Vấn đề kế hoạch hóa gia đình ở một xí nghiệp công nghiệp trong điều kiện hạch toán kinh tế

Xã h i h c s 2 - 1990 27

V n đ k ho ch hóa gia đình
m t xí nghi p công nghi p
trong đi u ki n h ch toán kinh t
NGUY N ANH S O *
Trong đi u ki n th c hi n ch đ h ch toán kinh t theo tinh th n quy t đ nh 217 - H BT c a H i đ ng B
tr ng, v n đ k ho ch háo gia đình xí nghi p công nghi p đ c th c hi n nh th nào và tri n v ng phát
tri n c a nó ra sao? B c đ u tìm hi u v n đ này, chúng tôi đã ti n hành nghiên c u xã h i h c t i xí nghi p g
C u
ng thu c Liên hi p xí nghi p gi y - g - diêm, B công nghi p nh .
Cu c nghiên c u này đã đ c ti n hành b ng b ng h i v i 21a m u là n cán b công nhân viên trong đ
tu i sinh đê, k t h p v i ph ng v n sâu m t s cán b qu n lý c a xí nghi p. Các k t qu nghiên c u b c đ u
đã cho phép đ a ra m t s nh n xét sau đây:
1- Ch đ h ch toán kinh t : s thúc đ y tích c c công tác dân s .
Trong đi u ki n bao c p tr c đây, t t c nh ng chi phí cho vi c th c hi n các ch đ thai s n và b o v bà
m - trê s sinh đ u do ngân sách qu c gia tr c ti p đài th . Kh i l ng và hi u qu xã h i c a các chi phí này
không nh h ng tr c ti p h t đ n l i ích kinh t c a xí nghi p nói chung, c a các nhóm và cá nhân ng i lao
đ ng trong xí nghi p nói riêng. Nh th , vi c tuyên truy n , giáo d c và t ch c th c hi n c th các bi n pháp
k ho ch hóa gia đình trong n i b xí nghi p không đ c thúc đ y b i các l i ích c th .
Khi chuy n sang ch đ h ch toán kinh t , nh ng gánh n ng v t ch t này nh h ng tr c ti p đ n l i ích v t
ch t c a xí nghi p, c a t p th và m i cá nhân. i u này t o ra đ ng l c c th đ cho m i ng i - t giám đ c
đ n m i công nhân - ph i suy ngh và th c s quan tâm đ n công tác k ho ch hóa gia đình. 2- Các bi n pháp qu n lý.
Do s c ép c a gánh n ng v t ch t nói trên, bên c nh các bi n pháp khác, xí nghi p đã đ a ra và th c hi n
m t s bi n pháp c th mang tính ch t quy ch qu n lý n i b 1 :
- Ch đ bu c thôi vi c đ i v i nh ng ng i sinh con th ba;
- B sung đi u kho n h p đ ng tuy n d ng n công nhân viên tr : không con tr c ru i 22;
- Quy đ nh ch đ th ng - ph t công ninh đ i v i vi c th c hi n sinh đè có k ho ch ... T t nhiên, nh ng
bi n pháp này ít nhi u đ u có tác đ ng c th , nh ng không ph i là c n b n, càng không ph i là quy t đ nh. Các
k t qu nghiên c u c a chúng tôi đã kh ng đ nh: v lý do ch p nh n th c hi n sinh đê có k ho ch 71,0% s
ng i đ c h i tr l i là do khó kh n kinh t , 21,4% s nh h ng đ n s c kh e c a b n thân và con cái, ch có

7,58% do s b ph t. 3' Giáo d c và thuy t. ph c - n n t ng c n thi t c a m i bi n pháp.
Sinh đ là ch c n ng t nhiên, nh ng đó không ph i là hành đ ng b n n ng, mà th hi n ý chí và ý th c c a
con ng i. Vì v y, s b o đ m cho nh ng k t qu ch c ch n và n đ nh c a công tác sinh đ có k ho ch chính
là tác đ ng giáo d c và thuy t ph c thông qua ý chí và ý th c c a con ng i. V m t này xí nghi p g C u
ng có m t s thu n l i, nh ng c ng có nh ng khó kh n nh t đinh.

*

. Bác s chuyên khoa I Y - Xã h i h c, Vi n Khoa h c xã h i Vi t Nam.

1

.

đây không bàn đ n các khía c nh pháp lý c th .

