Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp hình thành và giáo dục tính tự lập cho trẻ 3 – 4 tuổi

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH VÀ GIÁO DỤC
TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ 3 – 4 TUỒI
PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ
I.

LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục
và chịu trách nhiệm chăm sóc và giáo dục trẻ từ 0 – 6 tuổi. Đây cũng là
giai đoạn đầu tiên đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển toàn
diện về mọi mặt cả thể chất lẫn tinh thần và là yếu tố đầu tiên hình thành
nhân cách của một đứa trẻ. Nếu không làm tốt việc chăm sóc - giáo dục
trẻ trong những năm đầu đời này, sẽ trở nên hết sức khó khăn, phức tạp.
Chăm sóc giáo dục trẻ để trẻ phát triển một cách toàn diện về mọi
mặt không có nghĩa là người lớn làm hết tất cả mọi việc cho trẻ từ việc
nhỏ nhất như bố mẹ chăm bẵm con từng ly, từng tý từ vệ sinh cá nhân,
mặc quần áo, thậm chí là bón cho con từng miếng một. Mà tất cả Giáo
viên và trước hết là các bậc phụ huynh nên hưỡng dẫn và cho trẻ làm
những việc đơn giản nhất.
Tính tự lập được hình thành rất sớm và là một biểu hiện tâm lí có
ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành các phẩm chất nhân cách
của trẻ. Một số dấu hiệu đáng tin cậy của bắt đầu sự hình thành tính tự
lập, đó là nhu cầu tự khẳng định mình xuất hiện. Trẻ muốn tự làm một số
công việc trong sinh hoạt hằng ngày. Giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ
khi còn bé không những tạo ra cho trẻ khả năng tự lập trong sinh hoạt
hằng ngày mà còn là một trong những điều kiện quan trọng để hình
thành sự tự tin, năng động, sáng tạo, làm cơ sở hình thành các kĩ năng
sống sau này cho trẻ.
Kỹ năng tự phục vụ ở trẻ trong độ tuổi mẫu giáo nói chung và mẫu
giáo bé nói riêng đều rất hạn chế, vì mỗi ngày trẻ đều được ba mẹ chăm

sóc từng chút một từ vệ sinh cá nhân đến việc ăn uống . Vì các bậc phụ
huynh thường có suy nghĩ trẻ còn nhỏ và không cần trẻ phải làm bất cứ
việc gì ngoài việc học và chơi. Nhưng Bác Hồ chúng ta đã nói “ tuổi nhỏ
thì làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình mà làm ”
Nhưng trên Thực tế hiện nay cho thấy, đối với gia đình, chủ yếu là
cha mẹ còn có nhiều sai lầm về giáo dục nói chung và giáo dục tính tự
lập, tự phục vụ cho trẻ nói riêng. Thứ nhất là nuông chiều con quá mức
chỉ biết hưởng thụ sau này trở thành người có tính ích kỉ, vụng về, thiếu
tự tin trong cuộc sống. Thứ hai là không tin vào khả năng của trẻ, trẻ
muốn làm nhưng thấy trẻ làm lóng ngóng, chậm chạp thì lại tỏ ra khó
chịu, nên người lớn thường “Sốt ruột” và làm thay trẻ cho nhanh để
không mất thời gian, dẫn đến trẻ có thái độ bướng bỉnh dần dần tạo ra
sự ỉ lại, lười biếng mất tự tin ở trẻ. Chính những việc làm đó của người
lớn đã vô tình làm mất dần đi những kỹ năng sống cơ bản của một đứa
trẻ.
Xuất phát từ những vấn đề đó, tôi luôn học hỏi và tìm hiểu về các
biện pháp làm sao để trẻ có thói quen tự lập, tự phục vụ. Đặc biệt ở lứa
tuổi mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi mà tôi đang trực tiếp giảng dạy, nhằm giúp
trẻ có kỹ năng tự lập, tự phục vụ trong mọi công việc hàng ngày, phù
hợp với lứa tuổi và sự phát triển của trẻ. Để trẻ bước đầu có được kỹ
năng tự lập, tự phục vụ không chỉ ở trường mà còn cả ở gia đình và
ngoài xã hội, vì vậy tôi đã lựa chọn đề tài “Một số biện pháp giáo dục
tính tự lập, kỹ năng phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi trong trường
Mầm non”.

II. Mục đích nghiên cứu đề tài:
Tìm ra những biện pháp giáo dục tính tự lập và kỹ năng tự phục vụ
cho trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non để phù hợp với sự

phát triển toàn diện của trẻ và đáp ứng nhu cầu hiện nay.

2


III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
1. Đối tượng nghiên cứu: Các cháu lớp 3 - 4 tuổi Trường Mầm
Non Ngô Thời Nhiệm
2. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:
Địa điểm: Lớp mầm 3 : số lượng : 25 trẻ.

PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Mục tiêu của chương trình giáo dục mầm non hiện nay đóng vai trò
quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Việc tổ
chức các hoạt động giáo dục với quan điểm “Lấy trẻ làm trung tâm”
nhằm phát huy tính tích cực, tính sáng tạo, khả năng, năng lực vốn có
của trẻ về mặt tinh thần, nhờ khả năng đó trẻ có thể tự mình làm một số
công việc mà không phải dựa dẫm, nhờ vả vào người khác.
Tính tự lập, tự phục vụ là yếu tố để tạo nên điều đó ở mỗi cá nhân,
là khả năng tin tưởng vào những đánh giá của bản thân, cũng như là tìm
ra con đường đi cho mình mà không cần lúc nào cũng nhờ đến sự chỉ
bảo hay tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác. Có được khả năng này là
một điều tuyệt vời, bởi nó sẽ giúp cho mỗi người tự tin hơn, thu hút
được sự chú ý của mọi người xung quanh, từ đó tạo tiền đề, để có cơ hội
phát triển toàn diện.
Tính tự lập là gì? Là một đức tính rất cần thiết cho trẻ, vì nhờ có
tính tự lập mà trẻ có thể phát huy được những tiềm năng ẩn dấu, trẻ sẽ
trưởng thành hơn và đặc biệt bố mẹ sẽ giảm bớt lo lắng hơn. Tuy nhiên
tính tự lập không phải tự nhiên mà có được. Mà nó còn phụ thuộc vào cả
quá trình rèn luyện trong một thời gian nhất định.

Tự phục vụ là gì? Là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng
năng lực hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, tự tin vững vàng trước

3


mọi khó khăn thử thách. Tự phục vụ chính là chiếc chìa khóa của sự
sống còn, sự phát triển và sự thành công của mỗi con người.
Khi nhắc đến giáo dục tính tự lập và kỹ năng tự phục vụ đối với trẻ
mầm non nhiều người cho rằng đó là một cái gì đó rất cao siêu, nhưng
thực tế dạy trẻ biết tự lập, tự phục vụ là dạy những thói quen sinh hoạt
rất thường ngày trong giao tiếp và ứng xử của trẻ đối với bản thân và
những người xung quanh.
Chính vì vậy đối với bậc học mầm non, việc giáo dục tính tự lập
và kỹ năng tự phục vụ cho trẻ cần được áp dụng càng sớm càng tốt, là
phương pháp rất quan trọng và cần thiết. Tạo tính tự lập cho trẻ không
phải chỉ có hướng dẫn cho trẻ tự lo cho bản thân mà còn giúp trẻ tự
quyết định một số vấn đề của chính bản thân trẻ. Đó cũng là cách giúp
trẻ vận động suy nghĩ, sáng tạo và tự tin thực hiện một số các kỹ năng tự
lập.

I.

THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI THỰC
HIỆN:

Thông qua đề tài tôi đã tiến hành khảo sát tình hình của trẻ ở lớp
đầu năm học và tôi thấy đa số các bé đều chưa có kỹ năng tự lập và tự
phục vụ cho bản than trẻ. Vì mỗi ngày đến trường các bé đều được ba
mẹ ẵm vào lớp và tự cất đồ dung cá nhân của trẻ mà không để trẻ làm.

Kết quả mà tôi khảo sát đầu năm như sau :
1. Khảo sát thực tế:
NỘI DUNG KHẢO SÁT

ĐẠT

Biết tự lấy đồ dùng cá nhân khi đến lớp và ra về

8

32 % 17

Biết tự đi giày, dép

5

20% 20

Biết tự đi vệ sinh khi có nhu cầu

9

36% 16

4

CHƯA
ĐẠT
68
%

80
%
64


Biết bỏ rác đúng nơi quy định

13 52% 12

Biết tự cầm thìa xúc ăn

7

28% 18

Biết tự đi lấy ca uống nước và cất ca đúng nơi 10 40% 15
quy định
Biết tự lau mặt khi bẩn
3 12% 22
Biết tự lấy, cất đồ dùng đồ chơi đúng nơi quy 6
định
Biết tự rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh 6
và khi tay bẩn bằng xà phòng
Biết tự đánh răng sau khi ăn
3

24% 19

Biết cởi, mặc quần áo

7

28% 18

Biết tự gấp – xếp quần áo

8

32% 17

Biết phụ giúp cô những công việc đơn giản

6

24% 19

Trẻ tự tin làm một số công việc

3

12% 22

24% 19
12% 22

%
48
%
72
%

60
%
88
%
76
%
76
%
88
%
72
%
68
%
76
%
88
%

2 . Những biện pháp
Nhằm đạt được những hiệu quả như mong muốn trong việc thực
hiện đề tài của mình tôi đã đưa ra một số nội dung cần giải biện pháp
như sau:
- Đặt mục tiêu rèn luyện những kỹ năng cần thiết cho trẻ.
- . Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ.
- Giáo dục trẻ có tính tự lập ngay từ những ngày đầu đến lớp.
- Rèn luyện tính tự lập cho trẻ thông qua một số hoạt động trong ngày
ở lớp.

