
Xuất
Xuấthiện
hiện


2.2 SỰ PHÂN HOÁ GIAI CẤP TRONG XÃ HỘI VÀ NHÀ NƯỚC XUẤT HIỆN

Câu hỏi

1/ Tìm hiểu nguồn gốc Nhà nước là
đi vào giải thích nguồn gốc của
vấn đề gì?
2/ Sự khác biệt cơ bản giữa quan
điểm của Chủ nghĩa Mac-Lênin và
quan điểm phi Macxit về nguồn
gốc nhà nước là gì?

II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
1. BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC

Thể hiện ở hai mặt

Bản
Bản chất
chất
Giai
Giai cấp
cấp

Bản
Bản chất
chất
Xã
Xã hội
hội

Bản chất Nhà nước là vấn đề cơ bản của mọi thời đại


II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
1.1 BẢN CHẤT GIAI CẤP

Thể hiện
Nhà nước là công cụ nằm trong tay giai cấp
thống trị để đảm bảo và thực hiện sự thống
trị của giai cấp đó đối với xã hội về kinh tế,

chính trị và tư tưởng


II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
1.1 BẢN CHẤT GIAI CẤP

Lenin:

Thống trị về kinh tế
Thống trị về chính trị

Thống trị về tư tưởng

Nhà nước là một
bộ máy dùng để
duy trì sự thống trị
của giai cấp này
đối với giai cấp khác.


II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
1. BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
1.2 BẢN CHẤT XÃ HỘI
Nếu b/c G/cấp của NN gắn liền với G/c thống trị- một bộ phân nắm
quyền lực thì tính xã hội của NN gắn với cộng đồng với toàn XH
THỂ HIỆN

Điều hòa ý chí của các giai
tầng trong xã hội. Là đại diện
chính thức cho toàn XH, NN

gánh vác những công việc vì
lợi ích công cộng

NN sẽ
sẽ không
không thể
thể tồn
tồn tại
tại
NN
Nếu chỉ
chỉ phục
phục vụ
vụ
Nếu
cho lợi
lợi ích
ích
cho
của giai
giai cấp
cấp thống
thống trị
trị
của


II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC

Câu hỏi

Tại sao bản chất giai cấp và bản chất
xã hội của các kiểu nhà nước luôn
song song tồn tại?
Bản chất giai cấp của các kiểu nhà
nước luôn sâu sắc hơn bản chất xã hội,
đúng hay sai? Tại sao?


Bài 1

1/ Bản chất nhà nước

Kết
luận

Tính giai cấp và tính xã hội là bản
chất chung của các kiểu N.nước
trong lịch sử. Không có kiểu Nhà
nước nào chi thể hiện bản chất giai
cấp và cũng không có NN nào chỉ
thể hiện b/c xã hội. Tuy nhiên , tùy
vào mỗi kiểu NN và trong từng giai
đoạn lịch sử nhất định thì bản chất
g/c và b/c xã hội thể hiện những
mức độ đậm nhạt khác nhau. Nói
chung, NN càng dân chủ thì bản
chất xã hội thể hiện rõ nét hơn.

II. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC
2/ Khái niệm Nhà nước

NN là m
ột bộ m
áy quyề
lực đặc
n
biệt do
giai cấp
thống tr
ị lậ p r a
nhằm
bảo vệ l
ợi ích c
ủa giai
cấp thố
ng trị xã
hội và
thực hiệ
n chức
năng
quản lý
mọi mặ
t đời
sống xã
hội theo
ý chí
của giai
cấp thố

ng trị .


Câu hỏi

1/ Tìm hiểu nguồn gốc Nhà nước là đi vào giải
thích nguồn gốc của vấn đề gì? Tại sao trong
thời kỳ cộng sản nguyên thủy chưa có nhà
nước?
2/ Nhà nước đầu tiên của Việt Nam ?
3/ Trong số các đặc trưng của NN, đặc trưng
nào là quan trọng nhất trong điều kiện hiện
nay? Vì sao?