TẠO HỨNG THÚ học văn CHO học SINH THÔNG QUA VIỆC tổ CHỨC TRÒ CHƠI dạy học TRONG bài ôn tập văn học TRUNG đại VIỆT NAM (NGỮ văn lớp 11)

MỤC LỤC
1. MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1.1. Lí do chọn đề tài.............................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................2
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................2
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận ……………………………………………………..………..2
2.2. Thực trạng vấn đề ………………………………………………….….….3
2.3. Giải pháp và cách thức thực hiện………………………………………...5
2.3.1. Lựa chọn một số trò chơi và nội dung tổ chức trò chơi dạy học…….........5
2.3.2. Sử dụng phương tiện khi tổ chức trò chơi dạy học.................................... 5
2.3.3. Cách thức tổ chức một số trò chơi dạy học.................................................5
*Trò chơi Nghe nhanh nhanh, nói nhanh nhanh........................................5
*Trị chơi Giải ơ chữ bí mật......................................................................11
*Trị chơi Ai nhanh hơn.............................................................................13
*Trị chơi Ơ số may mắn...........................................................................16
2.3.4.Tổng kết và đánh giá trò chơi.....................................................................19
2.4. Hiệu quả thực nghiệm................................................................................19
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................20
3.1. Kết luận........................................................................................................20
3.2. Kiến nghị......................................................................................................21


PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Vấn đề dổi mới phương pháp dạy học hiện nay đã và đang là vấn đề được
ngành giáo dục quan tâm bàn luận sôi nổi. Bởi lẽ đây thực sự là một yếu tố quan
trọng quyết định hiệu quả của giờ dạy. Trong đó, phương pháp dạy học đổi mới chú
trọng đến việc phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, làm
cho học sinh yêu thích mơn học trở thành vấn đề cốt lõi cần được ngành giáo dục

nói chung và bản thân mỗi giáo viên nói riêng chú ý hơn bao giờ hết.
Từ nhiều năm nay, với bộ môn Ngữ văn, việc đổi mới phương pháp dạy
học cũng được chú trọng nhằm tạo hứng thú học Văn cho học sinh. Đặc biệt là
trong bối cảnh hiện nay, tâm lí của đa số học sinh thường khơng quan tâm chú ý
đến mơn Văn, địi hỏi người giáo viên khi lên lớp phải tìm tịi, thiết kế, sử dụng
linh hoạt nhiều phương pháp khác nhau. Một trong số những biện pháp để đạt
được mục đích trên đó là sử dụng các trị chơi dạy học. Trị chơi vừa là một hoạt
động giải trí vừa là một phương pháp giáo dục: giáo dục bằng trò chơi - một
phương pháp đã được nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới vận dụng. Lồng
ghép trò chơi trong dạy và học môn Ngữ văn, kết hợp với những phương pháp
dạy học khác sẽ có ý nghĩa tích cực đối với yêu cầu đổi mới hiện nay.
Việc vận dụng trò chơi trong giờ học môn văn ở THPT, nhất là trong các
giờ dạy ôn tập văn học sẽ làm thay đổi khơng khí căng thẳng trong các giờ học,
tăng thêm hứng thú, giúp học sinh chú ý hơn, chủ động hơn trong chuẩn bị,
mạnh dạn hơn trong đề xuất ý kiến của mình, phát huy tư duy sáng tạo.Tuy
nhiên, qua thống kê và sưu tầm của tơi thì một số bài viết và sáng kiến kinh
nghiệm chỉ tập trung đề cập đến cách tạo hứng thú học Văn cho học sinh thơng
qua việc lồng ghép trị chơi trong giờ học Văn nói chung , chứ chưa có tài liệu
nào hướng dẫn cụ thể các bước tiến hành trò chơi đối với một bài học cụ thể. Vì
vậy, giáo viên muốn thực hiện điều này phải tự mình tìm tịi, tham khảo các bài
giảng điện tử, thu thập và chọn lọc kiến thức qua các bài viết để rút ra kinh
nghiệm , từ đó hình thành cách thức tổ chức trị chơi cho phù hợp với mục đích
và nội dung bài dạy.
Với tâm huyết và sự trăn trở đối với vấn đề: Làm thế nào để học sinh có
hứng thú hơn khi học bộ môn Văn, nhất là khi học các bài ơn tập văn học đồng
thời nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học Văn. tôi luôn cố gắng tìm
hiểu các trị chơi dạy học phù hợp với đặc trưng của bộ mơn và đã vận dụng trị
chơi trong bài Ôn tập văn học dân gian Việt Nam, tạo được hiệu quả rất lớn cho
học sinh. Để tiếp tục khai thác thế mạnh của trò chơi dạy học trong việc ơn tập
và giúp các em có niềm say mê vói mơn Văn, tơi đã lựa chọn đề tài: Tạo hứng

thú học văn cho học sinh thông qua việc tổ chức trị chơi dạy học trong bài " Ơn
tập văn học trung đại Việt Nam" ( Ngữ văn lớp11)
2


1.2. Mục đích nghiên cứu.
Mục đích của tơi khi áp dụng đề tài này là: giúp học sinh củng cố, ghi nhớ
được nội dung kiến thức đã học một cách dễ hiểu, dễ nhớ nhất. Qua đó tạo hứng
thú học tập và niềm u thích bộ mơn Văn ở các em.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Thực hiện đề tài này đối tượng chủ yếu tôi hướng đến là học sinh lớp 11,
trong đó trực tiếp là ba lớp tơi đang giảng dạy: 11A8 , 11A10và 11A11.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Tôi đã tiến hành lập phiếu thơng tin
khảo sát tình hình học sinh có hứng thú hay khơng có hứng thú với việc học
môn Văn ở ba lớp tôi đang trực tiếp giảng dạy là 11A8 , 11A10 và 11A11.
- Phương pháp thu thập thông tin: Tôi đã tiến hành thu thập các thông tin liên
quan đến đề tài thông qua các bài viết chủ yếu trên mạng Internet. Sau đó chọn
lọc thơng tin phù hợp với đề tài của mình. Đồng thời thu thập thơng tin về tâm
lí, phản ứng của học sinh đối với việc học tập môn Ngữ văn qua phiếu điều tra,
trò chuyện với học sinh.
- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: Tiến hành thống kê các thơng tin, số liệu
để xử lí kết quả thu thập được, phục vụ cho việc phân tích, đánh giá trong quá
trình nghiên cứu.
PHẦN 2: NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận.
Trong luật giáo dục, Điều 28.2 đã ghi rõ:" Phương pháp giáo dục phổ
thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học,

khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm
vui, hứng thú học tập cho học sinh". Đây là định hướng cơ bản, thiết thực đối
với mỗi giáo viên trong đó có giáo viên dạy mơn Văn. Cốt lõi của đổi mới dạy
và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động của học sinh, loại bỏ thói quen
hoạt động thụ động của học sinh và thay đổi phương pháp dạy học truyền thống.
Căn cứ vào mục tiêu trên, cùng với việc tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí của
lứa tuổi học sinh THPT, bên cạnh việc học thì hoạt động vui chơi cũng là một
nhu cầu không thể thiếu . Nếu giáo viên biết tổ chức cho học sinh chơi một cách
hợp lí, khoa học trong giờ học sẽ mang lại hiệu quả giáo dục cao. Hứng thú và
chủ động trong học tập là sự khởi đầu tốt cho việc nắm bắt kiến thức, hình thành
kĩ năng và phát triển nhân cách ở học sinh qua bộ mơn Văn. Do đó, việc sử dụng
trị chơi một cách sinh động, đa dạng trong các giờ Văn nói chung và giờ ơn tập
văn học nói riêng là hết sức cần thiết.
Trong Tâm lý học đại cương và giáo dục học trẻ em đưa ra khái niệm trò
chơi học tập như sau: Trò chơi học tập là “Trò chơi có luật và những nội dung
cho trước, là trị chơi của sự nhận thức, hướng đến sự mở rộng, chính xác hoá,
3


hệ thống hóa các biểu tượng đã có nhằm phát triển các năng lực trí tuệ, giáo dục
lịng ham hiểu biết của trẻ - trong đó nội dung học tập kết hợp với hình thức
chơi”.
Trị chơi dạy học có mọi đặc điểm của trị chơi thơng thường, nhưng về
cấu trúc nó kết hợp các yếu tố chơi và các yếu tố sư phạm trong một tổ hợp hoạt
động và quan hệ hiện thực. Bản chất của việc sử dụng trò chơi học tập là một
phương pháp dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự
hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi trị chơi,
trong đó mục đích của trị chơi chuyển tải mục tiêu của bài học và giúp học sinh
nắm bắt nội dung bài học một cách dễ hiểu, dễ nhớ nhất. Luật chơi (cách chơi)
thể hiện nội dung và phương pháp học tập có sự hợp tác và tự đánh giá.

Việc sử dụng trò chơi học tập có tác dụng cụ thể như sau:
- Tăng cường khả năng chú ý, nắm bắt nội dung bài học, phát huy tính chủ động,
tích cực của học sinh.
- Tạo khơng khí học tập sơi nổi, hào hứng , góp phần giảm mệt mỏi, căng thẳng
trong học tập.
- Tạo hứng thú học tập cho học sinh từ đó thu hút cả lớp theo dõi, tham gia
các hoạt động...
- Tăng cường khả năng giao tiếp giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với
nhau, giúp học sinh rèn luyện các kĩ năng ứng xử, giao tiếp, góp phần hồn thiện
nhân cách.
Có thể nói, trị chơi là một hình thức tổ chức các hoạt động thi đua sôi nổi
trong một tiết học. Đây thực sự là một phương tiện có ý nghĩa trong việc góp
phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nhằm phát huy tính năng động,
sáng tạo và gây hứng thú trong giờ học. Ngồi ra, thơng qua hoạt động trò chơi
còn giúp các em phát huy được nhiều phẩm chất đạo đức như: tính đồn kết,
lịng trung thưc, tinh thần cộng đồng, thân ái....Do vậy, quan điểm "thông qua
hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập" là phù hợp vói từng lứa tuổi,
từng mơn học, đặc biệt là đối với môn Văn.
2.2 Thực trạng vấn đề
Mơn văn là một bộ mơn chính trong nhà trường phổ thơng, có ý nghĩa rất
quan trọng, bởi lẽ học sinh không chỉ được trang bị vốn kiến thức về văn học mà
qua đó cịn góp phần bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm. Việc dạy văn trong nhà
trường phổ thơng đang đặt ra một thách thức lớn với giáo viên hiện nay.Bởi có
một thực tế đáng báo động là tình trạng học sinh ngại học văn, thờ ơ với môn
Văn và do xu hướng phát triển của thời đại, người ta chuộng các môn khoa học
tự nhiên hơn các môn khoa học xã hội. Và cũng không thể phủ nhận một nguyên
nhân nữa là một số giáo viên chưa thực sự tạo ra những đột phá trong việc đổi
mới phương pháp dạy học nên hiệu quả thực sự chưa cao. Vậy dạy thế nào cho
4

hay, đạt hiệu quả cao, tạo hứng thú say mê cho học sinh quả thực là một vấn đề
cần phải giải quyết.
Trước u cầu đó, địi hỏi người giáo viên dạy văn vừa phải nỗ lực để
nâng cao trình độ chuyên môn vừa phải nỗ lực trau dồi, củng cố thường xuyên
về kiến thức khoa học khác cũng như các phương pháp, hình thức dạy học hiện
đại vào quá trình dạy học. Để từ đó biết cách khơi gợi, lơi cuốn học sinh hăng
say học tập, thích phát biểu ý kiến xây dựng bài...
Qua thực tế giảng dạy của bản thân tôi tại các lớp: 11A8, 11A10 và 11A11
là những lớp cơ bản năng lực cảm thụ văn học của các em còn rất nhiều hạn chế
dẫn đến việc các em khơng có hứng thú với mơn Văn. Kết quả khảo sát cụ thể
như sau:
Khi chưa tổ chức trò chơi trong dạy học
Số HS có hứng thú với mơn
Số HS khơng có hứng thú
Lớp
Văn
với mơn Văn
SL
%
SL
%
11A8 (44 HS)
20
45.5
24
54.5
11A10 (40 HS)
14
35

26
35
11A11(40 HS)
16
40
24
60
Từ kết quả trên ta thấy, tình trạng học sinh khơng có hứng thú với mơn
Văn chiếm đa số. Ngun nhân của thực trạng trên là:
Về phía học sinh: Do tâm lí của đa số các em là ngại học văn, lười đọc tác
phẩm, nhác soạn bài, chuẩn bị bài trước ở nhà. Một phần là do văn học là một
mơn học khó chiếm lĩnh, phải có năng khiếu văn mới cảm thụ được hết cái hay
cái đẹp của tác phẩm văn chương. Thêm vào đó là do tác động của thời đại công
nghệ thông tin, học sinh nghiện các trò chơi điện tử, thường xuyên sử dụng điện
thoại lên mạng xã hội để nói chuyện, giao lưu với bạn bè...nên khơng quan tâm,
để ý đến mơn học.
Về phía ngun nhân khách quan: do cơ sở vật chất, tài liệu minh họa, đồ
dùng dạy học để phục vụ cho môn học chưa thực sự phong phú, đa dạng, sinh
động. Mặt khác, do kiến thức trong một số tiêt học quá nhiều dẫn đến các em
mệt mỏi, giảm hứng thú.
Về phía giáo viên: bản thân nhận thấy việc đầu tư và thay đổi, vận dụng
linh hoạt các phương pháp dạy học mới không phải giờ nào cũng áp dụng được
một cách thường xuyên, liên tục.
Xuất phát từ thực trạng trên, tôi lựa chọn đề tài này vừa giúp các em
không chỉ nắm vững được nội dung kiến thức của bài học mà cịn tạo nên sự
hứng thú, khơng khí sơi nổi cho tiết học văn, nhất là tiết ôn tập văn học trung đại
Việt Nam.
2.3. Giải pháp và cách thức thực hiện.
2.3.1. Lựa chọn một số trò chơi và nội dung tổ chức trò chơi dạy học.
Trên thực tế,trò chơi được sử dụng trong giờ học Văn rất phong phú và đa