B n quy n thu c vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


28

Xã h i h c s 2 - 1990

Ch ng h n, đây nh n th y có m i t ng quan tích c c gi a trình đ vãn hóa (h c v n) v i s con, đ c bi t
là v i l a tu i 20-29:
B ng 1: Trình đ h c v n và s con hi n có
Ph thông c s
Ph thông c s

Ph thông Trung h c và
H c
C pI
C p II
ih c
v n

Nhóm tu i

1–2
con

3 con tr
lên

1- 2con

3 con

1 -2 con

3 con tr
lên

20-29
30-39

25,0
17,9

75,0
82, 1

78, 95
40, 0

21, 05
60, 0

96, 23
50,0

3,77
50,01

T ng c ng

18,6
1

81, 39

47,40

52, 60

82,70

7,30

Tuy nhiên, trình đ h c v n không t t o ra các tác đ ng tích c c: nó là c s đ nh n th c s giáo d c xã
h i và các thông tin. Khi tác đ ng giáo d c xã h i không đ c chú tr ng thì h c v n có nh h ng không l n
đ n m c sinh. đi u này th hi n ph n nào b ng 1 v i l a tu i 30-39: l a tu i này b c vào th i k sinh đ
trong giai đo n ch a th c hi n tri t đ công tác k ho ch hoá gia đình.
M t th c t không thu n l i xí nghi p này là tình tr ng "sinh con m t b " nh ng ng i ch có con trai
ho c ch có con gái qua nhi u:
B ng 2: S con hi n có c a các bà m sinh con m t b
Nhóm
S l ng bà
S con hi n có
tu i
m
1Con
2 Con
3 Con tr lên

20-29
30-39
T ng s
%

45
97
142

Trai

Gái

Trai

Gái

Trai

Gái

19
5
24
64,86

7
6
13
35, 14

2
32
34
51, 52

8
24
32
48, 48

5
12
17

43, 60

4
18
22
56, 40

Dù mu n hay không thì tâm lý "có n p có t ", đ c bi t là tâm lý "ph i có con trai n i dõi" v n ít nhi u còn
ng tr trong ý th c c a không ít ng i Vi t Nam. Vì v y, tình tr ng sinh con m t b , đ c bi t là khi không có
con trai, còn đang là y u t tác đ ng m nh đ n sinh đ có k ho ch, nh t là khi nó tác đ ng thông qua nhi u m i
quan h thân thi t (gia đình, h m c, b n bè) . Rõ ràng là không th kh c ph c tâm lý này ch b ng các bi n
pháp y t , mà có l tr c h t và ch y u ph i là các bi n pháp giáo d c thuy t ph c. Vì v y, cùng v i các bi n
pháp khác, xí nghi p này đã c k ho ch v n đ ng tích c c đ i v i gia đình nhà ch ng c a nh ng cán b công
nhân viên ch sinh con gái đ kh ng ch nh h ng c a y u t này đ i v i vi c th c hi n sinh đ có k ho ch .
4- Các bi n pháp ký thu t tránh thai.
Trong đi u ki n xí nghi p, vi c áp d ng các bi n pháp k thu t tránh thai đ c th c hi n thu n l i h n so
v i các t p th dân c khác. Các k t qu kh o sát cho th y vi c s d ng các bi n pháp này đây khá tri t đ ,
trong đó d ng c t cung chi m v trí ch y u (69%), các bi n pháp khác chi m 28, 29%. đây c ng nh n th y
tình tr ng tuy t đ i hóa bi n pháp s d ng vòng tránh thai. Trên th c t , bi n pháp này có vai trò to l n, song do
nhi u nguyên nhân, nó đã góp ph n làm t ng th ng xuyên các tr ng h p v k ho ch sinh đ . Rô ràng là c n
ph i m r ng trang b và hi u bi t v các bi n pháp k thu t khác, phù h p v i c hai đ i t ng nam và n ,
thu n ti n và an toàn.
5 - K t qu ban d u.
Khi chuy n sang ch đ h ch toán kinh t , cùng v i vi c đ i m i c c u và t ch c s n xu t, xí nghi p g
C u u ng đã t ch c th c hi n công tác k ho ch hóa gia đình nh là m t b ph n g n li n v i quá trình t
ch c kinh t .

B n quy n thu c vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn

Xã h i h c, s 2 - 1990 29
Trên c s th c hi n đ ng b m t h th ng các bi n pháp t ch c qu n lý, giáo d c - thuy t ph c k t h p
v i các ph ng ti n y t , trong các n m qua xí nghi p đã gi i quy t t t v n đ sinh đ có k ho ch theo m c tiêu
đã đ ra:
B ng 3. M c inh qui ác tâm
N m

1985

1986

1987

1988

1989

Con th 1

8

10

9

6

8

Con th 2

8

7

3

5

2

Con th 3 tr lên

3

2

1

-

-

T l đông con/ s
đ

15,70%

10,53%

7, 69%

Có th nói, cùng v i vi c chuy n sang h ch toán kinh t , trong các n m 1988- 1989 xí nghi p đã b o đ m
không có tr ng h p nào sinh con th ba. Do v y, n u m c tàng dân s
xí nghi p vào các n m tr c đây đã
khá cao (1984 là 2, 17 7); 1985 là 1, 47%) thì nay ch còn 0, 81 lo. Trên c s k t qua các b c đ u này trong
công tác k ho ch hóa gia đình xí nghi p g C u u ng có th hy v ng vào các tri n v ng kh quan c a công
tác này các xí nghi p và c s s n xu t qu c doanh nói chung trong đi u ki n h ch toán kinh t . Tuy nhiên,
ch có th t o ra nh ng chuy n bi n ti n b n đ nh v dân s trên c s th c hi n t ng h p các bi n pháp, l y
ph ng châm xã h i hóa công tác này làm n n t ng.

B n quy n thu c vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn