Quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học thành phố hồ chí minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.7 MB, 230 trang )
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
---------------------
PHAN HOÀNG TRỌNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
LÂM SÀNG THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC SINH VIÊN NGÀNH Y CÁC TRƢỜNG
ĐẠI HỌC THÀNH PHỐ HỒ CH MINH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Hà Nội - 2020
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
---------------------
PHAN HOÀNG TRỌNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
LÂM SÀNG THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC SINH VIÊN NGÀNH Y CÁC TRƢỜNG
ĐẠI HỌC THÀNH PHỐ HỒ CH MINH
Ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 9.14.01.14
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Thị Hoa
2. PGS. TS. Nguyễn Sỹ Thƣ
Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
trích dẫn trong luận án đề được trích dẫn trung thực. Những kết luận khoa học
trong luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào.
Tác giả luận án
Phan Hoàng Trọng
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến các Lãnh đạo, các phòng ban
của Học viện Khoa học xã hội đã giúp tôi trong quá trình học tập và hoàn
thành luận án này.
Tôi xin chân thành cám ơn Khoa Tâm lý – Giáo dục cám ơn GS.TS. Vũ
Dũng; PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan; TS. Vũ Thu Trang đã giúp đỡ và tạo
điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án này.
Tôi xin cám ơn sâu sắc PGS.TS. Nguyễn Sỹ Thư và PGS.TS. Nguyễn
Thị Hoa những người thầy đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong quá
hoàn thành luận án này.
Tôi xin chân thành cám ơn Trường Đại học Y dược, TP. Hồ Chí Minh;
Trường Đại học Hồng Bàng; Trường Đại học Nguyễn Tất Thành; Bệnh viện Đại
học y dược, Bệnh viên 115; Bệnh viên Bình dân ở thành phố Hồ Chí Minh đã
giúp tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án này.
Tôi xin chân thành cám ơn gia đình và bạn bè đã giúp tôi trong quá trình
học tập và hoàn thành luận án này.
Nghiên cứu sinh
Phan Hoàng Trọng
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG THỰC HÀNH LÂM SÀNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC SINH VIÊN NGÀNH Y.......................................................... 11
1.1. Các nghiên cứu liên quan đến hoạt động thực hành lâm sàng của
sinh viên ngành y theo định hướng phát triển năng lực ............................ 11
1.2. Tổng quan về quản lý hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên
ngành y theo định hướng phát triển năng lực ........................................... 17
Chƣơng 2: LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
LÂM SÀNG THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SINH
VIÊN NGÀNH Y ........................................................................................... 25
2.1. Hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực
sinh viên ngành Y ..................................................................................... 25
2.2. Quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển
năng lực sinh viên ngành Y....................................................................... 44
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ngành Y ........................... 58
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG THỰC HÀNH LÂM SÀNG THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC CỦA SINH VIÊN NGÀNH Y CÁC TRƢỜNG
ĐẠI HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................. 64
3.1.Tổ chức và phương pháp nghiên cứu thực tiễn................................... 64
3.2. Thực trạng hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng
lực sinh viên ngành điều dưỡng các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh .... 69
3.3. Thực trạng quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực sinh viên ngành Y ...................................................... 85
3.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động thực hành
lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ........................ 108
Chƣơng 4: CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
LÂM SÀNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SINH VIÊN
NGÀNH Y .................................................................................................... 116
4.1.Nguyên tắc đề xuất các giải pháp ..................................................... 116
4.2. Giải pháp quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực sinh viên ngành ngành điều dưỡng .......................... 118
4.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ................ 142
4.4. Kết quả thử nghiệm một giải pháp ................................................... 146
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 162
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN
QUAN ĐẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN ...................... 167
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 168
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
Bảng 3.1: Đặc điểm mẫu khách thể khảo sát .................................................. 66
Bảng 3.2: Vai trò, tầm quan trọng của hoạt động thực hành lâm sàng theo
định hướng phát triển năng lực sinh viên ............................................. 70
Bảng 3.3:
thức của sinh viên về hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực sinh viên...................................................... 71
Bảng 3.4: Sinh viên tìm hiểu về tình trạng sức khỏe /bệnh tật của người bệnh ... 73
Bảng 3.5: Thực hiện chăm sóc người bệnh của sinh viên .............................. 75
Bảng 3.6: Thực hành quản lý, ghi chép sử dụng hồ sơ bệnh án của sinh viên
điều dưỡng............................................................................................. 77
Bảng 3.7: Thực hành quản lý công tác chăm sóc người bệnh của sinh viên
điều dưỡng............................................................................................. 78
Bảng 3.8: Thực hành phát triển năng lực hành nghề theo pháp luật và đạo
đức nghề của sinh viên điều dưỡng ...................................................... 80
Bảng 3.9: Mức độ thực hành thực hành lâm sàng theo tiêu chuẩn đạo đức
nghề nghiệp của sinh viên điều dưỡng.................................................. 82
Bảng 3.10: Thực trạng hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên ............. 83
Bảng 3.11: Thực trạng hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên (so
sánh theo biến số khách thể khảo sát) ................................................... 84
Bảng 3.12: Thực trạng hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên (so
sánh theo biến số giới tính) ................................................................... 84
Bảng 3.13: Mức độ quản lý về kiến thức thực hành lâm sàng của sinh viên . 86
Bảng 3.14: Quản lý mục tiêu hoạt động thực hành lâm sàng về thái độ thực
hành lâm sàng........................................................................................ 87
Bảng 3.15: Quản lý mục tiêu hoạt động thực hành lâm sàng về kỹ năng
thực hành lâm sàng của sinh viên ......................................................... 88
Bảng 3.16: Quản lý sinh viên trong việc tìm hiểu về tình trạng sức khỏe
/bệnh tật của người bệnh ....................................................................... 90
Bảng 3.17: Mức độ quản lý sinh viên trong việc thực hiện chăm sóc
người bệnh ............................................................................................ 91
Bảng 3.18: Mức độ quản lý sinh viên trong việc quản lý, ghi chép, .............. 94
sử dụng hồ sơ bệnh án theo quy định .............................................................. 94
Bảng 3.19: Quản lý phát triển nghề nghiệp của sinh viên qua chăm sóc
người bệnh............................................................................................. 95
Bảng 3.20: Quản lý sinh viên trong đảm bảo chăm sóc liên tục người bệnh . 96
Bảng 3.21: Quản lý nhằm hình thành năng lực quản lý và phát triển nghề
nghiệp trong quá trình thực tập cho sinh viên ...................................... 97
Bảng 3.22: Quản lý sinh viên thực hành nghề theo quy định của pháp luật... 98
Bảng 3.23: Kết quả quản lý sinh viên thực hành nghề theo tiêu chuẩn đạo
đức nghề nghiệp .................................................................................... 99
Bảng 3.24: Mức độ quản lý phương tiện hoạt động thực hành lâm sàng theo
định hướng phát triển năng lực sinh viên ........................................... 100
Bảng 3.25: Kết quả quản lý về kiểm tra, đánh giá hoạt động thực hành lâm
sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ........................... 102
Bảng 3.26: Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động thực hành lâm
sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ........................... 103
Bảng 3.27: Tương quan giữa các khía cạnh quản lý hoạt động thực hành
lâm sàng .............................................................................................. 104
Bảng 3.28: Mức độ quản lý hoạt động thực hành lâm sàng (so sánh theo
biến số khách thể khảo sát) ................................................................. 105
Bảng 3.29: Mức độ quản lý hoạt động thực hành lâm sàng (so sánh theo
biến số giới tính) ................................................................................. 106
Bảng 3.30: Ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan........................................... 108
Bảng 3.31: Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan ....................................... 111
Bảng 4.1. Đánh giá tính cần thiết của các giải pháp ..................................... 143
Bảng 4.2. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp ........................................ 145
Bảng 4.3: Mức độ tổ chức thực hiện nội dung hoạt động thực hành lâm
sàng của sinh viên điều dưỡng theo định hướng phát triển năng lực
sinh viên .............................................................................................. 152
Bảng 4.4: Mức độ tổ chức thực hiện nội dung hoạt động thực hành lâm sàng .. 154
của sinh viên điều dưỡng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên .... 154
Bảng 4.5: Mức độ tổ chức thực hiện nội dung hoạt động thực hành lâm
sàng của sinh viên điều dưỡng theo định hướng phát triển năng lực
sinh viên .............................................................................................. 156
Bảng 4.6: Mức độ tổ chức thực hiện nội dung hoạt động thực hành lâm
sàng của sinh viên điều dưỡng theo định hướng phát triển năng lực
sinh viên .............................................................................................. 159
Sơ đồ 2.1: Khung năng lực của sinh viên ngành Y (Sinh viên điều dưỡng) . 37
MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Trong hoạt động đào tạo tại trường đại học, đào tạo thực hành nghề đóng vai trò
then chốt trong việc nâng cao chất lượng đào tạo chuyên môn, quyết định khả năng làm
việc thực tế của sinh viên sau khi ra trường. Học mà không thể hành, có bằng cấp mà
không thể làm việc hiệu quả là một trong những thực trạng còn tồn tại trong đa số sinh
viên sau tốt nghiệp.Theo xu thế phát triển hội nhập hiện nay của đất nước, đào tạo nghề
cho sinh viên cần chú trọng phát triển toàn diện cả kiến thức, kỹ năng, thực hành và
làm thế nào để sinh viên ra trường có khả năng áp dụng những điều đã học vào thực tế,
định hướng và phát triển chính bản thân theo mục tiêu giáo dục đã được xác định, trên
cơ sở đó phát triển các giá trị về phẩm chất, năng lực đáp ứng với yêu cầu của xã
hội.Chính vì thế, quản lý nâng cao chất lượng đào tạo thực hành nghề của sinh viên nói
chung là một trong những yêu cầu bức thiết.
Nghề Y là một nghề liên quan trực tiếp đến sức khỏe và sinh mạng của con
người. Khoa học về sức khỏe con người thì không phải là một môn khoa học thường
thức, nó đòi hỏi tính chính xác và trình độ cao. Các phương pháp khám bệnh cho người
bệnh không thể áp dụng một cách cứng nhắc vì cơ thể của mỗi con người có tính đặc
trưng và khác biệt với nhau. Một phương thức điều trị hay một dấu hiệu lâm sàng trên
người bệnh này có thể sẽ hoàn toàn khác biệt trên một người bệnh khác. Điều đó đòi
hỏi sinh viên y khoa trong quá trình học tập phải rèn luyện sự cẩn trọng, suy nghĩ thấu
đáo, tư duy tích cực, có năng lực làm việc độc lập và phối hợp đội nhóm, kỹ năng ra
quyết định và giải quyết vấn đề thực tiễn.
Sinh viên ngành Y để có thể thực hành điều trị chăm sóc sức khỏe thực tế cho
người bệnh cần trải qua từ 4-6 năm thực hành lâm sàng trong quá trình học tập.Bên cạnh
đó, đạo đức nghề Y đã quy định việc bảo vệ, phòng ngừa, duy trì và nâng cao sức khỏe
của con người là một trách nhiệm, nghĩa vụ cao cả của người sinh viên y khoa khi bước
chân vào trường. Vì thế ngay cả trong quá trình học tập tại trường hay sau khi ra trường
sinh viên nghề Y đều không thể để xảy ra sai sót trong thực hành. Chính vì vậy, quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng cho sinh viên ngành y phải giúp sinh viên tích hợp được
kiến thức, lý luận và ứng dụng vào thực tiễn. Bên cạnh đó, sinh viên y khoa chuyên môn
giỏi cũng cần đi đôi với sự tích cực, chủ động, tìm tòi, học hỏi cái mới, trau dồi kiến
thức, linh hoạt trong giao tiếp, ứng xử, trang bị đầy đủ kỹ năng để có thể trở thành sinh
1
viên y khoa của thế kỷ 21. Mặt khác, quản lý hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên
ngành y một cách chuẩn mực lại càng quan trọng và cần có sự quan tâm chặt chẽ, sâu sát
hơn nhằm giúp sinh viên ngành Y ra trường thực hiện được tốt nhất năng lực và trách
nhiệm nghề nghiệp.