5

- Công tác phối hợp với phụ huynh.
3. Giải quyết các biện pháp
a. Đặt mục tiêu rèn luyện những kỹ năng cần thiết cho trẻ.
Rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ là điều rất cần thiết. Việc hình thành
các kỹ năng cơ bản trong học tập và sinh hoạt là yếu tố quyết định đến
quá trình hình thành và phát triển nhân cách sau này của trẻ. Khi xảy ra
vấn đề nào đó, nếu không được trang bị những kỹ năng cần thiết, trẻ sẽ
không đủ kiến thức để xử lý các tình huống bất ngờ. Vì thế, rèn luyện
những kỹ năng cần thiết, đặc biệt là kỹ năng tự lập, tự phục vụ sẽ giúp
trẻ sớm có ý thức làm chủ bản thân, sống tích cực và hướng đến những
điều lành mạnh cho chính mình cũng như xã hội.
Người lớn thường không muốn trẻ phải làm những công việc mà
vừa sức với trẻ khi mà trẻ chưa thực sự sẵn sàng, thế là lại tiếp tục làm
mọi việc giúp trẻ như thường lệ mà ít nhận ra rằng con trẻ đã đủ khéo
léo, có các kỹ năng phù hợp và đủ tự tin bắt tay vào một công việc nào
đó. Để hình thành tính tự lập, người lớn cần tin tưởng trẻ, động viên và
khuyến khích trẻ làm những công việc trong khả năng. Nếu mọi người
kiểm soát trẻ quá chặt để trẻ phụ thuộc quá lâu thì trẻ sẽ bám riết lấy cha
mẹ, cô giáo, chúng có thể trở thành những đứa trẻ lười biếng và mọi việc
đối với trẻ đều trở nên khó khăn.
Xuất phát từ tư duy này cô giáo và cha mẹ nên dạy con tính tự lập,
làm việc bằng đôi tay của mình ngay từ nhỏ. Với mỗi độ tuổi khác nhau
hãy đặt ra mục tiêu và cách thực hiện các bước khác nhau để dạy trẻ về
tính tự lập theo lời Bác Hồ dạy “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của
mình”. Và với mong muốn sau này mỗi đứa trẻ lớn lên và trưởng thành
đều có nhân cách tốt, đạo đức tốt và có khả năng về tự lập, tự phục vụ
cho chính bản thân mình, để sau này dù có ở môi trường nào thì trẻ đều
có thể dễ dàng thích nghi và hòa nhập . Vì vậy ngay từ đầu năm học tôi

đã đặt ra các mục tiêu để rèn luyện các kỹ năng cho trẻ lớp mình như
sau:

6


- Kỹ năng tự phục vụ bản thân: Tự nhặt đồ chơi; tự cởi và mặc quần
áo; tự rửa mặt, rửa tay; tự đi dép, tự cất dép, lấy và cất đồ dùng cá nhân
của mình khi đến lớp và khi ra về; tự ăn; tự đi lên xuống cầu thang; tự
lấy và cất gối.
- Kỹ năng giữ gìn vệ sinh: Tự thay quần áo khi thấy bẩn; tự đánh răng
sau khi ăn; lau nước trên sàn, lau bụi trên bàn; xả nước sau khi đi vệ
sinh, đi vệ sinh đúng nơi qui định; rửa tay bằng xa phòng khi tay bẩn,
nhặt rác, bỏ rác vào đúng nơi qui định; tự rửa tay, chân khi thấy bẩn, biết
tự đi vệ sinh khi thấy có nhu cầu.
- Kỹ năng hỗ trợ người khác: Lấy, cất đồ dùng học tập, chuẩn bị bàn
ăn, giường ngủ cùng cô, lấy ly nước uống khi được nhờ, xách phụ đồ,
tưới cây….
Việc xác định được những kỹ năng như trên đã giúp tôi định hướng
được nhiệm vụ của mình trong công tác chăm sóc trẻ nói chung và việc
thực hiện đề tài nghiên cứu nói riêng. Và nhờ xác định được những kỹ
năng đó mà tôi đã rèn trẻ thông qua các hoạt động trong ngày. Tôi đã
giúp trẻ hiểu được ý nghĩa của hành động, của công việc đó như thế nào,
biết được việc nào nên làm và việc nào không nên làm, việc đó có ích lợi
gì để từ đó giúp trẻ dần dần trở thành ý thức cần có trong cuộc sống
hàng ngày.
b . Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho
trẻ.
Để việc giáo dục kỹ năng tự lập cho trẻ đạt được kết quả cao, ngay
từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch cụ thể, rõ ràng từng tháng xuyên

xuốt từ những kĩ năng dễ tới những kỹ năng khó như sau:
Kế hoạch giáo dục kĩ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ lớp mẫu giáo
bé:
Tháng

Kĩ năng

7


Tháng 9

- Biết lấy và cất đồ dùng cá nhân khi đến lớp và ra
về.
- Biết đi và tháo giầy, dép.

Tháng 10

- Biết tự đi vệ sinh khi có nhu cầu
- Biết bỏ rác đúng nơi quy định

Tháng 11

- Biết tự cầm thìa xúc ăn mà không cần cô nhắc.
- Biết tự đi lấy nước uống và cất cốc đúng nơi quy
định.

Tháng 12

- Biết tự lau mặt khi bẩn

- Biết cất, xếp đồ dùng, đồ chơi đúng nơi quy định.

Tháng 1

- Biết tự rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và
khi tay bẩn bằng xà phòng
- Biết tự đánh răng sau khi ăn

Tháng 2

- Biết cởi, mặc quần áo
- Biết tự gấp quần áo

Tháng 3

- Biết giúp đỡ người khác khi được yêu cầu
- Trẻ tự tin làm một số công việc

Và theo tôi, để trẻ có được kỹ năng tự lập, tự phục vụ thì cô cần
có quy trình nhất định để thực hiện kế hoạch một cách dễ dàng mà
mang lại hiệu quả không nhỏ.
1.Cung cấp kỹ năng.
2. Tạo nhiều cơ hội cho trẻ được luyện tập.
3. Hình thành thói quen.

