SKKN Sinh hoc 10

Sở giáo dục và đào tạo Hải dơng
Tên sáng kiến:
Nâng cao hiệu quả giảng dạy bài thực hành
Quan sát một số vi sinh vật
Môn Sinh học
Khối lớp 10
Năm học 2007 - 2008
2
Trờng THPT Bến tắm
Tên sáng kiến:
Nâng cao hiệu quả giảng dạy bài thực hành
Quan sát một số vi sinh vật
Môn Sinh học
Tên tác giả: Phạm Thị Thu Hà
Đánh giá của nhà trờng THPT
(Nhận xét, xếp loại, ký, đóng dấu)
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
Phần ghi số phách
của sở gd & đt
Nâng cao hiệu quả giảng dạy bài thực hành
Quan sát một số vi sinh vật
của sinh học 10
I. Lí do chọn đề tài
1. Cơ sở lí luận:

Trong những năm gần đây, yêu cầu đổi mới nội dung SGK và đổi mới ph-
ơng pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc đối với các bộ môn. Với môn Sinh học là
môn khoa học với những kiến thức phục vụ rất thiết thực cho cuộc sống, để tăng
hiệu quả của việc chủ động tiếp thu kiến thức của HS, SGK Sinh học 10 đã đợc
biên soạn theo hớng đổi mới nội dung cũng nh phơng pháp dạy học trong đó có
tăng thời lợng các giờ thực hành lên, sự điều chỉnh đó đã có tác dụng rất tích cực
làm tăng hứng thú học tập của HS đối với bộ môn, kích thích đợc sự tìm tòi, sáng
tạo, khám phá cái mới lạ nhng rất gần gũi trong cuộc sống ở xung quanh các em.
Để có tác dụng đó GV cần phải tổ chức các tiết thực hành có hiệu quả.
2. Cơ sở thực tiễn
Qua thực tế giảng dạy bài thực hành Quan sát một số vi sinh vật và trên
cơ sở sinh học vi sinh vật tôi thấy một vấn đề bất cập nh sau: Vi sinh vật là những
cơ thể nhỏ bé, chỉ nhìn rõ chúng dới kính hiển vi. Phần lớn vi sinh vật là cơ thể
đơn bào nhân sơ hoặc nhân thực, một số là tập hợp đơn bào. Với khái niệm trên thì
vi sinh vật gồm nhiều nhóm phân loại khác nhau, chúng gồm:
- Vi khuẩn
- Nấm đơn bào
- Tảo đơn bào
- Động vật nguyên sinh
Bài thực hành Quan sát một số vi sinh vật trong chơng trình Sinh học 10-
Ban cơ bản nhằm mục đích: HS nhận dạng và vẽ đợc sơ đồ hình dạng một số
loại vi khuẩn trong khoang miệng và nấm trong váng da để lâu ngày hoặc nấm
men rợu.
Những loài vi khuẩn là những sinh vật nhân sơ rất nhỏ bé, phần lớn có kích
thớc 1-5
m
à
, các loại vi khuẩn trong khoang miệng có kích thớc từ 1-2
m
à