Quản lý hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên ngành y là một trong
những nội dung chủ yếu của quản lý ở các trường đại học y khoa. Quản lý hoạt
động thực hành lâm sàng của sinh viên ngành Y được thể hiện qua quản lý về nội
dung, phương pháp, nguồn lực, cơ sở vật chất, chính sách phát triển nhằm nâng cao
hơn nữa chất lượng đội ngũ nhân viên y tế gồm bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật y sinh
học đáp ứng tốt nhất nhu cầu chăm sóc, khám chữa bệnh cho cộng đồng.
Hiện nay, đào tạo theo định hướng chuẩn năng lực của sinh viên y khoa
(Competence based Medical Education) viết tắt là (CBME) đã được chứng minh
mang lại hiệu quả trong quản lý và nâng cao chất lượng đầu ra của sinh viên trong
các nghiên cứu thống kê trên thế giới. Xuất phát từ thực trạng nhận thức về nghề
nghiệp và giá trị nghề nghiệp của sinh viên ngành y, về cơ bản sinh viên đã có ý
thức rõ về nghề nghiệp tương lai, về trách nhiệm, nghĩa vụ của sinh viên, có hứng
thú, say mê trong rèn luyện, học tập để trở thành người cán bộ y tế nòng cốt. Tuy
nhiên, một bộ phận sinh viên có nhận thức chưa đúng đắn về giá trị nghề nghiệp, có
biểu hiện nhận thức thiên lệch giữa học tập và rèn luyện, còn so sánh thiệt hơn giữa
các ngành nghề trong quá trình đào tạo, chưa thực sự yên tâm và gắn bó với nghề đã
chọn. Điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng đào tạo bác sĩ hiện nay. Do
đó, đào tạo sinh viên y khoa theo định hướng theo chuẩn năng lực (CBME) sẽ giúp
sinh viên có nhận thức đúng về những giá trị đích thực của nghề nghiệp phẩm chất
y đức, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ đã được xã hội thừa nhận, có thái độ trân
trọng, yêu quý, cố gắng chiếm lĩnh các giá trị của nghề nghiệp, đồng thời đấu tranh
chống mọi biểu hiện lệch lạc trong nhận thức cũng như trong hành động của mình
và của mọi người xung quanh, qua đó giúp sinh viên rèn luyện thói quen, hành vi sư
phạm phù hợp, hướng tới các giá trị nghề nghiệp đã chọn, làm cho các giá trị ấy trở
thành hiện thực trong quá trình đào tạo. Vì vậy tại Việt Nam, theo định hướng phát
triển hội nhập toàn cầu, Bộ Y Tế cũng đã ban hành các chuẩn năng lực của bác sĩ đa
khoa theo quyết định 1854/QĐ – BYT năm 2015 và chuẩn năng lực điều dưỡng
ĐD/3602/QĐ – BYT năm 2012.
2
Quản lý hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên ngành y đã thu hút
nhiều công trình nghiên cứu ở các cách tiếp cận khác nhau. Hiện nay việc đào tạo
thực hành lâm sàng y khoa theo định hướng phát triển năng lực đã được triển khai
tại nhiều trường đào tạo y khoa trên cả nước.Tuy nhiên việc nghiên cứu, đánh giá về
quản lý hoạt động thực lâm sàng của sinh viên các trường Đại học Y khoa theo định
hướng phát triển năng lực thì còn rất ít công trình nghiên cứu sâu và hệ thống. Xuất
phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động thực hành lâm
sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành Y các trường đại
học thành phố Hồ Chí Minh”làm đề tài luận án tiến sĩ.
2.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thực
hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y các
trường đại học thành phố Hồ Chí Minh luận án đề xuất một số giải pháp quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên
ngành Y các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh góp phần nâng cao kết quả
hoạt động thực hành lâm sàng cho sinh viên ngành Y.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
1) Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành Y.
2) Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo
định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y.
3)Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành Y và các yếu tố ảnh hưởng đến việc
quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của
sinh viên ngành y các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh.
4) Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học thành phố Hồ
Chí Minh. Tiến hành thử nghiệm 1 giải pháp trong thực tiễn.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển
3
năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
3.2.1.Giới hạn về phạm vi nội dung nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực của sinh viên ngành y ở các khía cạnh: Quản lý mục tiêu hoạt
động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên; Quản lý nội
dung hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên;
Quản lý phương tiện hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng
lực sinh viên; Quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực sinh viên.
Nghiên cứu này chỉ thực hiện trên sinh viên ngành điều dưỡng tại các trường
đại học có ngành điều dưỡng tại thành phố Hồ Chí Minh.
3.2.2.Giới hạn về khách thể khảo sát thực trạng:
Cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên ngành điều dưỡng của các trường đại
học y và các bác sỹ phụ trách sinh viên điều dưỡng tại các bệnh viện sinh viên thực
hành lâm sàng.
3.2.3.Giới hạn về địa bàn khảo sát thực trạng:
Nghiên cứu này được thực hiện tại 3 trường đại học/cao đẳng có đào tạo sinh
viên điều dưỡng tại thành phố Hồ Chí Minh. Đó là các trường: Trường Đại học Y khoa
Phạm Ngọc Thạch, TP. Hồ Chí Minh; Trường Đại học quốc tế Hồng Bàng, TP. Hồ Chí
Minh; Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, TP. Hồ Chí Minh.
3.2.4. Giới hạn về khách thể điều tra, khảo sát của luận án
-Số lượng khách thể khảo sát bằng phiếu hỏi gồm có: Cán bộ quản lý (của
trường, khoa), giảng viên, sinh viên của 3 trường đại học: 350 người; Bác sỹ hướng
dẫn sinh viên ở bệnh viện: 10 người. Tổng số người khảo sát bằng phiếu hỏi (định
lượng): 360 người
-Số người phỏng vấn sâu: Cán bộ quản lý (của trường, khoa), giảng viên
trưởng đại học: 15 người; Bác sỹ hướng dẫn sinh viên ở bệnh viện: 10 người; Sinh
viên điều dưỡng: 30 người. Tổng số người phỏng vấn sâu: 55 người.
3.2.5. Giới hạn về chủ thể quản lý
Có rất nhiều chủ thể tham gia vào quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y. Cụ thể như: (1) Chủ
4
thể chính quản lý hoạt động học tập lâm sàng của sinh viên ngành Y (sinh viên điều
dưỡng) là: Lãnh đạo trường đại học (chủ yếu là Hiệu trưởng nhà trường), lãnh đạo
khoa điều dưỡng, các phòng ban của nhà trường; (2) Chủ thể quản lý trực tiếp là
bệnh viên nơi sinh viên thực hành, cụ thể là khoa và bác sỹ trực tiếp hướng dẫn sinh
viên thực hành.
Tuy nhiên trong luận án này chủ thể chính được xác định là hiệu trưởng
trường y và các chủ thể khác là chủ thể phối hợp quản lý hoạt động thực hành lâm
sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y.
4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cách tiếp cận nghiên cứu
Để tiến hành nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y, luận án xác định các cách tiếp cận
nghiên cứu sau:
-Tiếp cận hệ thống: Tiếp cận hệ thống trong nghiên cứu quản lý hoạt động
thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y
chính là việc xem xét các trường đại học có đào tạo ngành y như là một thành tố của
hệ thống xã hội, có quy luật vận hành, có mối quan hệ biện chứng giữa các thành tố
để tạo thành một chỉnh thể. Nói cách khác, nó chính là việc xem xét mối quan hệ
giữa nhu cầu của người học, yêu cầu của nhà trường, chuẩn đầu ra đối với sinh viên
ngành y, yêu cầu của xã hội đối với nghề y trên phương diện cung cầu trong hệ
thống xã hội. Mặt khác, cách tiếp cận này sẽ giúp cho chủ thể quản lý hoạt động
thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y đặt
các giải pháp quản lý hoạt động này trong hệ thống các nội dung quản lý khác của
quản lý hoạt động của trường đại học Y nhằm đảm bảo tính đồng bộ và tính khả thi
của các giải pháp đề xuất.
- Tiếp cận theo năng lực của sinh viên ngành y (sinh viên điều dưỡng): Tiếp
cận năng lực của sinh viên ngành y được tiếp cận theo Quyết định số 1352/QĐ –
BYT ngày 24/4/2012 về Chuẩn năng lực cơ bản của điều dưỡng Việt Nam. Từ cách
tiếp cận này xác định 3 năng lực cơ bản của sinh viên ngành điều dưỡng như sau:
Năng lực thực hành chăm sóc; năng lực quản lý và phát triển nghề nghiệp; năng lực
hành nghề theo pháp luật và đạo đức nghề nghiệp.
-
h tiếp ận theo hu n : nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
5
của sinh viên ngành Y (ngành điều dưỡng) cần tiếp cận theo những chuẩn đào tạo
và đầu ra của sinh viên ngành điều dưỡng. Chuẩn đào tạo và đầu ra của sinh viên
ngành điều dưỡng được quy định trong Quyết định số 1352/QĐ – BYT ngày
24/4/2012 về Chuẩn năng lực cơ bản của điều dưỡng Việt Nam. Đây là định hướng
và mục tiêu của hoạt động thực hành lâm sàng và quản lý hoạt động thực hành lâm
sàng của sinh viên ngành Y (ngành điều dưỡng).
-
h tiếp ận qu tr nh: nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
của sinh viên ngành Y (ngành điều dưỡng) cần tiếp cận theo quá trình thực hành
lâm sàng của sinh viên tại bệnh viện. Đó là quá trình sinh viên tiếp cận với bệnh
nhân, tiếp cận với hồ sơ bệnh án của bệnh nhân, đến giao tiếp với bệnh nhân, thực
hiện qui trình chăm sóc, điều trị bệnh nhân và đánh giá kết quả hoạt động thực hành
lâm sàng của sinh viên ngành Y (ngành điều dưỡng).
-Cách tiếp cận thực tiễn: Xem xét hoạt động thực hành lâm sàng và quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng tại các trường đại học Y trong sự vận động và biến
đổi thực của nó với môi trường dạy học và đào tạo hiện đại: Các giải pháp quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng (ngành điều dưỡng) được đề xuất trên cơ sở kết quả
nghiên cứu thực tiễn và xuất phát từ đặc điểm, yêu cầu thực tế của hoạt động thực
hành lâm sàng ở các trường Đại học Y Việt Nam hiện nay.
4.2. Các phương pháp nghiên cứu
* Phương ph p nghiên ứu văn bản, tài liệu
a.
đ h ủ phương ph p
Luận án nghiên cứu văn bản, tài liệu nhằm xác định cách tiếp cận nghiên cứu,
xây dựng cơ sở lý thuyết và công cụ nghiên cứu của đề tài luận án.
b. ội dung ủ phương ph p
Luận án đã nghiên cứu các văn bản tài liệu sau:
- Các quyết định, thông tư của Bộ Giáo dục và đào tạo, của Bộ Y tế về khung
chương trình đào tạo của ngành Y, về đào tạo sinh viên, và về thực hành lâm sàng
của sinh viên ngành Y, về chuẩn năng lực của ngành điều dưỡng, về y đức của
ngành Y như:
Thông tư số 01/2012/TT/BGDĐT ngày 13 tháng 1 năm 2012. BGD& ĐT của Bộ
Giáo dục & Đào tạo (2012), về chương trình khung đào tạo Y đa khoa trình độ Đại
học khói ngành khoa học sức khỏe;
6
Thông tư số 09/2008/TT - BYT Bộ Y tế , ngày 01/8/2008 về việc hướng dẫn kết hợp
giữa các cơ sở đào tạo cán bộ y tế với các bệnh viện thực hành trong công tác đào tạo,
nghiên cứu khoa học và chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Tìm hiểu phần “Định hướng điều dưỡng Bộ Y tế, 2010”, Trong cuốn sách Điều
dưỡng cơ bản 1, Nxb Y học, Hà Nội.
Quy định về y đức, Ban hành theo quyết định số 2088/BYT – QĐ ngày 06 tháng 11
năm 1996 của Bộ Y tế.