8


4. Vận dụng linh hoạt vào các hoạt động. Đảm bảo quy tắc từ dễ
đến khó cho trẻ thực hiên.

c: Giáo dục trẻ có tính tự lập ngay từ những ngày đầu đến lớp:
Để thực hiện có hiệu quả việc rèn tính tự lập cho trẻ đầu tiên tôi tự
thiết kế cho mình một số kỹ năng rèn luyện trẻ bao gồm:
. Lựa chọn lựa một số kỹ năng cần thiết cho trẻ.
Ngay từ những ngày đầu năm học, khi trẻ bắt đầu quen dần với cô,
với bạn, làm quen với môi trường lớp học tôi tiến hành rèn luyện cho trẻ
một số kỹ năng đơn giản:
- Kỹ năng tự phục vụ bản thân: tự đi dép, tự cất dép, lấy và cất đồ dùng
cá nhân của mình khi đến lớp và khi ra về. Tự cởi và mặc quần áo; tự
xúc ăn; tự đi lên xuống cầu thang; tự lấy và cất gối.
+ Ngay từ đầu năm học, trẻ Mẫu Giáo Bé vừa ở lớp nhà trẻ chuyển lên
và trẻ còn bỡ ngỡ với những việc làm tự phục vụ bản thân mình, vì ở
nhà trẻ các bé đều được ba mẹ, cô giáo làm và chăm sóc các bé từ những
việc làm nhỏ nhất . Do đó ngay từ khi các bé quen cô, quen bạn thì tôi
bắt đầu với công việc là dạy và tập cho bé tự phục vụ bản thân mình từ
những việc làm nhỏ nhất .
Kỹ năng tự phục vụ bản thân: tự đi dép, tự cất dép, lấy và cất đồ
dùng cá nhân của mình khi đến lớp và khi ra về. Tự cởi và mặc quần áo;
tự xúc ăn; tự đi lên xuống cầu thang; tự lấy và cất gối…
Ví dụ:
Từ đầu năm học một số trẻ như bạn Khang, Yến Nhi, Thiện Nhân,
…..đến lớp thì để dép ngay cửa ra vào, cặp thì để ba mẹ cất dùm không
biết tự làm, tôi phải hướng dẫn trẻ tự làm bằng cách trò chuyện và dạy
trẻ: tôi hỏi trẻ khi đến lớp con thấy các bạn để dép và cặp ở đâu? Con
thấy bạn làm có giỏi không? Sao con không tự làm giống bạn? Và tôi bắt
đầu hướng dẫn trẻ tự để dép lên kệ, sau đó mang cặp cất vào tủ đồ dùng
cá nhân của mình . Khi trẻ tự làm tôi khen trẻ và nhắc trẻ lần sau nhớ
làm đúng như vậy. Và những ngày tiếp theo tôi để ý theo dõi xem trẻ có

9

làm đúng không, nếu trẻ quên tôi nhắc trẻ và trong thời gian 1- 2 tuần trẻ
bắt đầu quen và có ý thức cất đồ đúng nơi và trẻ cũng nhắc nhở khi có
bạn làm sai.

( Hình ảnh bé tự cất giày dép và đồ dùng cá nhân của mình )

Ví dụ : Trong giờ thay đồ sau khi ăn xong, cũng như vậy trước khi cho
trẻ làm thì tôi luôn hưỡng dẫn và dạy cho trẻ thực hành . Ban đầu tôi sẽ
cho trẻ tự mặc quần cho mình trước vì các bé vừa được chuyển lên từ
nhà trẻ nên tôi hưỡng dẫn từ những điều dễ nhất . Sau khi tất cả các bé
trong lớp đều thực hiện được việc tự mặc quần thì lại bắt đầu chuyển
qua hưỡng dẫn cho trẻ cách tự mặc áo và gấp quần áo cho gọn gàng.

10


( Hình ảnh bé tự mặc quần áo )

11


( Hình ảnh hướng dẫn trẻ tự gấp quần áo)
Ví dụ : Trong giờ ăn ở lớp, điều đầu tiên tôi làm đó là hưỡng dẫn
cho các bé cách cầm muỗng để làm sao xúc được cơm, canh …… Sau
khi hưỡng dẫn xong tôi cho bé thực hiện, luôn động viên, nhắc bé ăn
uống hết khẩu phần ăn của mình và đặc biệt là khuyến khích các bé tự
xúc ăn bằng cách bạn nào hôm nay tự xúc ăn thì cô sẽ có thưởng. Cũng
nhờ có động lực được thưởng nên các bé không những trở nên thích thú

với việc tự xúc ăn mà còn ăn hết khẩu phần ăn của mình.

12


( Hình Ảnh bé tự xúc ăn)
- Kỹ năng giữ gìn vệ sinh:
+ Ở lứa tuổi mầm non thì trẻ 3 tuổi dù là nhỏ tuổi nhưng trẻ
cũng đã dần biết được giữ vệ sinh cho bản thân mình luôn được
sạch sẽ. Vì vậy Trước giờ ăn tôi hướng dẫn trẻ rửa tay bằng xà
phòng, khi ăn tôi nhắc các cháu tự múc ăn, khi ăn xong tôi hướng
dẫn trẻ rửa tay, rửa mặt và đánh răng, tự rót nước uống. Tôi hướng
dẫn cháu rửa tay khi tay bị bẩn, đi vệ sinh đúng nơi quy định, gạt
nước sau khi đi vệ sinh, bỏ rác đúng nơi quy định.
Ví dụ : Ở lớp khi ra ngoài trời chơi hay trong lúc đi vệ sinh…..
mà bị ướt quần một chút, hay mồ hôi ra bẩn hết quần áo thì các bé
đều biết gọi và nhờ sự trợ giúp của cô. “ Cô ơi , quần áo con ướt
rồi, con thay đồ nha cô ”. Điều này cũng đã thể hiện rõ và có ý
thức của trẻ về giữ gìn vệ sinh sạch sẽ cho bản chính bản thân .
Ở trẻ nhỏ luôn tìm tòi và khám phá những điều mới lạ. Hàng
ngày trẻ được học tập và chơi rất nhiều loại đồ dùng, đồ chơi
hay sau khi đi vệ sinh thì thường có rất nhiều vi khuẩn bám vào
đôi tay và chân của trẻ rất nhiều. Điều đó làm cho trẻ rất dễ bị
nhiễm bệnh và lây lan bệnh rất nhanh. Chính vì vậy mà tôi
thường xuyên dạy và cho trẻ rửa tay, chân trước khi ăn, sau khi
chơi và sau khi đi vệ sinh xong bằng xà phòng để đề phòng vi
khuẩn lây bệnh và giữ cho đôi tay của bé luôn được sạch sẽ.

13

( hình ảnh bé rửa tay)
-

Có thể ở nhà, trẻ thường thấy khó chịu mỗi khi bố mẹ nhắc
nhở đi đánh răng súc miệng nhưng bố mẹ nhiều khi lại bận công
việc và thường để trẻ thực hiện việc đánh răng một mình. Đó
cũng chính là một trong những điều mà làm cho trẻ không hứng
thú với việc đánh răng. Nhưng khi ở lớp được cô giáo hưỡng
dẫn và học cách đánh răng để giữ cho răng miệng luôn được
sạch, thơm và không bị sâu răng thì trẻ lại rất thích thú và hào
hứng. Bởi vì ở trên lớp trẻ được làm cùng cô và cùng các bạn
nên càng làm cho trẻ thích thú hơn.
( hình ảnh bé đánh răng sau bữa ăn trưa)

d. Rèn luyện tính tự lập cho trẻ thông qua một số hoạt động trong ngày ở
lớp.
Để giúp trẻ thực hiện được các thói quen tự phục vụ một cách phấn
khởi và nhớ lâu tôi đã kết hợp lồng ghép những bài thơ, bài hát có ý
nghĩa giáo dục giữ gìn vệ sinh để trẻ dễ dàng thực hiện các kỹ năng đó.

14


● VD: Trước giờ ăn tôi cho trẻ hát các bài hát hoặc đọc một số bài
thơ: Rửa tay, rửa mặt, giờ ăn , giờ ngủ, giờ chơi…

Rửa tay

Rửa mặt

Miếng xà phòng nho nhỏ

Bàn tay nhỏ nhắn

Em xát lên bàn tay

Bé cầm chiếc khăn

Nước máy đây trong vắt

Rửa một bên mặt

Em rửa đôi bàn tay

Rồi đến bên kia

Khăn mặt đây thơm phức

Gấp chiếc khăn lại

Em lau khô bàn tay

Lau đến mũi miệng

Đôi bàn tay be bé

Khuôn mặt của bé

Nay rửa sạch xinh xinh

Xinh xinh lạ kì

Tất cả lớp chúng mình

Là nhờ bé đấy

Cùng giơ tay vỗ vỗ.

Chăm chỉ rửa mặt

Bài thơ “ Giờ ăn ”
Đến giờ ăn cơm
Vào bàn bạn nhé
Nào thìa bát dĩa
Xúc cho gọn gang
Chớ có vội vàng
Cơm rơi cơm vãi

15


- Kỹ năng hỗ trợ người khác: Lấy, cất đồ dùng học tập, dọn dẹp đồ
chơi phụ cô, chuẩn bị muỗng và khan bàn ăn, giường ngủ cùng cô, lấy ly
nước uống khi được nhờ, xách phụ đồ, tưới cây….

( Hình ảnh bé phơi khăn giúp cô )

16

( Hình ảnh trẻ nhặt lá vàng rơi trong sân trường giúp các cô lao công )
Khi trẻ có nguyện vọng tự lập, mong muốn được làm việc có khi
còn tỏ ra bướng bỉnh. Những lúc đó tôi rất thông cảm và hiểu được
“bướng bỉnh” ở lứa tuổi này và không kìm hãm ý muốn tự lập của trẻ.
Khi trẻ thực hiện công việc đó mất rất nhiều thời gian, không theo mong
muốn của tôi, đôi khi còn bừa bãi thậm chí còn hỏng việc. Song tôi vẫn
luôn tạo điều kiện để trẻ tự làm, tự trải nghiệm công việc.
VD: Như lớp tôi có một số trẻ rất thích giúp cô chia thìa vào khay
và đặt vào các bàn, nhưng loay hoay mãi không biết chia như thế nào, có
khi còn chia thiếu, rồi làm rơi hết thìa xuống sàn. Mỗi lần như vậy tôi
không tỏ ra khó chịu mà nhẹ nhàng đến bên trẻ dẫn trẻ vào từng bàn làm
mẫu cách đếm bạn trong bàn và chia thìa tương ứng với số bạn trong bàn
đó, sau đó tôi cho trẻ chia tiếp các bàn tiếp theo. Sau mỗi lần được tôi
hướng dẫn động viên trẻ của tôi giờ làm rất thành thạo và trẻ nào cũng
muốn được giúp cô.
( Hình ảnh bé xếp muỗng, bỏ khan vào bàn ăn giúp cô )
Được tự tay làm những công việc mình thích tôi thấy trẻ rất phấn
khởi, có thể lần đầu trẻ làm rất lâu mới song, nhưng các lần sau đó tôi
thấy các thao tác của trẻ thành thạo rất nhiều, trẻ mạnh dạn tự tin hơn.
Qua đó những kiến thức tự trải nghiệm của trẻ sẽ được mở rộng và khắc
sâu hơn rất nhiều.
Tính tự lập của trẻ được trải nghiệm trong các hoạt động, trong
sinh hoạt hàng ngày ở gia đình và nhà trường. Đối với trẻ lên ba đã bắt
đầu có khả năng làm một số việc đơn giản, trẻ đã có ý thức về điều đó và
luôn chứng tỏ khả năng của mình trong sinh hoạt hàng ngày. Trong giờ
học đối với các hoạt động cần đến đồ dùng của trẻ, tôi chỉ chuẩn bị đồ
dùng đặt sẵn trên bàn sau đó cho trẻ tự lên lấy đồ dùng học tập về vị trí