nên chỉ
có thể quan sát rõ chúng bằng kính hiển vi quang học với độ phóng đại 1000 đến
2500 lần.
Nhng thực tế thiết bị kính hiển vi đợc cung cấp cho các trờng THPT có độ
phóng đại rất nhỏ, chỉ từ 100 đến 400 lần, nên việc yêu cầu các em làm tiêu bản
quan sát, nhận dạng và vẽ đợc sơ đồ hình dạng một số loại vi khuẩn trong khoang
miệng là rất khó.
Nếu yêu cầu các em quan sát và vẽ cái mà các em không nhìn thấy hoặc
nhìn thấy nhng không xác định đợc đó có phải là vi sinh vật hay không và thuộc
nhóm phân loại nào là chúng ta đã quay lại với phơng pháp cũ bắt HS công
nhận đó là vi sinh vật trong khi các em có thể không xác định đợc đó có phải là vi
sinh vật hay không không gây đợc lòng tin ở các em, nh vậy là đã đi ngợc với
mục đích của việc đổi mới nội dung-phơng pháp dạy học và cụ thể hơn là mục tiêu
của bài thực hành này.
Qua thực tiễn giảng dạy, tôi đã tự rút ra cho mình một số kinh nghiệm để
nâng cao hiệu quả giảng dạy của bài thực hành trên, tôi đã tiến hành nh sau:
3
- Thí nghiệm 1: Quan sát hình ảnh một số loại vi khuẩn trong khoang miệng
- Thí nghiệm 2: Nhuộm đơn phát hiện tế bào nấm men
- Thí nghiệm 3: Làm tiêu bản quan sát nấm mốc
- Thí nghiệm 4: Làm tiêu bản và quan sát tảo, động vật nguyên sinh
Tôi dùng thí nghiệm 1 và 4 để thay cho thí nghiệm 1 trong SGK vì Động vật
nguyên sinh và Tảo có kích thớc lớn, dễ quan sát mặc dù các em đã đợc quan sát ở
lớp dới nhng nếu đợc quan sát lại các em vẫn thấy rất hứng thú và các em sẽ có cái
nhìn tổng quát hơn về thế giới vi sinh vật.
Tôi xin viết kinh nghiệm của mình ra đây để mọi ngời cùng đọc và góp ý.
II. Biện pháp thực hiện
1. Thí nghiệm 1: Nhuộm đơn phát hiện vi sinh vật trong khoang miệng
Thay vì hớng dẫn và yêu cầu HS làm thí nghiệm để quan sát vi sinh vật
trong khoang miệng là cho HS quan sát hình ảnh và cung cấp thông tin một số loại

vi sinh vật có trong khoang miệng bằng máy chiếu hoặc cung cấp tranh ảnh cho
HS quan sát (nếu không có máy chiếu), trong SGK cũng có một số hình ảnh về vi
sinh vật nhng cha đủ.
Một số hình ảnh đó là:
4
Liên cầu khuẩn (Streptococcus)
Phân bố rộng rãi trong tự
nhiên, một số sống trong khoang
miệng và có thể gây bệnh viêm họng
(S.pyogenes). Một số khác nh
S.lactis khi có nhiều đờng trong
miệng, VK này sẽ biến đờng thành
axit lactic ăn mòn chân răng, tạo điều
kiện cho các vi khuẩn gây viêm
nhiễm khác xâm nhập làm sâu răng.
Tụ cầu khuẩn
(Staphylococcus)
Thờng gặp ở niêm mạc, da
trong đó có xuất hiện trong khoang
miệng, sống hoại sinh phân giải cặn
hữu cơ.
2. Thí nghiệm 2: Nhuộm đơn phát hiện tế bào nấm men
a. Chuẩn bị:
Lấy nớc da hoặc cà muối để trong cốc thuỷ tinh từ 2 đến 4 ngày thì thấy
xuất hiện những đám váng nhỏ rồi lan rộng dần ra xung quanh.
Lu ý không nên để lớp váng đó xuất hiện quá dày khi làm tiêu bản sẽ khó
quan sát do có nhiều lớp tế bào nấm váng da nằm chồng lên nhau.
5
Xuắn khuẩn
(Spirillum)

Đa số sống hoại sinh, phân
giải cặn hữu cơ rất có ích, chúng
có rất nhiều trong khoang miệng
giúp phân giải cặn thức ăn.
Nấm men
(Yeasts)
Trong khoang miệng có
tồn tại một số dạng nấm men
trong số hơn 500 loại. Sống hoại
sinh.
Trực khuẩn
(Bacillus)
Đa số gây bệnh (nhiệt thán,
ngộ độc thực phẩm Một số sống
trong khoang miệng làm phân giải
cặn thức ăn nh Lactobacillus
tạo ra axit lactic làm mòn men
răng và ngà răng, tạo điều kiện
cho một số vi khuẩn tấn công làm
hỏng răng (sâu răng).