Một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong xã hội hoá công tác an toàn - vệ sinh lao động

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009

Mt s vn lý lun v thc tin trong xó hi hoỏ
cụng tỏc an ton - v sinh lao ng
TS. Nguyn Hu Dng
Tr lý B trng
B Lao ng-Thng binh v Xó hi
I. KHI NIM C BN V X HI HO
CễNG TC AN TON-V SINH LAO NG

Thut ng xó hi hoỏ nc ta c
dựng trong lnh vc phỏt trin xó hi nh
xó hi hoỏ giỏo dc, y tc hiu l
quỏ trỡnh m rng s tham gia ca cỏc lc
lng, ch th xó hi cựng Nh nc gii
quyt cỏc vn xó hi trờn nguyờn tc
cụng bng v tin b xó hi.
ti nghiờn cu c lp cp Nh
nc v i mi t chc, qun lý v Xó hi
hoỏ dch v cụng do Vin nghiờn cu
Khoa hc t chc Nh nc thc hin ó
a ra khỏi nim xó hi hoỏ dch v cụng
nh sau: Xó hi hoỏ dch v cụng l quỏ
trỡnh m rng s tham gia ca cỏc ch th
xó hi v tng cng vai trũ ca Nh nc
i vi dch v cụng.
Khi nghiờn cu v t chc, qun lý v
xó hi hoỏ dch v lao ng-xó hi, nhúm
nghiờn cu ca Vin Khoa hc lao ng v

Xó hi ó a ra khỏi nim xó hi hoỏ dch
v lao ng-xó hi nh sau: Xó hi hoỏ
dch v lao ng-xó hi l quỏ trỡnh m
rng s tham gia ca cỏc i tỏc xó hi vi
cỏc hỡnh thc a dng, phong phỳ, linh
hot cựng chia s trỏch nhim vi Nh
nc cung cp dch v lao ng-xó hi
nhm phc v tt nht cho i tng uc
hng th.

Nh vy, xó hi hoỏ m Vit Nam hin
nay ang s dng trong lnh vc phỏt trin
xó hi l mt khỏi nim rt mi. Tuy cũn
cú nhiu cỏch din t khỏc nhau, nhng
u cú nhng im chung, ú l:
- Xỏc nh rừ vai trũ trỏch nhim ca
Nh nc;
- M rng s tham gia ca cỏc ch th
khỏc ngoi Nh nc (i tỏc xó hi khỏc);
- a dng húa cỏc phng thc, hỡnh
thc v mụ hỡnh thc hin.
T ú, cú th nh ngha xó hi hoỏ nh
sau: xó hi hoỏ l quỏ trỡnh m rng s
tham gia ca cỏc i tỏc xó hi vi nhiu
phng thc (phng phỏp, hỡnh thc,
bin phỏp) v mụ hỡnh linh hot chia s
trỏch nhim xó hi cựng vi Nh nc
trong vic gii quyt cỏc vn xó hi
hng vo mc tiờu phỏt trin con ngi
v phỏt trin bn vng t nc.

An ton - v sinh lao ng l lnh vc
rt quan trng liờn quan n cuc i lao
ng ca con ngi. ng v Nh nc ta
coi chớnh sỏch an ton - v sinh lao ng l
mt trong nhng chớnh sỏch xó hi c bn
ca quc gia hng vo bo v v phỏt
trin con ngi.
Ch th ca cụng tỏc an ton - v sinh
lao ng l Nh nc, ngi s dng lao
7


Nghiên cứu, trao đổi
ng, ngi lao ng v cỏc i tỏc xó hi
khỏc (cụng on, hi ngh nghip, cỏc t
chc qun chỳng). Cụng tỏc an ton - v
sinh lao ng phi hng vo:
- m bo trờn thc t quyn lm vic
trong iu kin an ton - v sinh lao ng
tt nht cho ngi lao ng.
- Tng cng v nõng cao hiu lc,
cng nh trỏch nhim ca Nh nc trong
vic m bo an ton - v sinh lao ng
cho ngi lao ng.
- Nõng cao trỏch nhim ca ngi s
dng lao ng, ngi lao ng v m rng
s tham gia ca cỏc i tỏc xó hi khỏc
trong vic thc hin chớnh sỏch an ton v sinh lao ng cho ngi lao ng phự
hp vi c ch th trng v s phỏt trin
ca khoa hc, k thut, cụng ngh mi.

Cng nh cỏc vn xó hi khỏc, cụng
tỏc an ton - v sinh lao ng cng cn
phi c xó hi hoỏ. T khỏi nim chung
v xó hi hoỏ nờu trờn, cú th hiu xó hi
hoỏ cụng tỏc an ton - v sinh lao ng
nh sau: Xó hi húa cụng tỏc an ton - v
sinh lao ng l quỏ trỡnh nõng cao trỏch
nhim ca Nh nc, ca ngi s dng
lao ng, ngi lao ng v m rng s
tham gia ca cỏc i tỏc xó hi khỏc vi
nhiu phng thc, hỡnh thc v mụ hỡnh
linh hot chia s trỏch nhim xó hi
trong vic xõy dng v thc hin chớnh
sỏch an ton - v sinh lao ng nhm mc
tiờu phũng nga, khc phc tai nn lao
ng, bnh ngh nghip, duy trỡ kh nng
lao ng cho ngi lao ng.
II. NI DUNG X HI HO CễNG TC
AN TON - V SINH LAO NG
NC TA

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009
xỏc nh nhng ni dung c bn xó
hi hoỏ cụng tỏc an ton - v sinh lao ng
cn phi da trờn c s tụng kt thc tin v
khỏi quỏt hoỏ cỏc ni dung c bn xó hi
hoỏ trong lnh vc phỏt trin xó hi, ú l:
- Cú s phõn cụng rừ rng v phi hp
cht ch gia Nh nc v cng ng. Vic
gỡ Nh nc cn trc tip lm, vic gỡ Nh

nc khụng cn lm m trao cho cỏc cỏ
nhõn khụng phi Nh nc v cng ng
lm, khụng vỡ mc tiờu li nhun; vic gỡ
thỡ Nh nc v nhõn dõn cựng lm.
- M rng s tham gia ca khu vc t
nhõn hot ng vỡ mc tiờu li nhun,
nhng phi cú iu kin. õy khụng phi
l t nhõn hoỏ m l s dng cỏc bin phỏp
th trng thc hin chớnh sỏch/ chng
trỡnh phỏt trin xó hi cú hiu qu hn.
- Hỡnh thnh cỏc chng trỡnh hoc
chng trỡnh mc tiờu cỏc cp khỏc
nhau (cp Quc gia, cp a phng).
Trong ú, hỡnh thnh cỏc loi qu xó hi t
nhiu ngun (T ngõn sỏch nh nc, t s
úng gúp ca cng ng v t hp tỏc
Quc t, u t sinh li) vi c ch qun
lý v vn hnh phự hp.
- C phn hoỏ cỏc c s cụng lp (nu
cn thit) v khuyn khớch phỏt trin cỏc t
chc s nghip cung cp dch v hot ng
theo c ch t ch, t chu trỏch nhim,
khụng vỡ mc tiờu li nhun; Hỡnh thnh
cỏc c s (doanh nghip) hot ng dch
v kinh doanh cú iu kin. Nh vy, v
thit ch t chc ca xó hi hoỏ thng
hỡnh thnh theo mụ hỡnh:
+ Mụ hỡnh t chc cỏc c s ca Nh
nc hon ton do ngõn sỏch Nh nc
u t v thc hin chớnh sỏch/ chng

8


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009

trỡnh phỏt trin xó hi theo quy nh ca
phỏp lut.

cỏc quy trỡnh, quy phm) v an ton - v
sinh lao ng.

+ Mụ hỡnh c s s nghip ca cng
ng hot ng t ch, t chu trỏch nhim,
khụng vỡ mc tiờu li nhun, c Nh
nc h tr v u thỏc thc hin dch v.

- Thanh tra, kim tra v an ton - v
sinh lao ng.

+ Mụ hỡnh c s t nhõn hot ng theo
c ch th trng v cú iu kin, c
Nh nc mua dch v.
- Phõn cp mnh cho a phng, c s
v thc hin nguyờn tc cụng khai, minh
bch, dõn ch rng rói, phỏt huy vai trũ
tham gia v t quyt nh ca i tng
th hng.
Vn dng nguyờn lý chung trờn õy vo

cụng tỏc an ton- v sinh lao ng cú th
xỏc nh nhng ni dung ch yu xó hi
hoỏ cng tỏc ny nh sau:
1. Tng cng trỏch nhim ca Nh
nc v cụng tỏc an ton - v sinh lao ng
a. V qun lý Nh nc:
- Xõy dng c ch, chớnh sỏch, lut
phỏp to khung phỏp lý. Tip tc hon
thin khung kh phỏp lut v an ton- v
sinh lao ng phự hp vi kinh t th
trng v hi nhp. c bit, nghiờn cu
sa i chng IX An ton lao ng, v
sinh lao ng trong B lõt lao ng; Xõy
dng lut chuyờn ngnh v an ton - v
sinh lao ng.
- Xõy dng v thc hin chin lc, quy
hoch, k hoch v chng trỡnh quc gia
v bo h lao ng, an ton lao ng, v
sinh lao ng.
- Xõy dng, ban hnh h thng quy
chun k thut quc gia (cỏc tiờu chun,

b. Nõng cao trỏch nhim ca Nh nc
trong to ngun lc cho cụng tỏc an ton v sinh lao ng, nht l:
- Tng u t t ngõn sỏch Nh nc
cho chng trỡnh quc gia v bo h lao
ng, an ton lao ng, v sinh lao ng;
cho nghiờn cu khoa hc lnh vc an ton v sinh lao ng...
- H tr phỏt trin cỏc c s sn xut
dng c, thit b an ton lao ng, v sinh

lao ng, phng tin bo v cỏ nhõn; h
tr cỏc c s iu dng, phc hi chc
nng cho ngi lao ng
- Phỏt trin ngun nhõn lc qun lý nh
nc v nht l thanh tra an ton - v sinh
lao ng.
2. Phỏt trin v a dng hoỏ cỏc hot
ng s nghip cung cp dch v lnh vc
an ton - v sinh lao ng v chuyn
mnh sang cung cp dch v cụng
a. Phỏt trin v a dng hoỏ cỏc hot
ng s nghip theo hng:
- T chc hot ng ng ký, kim nh
cỏc loi mỏy, thit b, vt t cú yờu cu
nghiờm ngt v an ton - v sinh lao ng.
- T chc sn xut trang b phng tin
bo v cỏ nhõn cho ngi lao ng.
- T chc o to v hun luyn an ton
- v sinh lao ng.
- T chc tun l quc gia an ton - v
sinh lao ng - phũng chng chỏy n.
9


Nghiên cứu, trao đổi
- T chc cỏc c s iu dng, phc hi
chc nng cho ngi lao ng.
- T chc nghiờn cu khoa hc v k
thut an ton - v sinh lao ng.
- T chc khai bỏo, thụng tin, bỏo cỏo

v an ton - v sinh lao ng.
- T chc t vn quc gia 3 bờn v an
ton - v sinh lao ng.
- (Trong tng lai) hỡnh thnh h thng
bo him tai nn lao ng v bnh ngh
nghip (Bo him ngh nghip).
b. Chuyn mnh cỏc hot ng s
nghip an ton - v sinh lao ng sang
cung cp dch v cụng theo cỏc hng:
- T chc cỏc hot ng cung cp dch
v cụng v an ton- v sinh lao ng do
nh nc trc tip lm theo c ch khoỏn
chi hnh chớnh (t chc tun l quc gia an
ton - v sinh lao ng - phũng chng
chỏy, n; t vn quc gia 3 bờn v an ton
- v sinh lao ng; t chc o to v hun
luyn an ton- v sinh lao ng; t chc
khai bỏo, thụng tin, bỏo cỏo v an ton - v
sinh lao ng).
- Phỏt trin cỏc c s s nghip iu
dng, phc hi chc nng cho ngi lao
ng theo c ch m, ly thu bự chi.
- Phỏt trin h thng cỏc n v s
nghip hot ng t ch, t chu trỏch
nhim v t trang tri, gm: hot ng ng
ký, kim nh cỏc loi mỏy, thit b vt t
cú yờu cu nghiờm ngt v an ton - v sinh
lao ng; hot ng sn xut trang b
phng tin bo v cỏ nhõn ngi lao
ng... Trong tng lai, nu n v no

iu kin, nh nc khuyn khớch chuyn

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009
sang doanh nghip cụng ớch hoc hot ng
theo lut doanh nghip, nhng cú iu kin,
c Nh nc h tr khi cn thit.
- Chuyn cỏc n v nghiờn cu khoa
hc k thut an ton - v sinh lao ng
sang n v t ch, t chu trỏch nhim, t
trang tri v gn vi doanh nghip.
- Khuyn khớch u t trong nc v
nc ngoi bng nhiu hỡnh thc phự hp
vi yờu cu v c im ca tng hot
ng s nghip an ton - v sinh lao ng.
- Nõng cao vai trũ, trỏch nhim v nng
lc ai din ca cỏc bờn (i din nh
nc, ngi lao ng v ngi s dng lao
ng) trong quan h lao ng ti doanh
nghip thc hin c ch 2 bờn v an
ton- v sinh lao ng.
3. Nõng cao vai trũ, trỏch nhim ca
ngi s dng lao ng
- Doanh nghip cú trỏch nhim u t
ci thin iu kin lao ng v oc coi l
u t vo vn con ngi, phỏt trin doanh
nghip bn vng.
- T chc hot ng thng xuyờn
tuyờn truyn, hun luyn v o to ngi
lao ng v an ton - v sinh lao ng.
- Xõy dng vn hoỏ an ton lao ng

trong doanh nghip gn vi vn hoỏ v
thng hiu ca doanh nghip.
- Thc hin trỏch nhim xó hi ca
doanh nghip (nht l doanh nghip sn
xut sn phm xut khu) thụng qua b
quy tc ng x.
4. Nõng cao nhn thc v ý thc trỏch
nhim ca nhng ngi lao ng
10


Nghiên cứu, trao đổi
- Chp hnh k lut cụng ngh, cỏc quy
nh v an ton - v sinh lao ng v ni
quy lao ng trong doanh nghip.
- Tham gia tớch cc cỏc lp, khoỏ bi
dng, hun luyn v an ton - v sinh
lao ng.
- Phỏt huy vai trũ ch th trong xõy dng
vn hoỏ an ton v vn hoỏ doanh nghip.
- Thc hin quyn giỏm sỏt an ton - v
sinh lao ng trong doanh nghip trc tip
hoc thụng qua i din (cụng on).
5. y mnh phõn cp cho a
phng, c s trong vic thc hin chớnh
sỏch an ton - v sinh lao ng
- Thc hin qun lý nh nc v cỏc
hot ng s nghip an ton - v sinh lao
ng do trung ng chuyn giao v a
phng.

- Tp trung xõy dng k hoch v t chc
trin khai cỏc chớnh sỏch, chng trỡnh, d ỏn
an ton- v sinh lao ng trong cỏc doanh
nghip trờn a bn.
- Tip nhn ngun lc ca Trung ng
v huy ng ngun lc ti ch cho cỏc hot
ng an ton - v sinh lao ng trờn a
bn (nht l thc hin chng trỡnh quc
gia); thc hin quy ch dõn ch cụng khai,
minh bch v chớnh sỏch, chng trỡnh, d
ỏn, v ti chớnh.
- Kim tra, giỏm sỏt, thanh tra vic thc
hin chớnh sỏch/ chng trỡnh an ton- v
sinh lao ng a phng, nht l trong
doanh nghip
III. CC CH TIấU NH GI X HI
HO CễNG TC AN TON - V SINH
LAO NG

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009
1. Cỏc ch tiờu a dng hoỏ cỏc ch
th tham gia cung cp dch v
- T l cỏc n v s nghip nh nc
trc tip tham gia cung cp dch v An
ton - v sinh lao ng (Hot ng t trang
tri khụng vỡ mc tiờu li nhun), tớnh
bng %.
- T l tham gia cung cp dch v an
ton - v sinh lao ng ca khu vc ngoi
nh nc (cỏc t chc XH phi li nhun),