dạng. Vì vậy, giáo viên cần căn cứ vào mục tiêu dạy học và nội dung bài học để
lựa chọn trò chơi một cách phù hợp, linh động, tránh việc ôm đồm nhiều trò
5


chơi. Đối với bài Ôn tập văn học trung đại Việt Nam, tơi lựa chọn một số trị
chơi sau : Nghe nhanh nhanh- nói nhanh nhanh , Giải ơ chữ bí mật, Ai nhanh
hơn, Con số may mắn.
Sau khi đã lựa chọn được trò chơi, giáo viên cần lựa chọn nội dung tổ
chức trò chơi cho phù hợp. Giáo viên cần chú ý lựa chọn nội dung vừa sức học
với các em, phải đảm bảo đủ thông tin kiến thức mà học sinh đã nắm được, đi từ
mức độ dễ đến khó nhưng khơng được q khó, từ mức độ nhận biết đến mức độ
thông hiểu.
2.3.2. Sử dụng phương tiện khi tổ chức trò chơi dạy học.
Để trò chơi diễn ra hào hứng phấn khởi, lôi cuốn học sinh tham gia , tôi sử
dụng các phương tiện sau:
- Phương tiện chủ yếu là máy chiếu.
-Phương tiện hỗ trợ: Mic, giấy A4.
2.3.3. Cách thức tổ chức trò chơi dạy học.
- Địa điểm tổ chức: trong phạm vi lớp học.
- Phần chuẩn bị của giáo viên
- Giáo viên phổ biến thể lệ trò chơi.
- Học sinh nghe thể lệ và tham gia trò chơi.
Cụ thể như sau:
* Trò chơi Nghe nhanh nhanh, nói nhanh nhanh
- Mục đích: Trị chơi này thử sức phản ứng nhanh nhẹn của học sinh trong việc
tìm ra nội dung chính xác nhất, hình thành năng lực giải quyết vấn đề, năng lực
tự học của học sinh, tinh thần đoàn kết.
- Phần chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị hệ thống các câu hỏi trắc nghiệm, dùng máy
tính trình chiếu trên powerpoint.

- Cách thực hiện:
+ GV chia lớp thành 4 đội, mỗi đội cử đại diện lên trả lời, các thành viên sẽ
tham gia hỗ trợ.
+ GV phổ biến thể lệ: Trong vòng 30 giây, học sinh vừa nghe câu hỏi vừa đưa ra
câu trả lời. Mỗi đội 4 câu hỏi. Đội chiến thắng là đội đưa ra nhiều câu trả lời
đúng trong thời gian 30 giây.Sau 30 giây, câu trả lời khơng được chấp nhận.
+ Sau đó: Giáo viên dùng máy tính trình chiếu lần lượt hệ thống câu hỏi trên
powerpoint. Học sinh tham gia tìm được câu trả lời một cách nhanh nhất

6


7


8


9


10


11


12

13


14


*Trị chơi Giải ơ chữ bí mật
- Mục đích: Trị chơi này nhằm phát huy năng lực hợp tác, sáng tạo, sử dụng
ngôn ngữ của học sinh, giúp học sinh khắc sâu từ ngữ chính xác và củng cố trí
nhớ .
- Phần chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị hệ thống câu hỏi trình chiếu trên
powerpoint.
- Cách thực hiện:
+Giáo viên chia lớp thành 4 đội.
+Giáo viên phổ biến thể lệ trò chơi :

15


+ Sau đó: Giáo viên dùng máy tính trình chiếu câu hỏi trên powerpoint. Học
sinh tham gia giải ô hàng ngang và hàng dọc