17

ngồi của mình, kết thúc tiết học cũng vậy tôi cho trẻ tự cất đồ dùng học
tập đúng nơi qui định.
● VD: Trong giờ học toán tôi đã chuẩn bị rổ đồ dùng và bảng trắng cho
mỗi trẻ nhưng tôi đặt chung vào một bàn, tôi cho mỗi trẻ lên lấy một rổ
và một bảng về chỗ của mình để học. Sau khi học xong tôi cũng cho trẻ
cất đồ dùng về đúng vị trí. Hay trong giờ học tạo hình cần đến hộp màu
tôi thường nhờ trẻ chuẩn bị bàn học và hộp màu cho các bạn.
Được tự lấy đồ dùng học tập như vậy tôi thấy trẻ rất tích cực, hứng
thú học và luôn muốn khám phá xem mình được học gì ở các đồ dùng
đó, giờ học nào của lớp tôi đều thấy trẻ hứng thú từ đầu giờ học đến cuối
giờ học. Qua đó tôi còn rèn luyện cho trẻ thói quen gọn gàng ngăn nắp,
lấy đâu cất đấy.
Là một giáo viên mầm non chắc hẳn ai cũng biết mỗi khi đến giờ
hoạt động góc và hoạt động ngoài trời trẻ đều tỏ ra rất thích thú, phấn
khởi, mong chờ nhất. Không những vậy hoạt động vui chơi là hoạt động
quan trọng nhất nó giữ vai trò chủ đạo ở lứa tuổi này, qua hoạt động này
làm biến đổi về chất trong toàn bộ đời sống tâm lý của trẻ. Vì vậy đối
với trẻ ở lứa tuổi này, đồ vật không phải là thứ để trẻ nghịch như trước
đây mà bây giờ qua chơi với đồ vật, đồ chơi giúp trẻ khám phá chức
năng và phương thức sử dụng tương ứng (như cái thìa dùng để xúc cơm
ăn và có cách cầm thìa nhất định…) Chính vì vậy tôi rất chú trọng việc
tạo điều kiện cho trẻ được chơi với đồ vật, đồ chơi và chơi với bạn bè.
Ngoài ra trong quá trình chơi với đồ vật trẻ còn bắt chước thao tác của
người lớn. Trò chơi phân vai chính là một hoạt động phản ánh thực cuộc
sống xã hội thu nhỏ. Khi tham gia chơi thì trẻ được đứng ở vị trí chủ thể
của hành động chơi, trẻ có thể được tự mình quyết định làm lấy những gì
mà mình thích chứ không phải là những gì người khác ép buộc. Vì vậy,
trong khi chơi xuất hiện ở trẻ sự tích cực tự nguyện. Hoạt động vui chơi

đối với trẻ là hoạt động để rèn luyện các chức năng tâm lý, sinh lý. Chơi
là để phát triển các mặt thể chất và tinh thấn. Chơi là để học hỏi làm

18


người là để phát triển nhân cách một cách toàn diện. Với những ý nghĩ
to lớn đó, có thể khẳng định rằng: Chơi cũng lá cách để rèn luyện và
phát huy khả năng tự lập. Hơn bất cứ hoạt động nào, trong trò chơi, trẻ
được thể hiện khả năng tự lập của mình. Trẻ luôn luôn mong muốn mình
được tự giải quyết lấy mọi tình huống, chúng có xu hướng tự hoạt động
mà không cần sự giúp đỡ của ai. Trẻ có thể tự tiến hành trò chơi và chơi
một cách vui vẻ, hăng say, thích thú.
VD: Trong hoạt động góc có rất nhiều góc chơi, trong mỗi góc lại có
nhiều nhóm chơi nhỏ. Khi cô giới thiệu các góc chơi, nhiệm vụ của từng
vai chơi, trẻ bắt đầu tự chọn hoạt động của mình. Có trẻ chọn góc phân
vai, có trẻ chọn góc xây dựng…Lần đầu tiên cháu được đóng làm chú
công nhân, được đóng vai bố, mẹ, vai y tá, bác sĩ,…Làm chú công nhân
phải xây nhà, xây hàng rào và xây nhiều công trình khác. Khi đó trẻ sẽ
nghĩ ra cách làm cho đẹp, cho nhanh. Được đóng vai bố, mẹ trẻ sẽ tự
làm công việc của bố là đi làm hoặc là làm công nhân hoặc là một nông
dân chăm sóc cây trong vườn hoặc đưa trẻ đi học, đi chơi công viên…
làm mẹ là biết bế em, cho bé ăn, quét dọn nhà cửa,nấu cơm… Làm y tá,
bác sĩ trẻ sẽ khám bệnh, kê đơn thuốc, tiêm thuốc… Khi trẻ hoạt động
cô giáo tạo tình huống để trẻ giải quyết. Đồng thời gợi ý, hướng dẫn
thêm để mở rộng vốn hiểu biết cho trẻ trong lúc chơi.
Từ những giai đoạn sau khi tổ chức cho trẻ chơi tôi không can thiệp
quá sâu vào trò chơi của trẻ để trẻ bộc lộ khả năng tự lập của mình. Khi
trẻ tự chơi với các đồ chơi thì trẻ cũng lĩnh hội được những qui tắc hành
vi ứng xử trong xã hội ẩn chứa trong quá trình hành động đó. Từ đó trẻ

học được cách tự lập trong các thao tác hành động với đồ vật, giúp trẻ tự
tin, tự lập hơn trong sống.