tớnh bng %:
- T l tham gia ca khu vc t nhõn
cung cp dch v an ton - v sinh lao ng
(vỡ mc tiờu li nhun nhng kinh doanh
cú iu kin), tớnh bng %.
2. Cỏc ch tiờu a dng hoỏ ngun ti
chớnh u t
- T l u t cho ci thin iu kin
lao ng trong doanh nghip (% trong giỏ
tr gia tng ca doanh nghip; % trong
GDP ca quc gia...): ch tiờu ny phn
ỏnh chung v mc u t cho cụng tỏc
an ton - v sinh lao ng.
- T l tng u t cho cụng tỏc an ton v sinh lao ng hng nm (trong doanh
nghip, ca quc gia): ch tiờu ny phn ỏnh
tc tng u t cho cụng tỏc an ton - v
sinh lao ng nm sau so vi nm trc.
- C cu u t cho cụng tỏc an ton - v
sinh lao ng trong doanh nghip:
+ T l % u t t ngõn sỏch nh nc
trong tng u t: t l ny nh v gim
dn phn ỏnh mc xó hi hoỏ cng tng
(nghch bin).
+ T l % u t khu vc ngoi Nh
nc (k c t nhõn) trong tng u t: t
11


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 20/Quý III - 2009

l ny cng cao v tng dn phn ỏnh mc
xó hi hoỏ cng tng (ng bin).

- Mc tha món ca i tng
hng th

+ T l % u t nc ngoi trong tng
u t: ch tiờu ny cng phn ỏnh mc
xó hi húa cao.

+ bao ph (chia ra: n 20% (rt thp,
cha tt); t 20% n 40% (thp); t 60%
n 80% (tt); t 80% n 100% (rt tt)).

+ T l % u t t ngõn sỏch Nh
nc cho mc tiờu u tiờn trong tng u
t t ngõn sỏch Nh nc: t l ny cng
cao v tng phn ỏnh tớnh hng ớch ca
u t m bo hiu qu u t ca Nh
nc cng cao.

+ Cht lng dch v (chia ra: rt tt; tt;
tng i tt (Trung bỡnh); khụng tt (kộm)).

- T l % vn doanh nghip u t cho
An ton - v sinh lao ng trong tng u
t ca doanh nghip khi xõy dng mi, ci
to xớ nghip, ci thin iu kin lao ng.

4. Cỏc ch tiờu phn ỏnh mc phõn
cp qun lý

- T l % vn doanh nghip u t cho
an ton- v sinh lao ng trong tng u t
khi thc hin phng ỏn, ỏn v thc
hin trỏch nhim XH ti doanh nghip
trong tham gia chng trỡnh sn xut hng
xut khu do bờn mua a ra.
3. Cỏc ch tiờu phn ỏnh vai trũ ca cỏc
i tỏc xó hi tham gia cung cp dch v
- Ch tiờu ỏnh giỏ mc tớch cc v ch
ng tham gia ca cỏc i tỏc xó hi (chia ra
cỏc mc : rt tớch cc v ch ng; tớch cc
v ch ng; tng i tớch cc v ch ng;
khụng tớch cc v th ng).
- Ch tiờu ỏnh giỏ vai trũ ca cỏc i
tỏc xó hi tham gia xó hi hoỏ (chia ra cỏc
mc : rt tt; tt; tng i tt (trung
bỡnh); cha tt (kộm).

- ỏnh giỏ mc t giỏc ca ngi lao
ng tham gia cụng tỏc an ton - v sinh
lao ng theo cỏc mc: c bn l t giỏc;
tng i t giỏc; cha t giỏc.

- T l % s cỏc c s do TW v a
phng qun lý:
+ T l % s c s do TW qun lý: T l

ny cao phn ỏnh mc tp trung qun lý
cao v mc xó hi hoỏ thp (nghch bin).
+ T l % s c s do a phng qun
lý: t l ny cao phn ỏnh mc qun lý
phi tp trung cao v mc xó hi húa cao
(ng bin).
- Mc phõn cp gia TW v a
phng: ch tiờu ny cú th ỏnh giỏ thụng
qua iu tra xó hi hc, (chia ra cỏc mc:
phõn cp trit ; phõn cp v c bn (phõn
cp l chớnh); phõn cp cú mc (tp
trung l chớnh); khụng phõn cp).
- Mc thc hin dõn ch, cụng khai,
minh bch v chớnh sỏch, chng trỡnh d
ỏn, ti chớnh (chia ra cỏc mc: rt tt; tt;
tng i tt (trung bỡnh); cha tt
(kộm))./.

12