Các câu hỏi:
Ơ số 1: Đoạn trích Vào phủ chúa trịnh của Lê Hữu Trác thuộc thể loại gì ?
Ơ số 2: Người diễn nơm tác phẩm Chinh phụ ngâm ?
Ô số 3: Đây là thứ chữ đàu tiên do dân tộc ta sáng tạo ?
Ô số 4: Tên hiệu của Nguyễn Trãi ?
Ô số 5: Tác giả bài thơ tỏ lịng ?
Ơ số 7: Tơn giáo ảnh hưởng sâu sắc đến văn học thời Lí ?
Ơ số 8: Truyện chức phán sự đền Tản Viên thuộc thể loại gì ?

Ơ hàng dọc: Một đặc điểm nghệ thuật quan trọng của văn học trung đại Việt
Nam ?
16


*Trị chơi “Ai nhanh hơn”
- Mục đích: Trị chơi này thử sức khả năng nhanh nhẹn của học sinh trong việc tìm
ra nội dung chính xác nhất, hình thành năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự hoc,
năng lực hợp tác của học sinh từ đó khắc sâu thêm kiến thức cho học sinh.
- Phần chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị hệ thống câu hỏi trình chiếu trên
powerpoint.
- Cách thực hiện:
+ GV chia lớp thành 4 đội.
+ GV phổ biến thể lệ: Mỗi đội trả lời 2 câu hỏi theo thứ tự câu hỏi trình chiếu
trên máy. Mỗi câu trả lời trong vòng 10 giây. Trả lời đúng 1 câu được 10 điểm.
+ Sau đó: Giáo viên dùng máy tính trình chiếu lần lượt hệ thống câu hỏi trên
powerpoint. Học sinh tham gia tìm được câu trả lời .

17


18


19


20

* Trị chơi Ơ số may mắn
- Mục đích: Kiểm tra sự ghi nhớ kiến thức của học sinh, giúp học sinh khắc sâu
kiến thức, hình thành năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề.
- Phần chuẩn bị; Giáo viên chuẩn bị hệ thống câu hỏi liên quan đến bài học đã
được học.
- Cách thực hiện:
+ GV chia lớp thành 4 đội.
+ GV phổ biến thể lệ:

+ Sau đó: Giáo viên dùng máy tính trình chiếu lần lượt hệ thống câu hỏi trên
powerpoint. Học sinh tham gia tìm được câu trả lời.

21


22


23


24


2.3.4. Tổng kết, đánh giá trò chơi.
Sau khi tổ chức xong trò chơi, GV tổng hợp số điểm theo các trị chơi. Đội
nào có số điểm cao nhất sẽ là đội vơ địch, các đội cịn lại, căn cứ vào số điểm để
xếp theo thứ tự. Đồng thời giáo viên chỉ ra những ưu điểm, hạn chế của học sinh
khi tham gia trò chơi để rút kinh nghiệm cho các giờ học sau. Giáo viên có thể trao
phần thưởng cho các em bằng cách: cho điểm 9, điểm 10 hoặc bánh kẹo.

2.4. Hiệu quả thực nghiệm.
Với việc áp dụng một số trị chơi dạy học trong bài Ơn tập văn học
trung đại Việt Nam, tôi nhận thấy rằng:
* Đối với học sinh:
Đa số học sinh học tập rất phấn khởi, hào hứng, hăng say tham gia trả
lời câu hỏi; chủ động, tích cực tham gia trị chơi.
* Đối với hoạt động dạy và học:
- Khơng khí lớp học rất sơi nổi, đặc biệt là rất nhiều em có hứng thú với học Văn
thơng qua việc tổ chức trị chơi.
- Việc củng cố kiến thức của bài ơn tập có hiệu quả cao hơn, khắc sâu được kiến
thức cho học sinh.
*Đối với bản thân giáo viên : hào hứng, có thêm động lực giảng dạy với hi vọng
việc tổ chức trò chơi trong tiết học giống như một sân chơi tri thức thu nhỏ, sẽ
đóng góp một phần nhỏ bé tâm huyết và sự sáng tạo của mình trong đổi mới
phương pháp dạy học Văn, là một nguồn tham khảo cho đồng nghiệp.
Kết qủa cụ thể qua các lớp tôi trực tiếp giảng dạy như sau:
Lớp

Khi chưa áp dụng trò chơi
Số HS hào
Số HS không
hứng học Văn hào hứng học

Sau khi áp dụng trị chơi
Số HS hào
Số HS
hứng học tập
khơng hào
25