Bài giảng Ngữ văn 11 - Làm văn: Thao tác lập luận bác bỏ

Tiết 80­ Làm văn

THAO TÁC 
LẬP LUẬN BÁC BỎ


I/ Mục đích –yêu cầu của thao 
tác lập luận bác bỏ
 1. Khái niệm về bác bỏ và thao tác lập 
luận bác bỏ :
 ­ Bác bỏ là dùng lý lẽ và dẫn chứng 
để ph* Th
ủ nhếậ nào là bác 
n những ý kiến, những 
nhận định… sai trái, nh
ằm bảo vệ 
bỏ? 
những ý ki
ến, nhữậng nh
và thao tác l
p  ận định đúng 
đắn. luận bác bỏ ?
 ­ Lập luận bác bỏ là cách dùng lý lẽ 
và dẫn chứng đúng đắn, khoa học để 
tranh luận, bảo vệ  và bênh vực 
những cái đúng của một ý kiến hay 


 2. Mục đích của thao tác lập luận bác 
bỏ:

 ­ Trong cuộc sống cũng như trong 
các văn bả
n nghịộ lu
ậng cũng 
n, thường 
Trong cu
c số
song song t
ồ trong văn ngh
n tại những quan 
như
ị luận,
 ta dùng thao tác l
ập luận bác bỏ 
niệm đúng đ
ắn, khách quan, trung 
nhng quan ni
ằm mục đích gì ?
thực và nhữ
ệm lệch 
lạc, phiến diện, chủ quan.
   Sử dụng thao tác bác bỏ nhằm 
phê phán cái sai để bảo vệ chân lý 
của đời sống và chân lý của nghệ 
thuật. 


 * Theo em, đ
3. Yêu cầu cể
ủ bác b

a thao tác l
ập luận bác ần 
ỏ thành công, ta c
bỏ :nắm vững những yêu cầu nào?
 ­ Chỉ ra được cái sai hiển nhiên ( trái 
với quy luật tự nhiên, quy luật xã hội, 
quy luật sáng tạo và cảm thụ nghệ 
thuật…) của các chủ thể phát ngôn.
 ­ Dùng lý lẽ và dẫn chứng khác quan, 
trung thực để bác bỏ các ý kiến, nhận 
định… sai trái.
 ­ Có thái độ thẳng thắn nhưng có văn 
hoá khi tranh luận và có sự tôn trọng 
người đối thoại…



II/ CÁCH BÁC BỎ
1. Tìm hiểu 3 ngữ liệu (a,b,c ): ( sgk)
a. Ngữ liệu 1: 
­ Luận điểm bị bác bỏ : 
Ông Đinh Gia Trinh bác bỏ ý kiến của ông 
Nguyễn Bách Khoa cho rằng “ Nguyễn Du là 
một con bệnh thần kinh”.
 ­ Ý kiến phân tích,bác bỏ của Đinh Gia 
Trinh :
 + Sơ bộ bác bỏ luận điểm bằng cách nêu một 
câu hỏi tỏ ý nghi ngờ : Ta tự hỏi “ Tác giả 
căn cứ vào đâu mà biết rằng Nguyễn Du mắc 
bệnh thần kinh?”







 + Bác bỏ các luận cứ sai trái của Trương 
Tửu :
  * Di bút của Nguyễn Du trong bài “Mạn hứng” 
….chỉ nói Nguyễn Du mắc bệnh chứ không nói 
Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh…

 * Chỉ căn cứ vào mấy bài thơ mà quả 
quyết rằng tác giả của nó mắc bệnh thần 
kinh là một sự võ đoán…
 * Chứng minh một người trông thấy ma 
quỷ bằng cách dẫn mấy câu thơ tả sợ hãi 
và sầu muộn của người ấy là lối lập luận 
không khoa học…


 ­ Kết luận: 
 Bác bỏ hoàn toàn luận điểm sai trái của 
Trương Tửu bằng một khẳng định : 
Người rối loạn thần kinh và khủng 
hoảng tột độ không thể là tác giả của 
một kiệt tác như “Truyện Kiều”.

 => Cách bác bỏ ở đây là : nêu lên 
từng luận điểm sai sau đó lần 

lượt nêu lênvà phân tích từng luận 
cứ sai cuối cùng đi đến bác bỏ 
luận điểm sai trái đó.


 b.Ngữ liệu 2 : 
 ­ Luận cứ sai lầm : Nhiều người, để biện 
minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền 
rằng : tiếng nước mình nghèo nàn.
 ­ Cách bác bỏ :
 + Bằng lý lẽ : lời trách cứ này không có cơ sở 
nào cả.
 + Bằng dẫn chứng : qua vốn từ nghèo nàn của 
chính những người này, qua ngôn ngữ trong 
sáng , phong phú của Nguyễn Du, qua việc 
dịch sách Trung Quốc và viết sách của nước 
ta.
 +Đi đến kết luận: bác bỏ luận cứ sai lầm đó : 
Phải quy lỗi cho sự bất tài của con người !


 * Nhận xét : 

 Trong cách bác bỏ của ngữ liệu 
này, tác giả đã sử dụng liên tiếp 3 
câu hỏi tu từ  để khẳng định ý 
kiến của mình khiến nội dung 
bác bỏ thêm vững chắc  cách 
bác bỏ 
 lô­gic, chặt chẽ, dồn đối phương 

vào thế không thể chối cãi để đi 
đến kết luận vấn đề. 


c. Ngữ liệu 3: 
­ Lập luận sai lầm: Có người bảo
“ Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi! ”.
­ Nội dung và cách bác bỏ : 
+ Hút thuốc lá là quyền của anh, nhưng anh 
không có quyền đầu độc những người ở 
gần anh ( nêu lý lẽ).
 + Chứng minh bằng một hệ thống dẫn 
chứng ( Khói thuốc độc…  ảnh hưởng 
sức khoẻ của người xung quanh…)
 ­ Kết luận : Hút thuốc không những đầu 
độc bản thân và những người xung 
quanh mà còn nêu gương xấu cho con em. 







 * Nhận xét : 
 ­ Nội dung bác bỏ ở ngữ liệu 
này được xác lập trên cơ sở 
khoa học vững chắc ; cách viết 
lôgic, chặt chẽ, khẳng định nên 
có tác dụng thuyết phục cao.

 2. Cách lập luận bác bỏ :
 ­ Trước tiên phải xác định được 
luận điểm; luận cứ hay cách lập 
luận sai.
 ­ Sau đó lần lượt dùng lý lẽ + dẫn 
chứng để phân tích làm rõ cái sai 
là không thể chấp nhận của ý 
kiến…
 ­ Cuối cùng đi đến kết luận và bác 
bỏ luận điểm, luận cứ hay cách 
lập luận sai trái đó.   


III/GHI NHỚ 
( SGK)
 IV/ LUYỆN TẬP
 1. Bài tập 1:
 ­ Vấn đề bị bác bỏ: Quan nệm “đổi 
cứng ta mềm” của những kẻ sĩ cơ 
hội, cầu an.
 ­ Bác bỏ quan niệm bằng lý lẽ và 
dẫn chứng.


 * Gợi ý :
 + Khẳng định đây là một quan niệm sai 
 + Phân tích : học yếu không phải là 
một thói xấu, mà chỉ là một “ nhược 

điểm” chủ quan do đ iều  kiện khách 
quan chi phối ( sức khoẻ, khả năng, 
hoàn cảnh gia đình…)  chỉ ra nguyên 
nhân và tác hại của quan niệm trên.
 +Khẳng định quan niệm đúng đắn  là 
kết bạn với “ những người học yếu” 
là đúng.