Luận án đã nghiên cứu một số công trình nghiên cứu của các tác giả trong và
ngoài nước về những nội dung liên quan đến đề tài luận án.
c.
h thứ tiến h nh
Đề tài luận án đã tổng hợp, phân tích về các tài liệu, khái quát, đánh giá về
những nội dung của tài liệu, xác định những vấn đề đã được nghiên cứu và những
vấn đề còn bỏ ngỏ để luận án tiếp tục nghiên cứu.
* Phương ph p huyên gi ;
* Phương ph p điều tra bằng bảng hỏi;
* Phương ph p phỏng vấn sâu;
*Phương ph p thử nghiệm;
* Phương ph p xử lý số liệu bằng thống kê toán học.
Các phương pháp từ 2 đến 6 được trình bày cụ thể trong chương 3 của luận án.
4.3. Giải thuyết khoa học
Quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực
của sinh viên ngành y tại 3 trường đại học y thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian
qua đã có nhiều ưu điểm, song vẫn còn những tồn tại. Trong các nội dung quản lý,
nội dung được đánh giá thấp nhất là quản lý mục tiêu hoạt động thực hành lâm sàng
theo định hướng phát triển năng lực sinh viên. Nếu đề xuất và thử nghiệm giải pháp
về chú trọng phát triển năng lực hành nghề theo pháp luật và đạo đức nghề cho sinh
viên điều dưỡng trong hoạt động thực hành lâm sàng của ngành điều dưỡng thì sẽ
góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học thành phố Hồ Chí
Minh hiện nay.
4.4. Câu hỏi nghiên cứu
Việc thực hiện luận án này nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:
7
1)Việc nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực của sinh viên ngành y được tiếp cận từ quan điểm khoa học
nào? Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát
triển năng lực của sinh viên ngành y là gì?
2)Thực trạng quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát
triển năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh
hiện nay là như thế nào? Nó có những điểm mạnh, điểm yếu gì? Những yếu tố nào
có ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này?
3)Những giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động thực hành lâm
sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y các trường đại học
thành phố Hồ Chí Minh hiện nay?
5.Đóng góp mới về khoa học của luận án
5.1. Về mặt lý luận
Nghiên cứu quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển
năng lực của sinh viên ngành điều dưỡng của các trường đại học y thành phố Hồ
Chí Minh hiện nay là một trong số ít các nghiên cứu về quản lý hoạt động thực
hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y. Luận án
đã xác định được một số khái niệm công cụ để làm cơ sở cho nghiên cứu thực tiễn,
làm sáng tỏ những nội dung của hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực của sinh viên ngành điều dưỡng và quản lý hoạt động thực
hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành điều
dưỡng, chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này.
Luận án đã xây dựng được các tiêu chí quản lý hoạt động thực hành lâm sàng
của các trường đại học y theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ngành điều
dưỡng. Đây là cơ sở để tổ chức hoạt động thực hành lâm sàng của các trường đại
học y và cho quản lý hoạt động thực hành lâm sàng của các trường đại học y theo
định hướng phát triển năng lực sinh viên ngành điều dưỡng.
5.2.Về mặt thực tiễn
Luận án đã đánh giá được thực trạng hoạt động thực hành lâm sàng theo định
hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành điều dưỡng và thực trạng quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên
ngành điều dưỡng qua 4 nội dung: Quản lý mục tiêu hoạt động thực hành lâm sàng
8
theo định hướng phát triển năng lực sinh viên; Quản lý nội dung hoạt động thực
hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ; Quản lý phương tiện
hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên; Quản
lý kiểm tra, đánh giá hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng
lực sinh viên. Luận án cũng đánh giá được thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến
quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của
sinh viên ngành điều dưỡng. Kết quả thử nghiệm cho thấy có thể nâng cao năng
lực thực hành lâm sàng của sinh điều dưỡng khi áp dụng các giải pháp đề xuất.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Về mặt lý luận
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung một số vấn đề lý luận về hoạt
động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành
điều dưỡng và quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển
năng lực của sinh viên, chỉ ra vai trò của các chủ thể trong quản lý hoạt động thực
hành lâm sàng của sinh viên ngành y.
6.2. Về mặt thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu tham khảo cho Hiệu trưởng, các
phòng ban, lãnh đạo và các giảng viên khoa điều dưỡng của các trường đại học y có
đào tạo sinh viên ngành điều dưỡng trong xây dựng kế hoạch, nội dung và quản lý
hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên
ngành điều dưỡng.
Kết quả nghiên cứu của luận án cũng là tài liệu tham khảo cho các bệnh viện
trong quản lý sinh viên ngành điều dưỡng khi họ thực hiện hoạt động thực hành lâm
sàng tại bệnh viện.
Kết quả nghiên cứu của luận án cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên
khoa điều dưỡng trong viên nâng cao năng lực thực hành lâm sàng của mình.
7. Cơ cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ
lục, luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về quản lý hoạt
động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ngành y;
Chương 2: Lý luận về quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát
triển năng lực của sinh viên ngành y; Chương 3: Kết quả nghiên cứu thực tiễn về
9
quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của
sinh viên ngành y thành phố Hồ Chí Minh; Chương 4: Giải pháp quản lý hoạt động
thực hành lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực của sinh viên ngành y
thành phố Hồ Chí Minh.
10
Chƣơng 1
TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
THỰC HÀNH LÂM SÀNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
SINH VIÊN NGÀNH Y
Phần tổng quan tài liệu trình bày tóm tắt kết quả tổng quan, lược khảo, phân
tích về hiệu quả của việc quản lý hoạt động thực hành lâm sàng theo định hướng
phát triển năng lực của sinh viên ngành y. Các nghiên cứu khoa học trong và ngoài
nước về hoạt động học thực hành lâm sàng, những chiến lược giảng dạy, phương
pháp học tập, phương pháp lượng giá, xây dựng đề cương chi tiết chương trình đáp
ứng theo định hướng phát triển năng lực cho sinh viên ngành y gồm bác sĩ đa khoa,
điều dưỡng đa khoa, nha khoa, dược khoa. Các tài liệu tham khảo cập nhật từ năm
2000 đến 2018 được lấy từ các trang tạp chí giáo dục y khoa đáng tin cậy như
“Professional Education, Medical Education, Nurse Education Today, PubMed,…”
và các trang tạp chí y học thành phố Hồ Chí Minh và tạp chí y học thực hành cũng
như các nguồn dữ liệu khác.