19


e) Giáo dục, rèn luyện tính tự lập cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi
Phần lớn trẻ 3 tuổi tính tự lập đã phát triển. Trẻ thường thích tự làm
mọi việc, Tuy nhiên các thao tác còn vụng về, lúng túng dễ làm hỏng
việc, cần phải có sự hướng dẫn trẻ trong công việc để trẻ làm đúng theo
yêu cầu của người lớn. Bản thân người lớn cần tạo điều kiện trẻ hoạt
động một cách tự lập tức là tạo cho trẻ tự tin thực hiện. Trẻ làm sai
người lớn chỉ dẫn trẻ làm lại thì sẽ được, có như vậy trẻ mới được trải
nghiệm công việc mình làm nó khó và dễ như thế nào. Người lớn ở đây
là cô giáo, là cha mẹ và những người thân trong gia đình gần gũi với trẻ.
Cô giáo có thể giúp đỡ bằng các câu hỏi gợi ý, khuyến khích trẻ tích cực
hoạt động và sử dụng những kinh nghiệm sẵn có của mình vào trong quá
trình hoạt động. Việc làm này được lặp đi, lặp lại trong ngày, dần dần
khả năng tự lập của trẻ càng phát triển.

20


Chính vì vậy tôi đặc biệt chú trọng đến rèn trẻ kỹ năng lao động tự
phục vụ, kỹ năng vệ sinh môi trường thông qua hai buổi tổ chức hoạt
động trong tháng. Hàng ngày tôi thường chú trọng dạy trẻ những hành vi
văn hóa trong ăn uống qua đó rèn kỹ năng lao động tự phục vụ và kỹ
năng giúp đỡ người khác như: Biết rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn
uống tại bàn, biết cách sử dụng những đồ dùng vật dụng trong ăn uống
một cách đúng đắn, biết mời trước khi ăn, ăn uống gọn gàng, không rơi

vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, ăn
hết suất …hoặc biết giúp cô giáo dọn dẹp, xếp đồ dùng đồ chơi đúng
chỗ, ngồi ngay ngắn không làm ảnh hưởng đến người khác.... Khi ra sân
trong giờ lao động phải biết nhặt rác bỏ vào thùng, tưới cây, nhặt cỏ, lau
lá cây,.... Khi thực hiện các hoạt động này tôi cùng làm với trẻ và tôi
thường giải thích cho trẻ hiểu ý nghĩa tác dụng của từng hoạt động. Từ
đó trẻ sẽ hiểu và học tập theo cô, dần dần hoạt động có ý thức đó sẽ trở
thành kỹ năng giúp trẻ thực hiện hoạt động một cách tự nguyện mà
không có cảm giác ép buộc sai khiến. Trẻ còn cảm thấy vui vì đã làm
được một việc nên làm giống như lời cô dạy.
Trong quá trình trẻ thực hiện cô cùng làm với trẻ nhưng vẫn phải
theo dõi, giám sát và cho trẻ tự giải quyết một số tình huống xảy ra như:
có vài bạn không tự giác lao động, vứt rác không đúng nơi, thao tác vệ
sinh không gọn gàng…Cô gợi ý cho trẻ giải quyết bằng cách nhắc nhở
lẫn nhau nhưng tuyệt đối tránh tình trạng “Thủ lĩnh”. Nếu được bạn góp
ý mà trẻ không xoay chuyển thì cô mới giải quyết. Từ đó hình thành cho
trẻ bản lĩnh, sự linh hoạt giải quyết các tình huống xảy ra.
g.Tuyên truyền, phối kết hợp với phụ huynh cùng giáo dục tính tự lập
cho trẻ.
Như chúng ta đã biết thời gian trẻ đến trường nhiều hơn rất nhiều
so với thời gian ở nhà. Những bài học trẻ được học ở trường giúp trẻ
phát triển đúng yêu cầu ở độ tuổi, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện
cả về thể chất lẫn tinh thần và nhận thức, giúp trẻ tự tin, mạnh dạn, tích
cực và chủ động khi tham gia các hoạt động cùng cô và bạn.

21


Tuy nhiên để công tác chăm sóc giáo dục trẻ ở trường đạt kết quả tốt
nhất thì cần phải có sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình. tránh

trường hợp cô giáo ở lớp thì giáo dục trẻ tính tự lập, còn về nhà cha mẹ
lại luôn làm giúp trẻ mọi việc. Chính vì không muốn tình trạng đó xảy ra
nên tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh trong những giờ đón trả
trẻ, trong các buổi họp phụ huynh về mọi vấn đề có liên quan đến trẻ ở
trường và đặc biệt là giáo dục tính tự lập cho trẻ. Bởi không phải phụ
huynh nào cũng có nhận thức đúng đắn về vấn đề đó.
Tôi luôn tuyên truyền với phụ huynh hiểu thế nào là cho trẻ tự lập, tự
phục vụ và làm những việc trong khả năng của trẻ, bố mẹ chỉ là người
làm mẫu và hướng dẫn trẻ làm không nên làm giúp trẻ, hay khi trẻ đã
biết làm rồi thì người lớn nên khuyên khích động viên trẻ, cho trẻ rèn
luyện tính tự lập đó nhiều lần để trở thành các kỹ năng cần thiết trong
cuộc sống của trẻ.
● VD: Tôi thấy một số trẻ lớp tôi rất được bố mẹ nuông chiều không bao
giờ tự làm một việc gì, đến lớp thì đợi cô và bạn làm giúp. Tôi đã trò
chuyện với phụ huynh để họ nắm bắt được tình hình của con mình và tôi
tuyên truyền cho họ các phương pháp về giáo dục tính tự lập cho trẻ
ngay từ nhỏ để phụ huynh có thể áp dụng tại gia đình. Tôi có thể gợi ý
cho họ về cách giáo dục trẻ tự lập “Anh chị cứ để trẻ tự đi lên cầu thang
mỗi khi tới lớp vì mỗi ngày ở trường trẻ phải tự lên xuống cầu thang
mấy lần mà, hay các bé tự đi dép được đấy chị ạ, chị cứ để bé tự lấy và
tự đi thử xem….”
Tôi cũng tuyên truyền với phụ huynh quan sát ý thức của trẻ trong các
điều kiện và tình huống hàng ngày như quan sát xem trẻ có biết tự đi rửa
tay bằng xà phòng khi thấy tay bẩn chưa, hay sau khi đi vệ sinh đã biết
xả nước chưa, sau khi chơi xong có biết tự đi cất đồ chơi gọn gàng hay
cần bố mẹ nhắc nhở, giúp đỡ, khi người lớn nhờ trẻ lấy giúp ly nước, bật
ti vi, hay tắt quạt thì biểu hiện của trẻ ra sao. Trẻ có thích tự xúc cơm, tự
mặc chuẩn bị quần áo khoác, khẩu trang khi đi ra đường hay không….để
từ đó có những biện pháp rèn luyện và giáo dục trẻ thêm.

22


IV. Kết quả đạt được
Giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non nhắm giúp trẻ phát huy khả
năng tự lập, làm cơ sở cho sự hình thành nhân cách của trẻ sau này, trẻ
biết được những điều nên làm và những điều không nên làm, giúp trẻ tự
giác, tự tin thể hiện được khả năng, năng lực của mình.
Qua việc thực hiện những biện pháp trên, tôi đã đạt được một số kết quả
trong quá trình thực hiện giáo dục tính tự lập cho trẻ.

BẢNG TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT, ĐÁNH GIÁ
TRẺ
*Về phía trẻ:
Bằng các biện pháp khác nhau trẻ được thực hành, trải nghiệm, được
tự thỏa mãn nhu cầu tự lập của trẻ tôi thấy học sinh lớp tôi rất hứng thú
tham gia các hoạt động của lớp.
- Trẻ có thêm tự tin vào khả năng của bản thân.
- Trẻ có ý thức, trách nhiệm hơn trước trong mọi hành vi, hành động của
mình.
- Trẻ không còn ỷ lại vào người lớn, hiểu và biết rằng tự làm những việc
tự phục vụ bản thân, tự lập là một điều đáng khen.
- Biết phối hợp với bạn, biết đoàn kết và giúp đỡ người khác.

23


Sau khi thực hiện đề tài tôi đã có kết quả như sau:
Đạt
Nội dung

Chưa đạt

Đầu
%
năm

Cuối
năm

%

Đầu %
năm

Biết tự cất, lấy đồ 8
dùng khi đến lớp
và ra về

32%

17

68%

Biết tự đi giày, dép 5

20%

20

80%

Biết tự đi vệ sinh 9
khi có nhu cầu

36%

16

64%

Biết bỏ rác đúng 13
nơi quy định

52%

12

48%

Biết tự cầm thìa 7
xúc ăn

28%

18

72%

Biết tự đi lấy ca 10
uống nước và cất
ca đúng nơi quy
định

40%

15

60%

Biết tự lau mặt khi 3
bẩn

12%

33

88%

24%

19

76%

24%

19

76%

Biết tự lấy, cất đồ
dùng đồ chơi đúng 6
nơi quy định
Biết rửa tay trước
khi ăn, sau khi đi 6
vệ sinh và khi tay

24

Cuối %
năm


bẩn bằng xà phòng
Biết tự đánh răng 3
sau khi ăn
Biết cởi , mặc
quần áo

7

Biết tự gấp – xếp 8
quần áo
Biết phụ giúp cô
những công việc 6
đơn giản
Trẻ tự tin làm một 3
số công việc

12%

22

88%

28%

18

72%

32%

17

68%

24%

19

76%

12%

22

88%

* Về phía giáo viên:
Sau khi thực hiện những biện pháp trên tôi thấy trẻ đã có tính tự lập,
đã có những kỹ năng cần thiết phù hợp với độ tuổi. Trẻ tự tin, mạnh dạn
khi tham gia các hoạt động giúp cho việc tổ chức các hoạt động giáo dục
của cô giáo đạt kết quả tốt.
*Về phía phụ huynh:
Phụ huynh luôn hưởng ứng và thường xuyên trao đổi với cô giáo về
những phương pháp để cùng rèn tính tự lập cho trẻ và rất tin tưởng cô
giáo bởi họ nhận thấy sự tiến bộ rõ rệt của con mình.
Một số phụ huynh trước đây thường chiều con, sẵn sàng làm hết mọi
việc cho trẻ, không muốn con mình phải làm gì vì họ cho rằng con họ
còn nhỏ nay họ rất nhiệt tình phối hợp và yên tâm mỗi khi đưa con tới
lớp. Có phụ huynh còn đến nói với chúng tôi “Chị ơi em không ngờ con
em lại làm được nhiều việc thế, mới lên ba mà gấp quần áo khéo ghê mà

25