1.1. Các nghiên cứu liên quan đến hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên
ngành y theo định hƣớng phát triển năng lực
Đối với ngành Y, thực hành lâm sàng là một trong những vấn đề quan trọng
nhất quyết định đến năng lực khám chữa bệnh của sinh viên sau khi ra trường. Hoạt
động đào tạo truyền thống hiện nay sinh viên vẫn đang học từ nhiều thế hệ thầy
cô,kinh nghiệm của anh chị lớp trên, người hướng dẫn lâm sàng lớn tuổi và nhiều
kinh nghiệm. Mà theo một trong những người lỗi lạc, hiệu trưởng Đại học Y khoa
Havard của Hoa kỳ Sydney Burnwell (1939-1945) đã từng nói với sinh viên của
mình “Kinh nghiệm là một trong những điều mà các bạn đã làm sai ngày hôm nay
và sẽ tiếp tục làm sai trong tương lai” và chính ông cũng đã làm thất vọng sinh viên
của mình khi nói rằng “ Một nữa trong số những kiến thức mà các bạn đang được
dạy tại trường Y sẽ trở thành những điều không còn đúng nữa trong vòng 10 năm
tới, nhưng vấn đề là không một thầy cô nào của các bạn biết được đó là một nữa
nào”. Điều đó chứng tỏ y học luôn không ngừng đổi mới và đòi hỏi phương pháp
dạy của thầy cô và phương pháp học của sinh viên ngành Y phải thay đổi để đáp
ứng nhu cầu đào tạo.
11
Sự thay đổi trong đào tạo sinh viên ngành y theo định hướng phát triển năng
lực (Competence Based Medical Education) CBME là một phương pháp đào tạo
mới, định hướng bằng chuẩn năng lực của người sinh viên cần đạt được sau khi ra
trường phù hợp với xu thế thế giới và nhu cầu xã hội. Khi đào tạo theo CBME nhà
trường cần xây dựng khung chương trình, phương pháp đào tạo, đội ngũ giảng viên, kế
hoạch giảng dạy phù hợp để đáp ứng được các yêu cầu theo chuẩn đầu ra của khu vực
hay thế giới. Rất nhiều tác giả như Curry & Docherty, 2017, Gravina và cộng sự 2017,
Frank và cộng sự 2010 đã nghiên cứu về hiệu quả của CBME trong việc phát triển năng
lực thực hành và chứng minh rằng CBME mang lại hiệu quả rất cao trong việc phát triển
năng lực thực hành lâm sàng cho sinh viên y khoa, dược khoa, điều dưỡng, nha khoa [84;
46]. Bên cạnh đó Gruppen và cộng sự 2012 đã chứng minh CBME mang lại sự phát triển
và nâng cao việc chăm sóc sức khỏe cho toàn thế giới [65].
Khi nói đến CBME nghĩa là nói đến sự đổi mới toàn diện từ chương trình
học, phương pháp giảng dạy, phương pháp học, và phương pháp lượng giá cho
người học mà trong đó hoạt động thực hành lâm sàng là hoạt động quan trọng nhất.
CBME đã được rất nhiều học giả định nghĩa, nghiên cứu bằng các nghiên cứu hệ
thống cho kết luận rằng đây là một phương pháp toàn diện nhất nhằm mang lại chất
lượng cho việc đào tạo năng lực thực hành lâm sàng cho sinh viên ngành y như tác
giả L. Lassnigg (2015) [69]; Leung (2002) [89]; Tan, Chong, Subramaniam, và
Wong (2018) [62]. Những nghiên cứu này hứa hẹn đào tạo những đội ngũ nhân viên
y tế chuyên nghiệp nhất theo tác giả L. Parson, Childs và Elize năm 2018 [67].
Tại các nước phát triển trên thế giới, phương pháp giảng dạy thực hành lâm
sàng đã ngày càng cải tiến và được thống kê bằng bằng nghiên cứu cụ thể.
Về phương ph p, có rất nhiều tác giả đưa ra những kết luận về các phương
pháp dạy thực hành lâm sàng hiệu quả theo CBME:
Theo tác giả Chikotas và cộng sự 2009, nghiên cứu phương pháp dạy thực
hành lâm sàng cho sinh viên điều dưỡng phát triển được năng lực giải quyết vấn đề, kỹ
năng ra quyết định và ứng dụng được kiến thức vào thực tế cũng như xóa bỏ được rào
cản giữa sự khác biệt lý thuyết và thực tế thì sinh viên cần được dạy và học lâm sàng
dựa trên giải quyết vấn đề “problem based teaching (PBT)”and problem based learning
(PBL). Nghiên cứu của Chikotas đã cho thấy được sự hài lòng, tự tin của sinh viên khi
thực hành lâm sàng sau khi đào tạo bởi phương pháp này.
12
Bên cạnh đó, theo tác giả Al-Dabbagh và Al-Taee thì đào tạo thực hành lâm
sàng y khoa phát triển theo năng lực tốt nhất cần áp dụng phương pháp dạy học dựa
trên nhiệm vụ “task based teaching (TBT). Dựa vào nhiệm vụ sinh viên thực hiện,
luyện tập và rút ra được kinh nghiệm lâm sàng cho bản thân. Đây là một trong
những phương pháp đã được ứng dụng hơn 3 thập kỷ trong lĩnh vực đào tạo y khoa
và cho đến nay vẫn mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy lâm sàng.
Ngoài ra, theo xu thế phát triển của bằng chứng khoa học, thực hành lâm
sàng y khoa hiện đại đã chuyển mình và phát triển theo xu thế dạy học dựa trên
bằng chứng “evidenced based teaching” (EBT). Khi so sánh giữa dạy học theo vấn
đề (PBT) và học dựa trên bằng chứng (EBT) thì theo kết quả của nghiên cứu thống
kê (systermatic review) từ kết quả của 15 nghiên cứu trong 22 năm từ 1985 đến
2007 của tác giả Hartling và cộng sự [71] đưa ra bằng chứng rằng phương pháp dạy
theo vấn đề chỉ mang lại kết quả cao trong thực hành tiền lâm sàng hơn là hiệu quả
trong thực hành lâm sàng y khoa. Chính vì vậy xu thế đào tạo thực hành theo bằng
chứng (EBT) hiện nay đang chiếm ưu thế.
Tuy nhiên, Horntvedt và đồng tác giả năm 2018 trong một nghiên cứu thống
kê đã chứng minh rằng phương pháp EBT trong thực hành lâm sàng khi ứng dụng
cũng có nhiều khó khăn, bất cập. Kết quả của phương pháp này là mang lại hiệu quả
là sinh viên y khoa nâng cao được năng lực phân tích vấn đề, tư duy thấu đáo, sử
dụng nghiên cứu khoa học làm bằng chứng để mang lại sự an toàn tốt nhất cho
người bệnh. Tuy nhiên để đào tạo thực hành lâm sàng theo EBT hiệu quả cần có rất
nhiều chiến lược phối hợp nhiều đơn vị liên quan, giáo viên giảng dạy cần nắm rõ
các nguyên lý đào tạo theo EBT và sinh viên phải giỏi kỹ năng trình bày ngôn ngữ
viết học thuật [Dẫn theo 74].
Về mặt nguyên lý, sinh viên ngành Y là một đối tượng người học đặc biệt với
nhu cầu tự học và tự định hướng cao. Chính vì thế đào tạo thực hành lâm sàng cho
sinh viên ngành y cần phối hợp những nguyên tắc của dạy học người lớn (Adult
teaching) và dạy học Y khoa (Pedagogy) đáp ứng theo chuẩn năng lực.
Tác giả Jauhiainen 2009 đã khuyến nghị rằng đào tạo sinh viên theo chuẩn
sư phạm y học(PBL pedagogy) sẽ nâng cao kiến thức, kỹ năng viết, tư duy tích cực,
kỹ năng giao tiếp, và làm việc đội nhóm. Tuy nhiên nếu phối hợp PBL pedagogy và
elearning trong thực hành lâm sàng thì sinh viên có khả năng phát triển năng lực
13
giải quyết vấn đề, tự đánh giá, phản hồi và hỗ trợ đồng đội [Dẫn theo 49]. Điều đó
chứng minh rằng muốn đào tạo theo đúng chuẩn năng lực, chúng ta cần hiểu rõ
nguyên tắc của sư phạm y học và dạy học cho người lớn, trong đó rèn luyện việc tự
học, tự lượng giá là một vấn đề rất quan trọng.
Vế hiến lượ , để tiếp cận việc dạy thực hành lâm sàng theo định hướng năng
lực cần bao gồm việc tiếp cận các phương pháp giảng dạy cũng như việc ứng dụng
công nghệ khoa học, các phần mềm hoặc trí thông minh nhân tạo, cũng như ứng
dụng khoa học nhận thức, phương pháp kích thích tư duy vào việc giảng dạy cho
sinh viên đã được áp dụng tại các nước trên thế giới.
Theo tác giả Lauria 2017, ứng dụng một vài chiến lược, kỹ xảo trong giảng
dạy thực hành như kể chuyện, lý tưởng hóa, kiểm tra và gợi nhớ là những cách thức
hiệu quả trong giảng dạy y khoa giúp tác động vào nhận thức của người học [77].
Ngoài ra, một vài tác giả khác như Hoffart và cộng sự 2017, Nousiainen và
cộng sự 2018 cũng khuyến nghị các chiến lược giảng dạy thú vị hơn mang lại hứng
thú và cảm xúc cho người học (một trong những nguyên tắc dạy học người lớn) đó
chính là study board, game based cũng đã được áp dụng và mang lại hiệu quả cao
trong giảng dạy cho sinh viên ngành y [Dẫn theo 80; 77].
ô h nh giảng dạy theo định hướng năng lực cho sinh viên ngành y bao gồm
thực hành lâm sàng dựa trên nguyên tắc CBME cũng được kiểm chứng bằng các
nghiên cứu thực nghiệm trong 10 năm trở lại đây cho kết quả là khi có sự thống nhất
giữa việc dạy và học tại trường học (mô phỏng) và thực tế ở bệnh viện sẽ ảnh hưởng rất
tích cực đến kết quả thực hành lâm sàng của sinh viên ngành y [76; 55]. Chính vì thế
một trong những tiêu chí quan trọng của CBME là chú trọng đến các phương pháp dạy
mô phỏng lâm sàng trên người bệnh chuẩn (standardized simulation) với thực tế, giúp
sinh viên dễ dàng thích nghi với việc thực hành lâm sàng, đồng thời mang lại sự an
toàn cho người bệnh. Và phương pháp này đã chứng minh hiệu quả tích cực trong việc
nâng cao năng lực thực hành chuyên nghiệp của sinh viên tại các trường đào tạo y khoa
trên thế giới dựa theo nghiên cứu của các tác giả như Boulet 2003, Chacko 2017 và
Kothari cùng cộng sự 2017 [Dẫn theo 61; 66].
Về ph
người họ , điều kiện để có thể tiếp cận phương pháp giảng dạy thực
hành lâm sàng tiên tiến theo định hướng năng lực, sinh viên ngành y cũng cần có sự
thay đổi cả về nhận thức và phương pháp học tích cực hơn. Tác các tác giả như Fey
14
và đồng nghiệp 2014, Kim và Kim 2017 cho rằng sinh viên phải là người chủ động
phân tích, thảo luận nhóm, tự đánh giá, tự giải quyết vấn đề theo từng ca lâm sàng
sau mỗi buổi thực hành. Vai trò của giáo viên hướng dẫn thực hành lâm sàng lúc
này chỉ là người quan sát, định hướng cho nhóm thảo luận chứ không còn là người
đưa ra quyết định giải quyết vấn đề nữa. Đó chính là phương thức học thực hành
lâm sàng mới tự lượng giá (debriefing). Phương pháp này là một cách thức học hiệu
quả nhất đồng hành với phương pháp giảng dạy mô phỏng với bệnh nhân chuẩn
(standardized simulation) giúp sinh viên thể hiện vai trò chủ động, lấy sinh viên làm
trọng tâm trong việc học và đã truyền được cảm hứng học tập rất nhiều cho sinh
viên y khoa [73; 76; 54; 75].
Về lượng gi , sự đổi mới trong phương pháp dạy, phương pháp học sẽ luôn
luôn gắn liền với thay đổi phương pháp lượng giá kết quả học tập. Lượng giá tích
cực cần được áp dụng cho phương pháp dạy và học tích cực
[24]
. Để thực hiện được
việc lượng giá của việc đào tạo lâm sàng theo định hướng phát triển năng lực thì
phương pháp lượng giá theo trạm thực hành có mục tiêu “Objective Structured
Clinical Examinations” (OSCEs) là một phương pháp mang lại hiệu quả cao nhất.
Theo tác giả Schleicher cùng cộng sự 2017 thì năng lực chuyên môn của một sinh
viên ngành y cần phải bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng
làm việc nhóm, khả năng ra quyết định, sự chuyên nghiệp trong việc khám chữa
bệnh, do đó một kì thi chỉ bao gồm 1, 2 kỹ thuật thực hành lâm sàng như trước đây
sẽ không thể đánh giá được năng lực thực tế của một người sinh viên [52]. OSCEs
có nhiều cách thức tổ chức, nhiều lựa chọn tùy theo mục tiêu lượng giá thường
xuyên hay lượng giá cuối khóa học, tuy nhiên đề thi của OSCEs sẽ giúp giáo viên
đánh giá được cả kiến thức, kỹ năng, thái độ và sự chuyên nghiệp của sinh viên.
Bên cạnh đó, do có nhiều trạm thi và nhiều giáo viên tham gia chấm thi, OSCEs sẽ
đảm bảo yếu tố khách quan trong việc lượng giá đúng năng lực và kết quả học tập
của sinh viên theo tác giả Michell và đồng nghiệp 2015 [79].
Tổng quan các nghiên cứu ngoài nước về hoạt động thực hành lâm sàng theo
định hướng phát triển năng lực cho thấy rằng để đáp ứng được các tiêu chí của CBME
thì hoạt động thực hành lâm sàng của sinh viên ngành y cần đáp ứng dạy nguyên lý dạy
theo bằng chứng EBT,nguyên lý dạy học người lớn và sư phạm y học, ứng dụng và
phối hợp các phương tiện kỹ thuật công nghệ vào giảng dạy, người học phải tự học và
15
tự lượng giá, lượng giá lâm sàng cần thực hiện bằng OSCES.
Tại Việt Nam, theo định hướng phát triển hội nhập toàn cầu, Bộ Y Tế trên cơ
sở kết luận thẩm định của hội đồng chuyên môn được thành lập theo quyết định số
3602/QĐ-BYT 2012, 342/QĐ-BYT 2014 và quyết định 1854/QĐ – BYT 2015 đã
ban hành các chuẩn năng lực của điều dưỡng, hộ sinh và bác sĩ đa khoa [6; 6a]. Các
bộ chuẩn năng lực cơ bản này được áp dụng vào các cơ sở đào tạo, ứng dụng vào
nghiên cứu và thông tin cho các nước trong khu vực và thế giới về chuẩn năng lực
sinh viên Việt Nam trong đó thể hiện rõ chất lượng của y tế Việt Nam chú trọng vào
phát triển năng lực (competence). Năng lực hành nghề y khoa chính là sự kết hợp từ
kiến thức chuyên môn vững vàng, tư duy thấu đáo, kỹ năng thuần thục và tác phong
chuyên nghiệp theo quan điểm giáo sư Hồ Hội trong chương trình hợp tác đào tạo
giảng viên y khoa cao cấp.
Vấn đề đào tạo thực hành lâm sàng y khoa tại Việt Nam cũng được khảo sát
và đánh giá, tuy nhiên tác giả chỉ tìm được một công trình nghiên cứu cụ thể về các
phương pháp giảng dạy lâm sàng cũng như so sánh hiệu quả của các phương pháp
ứng dụng tại các trường đào tạo y khoa tại Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh
của tác giả Võ Minh Tuấn. Nghiên cứu này đã khảo sát về hiệu quả của phương
pháp dạy tích cực (problem based learning và evidence based medical) PBL/EBM
trên 100 sinh viên Y 4 và kết quả cho thấy rằng. Áp dụng PBL/EBM sinh viên sẽ có
kết quả học tập về lý thuyết lâm sàng tốt hơn so với cách dạy cổ điển. Xét về hành
vi và thái độ khi tiếp nhận một phương pháp giáo dục mới, các em SV Y4 thực sự
thích thú và mong muốn phương pháp giáo dục tích cực PBL/EBM được áp dụng
rộng rãi cho tất cả bộ môn lâm sàng. Tuy nhiên số liệu không cho thấy sự phát triển
về kĩ năng sử dụng EBM trong thời gian 10 tuần thực tập ở SV Y4. Kết quả nghiên
cứu này cho thấy rằng PBL/EBM mang lại hiệu quả trong giảng dạy lâm sàng, tuy
nhiên do phương pháp PBL/EBM là phương pháp mới được giới thiệu , ứng dụng
và đo lường sau khi áp dụng nên kết quả nghiên cứu có phần hạn chế. Nghiên cứu
thực hiện trên 100 sinh viên khi đi thực hành lâm sàng sản khoa nên chưa mô tả
được hết tất cả tiến trình học thực hành lâm sàng. Cần có nghiên cứu về phương
pháp giảng dạy lâm sàng đồng bộ và bao quát hơn.
Tổng quan tài liệu nghiên cứu về phương pháp giảng dạy lâm sàng y khoa tại
các trường đại học là rất ít. Chỉ những năm gần đây một số bằng chứng từ các báo
cáo hội thảo, hội nghị khoa học và chương trình đào tạo giảng viên tại các trường
16
